NOS Nieuws - Algemeen

Dat een journalist kon meelezen met een groepschat van de Trump-regering waarin gevoelige militaire informatie werd gedeeld, leidt bij Amerikaanse politici tot veel verontwaardiging en zorgen over de operationele veiligheid. Ondertussen proberen overheidsvertegenwoordigers de ophef te bagatelliseren, onder wie Trump zelf.

Gisteren schreef Jeffrey Goldberg, hoofdredacteur van het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic in een uitgebreide reconstructie over een groepschat op Signal met een aantal hooggeplaatste functionarissen uit de regering-Trump. Een Witte Huis-woordvoerder heeft inmiddels gezegd dat de chat "authentiek lijkt te zijn."

Goldberg werd op 13 maart, twee dagen voordat de Verenigde Staten een reeks aanvallen uitvoerden op doelen van de Houthi's in Jemen, aan de chatgroep 'Houthi PC small group' toegevoegd. De achttien groepsdeelnemers bespraken gedurende drie dagen een plan voor een aanstaande aanval op de Houthi's.

Goldberg zei dat hij de uitnodiging voor Signal had ontvangen van Mike Waltz, Trumps nationale veiligheidsadviseur, die ook in de groepschat zat. Verder zaten vicepresident JD Vance, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, directeur van nationale inlichtingen Tulsi Gabbard en minister van Defensie Pete Hegseth in de groep.

Screenshots uit het gesprek:

De manier waarop de regering met uiterst gevoelige informatie om is gegaan, wordt veroordeeld door Democratische én Republikeinse politici. De Democratische leider in de Senaat, Chuck Schumer, riep op tot een volledig onderzoek. "Dit is een van de meest verbijsterende inbreuken op de militaire inlichtingendienst waar ik in lange, lange tijd over heb gelezen."

Vooral Hegseth krijgt veel kritiek. Senator Tammy Duckworth, een veteraan van de Irakoorlog, noemde Hegseth op X "de meest ongekwalificeerde minister van Defensie in de geschiedenis, die zijn incompetentie aantoont door letterlijk geheime oorlogsplannen te lekken in de groepschat."

Ook Republikeinen uitten hun zorgen. Zo zei senator Roger Wicker tegen verslaggevers: "We zijn er erg bezorgd over en we zullen op tweepartijdige basis onderzoeken." Wicker is voorzitter van de commissie voor Defensie, dat onder meer toezicht houdt op het Pentagon.

De Republikeinse leider van de meerderheid in de Senaat, John Thune, zei dat hij meer wil weten over wat er is gebeurd. "Het is duidelijk dat we de zaak tot de grond toe moeten uitzoeken."

Maar de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden toonde zich juist vergevingsgezind. "Ik denk dat het een vreselijke fout zou zijn als er nadelige gevolgen komen voor de mensen die bij dat gesprek betrokken waren", zei Mike Johnson. "Ze probeerden goed werk te leveren, de missie werd met precisie volbracht."

Positie van Waltz

In een eerste reactie gisteren noemde Hegseth de hoofdredacteur van The Atlantic "een uiterst bedrieglijke en in diskrediet gebrachte zogenaamde journalist" en verwees naar eerdere publicaties van het tijdschrift waarin kritisch werd geschreven over Trump. Hegseth zei niets over waarom Signal werd gebruikt om de gevoelige operatie te bespreken of hoe Goldberg in de chat terechtkwam.

Veiligheidsadviseur Waltz heeft nog niet gereageerd op het verhaal van Goldberg, maar Witte Huis-woordvoerder Karoline Leavitt zei gisteren dat de president nog steeds het "grootste vertrouwen" heeft in Waltz en het nationale veiligheidsteam. Nieuwssite Politico meldt dat de functie van Waltz ter discussie staat en er binnenkort een knoop wordt doorgehakt of hij kan aanblijven.

Trump zei eerder van niets te weten: "Jullie vertellen me er voor het eerst over." Tegen de avond plaatste Trump een X-bericht van Elon Musk op zijn eigen sociale media-kanaal Truth Social waarin The Atlantic op de hak wordt genomen.

Volgens de Amerikaanse spionagewet is het een misdaad is als informatie over de nationale defensie uit de "juiste bewaarplaats" wordt gehaald. Ook als dat gebeurt door nalatigheid.

Het ministerie van Justitie onderzocht in 2015 en 2016 of Hillary Clinton de wet had overtreden door vertrouwelijke informatie te communiceren met haar adviseurs via een door haar opgezette privé-e-mailserver.

De kwestie was een belangrijke stok om mee te slaan in de presidentscampagne van Trump, die uiteindelijk Clinton zou verslaan. "We kunnen niemand in het Witte Huis hebben die de betekenis van het woord vertrouwelijk of geheim niet begrijpt", zei Trump tijdens die campagne.

De brandweer in Deventer had de afgelopen nacht de handen vol aan het bestrijden van vijf branden die allemaal in dezelfde wijk woedden. De politie vermoedt dat er sprake is van brandstichting, meldt de regionale omroep Oost.

De eerste melding kwam vannacht rond 01.30 uur binnen: in de wijk Keizerslanden stond een auto volledig in brand. 10 minuten later volgde de melding van een tweede autobrand.

Rond 03.30 uur stond een kleine kilometer verderop een afvalhoop naast een container in brand. Nog geen 10 minuten later stond een auto in brand op een nabijgelegen parkeerterrein bij een sporthal. Door het vuur raakte ook een bestelbus beschadigd. Wel wist de brandweer te voorkomen dat het vuur kon overslaan.

Tot slot werd een kwartier later een uitslaande brand ontdekt in een schuur achter een woning in de buurt. De hitte veroorzaakte schade aan ruiten van omliggende woningen, maar niemand raakte gewond.

Goedemorgen! Vandaag doet de rechtbank in Assen uitspraak in de zaak over de dubbele moord in Weiteveen. En de Tweede Kamer stemt over een motie om gevangenen niet vervroegd vrij te laten vanwege het cellentekort.

Eerst het weer: de dag begint bewolkt, maar in de loop van de ochtend breekt de zon op veel plaatsen door. In de middag komt er vanuit het noordwesten weer bewolking, met zelfs wat lichte regen of motregen. Later in de middag trekken die buien zuidoostwaarts over het land. Het wordt 11 tot 15 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking hebben directe gevolgen voor de kindersterfte wereldwijd, zegt Unicef. Het aantal kinderen dat wereldwijd overlijdt voor hun vijfde verjaardag is voor het tweede jaar op rij gedaald, maar Unicef waarschuwt dat de ingezette trend wordt bedreigd door wereldwijde bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking.

De VN-hulporganisatie voor kinderen denkt dat het aantal sterfgevallen en doodgeboortes de komende jaren kan stagneren of zelfs weer gaan stijgen. "Door bezuinigingen sluiten klinieken hun deuren, worden gezondheidswerkers ontslagen en worden levensreddende vaccinatieprogramma's stilgelegd", zegt Suzanne Laszlo, directeur van Unicef Nederland. "Elke bezuiniging nu betekent een verloren kinderleven morgen."

In 2023 stierven er 4,8 miljoen kinderen onder de vijf jaar. Een jaar eerder waren dat er 4,9 miljoen. Volgens Unicef is de kindersterfte meer dan gehalveerd sinds 2000. In dat jaar overleden bijna 10 miljoen kinderen. De afname wordt toegeschreven aan "jarenlange investeringen in de gezondheidszorg".

De Eerste Kamer stemt vandaag over een motie van de ChristenUnie over de bezuinigingen op ontwikkelingshulp. Daarin staat dat de honderden miljoenen euro's die het kabinet dit jaar extra bezuinigt op ontwikkelingshulp, niet structureel mogen worden. Daar is een meerderheid voor.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Voor de K3-reünieconcerten in Nederland en België zijn al 300.000 tickets verkocht. De originele zangeressen van K3 - Karen, Kristel en Kathleen - maakten gisterochtend op sociale media bekend dat zij na zestien jaar weer samen het podium opgaan.

