NOS Nieuws - Algemeen

De oudere broer van de dalai lama, Gyalo Thondup, is op 97-jarige leeftijd overleden. Als vertrouweling van de boeddhistisch leider was hij onmisbaar voor de buitenlandse contacten van zijn broer. In zijn strijd voor een onafhankelijk Tibet legde hij het aan met de CIA, probeerde wereldleiders te verleiden tot steun en voerde tevergeefs gesprekken met China.

Gyalo was elf toen zijn 4-jarige broertje door een selectiecommissie werd aangewezen als de nieuwe reïncarnatie van de allerhoogste Tibetaanse leider. Het veranderde hun leven compleet: van een boerderij verhuisde het gezin naar de hoofdstad, waar zijn broer als god-koning een paleisleven wachtte.

De gezinsleden werden opgenomen in de aristocratie en het ontbrak hen aan niks meer: eten, huisvesting en zijden gewaden werden op kosten van de staat beschikbaar gesteld. "Ik was zo blij. Meer dan blij: verrukt", herinnerde Gyalo zich in zijn autobiografie. "Mijn gezin was aangekomen in de hemel. Ons leven was voorgoed veranderd."

Ballingschap

Gyalo was de enige zoon in het gezin die geen monnik werd. Hij zou aanvankelijk de boerderij overnemen, maar moest nu zijn leven in dienst van zijn broertje stellen. Hij kreeg daarvoor een opleiding in China.

De complexe relatie tussen beide landen verslechterde na de Tweede Wereldoorlog. Tibet had zich in 1912 onafhankelijk verklaard van China, maar in 1950 viel het Chinese Volksbevrijdingsleger het land weer binnen. Voor de 15-jarige dalai lama begon een periode van precair balanceren tussen samenwerking en verzet.

Het was daarbij altijd de vraag hoelang de dalai lama het zou uithouden met toenemende Chinese repressie. Gyalo ontvluchtte al snel het land. Tijdens zijn zelfverkozen ballingschap in India werd hij als sleutelfiguur in de Tibetaanse diaspora benaderd door de CIA: een geheim agent liep hem quasinonchalant tegen het lijf bij het tennissen.

Partizanen

Voor de VS was onrust in Tibet tijdens de Koude Oorlog een mooie manier om communistisch China een hak te zetten. Gyalo reed persoonlijk de eerste zes landgenoten naar de Pakistaanse grens om voor een spionageopleiding naar Micronesië te vliegen. Ze werden daar getraind in guerrillapraktijken, radiocommunicatie en het gebruik van explosieven.

Deze partizanen werden later in Tibet gedropt met wapens en contant geld. Hun eerste opdracht was de dalai lama officieel toestemming te vragen voor Amerikaanse hulp, maar die bleef uit: als pacifistisch leider kon hij geen toestemming geven voor een gewapende strijd. Voor de CIA was het echter voldoende dat Gyalo meewerkte.

Misschien wel de belangrijkste CIA-bijdrage was de hulp bij de ontsnapping van de dalai lama in 1959. Toen die zonder bewaking moest langskomen bij de Chinese machthebbers, vreesde hij dat hij eindelijk zou worden vastgezet. De dalai lama glipte daarop verkleed als soldaat, zonder zijn kenmerkende bril, het paleis uit.

De Tibetaanse CIA-rekruten 'Tom' en 'Lou' begeleidden zijn stoet die in een paar dagen de Indiase grens bereikte. Dankzij hun bericht aan Washington vernam Gyalo dat zijn broer onderweg was. Hij gebruikte zijn contacten met de Indiase premier Nehru om alvast asiel te regelen. De opstand in Tibet werd ondertussen bloedig neergeslagen.

In latere jaren verminderde de Amerikaanse steun voor Tibet, nadat president Nixon de banden met China had aangehaald. Gyalo keek daarom teleurgesteld terug op de relatie: "De Amerikanen deden veel loze beloftes, zoals Tibet helpen onafhankelijk te worden."

In gesprek met Deng

Gyalo verzette ook de bakens: in 1979 sprak hij persoonlijk met de Chinese leider Deng Xiaoping over meer Tibetaanse autonomie. Gyalo redeneerde dat voor toenadering toch echt China nodig was, niet India of de VS. Bovendien had Deng volgens hem beloofd dat alles bespreekbaar was, op daadwerkelijke onafhankelijkheid na.