Zowel de veertien shows in Antwerpen in oktober dit jaar als de acht shows in Rotterdam volgend jaar april zijn uitverkocht. Er wordt gekeken of er nog extra data bij kunnen komen, meldt VRT.

Zo kondigden Karen, Kristel en Kathleen de reünieconcerten aan:

Fijne dag!

Rondom het spoor blijken veel vaker dassen te leven dan tot nu toe bekend. Spoorwegbeheerder ProRail heeft de afgelopen twee jaar zo'n 500 sporen van dassen aangetroffen in de buurt van treintrajecten.

Het gaat bijvoorbeeld om uitwerpselen, graafsporen en zandhopen. Op ongeveer vijftig van die plekken doet ProRail nader onderzoek om te bepalen of er graafmachines en herstelmaterieel aan te pas moeten komen om het spoor te herstellen of veilig te houden.

In 2023 kwam op trajecten in Friesland en Noord-Brabant het treinverkeer stil te liggen door verzakkingen aan het spoor vanwege een dassenburcht, het gangenstelsel van een das. Daarna ontregelden dassen ook op andere spoorlijnen het treinverkeer waardoor treinen minder, langzamer of soms weken helemaal niet konden rijden.

Veel vaker ingrijpen

Sindsdien houdt ProRail op verzoek van het ministerie van Infrastructuur uitgebreidere inspecties om de dassen te monitoren. "In 2023 zagen we op veertig locaties burchten rondom het spoor, nu hebben we in totaal honderden sporen van dassen gevonden", zegt Dimitri Kruik, directeur van de regio Zuid bij ProRail.

"Burchten en dassensporen zijn twee verschillende dingen, maar daardoor vermoeden wij wel dat het aantal locaties met een burcht ook met een veelvoud is toegenomen."

Dat kan volgens ProRail vaker problematisch worden voor het treinverkeer. "Als je al ziet hoeveel hinder voor reizigers een handvol van dit soort dassenburchten de afgelopen tijd heeft veroorzaakt, dan vrees je voor een situatie dat je veel vaker moet ingrijpen", aldus Kruik.

In Nederland leven zo'n 7000 dassen, schat natuurorganisatie Das & Boom, en dat aantal blijft volgens ecoloog Bert Hesse vrij stabiel. "ProRail heeft een systematisch onderzoek gedaan langs spoorlijnen in dassenleefgebied, waardoor ze een totaalbeeld hebben van potentieel gevaarlijk graafwerk van dassen", zegt Hesse. "Door op tijd op die plekken in te grijpen, kun je de kans op vervelende verrassingen voor het treinverkeer minimaliseren."

Maar dat ingrijpen is in de praktijk nog best lastig. Het dier en ook zijn burchten zijn beschermd. Dat betekent dat dassen niet mogen worden gevangen of gedood en hun burchten mogen niet worden vernield.

Wel mogen provincies en rijksdiensten een ontheffing of vrijstelling geven wanneer de volksgezondheid in gevaar is of er volgens de wet "een andere dwingende reden is van groot openbaar belang". ProRail vraagt regelmatig zo'n ontheffing aan, maar is met de ministeries die erover gaan in gesprek om te kijken of dat proces niet sneller kan.

"Als we er snel bij zijn, mogen we snel ingrijpen. Maar dat wordt anders als er al een hele burcht is waar een dassenfamilie woont", zegt Kruik. "Dan moeten we de situatie eerst monitoren en een vergunningsaanvraag doen. Dat kost veel tijd en al die tijd blijft het risico bestaan dat die das graaft en we moeten de treindienst moeten aanpassen." Daarom wil ProRail dat de duur van een ontheffingsaanvraag van maanden naar weken gaat.

De kosten om een dassenburcht weg te halen en daarna het spoor veilig te houden, zijn hoog. In Voerendaal in Limburg werd in 2023 een dassenburcht verwijderd, maar daar blijken nu extra maatregelen nodig.

"We hebben het over een stuk van 2 kilometer, daar zitten drie actieve dassenburchten. Dat deel moet worden afgegraven en daar gaan we damwanden plaatsen", zegt de regiodirecteur van ProRail. "De treindienst moet daardoor voor veertig dagen worden stilgelegd en het kost 6,5 miljoen euro. Bovenop de 2,5 miljoen die we in 2023 al hadden uitgegeven."

Ook voor de Maaslijn - de spoorverbinding tussen Nijmegen en Roermond - komen er hoge kosten voor preventieve maatregelen aan. "Als je bedenkt dat we daar 20 miljoen euro kwijt zijn aan onderzoeken en maatregelen om te voorkomen dat de das in de baan komt, dan gaat dat om heel veel geld", vindt Kruik.

De afgelopen tijd is er veel gebeurd om de dassenproblematiek tegen te gaan. Zo werden er namaakburchten gebouwd om de dieren ertoe te verleiden vanuit hun eigen burcht te verhuizen. Ook worden speciale robotmollen ingezet, rupsvoertuigjes die worden uitgerust met een camera en sensoren en zo een heel gangenstelsel in kaart kunnen brengen.

Maar in de praktijk blijkt het lastig om de dassen definitief te laten verhuizen. Inmiddels is in Esch - de plek waardoor in 2023 het treinverkeer tussen Den Bosch en Boxtel platlag - een paar honderd meter verderop opnieuw gegraaf van dassen aangetroffen bij het spoor.

De honderden miljoenen euro's die het kabinet dit jaar extra bezuinigt op ontwikkelingshulp, mogen niet structureel worden. Volgend jaar moet het geld weer gewoon beschikbaar zijn, vindt de Eerste Kamer. Een meerderheid steunt een motie van de ChristenUnie waarover vandaag wordt gestemd.

Het was altijd de gewoonte dat het budget voor ontwikkelingssamenwerking gelijk opliep met de omvang van de Nederlandse economie. Maar het kabinet-Schoof heeft die koppeling losgelaten, waardoor hulporganisaties het de komende jaren mogelijk met twee miljard euro minder moeten doen.

De senaat wil daar nu een stokje voor steken: de koppeling moet worden hersteld. Het liefst dit jaar nog, maar in ieder geval vanaf 2026. De ChristenUnie-motie wordt in elk geval gesteund door GroenLinks-PvdA, D66, CDA, SP, SGP, Partij voor de Dieren, Volt en OPNL. Dat is een meerderheid van 39 zetels.

Verantwoordelijk minister Klever heeft wel gezegd dat de extra bezuiniging in beginsel voor één jaar is en voor de komende jaren kan worden teruggedraaid, maar dat is ChristenUnie-senator Huizinga-Heringa te vrijblijvend.

Nederlands belang

"Hiermee zegt de Eerste Kamer: herstel die koppeling. Dat is een helder signaal van ons. Dan heeft het kabinet wat uit te leggen als deze motie niet wordt uitgevoerd", zegt ze.

Op zich krijgt Klever wel steun in de senaat voor haar begroting, inclusief de in het hoofdlijnenakkoord afgesproken bezuiniging die oploopt tot 2,4 miljard euro in 2027. Ontwikkelingshulp moet voortaan rechtstreeks in het Nederlands belang zijn, maakte de minister vorige maand bekend.

Maar voor de extra bezuiniging als gevolg van het loslaten van de koppeling met het bruto nationaal inkomen (bni) geldt wat de Eerste Kamer betreft: eens maar nooit weer. "Het is nogal een ding dat die koppeling is losgelaten", vindt Huizinga-Heringa. "Zonder een reden te geven. Daarmee haal je de bodem weg onder de ontwikkelingssamenwerking."

Kenniscentrum Rutgers wil een kort geding aanspannen tegen Civitas Christiana. Volgens Rutgers verspreidt deze "extreem conservatieve" organisatie leugens en laster over de Week van de Lentekriebels.

Tijdens deze jaarlijkse projectweek krijgen basisschoolleerlingen les over relaties, seksualiteit en weerbaarheid. "We nemen deze juridische stappen omdat we ouders en leerkrachten willen ondersteunen en desinformatie tegen willen gaan", aldus Rutgers.

Rutgers zegt dat leraren en scholen steeds meer tegenwind ervaren door de desinformatie van Civitas. Die streng christelijke stichting spreekt bijvoorbeeld van lhbt-propaganda, normaliseren van pedofilie en homoseksualiteit en het opdringen van geslachtsverminking aan kleuters. Zulke leugens staan een veilige ontwikkeling van kinderen en jongeren in de weg, aldus het kenniscentrum.

Nepnieuws

De afgelopen jaren was er vaak ophef over de projectweek en ging er nepnieuws rond. Zo werd de kritiek soms onderbouwd met voorbeelden die niets met het lespakket te maken hadden. Materiaal dat niet tot het lespakket behoorde, werd zonder context op sociale media geplaatst.

Onder sommige ouders ontstond daardoor onrust. De kritiek leidde tot bedreigingen aan het adres van medewerkers van expertisecentrum Rutgers.

Gevaarlijk

Rutgers dagvaardt nu eerst Civitas Christiana om "de aanhoudende leugens en laster". Als de stichting niet voor vanmiddag 13.00 uur aan de vorderingen uit de dagvaarding voldoet, spant Rutgers een kort geding aan. Het kenniscentrum eist onder meer rectificatie.

"Iedereen heeft eigen perspectieven en normen en waarden, dat is een groot goed in een vrije democratie", zegt Luc Lauwers, adjunct-directeur bij Rutgers. "Maar bij leugens en laster trekken we een grens. De leugens van Civitas zijn gevaarlijk en moeten stoppen."

Maandag begint de twintigste editie van de Week van de Lentekriebels. Deelname aan de week is niet verplicht voor scholen.

Bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking hebben directe gevolgen voor de kindersterfte wereldwijd, zegt Unicef. Het aantal kinderen dat wereldwijd overlijdt voor hun vijfde verjaardag is voor het tweede jaar op rij gedaald, maar Unicef waarschuwt dat de ingezette trend wordt bedreigd door wereldwijde bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking.

De VN-hulporganisatie voor kinderen denkt dat het aantal sterfgevallen en doodgeboortes de komende jaren kan stagneren of zelfs weer gaan stijgen. "Door bezuinigingen sluiten klinieken hun deuren, worden gezondheidswerkers ontslagen en worden levensreddende vaccinatieprogramma's stilgelegd", zegt Suzanne Laszlo, directeur van Unicef Nederland. "Elke bezuiniging nu betekent een verloren kinderleven morgen."

In 2023 stierven er 4,8 miljoen kinderen onder de vijf jaar. Een jaar eerder waren dat er 4,9 miljoen. Volgens Unicef is de kindersterfte meer dan gehalveerd sinds 2000. In dat jaar overleden bijna 10 miljoen kinderen. De afname wordt toegeschreven aan "jarenlange investeringen in de gezondheidszorg".

Oproep

Met vaccins, voeding en schoon drinkwater zijn veel kinderdoden te voorkomen, zegt Unicef. Daarom worden regeringen wereldwijd opgeroepen om te blijven investeren in de levens van kinderen. "Als er niet onmiddellijk wordt ingegrepen, verliezen miljoenen kinderen straks hun leven aan oorzaken die eenvoudig voorkomen kunnen worden", zegt Laszlo.

Onder meer de Amerikaanse regering, onder leiding van president Trump, wil bijna alle ontwikkelingshulp afschaffen. Ook het Nederlandse kabinet heeft een bezuiniging van 2,4 miljard euro aangekondigd op ontwikkelingshulp. Op Unicef wordt zo'n 50 procent gekort.

De Eerste Kamer stemt vandaag over een motie van de ChristenUnie over de bezuinigingen. Daarin staat dat de honderden miljoenen euro's die het kabinet dit jaar extra bezuinigt op ontwikkelingshulp, niet structureel mogen worden. Daar is een meerderheid voor.

De Turkse president Erdogan beschuldigt de oppositiepartijen ervan "een beweging van geweld" te hebben uitgelokt, nu zes dagen lang grootschalige protesten in het land zijn.

De protesten ontstonden nadat burgemeester Imamoglu van Istanbul afgelopen woensdag werd gearresteerd. De oppositiepoliticus wordt gezien als de belangrijkste rivaal van president Erdogan, die al ruim twintig jaar aan de macht is.

Opnieuw protesten

Ook maandagavond gingen in meerdere steden, ondanks een verbod, duizenden mensen de straat op. Onder meer in Istanbul, Ankara en Izmir waren er protesten. President Erdogan zei dat Imamoglu's centrumlinkse partij CHP burgers provoceert en dat de partij daarmee moet stoppen.

Volgens Erdogan zijn de demonstraties een "show die uiteindelijk zal eindigen". Ook stelt hij de CHP verantwoordelijk voor de schade aan eigendommen en de verwondingen van agenten tijdens protesten en noemt hij de deelnemers "straatterroristen".

"Het is duidelijk dat de belangrijkste oppositie niet de taak kan krijgen om de staat te besturen, laat staan gemeenten", beweert Erdogan. "De oppositie zal zich gaan schamen voor het kwaad dat het land is aangedaan."

Meer dan 1100 mensen opgepakt

Sinds de protesten begonnen zijn meer dan 1100 mensen opgepakt, onder hen zijn ook meerdere journalisten, meldde een Turkse mediavakbond maandag. Het is de grootste golf van demonstraties in tien jaar tijd in Turkije. Betogers maken zich grote zorgen over de Turkse democratie en rechtsstaat.

Imamoglu wordt verdacht van corruptie en terrorisme. Zijn partij ziet de beschuldigingen als een poging van Erdogan om een politieke rivaal uit te schakelen. De CHP wees Imamoglu afgelopen weekend aan als kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2028.

De hoofdredacteur van het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic, Jeffrey Goldberg, heeft onbedoeld topgeheime informatie gekregen over Amerikaanse luchtaanvallen op Jemen, anderhalve week geleden.

Dat schrijft Goldberg zelf in een uitgebreide reconstructie op de site van The Atlantic. De hoofdredacteur werd naar eigen zeggen toegevoegd aan een chatgroep op Signal met een aantal hooggeplaatste functionarissen uit de regering-Trump, onder wie vicepresident JD Vance.

Goldberg schrijft dat hij op 13 maart, twee dagen voordat de Verenigde Staten een reeks aanvallen uitvoerden op doelen van de Houthi's in Jemen, aan de chatgroep werd toegevoegd. De groep had in totaal achttien deelnemers.

Naast de vicepresident zag Goldberg onder meer de namen van minister van Defensie Pete Hegseth, veiligheidsadviseur Michael Waltz en baas van de inlichtingendiensten Tulsi Gabbard. Hij kan niet met zekerheid zeggen of de berichten in de chat ook echt door deze personen werden gestuurd.

In de chatgroep, genaamd 'Houthi PC small group', bespraken de deelnemers gedurende drie dagen een plan voor een aanstaande aanval op de Houthi's. Goldberg schrijft dat hij niet wist of de chat echt was of dat hij erin werd geluisd, bijvoorbeeld door critici van zijn tijdschrift, dat in de VS te boek staat als progressief. De hoofdredacteur wist dat de informatie in de chat klopte toen enkele uren na de laatste update de eerste bommen op Jemen vielen.

Wat werd er besproken?