Het overleg leidde niet tot een doorbraak. Gyalo bleef zich ook in de jaren daarna inzetten voor Tibet, onder meer als regeringsleider van het kabinet in ballingschap.

In het overlijdensbericht dankt de dalai lama zijn broer voor al zijn inspanningen. "Zijn inzet voor onze strijd was enorm." Hij zei tijdens een dienst in een Indiaas klooster te hebben gebeden voor een snelle reïncarnatie van zijn broer.

Bij een Duitse vliegbasis zijn afgelopen maand zeker zes keer drones gesignaleerd waarvan wordt vermoed dat ermee gespioneerd werd. Dat staat in vertrouwelijke stukken van defensie in Duitsland die de krant Süddeutsche Zeitung heeft ingezien.

De drones werden tussen 9 en 29 januari gespot boven de vliegbasis bij Husum in Noord-Duitsland. Daar is onder meer een opleidingscentrum van de luchtverdediging. Oekraïense militairen worden op de basis getraind in de bediening van Patriot-systemen, waarvan Duitsland er meerdere aan Oekraïense heeft geleverd.

In een verslag van de incidenten staat volgens de Süddeutsche ook dat maatregelen om de drones uit koers te brengen, onder meer met stoorzenders, geen effect hadden. Defensie denkt mede daardoor dat het om specialistische en geavanceerde drones gaat.

Vermoedens van Russische betrokkenheid

Het is ook niet gelukt om te achterhalen wie de drones aanstuurde, of waar dat gebeurde. Defensiebronnen die de Süddeutsche sprak houden er rekening mee dat de drones door Rusland zijn gelanceerd vanaf schepen op de Noordzee of de Oostzee. Bewijzen daarvoor zijn er niet.

In reactie op de incidenten zijn extra detectiesystemen en stoorzenders naar de basis in Noord-Duitsland gestuurd.

Duitse legerbases zijn vaker doelwit geweest van vermoedelijke spionagedrones. Onder meer bij de vliegbasis Ramstein, die door het Amerikaanse leger wordt gebruikt, zijn in december drones gesignaleerd, net als boven meerdere bases in Beieren. Van het incident in Ramstein hebben Duitse autoriteiten gezegd dat Rusland er waarschijnlijk achter zit.

Donald Trump heeft in een interview met de New York Post gezegd dat hij de Russische president Poetin heeft gesproken. In een telefoongesprek hebben de twee het gehad over een einde aan de oorlog in Oekraïne, zei Trump. De Amerikaanse president zei daarbij niet wanneer de twee regeringsleiders met elkaar spraken.

Het zou het eerste directe gesprek tussen Poetin en een Amerikaans president zijn sinds begin 2022. Het Kremlin heeft gezegd het gesprek te "bevestigen noch ontkennen".

Woordvoerder Peskov heeft tegen CNN gezegd dat Washington en Moskou "via verschillende kanalen" praten. "Dus... er zou iets kunnen zijn wat ik niet weet."

In het interview met de Amerikaanse tabloid aan boord van het presidentiële vliegtuig zei Trump dat hij gelooft dat Poetin zich "wel bekommert" om de doden op het slagveld in de oorlog met Oekraïne. Hij zegt dat Poetin wil dat "er geen mensen meer doodgaan".

Trump zei verder dat hij "beter niet kon zeggen" hoe vaak hij met Poetin had gesproken. Hij zei wel dat hij altijd een "goede relatie" heeft gehad met zijn Russische ambtgenoot.

'Hoop dat het snel gaat'

De Amerikaanse president sprak de hoop uit dat Poetins oorlog in Oekraïne, die nu bijna drie jaar duurt, "snel" eindigt. "Ik hoop dat het snel gaat. Elke dag sterven er mensen. Deze oorlog is zo erg in Oekraïne. Ik wil een einde maken aan die bende."

Trump zei eerder dat hij het conflict binnen 24 uur na zijn aantreden zou beëindigen, maar vooralsnog lijkt er geen einde in zicht.

Gisteren zei Trump dat hij de Oekraiense president Zelensky "waarschijnlijk" de komende week gaat spreken. Hij gaf toen ook aan dat hij van plan was om ook met Poetin te praten.

Trump zei toen "vooral om één reden" een einde aan de oorlog tussen Rusland en Oekraïne na te streven. Dat is "omdat er zoveel mensen worden gedood". Tegelijk herhaalde hij de opmerking dat er in Oekraïne veel zeldzame mineralen in de grond zitten. Eerder verbond hij Amerikaanse hulp aan Oekraïne al met het verkrijgen van toegang tot die mineralen.