Een dag na de oprichting van de chatgroep zou vicepresident Vance zijn zorgen hebben geuit over het plan. Volgens Goldberg schreef hij: "Ik denk dat we een fout maken. 3 procent van de Amerikaanse handel gaat door het Suezkanaal en 40 procent van de Europese. Er is een reëel risico dat de bevolking niet begrijpt waarom dit noodzakelijk is."

Vance, die Trump niet eerder in het openbaar heeft afgevallen, zegt vervolgens: "Ik denk dat de president niet begrijpt hoe inconsistent dit is met zijn boodschap omtrent Europa op dit moment."

Vance doelt hiermee vermoedelijk op uitspraken van president Trump dat de VS Europa niet meer uit benarde internationale situaties wil redden. Hij stelt voor de operatie een maand uit te stellen.

Minister Hegseth en veiligheidsadviseur Waltz brengen vervolgens argumenten in waarom uitstel de situatie niet zal veranderen. Waltz: "Of we het nu doen, of over een paar weken, alleen de VS kan deze doorvaarroute heropenen. We werken samen met het ministerie van Defensie en Buitenlandse Zaken om de kosten in kaart te brengen en te bepalen hoe we de rekening bij de Europeanen kunnen leggen."

Enkele deelnemers in de chat spreken vervolgens hun walging uit over de "profiteurs" in Europa en besluiten dat - als het plan wordt doorgezet - duidelijk moet zijn wat er van Europa wordt terugverwacht als de VS de doorvaarroute herstelt.

De volgende dag, op zaterdag 11.44 uur lokale tijd, stuurde minister Hegseth een bericht in de chat met als titel 'TEAM UPDATE'. Hoofdredacteur Goldberg geeft geen details over de inhoud van dit bericht "omdat, als een tegenstander van de VS deze informatie zou lezen, die mogelijk kan worden gebruikt om Amerikaanse militairen en inlichtingendiensten schade te berokkenen."

"Wat ik wel kan zeggen om de stuitende roekeloosheid van dit Signal-gesprek te illustreren, is dat dit bericht van Hegseth operationele details bevatte over aankomende aanvallen op Jemen, inclusief informatie over doelen, wapens die de VS zou inzetten en de volgorde van de aanvallen", schrijft Goldberg.

Bij de aanvallen kwamen 32 mensen om het leven, onder wie ook burgers. Meer dan honderd mensen raakten gewond. In de chatgroep wordt de operatie door alle deelnemers geprezen.

Connectieverzoek

Een dag na de aanvallen verlaat Goldberg de groep. Hij krijgt naar eigen zeggen geen vragen van andere deelnemers over zijn identiteit.

In zijn reconstructie schrijft hij dat hij een bericht op Signal heeft gestuurd naar Waltz, die hem enkele dagen voor de oprichting van chatgroep zelf een connectieverzoek had gestuurd. Hij stuurde ook e-mails naar Hegseth en andere functionarissen, waarin hij hun onder andere vroeg of de chatgroep echt was, of ze wisten dat hij erin had gezeten, en zo ja, of dat de bedoeling was.

Een woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad bevestigt dat de chat echt was en dat wordt onderzocht hoe het kon gebeuren dat een onbekend nummer aan de groep is toegevoegd.

Trump weet van niets

"Een beveiligingslek als dit heb ik nog nooit meegemaakt", besluit Goldberg. "Het is niet ongebruikelijk dat veiligheidsfunctionarissen communiceren via Signal, maar de app wordt voornamelijk gebruikt voor het plannen van vergaderingen en andere logistieke zaken. Niet voor gedetailleerde en geheime besprekingen over een aanstaande militaire actie."

In het Witte Huis stelden journalisten Trump vragen over het artikel in The Atlantic. "Ik weet er niets van. Ik ben geen fan van The Atlantic", reageerde Trump. "Het is een tijdschrift dat failliet zal gaan."

Sinds vanochtend 10.00 uur zijn er al 300.000 tickets verkocht voor de K3-reünieconcerten in Nederland en België, schrijft VRT Nieuws. De originele zangeressen van K3 - Karen, Kristel en Kathleen - maakten vanochtend op sociale media bekend dat zij na zestien jaar weer samen het podium opgaan. De kaarten gingen toen direct in de verkoop.

De reünieconcerten zijn in oktober dit jaar in het Sportpaleis in Antwerpen en in april volgend jaar in Ahoy Rotterdam. Zowel de veertien shows in Antwerpen als de acht shows in Rotterdam zijn uitverkocht. Er wordt gekeken of er nog extra data bij kunnen komen, meldt VRT.

De reünie komt niet helemaal onverwacht. Karen Damen (50), Kristel Verbeke (49) en Kathleen Aerts (46) plaatsten gisteren een aftelklok op Instagram, waarna veel gespeculeerd werd. Damen en Aerts hadden al gezegd dat ze het leuk zouden vinden om nog eens samen op te treden.

Zo kondigden Karen, Kristel en Kathleen de reünieconcerten aan:

K3 werd opgericht in 1998 en groeide uit tot een hitmachine voor jonge kinderen, iets wat oorspronkelijk niet het plan was. "Het was de bedoeling een meidengroep te maken voor de jeugd en puberende jongens. Met voldoende sexy moves en soms wat ondeugende teksten", zei voormalig K3-choreagraaf Aksana Ceulemans eerder tegen de NOS.

K3 scoorde de eerste hit met Heyah Mama, waarmee de groep had willen meedoen aan het Eurovisie Songfestival, maar niet door de voorselectie kwam. Daarna zouden er veel albums, musicals, films en tv-programma's volgen. Karen, Kristel en Kathleen traden tot halverwege 2009 samen op. Daarna ging Kathleen solo verder.

Karen en Kristel traden daarna nog tot 2016 op met Josje Huisman als vervanger van Kathleen. Daarna kwam er een volledig nieuwe samenstelling, met Hanne Verbruggen, Marthe de Pillecyn en Klaasje Meijer. In 2021 werd Klaasje vervangen door de Nederlandse Julia Boschman.

Zowel in Marokko als Nederland is er een hernieuwde interesse in het Tamazight, de oorspronkelijke taal van Noord-Afrika. Deze week verschijnt een woordenboek van het Tashelhiyt, een van de talen binnen het Tamazight, die in het zuiden van Marokko wordt gesproken. Het is samengesteld door de Nederlandse taalkundige Harry Stroomer en is één van de meest uitgebreide naslagwerken over een Amazightaal.

Het werk van Stroomer bestaat uit vier delen, telt 3000 pagina's en is het resultaat van veertig jaar onderzoek. Hij heeft de woorden in het Frans vertaald, niet naar het Nederlands, met het oog op de afzet: "Ik heb gekozen voor het Frans omdat het in principe bedoeld is voor de Marokkaanse markt. Daar is Frans de nationale taal naast het Arabisch en Berbers."

In Marokko worden drie Amazigh-talen gesproken: Tarifit in het Rifgebied in het noorden, Atlas-Tamzight in het midden van het land en dus Tashelhiyt in het zuiden. De laatste is de grootste, met tussen de 8 en 10 miljoen sprekers wereldwijd.

Stroomer schat dat in Nederland ongeveer 75.000 mensen deze taal beheersen. De Amazightaal die in Nederland het meest wordt gesproken is Tarifit, met naar schatting tussen de 270.000 en 300.000 sprekers.

De gevangenis in

De herwaardering van de Amazightalen in Marokko heeft het werk voor taalonderzoekers als Stroomer veel makkelijker gemaakt. Sinds 2011 wordt het Tamazight in het land erkend als officiële taal. In 2001 is er al een instituut opgericht voor de studie en het behoud van de Amazigh-cultuur.

Dit ging niet zonder slag of stoot. In de tweede helft van de vorige eeuw was het spreken van deze talen problematisch in heel Noord-Afrika. Amazigh-deskundige Mohamed Saadouni van de Universiteit van Amsterdam noemt Libië als extreem voorbeeld. "Toen dictator Khadafi daar aan de macht was, kon je zomaar de gevangenis in verdwijnen als je in het openbaar Tamazight sprak."

Na de dekolonisatie in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw gebeurde er in Marokko op het gebied van taal en cultuur ongeveer hetzelfde als in de rest van Noord-Afrika. Het Arabisch nationalisme werd de dominante stroming. Arabisch, de taal van de islam, werd de standaardtaal, en het spreken van het Tamazight werd tegengegaan.

Lichte jaloezie

Taalkundige Khalid Mourigh van de Universiteit van Leiden is blij met het verschijnen van het woordenboek, maar kijkt er ook naar met lichte professionele jaloezie. Zijn onderzoek richt zich op het Tarifit, en hij zou graag zien dat er een woordenboek komt van de taal die in Nederland bij de meeste Marokkaanse gezinnen thuis wordt gesproken.

"In Marokko is Tarifit vooral een regionale taal, je kunt het vergelijken met het Fries in Nederland. Maar in Nederland kan je met bijna elke Marokkaanse Nederlander wel iets van Riffijns praten. Omdat er een grote diaspora is van Riffijnen in West-Europa is het Tarifit vooral een internationale taal geworden," vertelt Mourigh.

Ook Saadouni is positief over het woordenboek: "Het is omvangrijk werk. Niet alleen wordt er een betekenis aan woorden gegeven, maar je krijgt ook uitleg in welke context ze worden gebruikt." Zelf groeide hij op in Marokko en het Tashelhyit is zijn moedertaal. "Ik ben echt blij met dit werk."

Kwestie van rechtvaardigheid

In Marokko wordt het woordenboek van Stroomer door activisten en academici gezien als een steun in de rug bij het behoud van de oorspronkelijke talen.

Amazigh-deskundige van de Mohamed V Universiteit in Rabat, Mustafa Qadery, denkt dat er nog veel te verbeteren valt. Vooral bij het aanbieden van onderwijs in het Tamazight ziet hij dat sommige mensen worstelen met een identiteitscrisis. "Er is nog veel weerstand in het systeem. Sommige Marokkanen beschouwen zichzelf meer als Arabier dan Marokkaan," zegt Qadery.

Wat het Tamazight in zijn ogen nog specialer maakt, is het feit dat het na duizenden jaren nog steeds wordt gesproken. "Het Tamazight bestaat al tientallen eeuwen. Het oude Grieks bestaat niet meer, maar Tamazight wel, ondanks alle tegenwerking."

Stroomer vindt het verschijnen van zijn woordenboek dan ook niet alleen belangrijk voor de internationale studie naar Amazigh-talen: "Mensen willen weten waar ze vandaan komen en het recht hebben om hun eigen taal te spreken. Het is een kwestie van rechtvaardigheid dat je mensen in hun waarde laat en dat ze een bepaalde taal mogen spreken.

Universiteiten en andere kennisinstellingen zijn de laatste jaren scherper geworden op pogingen van landen als China, Iran en Rusland om gevoelige Nederlandse kennis en energie in handen te krijgen, blijkt uit onderzoek van de NOS.

Alleen al de Technische Universiteit Delft, de koploper op dit terrein, wijst volgens programmadirecteur Peter Weijland jaarlijks rond de honderd buitenlandse wetenschappers af vanwege een te hoog risico.

Die toegenomen scherpte is ook dringend nodig, vertelt veiligheidsadviseur Guido van Diermen. Hij adviseert universiteiten namens Proximities, een bedrijf dat is opgericht door mensen met een achtergrond in de inlichtingen- en veiligheidswereld. De lijn van zijn verhaal wordt bevestigd door anderen in het veld.

Keihard gechanteerd

Volgens Van Diermen zijn Nederlandse universiteiten op dagelijkse basis doelwit van niet-bevriende diensten. Regelmatig spreekt hij de mensen die daarvan het slachtoffer zijn geworden en zichzelf uiteindelijk hebben gemeld. "Die gaan vaak door een hel. Ze worden keihard gechanteerd en zakken steeds dieper in het moeras."

Voorbeelden zijn wetenschappers die worden uitgenodigd voor een interessant congres in een ver land. Zij denken zich goed te hebben voorbereid: ze hebben bijvoorbeeld alle gevoelige gegevens van hun laptop gehaald.

Maar dan blijkt bij aankomst op het buitenlandse vliegveld dat er drugs in hun koffers zijn gestopt. Of ze gaan nog even iets drinken en lopen tegen een aantrekkelijke man of vrouw aan, die meegaat naar het hotel.

"Vervolgens staat de volgende ochtend de politie voor de deur met de mededeling dat er aangifte is gedaan van verkrachting of aanranding", weet Van Diermen. "En dat je kunt kiezen of delen: óf je levert bepaalde informatie, óf je komt voor jaren achter de tralies. Zo'n dreigement kan dus ook vanwege een gefabriceerde drugsverdenking zijn. Of er is een verkeersongeluk in scène gezet waarbij jij de schuldige partij zou zijn. Het is dan vrijwel onmogelijk om 'nee' te zeggen."

Inlichtingdiensten subtiel en geduldig

Dergelijke praktijken ziet hij niet alleen in het buitenland; het gebeurt ook in Nederland zelf. "Je kunt nauwelijks overschatten hoe subtiel en geduldig Chinese of Russische inlichtingendiensten te werk gaan als het gaat om het 'planten' of bewerken van mensen in de onderzoeksvelden waar zij belangstelling voor hebben."

"Eerst maken ze als het ware een scan van het aantal mensen dat toegang heeft tot informatie die zij willen hebben. Dan zijn er spotters die opmerken wie van hen met een wraakgevoel rondloopt, omdat zij bijvoorbeeld al drie keer een bepaalde functie zijn misgelopen."

"Behoefte aan wraak is een sterke emotie, die kan je er makkelijk toe brengen om dingen te gaan doen waar je achteraf spijt van hebt. Of ze bieden een hoop geld, als je daar gevoelig voor blijkt te zijn, bijvoorbeeld omdat je schulden hebt. Heel soms is de spionage ook ideologisch gedreven, maar vaker zie je dit soort afpersing."

Van Diermen maakt met collega's op verzoek van universiteiten "een rondje" langs wetenschappers om ze bewust te maken van alle risico's. Hij roept ze daarbij ook op om "hun hand op te steken" zodra zij in de problemen dreigen te komen.

"Voorkomen van nog ergere situaties is in dit soort gevallen echt beter dan genezen. Spionage is in Nederland een strafbaar feit. En het aanzetten tot spionage ook. Zodra je denkt: hier is iets niet in de haak, ze proberen me hier in te pakken, ik krijg vragen waar ik me ongemakkelijk bij voel, stap dan zo snel mogelijk naar je werkgever of de politie."

Peter Weijland van de TU Delft vertelt dat zijn universiteit daar behulpzaam bij is door meldpunten op te richten en vertrouwenspersonen te informeren. Beiden roepen wetenschappers en studenten op niet naïef te zijn: je kunt denken dat jouw onderzoeksterrein niet zo spannend is voor andere landen, maar met name kunstmatige intelligentie, nanotechnologie, lucht- en ruimtevaart en nucleair onderzoek zijn dat wel degelijk.

Van Diermen: "In het verleden heeft Pakistan kerntechnologie gestolen uit Nederland. Daar is toen een kernbom uit voortgekomen. Dus de risico's kunnen echt levensgroot zijn."

De Verenigde Staten gaan voor alle landen die olie of gas van Venezuela kopen, importtarieven heffen van 25 procent op alle handel met de VS.

Het "secundaire tarief" zoals Trump het noemt, gaat in op 2 april. Hij neemt de maatregel omdat Venezuela volgens hem tienduizenden mensen naar de VS stuurt "met een zeer gewelddadig karakter".

Trump vindt verder dat president Maduro van Venezuela niet voldoende vooruitgang boekt met veranderingen in het kiesstelsel en het terughalen van migranten.