Gesprekken met Poetin

Trump beweerde in het interview met de New York Post dat de oorlog "nooit zou hebben plaatsgevonden" als hij in 2022 president was geweest, omdat hij "altijd een goede relatie" heeft gehad met Poetin, in tegenstelling tot president Biden. "Biden was een schande voor onze natie. Een complete schande."

Het laatste gesprek tussen Poetin en een Amerikaanse president was met Joe Biden in februari 2022, kort voordat Russische troepen Oekraïne binnenvielen. De twee leiders spraken toen ongeveer een uur met elkaar.

De bekende Washington Post-journalist Bob Woodward schreef in zijn boek War dat verscheen in 2024 dat Trump maar liefst zeven keer directe gesprekken met Poetin had nadat hij het Witte Huis in 2021 moest verlaten.

In een interview met Bloomberg vorig jaar wilde Trump dat niet bevestigen. Wel zei hij: "Als ik dat heb gedaan, dan was dat slim". Het Kremlin heeft het verhaal van Woodward ontkend.

Voor de zevende keer zijn honderden veteranen en militairen bijeengekomen om mee te doen aan de Invictus Games. Het internationale sporttoernooi voor militairen en veteranen die gewond raakten in het leger is dit keer in Vancouver. Meedoen is bij dit evenement belangrijker dan winnen.

Onder de 550 deelnemers uit 26 landen zijn ook achttien Nederlanders. Zij doen mee aan tien sporten. Donderdag vertrokken ze naar Canada.

Aanvoerder majoor Amber Wolvers heeft er vertrouwen in dat het een mooie ervaring wordt, schrijft defensie. "Tijdens de start van dit avontuur in juni 2024 waren we allemaal individuen met ons eigen verhaal", zegt Wolvers. "Na een jaar intensief trainen, zijn we klaar om als team onze persoonlijke doelen te behalen."

Hun motto is dan ook: samen en niet alleen, voor elkaar en met elkaar.

'Doel voor ogen'

Gisteren was de openingsceremonie. Daar traden allerlei artiesten op, zoals Coldplay-zanger Chris Martin, Katy Perry en Nelly Furtado.

De Britse Prins Harry, de bedenker van de spelen, gaf een speech. "Een van de krachtigste manieren om te genezen, komt niet door het ziekenhuis of een revalidatiecentrum," zei Harry, "maar uit het hebben van een doel. Een gevoel van ergens thuishoren en deel van uitmaken."

Prins Harry was uitgenodigd om de aftrap te verzorgen van de ijshockeywedstrijd tussen de Vancouver Canucks en de Toronto Maple Leafs:

Dit keer zijn er elf sporten: indoor roeien, zitvolleybal, zwemmen, rolstoelbasketbal en -rugby. Ook zijn er voor het eerst ook de wintersporten (zit)skiën, langlaufen, snowboarden, de biatlon, skeleton en rolstoelcurling. Vandaag staan rolstoelbasketbal en -curling op het programma.

De Britse prins Harry is zelf militair geweest en werd uitgezonden naar Afghanistan. Daar zag hij andere militairen zwaargewond raken. Het sportevenement laat zien wat de militairen kunnen bereiken, ook met hun verwondingen. Niet alle deelnemers raakten lichamelijk gewond in het leger, een deel van hen kreeg ook te maken met mentale klachten als een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

"Het gaat erom jezelf te overwinnen", zei oud-luitenant-generaal Mart de Kruif hier eerder over. Hij noemt als voorbeeld een militair die zonder benen en met één arm bij de 50 meter zwemmen de overkant haalde. "Dat straalt een enorme kracht uit."

'Tot meer in staat dan je denkt'

Drie jaar geleden waren de Invictus Games in Nederland. Toen was het sporttoernooi in Den Haag en trok ruim 100.000 bezoekers.

Prins Harry was heel blij dat de spelen, na twee jaar uitstel door corona, door konden gaan. "Je kan aan hun gezicht zien hoe gelukkig ze zijn."

De Nederlandse Alexander was een van de deelnemers in Den Haag. Het Jeugdjournaal sprak hem en zijn dochters hierover. "Kameraadschap staat bovenaan", zei hij:

In Den Haag deden er destijds 28 Nederlanders mee, onder wie Heidi Dalhuisen. Zij vertrok in 2010 op 23-jarige leeftijd naar Afghanistan en kwam terug met PTSS.