China grootste afnemer

China, dat eerder te maken kreeg met hogere Amerikaanse heffingen, is de grootste afnemer van Venezolaanse olie. Vorige maand ontving het land zo'n 500.000 vaten per dag. Dat is ruim de helft van de dagelijkse olie-export uit Venezuela. De nieuwe heffing kan, als Trump zijn voornemen in praktijk brengt, Venezuela financieel hard treffen.

China kreeg al eerder heffingen opgelegd wegens het importeren van olie uit Venezuela. Dat had tot gevolg dat Peking minder olie kocht. De staatsoliemaatschappij van Venezuela verlaagde vervolgens de prijzen, om de export op gang te houden.

Behalve China importeren ook India, Spanje, Italië en Cuba olie uit Venezuela.

Uitzondering voor Chevron

Ook de VS importeert olie uit Venezuela, ondanks een verbod op olie-import door de vorige president Biden wegens oneerlijk verlopen verkiezingen in Venezuela.

Alleen oliemaatschappij Chevron kreeg een uitzondering op deze sanctie. Die zou 3 april aflopen, maar na een ontmoeting met de topman van Chevron heeft Trump de uitzondering verlengd tot 27 mei.

De aanslag op een woning in Purmerend eind vorig jaar was waarschijnlijk een wraakactie na de diefstal van accu's. Dat heeft het Openbaar Ministerie gezegd tijdens de inleidende zitting in de zaak.

De aanslag, in de nacht van 15 op 16 december, werd gepleegd met zes cobra's en zes flessen wasbenzine. Er was een luide explosie en er brak een verwoestende brand uit.

Op het moment van de aanslag waren er drie mensen in de woning: een moeder en haar twee zoons. Een van hen, de 16-jarige Joey, raakte zwaargewond. Naastliggende woningen liepen rook- en waterschade op. De bewoners van vijf huizen werden elders opgevangen.

Drie dagen na de brand en de explosie werd een 19-jarige man opgepakt. De officier van justitie verdenkt hem ervan medeplichtig te zijn aan poging tot moord of doodslag en aan het veroorzaken van de explosie bij de woning.

De verdachte spreekt de beschuldigingen tegen. Zijn advocaat spreekt van losse vermoedens die geen overtuigend bewijs vormen, meldt NH.

Meerdere verdachten

In de zaak zijn nog drie aanhoudingen gedaan. Twee 17-jarigen zijn begin deze maand aangehouden omdat ze ervan worden verdacht de aanslag op de woning te hebben uitgevoerd.

Daarnaast is een 20-jarige man opgepakt die mogelijk van plan was een vergeldingsactie uit te voeren. Hij kende een van de bewoners van de woning aan de Maasstraat. De man is inmiddels vrijgelaten, maar blijft verdachte.

De moeder van het 16-jarige slachtoffer was bij de zitting aanwezig. De rechter vroeg zich af of haar aanwezigheid wel een goed idee was, omdat ze later mogelijk als getuige wordt gehoord. Haar aanwezigheid zou toekomstige verklaringen kunnen beïnvloeden. Na overleg met haar advocaat verliet ze de zaal.

De zaak gaat op 19 mei verder.

Bijna 10.000 mensen in Nederland zijn vorig jaar overleden door euthanasie. Dat is 10 procent meer dan het jaar ervoor, melden de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). In de meeste gevallen waren het mensen die al langer kampten met lichamelijke aandoeningen, zoals kanker of long- en vaatziekten.

Het aantal meldingen van euthanasie stijgt al jaren. Dat hangt samen met de vergrijzing in Nederland. Naarmate er meer ouderen zijn, neemt het aantal mensen met ernstige, vaak ongeneeslijke ziekten toe. De meeste mensen die in 2024 euthanasie kregen, waren tussen de 70 en 80 jaar oud.

Duo-euthanasie

Afgelopen jaar was euthanasie vaker onderwerp van maatschappelijk debat, schrijven de RTE. Ook werd er vorig jaar vaker over euthanasie geschreven in de media. Onder meer de duo-euthanasie van oud-premier Dries van Agt en zijn vrouw leidde tot veel publieke aandacht.

Bij een duo-euthanasie kiezen mensen ervoor om samen uit het leven te stappen. Vorig jaar kozen 54 stellen voor een duo-euthanasie tegenover 34 in 2023. Dat aantal stijgt al jaren. Steeds vaker zijn het niet alleen partners die ervoor kiezen om samen te sterven door euthanasie. Ook naaste familieleden kozen vorig jaar vaker voor een gezamenlijke euthanasie.

Ruim 86 procent van de mensen die in 2024 kregen, had een veel voorkomende lichamelijke aandoening zoals kanker, long-, hart- of vaatziekten of een aandoening aan het zenuwstelsel, zoals parkinson. Ruim vierhonderd mensen (4,3 procent) die kozen voor euthanasie, hadden een vorm van dementie.

Psychisch lijden

In 219 gevallen kozen mensen voor euthanasie vanwege één of meer psychische aandoeningen. Die groep wordt elk jaar iets groter. In 2023 ging het nog om 138 mensen. Van de 219 gevallen in Nederland die voor euthanasie kozen vanwege psychisch lijden, waren 30 mensen tussen de 18 en 30 jaar.

Nieuwsuur besteedde vorig jaar aandacht aan euthanasie door psychisch lijden:

Sinds 2002 is euthanasie en hulp bij zelfdoding in Nederland onder voorwaarden toegestaan, zoals vastgelegd in de euthanasiewet. Zo verloopt een euthanasie-aanvraag altijd via een arts, die samen met de patiënt en een tweede arts het verzoek beoordeelt. In Nederland kan iemand euthanasie aanvragen die uitzichtloos en ondraaglijk lijdt.

Volgens de RTE verkeerden artsen vorig jaar langer in onzekerheid over de vraag of ze euthanasie zorgvuldig hadden uitgevoerd. Dat had met name te maken met de groeiende stapel aan euthanasieaanvragen. Bij elke euthanasieverlening moeten artsen vaststellen of aan alle wettelijke eisen is voldaan.

Onzorgvuldig

In zes gevallen van euthanasie stelden de RTE vast dat artsen niet zorgvuldig genoeg te werk waren gegaan. Deze zaken liggen momenteel bij het Openbaar Ministerie. Een van de gevallen ging over een vrouw met psychische aandoeningen. Ze was ervan overtuigd dat ze overal poep zag en wilde daarom obsessief alles schoonmaken. Door een gebroken wervel kon ze dit echter niet meer.

De toetsingsrechters oordeelden, nadat de vrouw door euthansasie was overleden, dat in haar geval de arts een onafhankelijke psychiater had moeten inschakelen om te beoordelen of het lijden werkelijk uitzichtloos was en of er nog mogelijkheden waren om haar te behandelen.

Het online verkrijgbare Indonesische kruidenmiddel Montalin bevat een toegevoegd zwaar geneesmiddel dat ernstige bijwerkingen kan hebben. Bijwerkingencentrum Lareb waarschuwt daarvoor.

Montalin wordt online verkocht als 'natuurlijke pijnstiller en cholesterolverlager'. Lareb heeft een melding van een gebruiker van het middel gekregen die last kreeg van een opgezwollen gezicht en verzwakte spieren. Na onderzoek bleken de capsules het medicijn dexamethason te bevatten.

Dexamethason is een zware ontstekingsremmer die alleen op recept verkrijgbaar is. Het wordt onder meer voorgeschreven aan mensen met kanker en patiënten in hun laatste levensfase. Tijdens de pandemie werd het ook gegeven aan ernstig zieke coronapatiënten.

Besloten groepen

Het is niet voor het het eerst dat er illegale toevoegingen in de Montalin-capsules zijn gevonden. In 2021 meldde Lareb dat er pijnstillers (paracetamol en meloxicam) in het middel waren aangetroffen. Die stoffen zaten er nu niet in, zegt een woordvoerder van Lareb.

Vijf webshops in Nederland die Montalin verkochten, moesten de handel in het middel na onderzoek door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) in 2021 staken, maar sindsdien is het kruidenpreparaat volgens de NVWA via besloten groepen op sociale media en buitenlandse websites nog steeds verkrijgbaar.

Die handel is strafbaar. "Maar helaas is het voor de NVWA niet mogelijk om te handhaven op besloten groepen op sociale media", zegt een woordvoerder van de organisatie. "De NVWA kan ook niet handhaven op buitenlandse websites."

Als zo'n buitenlandse website vanuit een andere EU-lidstaat opereert, kan de NVWA wel aan een inspectiedienst van die lidstaat vragen om te handhaven.

Namaakmedicijn

"Consumenten moeten voorzichtig zijn met de aanschaf van kruidenpreparaten via internet, omdat lang niet altijd duidelijk is wat erin zit", schrijft Lareb op zijn website. Het bijwerkingencentrum heeft de NVWA, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum op de hoogte gebracht.

Er zijn vaker meldingen van illegale of gevaarlijke toevoegingen aan medicijnen die online worden verhandeld. Vorige week waarschuwden het Trimbos-instituut en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) voor gevaarlijke namaak-oxycodonpillen. Oxycodon is een zware pijnstiller. In het namaakmedicijn zat de potentieel dodelijke stof isotonitazepyne. De pillen waren gevonden in het huis van een 30-jarige Amsterdammer die plotseling was overleden.

Het kabinet wil een krijgsmacht die meer dan twee keer zo groot is dan de huidige: van 70.000 naar 200.000 mensen. Om de krijgsmacht te vergroten gaat de overheid alle jongeren die op hun 17e een oproep krijgen ook een enquête sturen, om ze enthousiast te maken voor defensie.

Het invullen van de enquête is vooralsnog vrijwillig, maar zou op termijn wel verplicht kunnen worden en defensie zou er ook consequenties aan kunnen gaan verbinden, zoals de verplichting tot het voeren van een gesprek of het ondergaan van een keuring. De opkomst blijft in de huidige scenario's vrijwillig.

Daarnaast moeten er meer reservisten komen die zich naast hun dagelijks werk kunnen inzetten voor defensie en opgeroepen kunnen worden.

Ook zouden meer jongeren aan het zogeheten dienjaar moeten meedoen, waarin mensen tussen de 18 en 27 jaar op vrijwillige basis kunnen kennismaken met defensie. Het kabinet is er "met het oog op het huidige dreigingsbeeld" van overtuigd dat nog sneller dan al de bedoeling was een grotere krijgsmacht moet komen. Eerder werd over een groei naar 100.000 mensen gesproken. Eind vorige week werd al duidelijk dat dat aantal naar boven zou worden bijgesteld.

Extreem scenario

Deze plannen staan in een brief van staatssecretaris Tuinman (BBB) aan de Tweede Kamer. Zowel Tuinman als premier Schoof benadrukt dat er geen nieuwe dienstplicht komt. Tuinman gelooft er ondanks kritische geluiden "heilig" in dat het "op vrijwillige basis kan".

Sommige stappen, zoals de enquête, zouden later dus wel verplicht kunnen worden. Het dienjaar wordt dat zeker niet, aldus Tuinman. Op de vraag bij welk extreem scenario dat kan veranderen zegt hij dat dat nu niet aan de orde is, maar dat het zou kunnen "als alles wat er nu wordt gedaan echt niet helpt en de Russen aan de deur staan".

Constant paraat staan

Volgens Tuinman staat defensie "voor een hele grote verandering. Waar we vroeger de focus hadden op missies, moeten we nu groeien naar constant paraat staan. De dreiging voor Europa en Nederland is serieus. Het wordt steeds onveiliger. Nederland en Europa moeten op eigen benen gaan staan, daar hebben we niet alleen meer middelen en spullen voor nodig, maar ook veel meer mensen."

Hij zegt dat die mensen er zeker zijn. De reservisten kunnen bijvoorbeeld uit de ziekenhuizen, de beveiliging of van hulpdiensten komen. Door hen te trainen kunnen ze functioneel worden ingezet.

Jongeren zouden in hun dienjaar een jaar lang in een eenheid kunnen werken, waar ook een weerbaarheidstraining hoog op de agenda staat. Tuinman is ervan overtuigd dat daarna veel jongeren bij defensie kunnen blijven.

Sommige regels mogen ook soepeler: ook mensen met kleurenblindheid of voedselallergie kunnen worden ingezet. Tuinman: "Iedereen is welkom."

Oorlogsorganisatie

De ambitie is om de krijgsmacht in 2027 te hebben ingericht in een zogenoemde vredesorganisatie én een oorlogsorganisatie.

In de brief aan de Kamer wordt gesproken van "misschien wel de grootste veranderopgave waar defensie sinds het opschorten van de opkomstplicht en omslag naar beroepsleger voor heeft gestaan."

De hele maatschappij en de Tweede Kamer zijn bij deze operatie nodig. Daarom komt er een grote campagne die de samenleving moet meenemen in de urgentie van de opgave waar we voor staan. Het gaat om een besef van "collectieve verantwoordelijkheid" voor onze veiligheid, staat in de brief.

Eerder sprak het kabinet al met de vakbonden over de intentie om het leger sneller dan gepland uit te breiden.

Het verhaal van de gemeente Vlaardingen dat Café Mes de naam moet veranderen vanwege het gemeentelijke anti-wapenbeleid, blijkt toch niet te kloppen. Een gemeentewoordvoerder zegt nu tegen de NOS dat het een 1 aprilgrap was. En dat terwijl de gemeente zaterdag nog ontkennend antwoordde toen de NOS expliciet vroeg of het om een grap ging.

De eigenaar van Café Mes plaatste afgelopen weekend een brief van de gemeente op sociale media met daarin het verzoek om de cafénaam te veranderen. In de brief schreef de gemeente alle verwijzingen naar wapens uit het Vlaardingse straatbeeld te willen weren "naar aanleiding van het toenemende aantal incidenten met wapens".

De NOS nam contact op met de gemeente om te verifiëren of het om een echte brief ging. Een woordvoerder bevestigde dat de brief echt was en geen grap.

Café Mes en burgemeester Bert Wijbenga zaten in het complot. De burgemeester stuurde via Whatsapp aan de NOS-redacteur: "As maandag is er overleg met de eigenaar van "MES" en bespreek ik de zaak ook met de ambtenaren. Met vrgrt Bert Wijbenga."

Maar nu schrijft de gemeente in een verklaring dat het "uiteraard niet waar" is dat het café de naam moet veranderen. De burgemeester betuigt spijt: "Deze actie heeft tot veel verontwaardiging geleid, het spijt de burgemeester van Vlaardingen dat we mensen op het verkeerde been hebben gezet."

Aandacht voor anti-wapencampagne

Tegelijkertijd zegt de gemeente dat alles "met de beste bedoelingen is gedaan". "Het is geen grap, maar een actie. We wilden op 1 april een persconferentie houden bij het café, als boost voor een lopende anti-wapencampagne." Ook burgemeester Wijbenga zegt: "De 1 apriltraditie is een uitgelezen moment om hier aandacht voor te vragen."

Wapengeweld onder jongeren is een probleem in de gemeente Vlaardingen. Vorige maand overleed een een 13-jarige jongen uit Schiedam nadat hij was neergestoken door een leeftijdsgenootje. De twee jongens zaten op dezelfde school in Vlaardingen.