De Invictus Games waren belangrijk voor haar, vertelde ze. Ze voelde schaamte voor de PTSS en hoopte door zich door het sporttoernooi ook trots te voelen. "Dat je ziet dat je tot veel meer in staat bent dat je denkt."

Een automobilist is vanmorgen rond 07.00 uur met hoge snelheid tegen een stilstaande auto gebotst bij een tankstation langs de A1 bij Muiden. Zowel de auto als pomp vlogen hierop in brand.

De 33-jarige bestuurder uit Almere nam de afslag naar het tankstation maar remde niet af, waardoor hij met volle snelheid achterop een geparkeerde auto botste.

Dit zijn beelden van na de crash:

De man en een bijrijder zijn ter plekke door ambulancepersoneel nagekeken. Ze hoefden niet naar het ziekenhuis.

De bestuurder bleek onder invloed van alcohol en drugs. Hij is aangehouden en meegenomen naar het politiebureau.

Geluk

De bestuurder van de geparkeerde auto stapte vlak voor de aanrijding uit zijn auto. "Hij heeft veel geluk gehad", zegt een politiewoordvoerder.

De brandweer heeft de vlammen geblust. De weg naar het pompstation is afgezet en de schade is aanzienlijk. Het is nog onduidelijk wanneer het tankstation weer open gaat, meldt regionale omroep NH.

Doet hij het, of doet hij het niet. In Canada weet niemand waar het land aan toe is, een week nadat Donald Trump de relatie met de noorderbuur op scherp zette. Heffingen werden aangekondigd en kort daarna voor dertig dagen in de koelkast gezet. In de Canadees-Amerikaanse grensregio's gaan de handen niet op elkaar voor de nieuwe bewoner van het Witte Huis.

In het Canadese Windsor is Amerika nooit ver weg. Vanaf de kade in Windsor is de skyline van Detroit goed te zien. De donkerzwarte kantoorgebouwen van General Motors aan de overkant van de Detroit-rivier torenen hoog uit boven alle andere panden uit in de autostad.

John D'Agnolo, de voorman van Vakbond Unifor in Windsor, staat medewerkers bij van de Amerikaanse autobouwer Ford. "Al een eeuw lang is Ford onderdeel van onze gemeenschap", vertelt D'Agnolo. Als het goed ging met Ford, ging het goed met Windsor, wil hij maar zeggen. Zoals veel bedrijven heeft Ford fabriekshallen aan beide kanten van de grens.

Dagelijks gaat er voor zo'n 325 miljoen dollar aan goederen op en neer tussen Windsor en Detroit. Een ritje van maar enkele minuten en goed voor een derde van de totale handel tussen Canada en Amerika.

De dreiging van Trump om een importheffing van 25 procent in te voeren op alle producten uit Canada schoot Canadezen in het verkeerde keelgat. Bij ijshockeywedstrijden, waarbij teams uit beide landen uitkomen in dezelfde competitie, jouwden Canadese fans het Amerikaanse volkslied uit.

"Vanaf nu ga ik de labels checken", zegt een klant in een van de kleine supermarktjes in Windsor. "Ik koop niet langer Amerikaanse producten."

D'Agnolo, de vakbondsman: "Onze gemeenschap bestaat uit arbeiders in de auto-industrie, de toeleveranciers. Iedereen is bezorgd", zegt hij.

En dat draait om meer dan de fabrieken alleen, waarschuwt hij. Er dreigt een sneeuwbaleffect. "De winkels, de restaurants, het kan iedereen raken. Zoals in 2008, tijdens de wereldwijde recessie, toen mensen hun huissleutels moesten inleveren bij de bank."

Zover is het nog lang niet. Maar dat er veel op het spel staat in Windsor staat vast. "Iedereen heeft het over de onzekerheid", zegt Brendan Lane, wiens bedrijf auto-onderdelen maakt. "We moeten uitvogelen hoe we hier mee omgaan."

De mogelijke heffing van 25 procent noemt hij "een flinke smak geld". Zijn bedrijf Lanex levert aan alle grote autobouwers in de regio, van BMW en Chrysler tot General Motors. Voor ze daar terechtkomen, hebben onderdelen er vaak al een hele reis op zitten, vertelt Lane. "Onze grondstoffen kopen we bijvoorbeeld in de VS, waarna we er hier mee aan de slag gaan. Een onderdeel gaat soms wel, drie, vier keer de grens over. Dat is niet ongebruikelijk."