NOS Stories deed onlangs onderzoek naar wapenbezit bij jongeren:

Het Algemeen Dagblad, dat ook berichtte over de kwestie, gaat een klacht indienen, zegt hoofdredacteur Paul van den Bosch van AD Regio. "Humor is belangrijk in deze wereld, maar van een serieuze en betrouwbare overheid mag je verwachten dat zij zich onthoudt van zulke grappen", zegt Van den Bosch. "Zeker als het gaat om zo'n belangrijk en zorgwekkend onderwerp. Ik ben erg benieuwd of de nabestaanden van mes-incidenten dit erg kunnen waarderen."

De ouders van de 13-jarige jongen die vorige maand overleed, zijn ontsteld door de actie van de gemeente. "Het doet ons pijn en verdriet", zeggen zij bij het AD. "We vinden dat het niet kan en hebben onze advocaat ervan in kennis gesteld om eventueel stappen te ondernemen. Wat denkt de gemeente Vlaardingen met zo'n grap te bereiken? Laat ze daar serieus nadenken over hoe het messengeweld bij jongeren aangepakt kan worden. Want het is echt een groot probleem."

Ook het AD vroeg afgelopen weekend meerdere keren of er sprake was van een 1 aprilgrap, zegt Van den Bosch . "We kunnen in elk geval constateren dat de gemeente Vlaardingen, ook de burgemeester, bedreven is in ons glashard voorliegen. Dat is onacceptabel. Voor media is het cruciaal om betrouwbaar te zijn en dat wordt nu ook aangetast", zegt Van den Bosch.

De gemeentewoordvoerder zegt dat "het iedereen vrij staat" een klacht in te dienen. Als we hem binnen hebben, gaan we ermee aan de slag."

'Desinformatie verspreiden'

Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), spreekt in het AD van een "schadelijke grap". "Zeker in deze tijd waarin er veel desinformatie en misinformatie verspreid wordt, zou je de rol van de journalistiek moeten koesteren en niet misbruiken. Journalisten proberen hun werk te doen en als je dan op het moment dat je iets dubbelcheckt te maken krijgt met liegende ambtenaren omwille van een 'leuk' grapje, dan gaat dat aan het hele doel van 1 april voorbij."

Minister Bruins van Cultuur zegt tegen het AD dat hij de gang van zaken zorgelijk vindt. "Je moet dit als overheid niet doen. Er is al veel desinformatie. Als je dat op deze wijze als overheid ook nog eens verspreidt, dan loopt er echt iets uit de hand."

Premier Schoof sluit zich daarbij aan: "Als overheid heb je een vertrouwensrelatie met je burgers, dus het lijkt me onverstandig om te liegen."

Een 44-jarige voormalige verpleegkundige in Duitsland wordt verdacht van het vermoorden van zeker negen patiënten. Hij staat in Aken voor de rechter. De aanklager verdenkt de man ook van 34 gevallen van poging tot moord. Omroep WDR, die de zaak volgt, spreekt van een van de meest omvangrijke seriemoorden in de Duitse geschiedenis.

De oud-verpleegkundige "zou op eigen initiatief patiënten hebben geïnjecteerd met sterke kalmerende middelen, soms in combinatie met pijnstillers", zegt woordvoerder Katharina Effert van de rechtbank in Aken. In een aantal gevallen zou dit tot de dood van patiënten hebben geleid.

Gebruikt bij doodstraf

De man zou de misdrijven tussen december 2023 en mei 2024 hebben gepleegd op een palliatieve afdeling van een ziekenhuis in Würselen, net buiten Aken. Hij zou zijn patiënten onder meer overdoses midazolam hebben toegediend, een kalmeringsmiddel dat in de VS wordt gebruikt bij het uitvoeren van de doodstraf. In de administratie sjoemelde hij met de toegediende hoeveelheden.

Het OM vermoedt dat de man de overdoses toediende omdat hij een zo rustig mogelijke nachtdienst wilde hebben. Zijn verdediging wilde tegenover Duitse media niet ingaan op de zaak en de verdenkingen.

Hoe de man tegen de lamp liep, wil het OM nog niet kwijt. Het ziekenhuis in Würselen stelde de verpleegkundige vorig jaar mei op non-actief en deed aangifte. Daarop lichtte de politie honderden patiëntendossiers door en kwamen er steeds meer verdachte overlijdensgevallen in beeld. Inmiddels zijn vier overleden patiënten opgegraven voor nader onderzoek.

Eerder werkzaam in Keulen

Het spoor van de man leidt ook naar Keulen, waar hij tussen 2014 en 2020 ook als verpleegkundige werkzaam was in een ziekenhuis. Daar vertrok hij nadat bij zijn werkzaamheden onregelmatigheden aan het licht waren gekomen. Omdat het ziekenhuis geen aangifte tegen hem deed, kon hij in Würselen gewoon weer aan het werk.

Mocht de rechtbank de man schuldig bevinden, dan hangt hem een levenslange gevangenisstraf plus tbs boven het hoofd. De uitspraak wordt begin juni verwacht. Komen tijdens het onderzoek nog andere misdrijven aan het licht, dan kan een tweede rechtszaak tegen hem volgen.

Vorig jaar is wereldwijd veel meer energie gebruikt dan in de jaren ervoor. Olie, steenkool, aardgas, kernenergie, zon en wind: van elke energiebron gebruikten we vorig jaar meer. De energiehonger groeide bovendien relatief snel.

De groei zat vooral in opkomende landen, maar ook Europa gebruikte een half procent meer energie. Wel nam in Europa het gebruik van het zeer vervuilende steenkool af. Japan was het enige land dat minder energie gebruikte. Alle andere regio's groeiden nog sneller dan Europa.

Dit blijkt uit het Global Energy Review van het in Parijs gevestigde Internationaal Energie Agentschap (IEA).

Meer airconditioning

Vooral het gebruik van energie in de vorm van elektriciteit nam fors toe. Vier vijfde van de groei werd opgevangen door extra zonne-energie, waterkracht, windenergie en kernenergie. Deze vormen van energie leiden niet tot opwarming van de planeet.

Het warme weer speelde een aanzienlijke rol in het toegenomen stroomgebruik. 2024 was het warmste jaar sinds het begin van de metingen. Het IEA becijferde dat circa 20 procent van de extra stroomvraag ontstond als gevolg van de warmte. Er waren veel meer dagen waarop mensen airconditioning en ventilatoren aanzetten dan de jaren ervoor.

Dat gold zeker voor landen als India en China die kampten langdurige hittegolven. En door het opwarmen van de aarde zet deze trend naar verwachting door.

Meer broeikasgassen

Toch was de hitte niet de enige oorzaak van de groei. Er was ook een toenemende behoefte aan datacenters voor kunstmatige intelligentie (AI) en elektrische auto's. In de industrie lopen steeds meer processen op elektriciteit in plaats van rechtstreeks op fossiele energiebronnen als aardgas en steenkool.

Door de wereldwijd toenemende vraag naar energie, werd er vorig jaar meer CO2 uitgestoten dan ooit. Het broeikasgas CO2 is de voornaamste oorzaak van het opwarmen van de aarde. De toegenomen vraag zat in opkomende landen. In de Verenigde Staten en de Europe Unie werd juist minder uitgestoten.

Toch had die wereldwijde toename nog veel sterker kunnen zijn als de afgelopen jaren niet zoveel was geïnvesteerd in energiebronnen die geen CO2 uitstoten. Vooral de opmars van zonne- en windenergie leverde in dit opzicht een grote bijdrage. Ook de bouw van nieuwe kernreactoren droeg substantieel bij.

Het IEA verwacht dat ook de toenemende rol van elektrische auto's en warmtepompen steeds meer gaat bijdragen aan het remmen van de CO2-uitstoot.

Al deze ontwikkelingen waren nog niet genoeg om de uitstoot van broeikasgassen een halt toe te roepen. Dat komt met name door het gebruik van steenkool (de meest vervuilende fossiele brandstof) dat vorig jaar licht toenam. Steenkool wordt vooral gebruikt in China en India.