Lange tijd maakte het weinig uit aan welke kant van de grens de afnemer zich bevond. Maar dat dreigt dus te veranderen. Ook aan de Amerikaanse kant van de grens zijn bedrijven allesbehalve enthousiast over de plannen van Trump.

Het kan hard gaan naarmate producten vaker de grens overgaan, zegt Glenn Stevens Jr., directeur van MichAuto in Detroit. "Het gaat om significante bedragen. Geschat wordt 3000 tot 6000 dollar aan extra kosten per voertuig. Dat is simpelweg niet iets wat de industrie, de bedrijven of de consument kunnen opvangen", meent Stevens, die de grote autobedrijven in de regio vertegenwoordigt.

Trump gelooft heilig in heffingen. Concessies afdwingen speelt daarbij een belangrijke rol: zaken gedaan krijgen aan de grens, bijvoorbeeld. Reden waarom Canada net als Mexico dertig dagen respijt kreeg. Daarnaast wil Trump 'eerlijker' handelsdeals en hoopt hij met heffingen bedrijven te verleiden meer in Amerika te produceren. Economen waarschuwen dat heffingen de Amerikaanse consument vooral geld zullen kosten.

"We vinden het altijd mooi als er meer maakindustrie naar Michigan of de VS komt, maar je kunt je toeleverantieketens niet van de ene op de andere dag veranderen", zegt ook Stevens Jr. "En, om eerlijk te zijn: het is ook niet iets wat de industrie graag wil."

In Windsor kunnen ze niet veel meer dan scenario's uittekenen. D'Agnolo van vakbond Unifor hoopt dat Trump zijn woorden inslikt. "Het is hartverscheurend", zegt hij. "De samenwerking is zo hecht geweest al die jaren. De bestaanszekerheid van mensen hier wordt op het spel gezet."

Sam Nujoma, de eerste president van Namibië die het land leidde naar onafhankelijkheid van Zuid-Afrika, is op 95-jarige leeftijd overleden.

De huidige president van Namibië, Nangolo Mbumba, heeft de dood van Nujoma wereldkundig gemaakt. Mbumba zei dat Nujoma zaterdagavond is overleden nadat hij in het ziekenhuis was opgenomen in de hoofdstad Windhoek.

"De Republiek Namibië is geschokt", zei Mbumba in een verklaring. "De afgelopen drie weken is de Founding President van de Republiek Namibië en Founding Father van de Namibische natie in het ziekenhuis opgenomen voor medische behandeling en medische observatie vanwege slechte gezondheid."

"Helaas kon de dapperste zoon van ons land deze keer niet herstellen van zijn ziekte", voegde Mbumba toe.

Charismatisch en antiwesters

Nujoma werd in zijn thuisland vereerd als een charismatische vaderfiguur die zijn land naar democratie en stabiliteit leidde na koloniale overheersing door Duitsland en een bittere onafhankelijkheidsoorlog tegen Zuid-Afrika. Zuid-Afrika had Zuidwest-Afrika, zoals Namibië toen werd genoemd, in de Eerste Wereldoorlog veroverd op Duitsland.

Hij bracht bijna 30 jaar in ballingschap door als leider van de onafhankelijkheidsbeweging voordat hij terugkeerde om in 1990 tot de eerste democratische leider van zijn land te worden gekozen.

Hij stond ook bekend om zijn felle antiwesterse retoriek. Hij beweerde dat aids een door de mens gemaakt biologisch wapen was en was fel gekant tegen homoseksualiteit, dat hij een "buitenlandse en corrupte ideologie" noemde.

Eerste president

Nujoma groeide op als oudste van elf kinderen in een arm gezin. In zijn vroege jeugd hielp hij zijn ouders met het verzorgen van het vee en het bewerken van land. Op latere leeftijd verhuisde hij naar Windhoek waar hij voor de Zuid-Afrikaanse spoorwegvervoerder ging werken.

Hij werd gearresteerd na een politiek protest in 1959 en vluchtte kort na zijn vrijlating uit het gebied. In ballingschap in Tanzania was hij een van de oprichters van de South West African People's Organization (SWAPO). Die onafhankelijkheidsbeweging werd later een politieke partij en is sinds 1990 de regeringspartij van Namibië.

Namibië werd uiteindelijk in 1990 onafhankelijk van Zuid-Afrika, waarop Nujoma de eerste president werd. Hij bleef dat tot 2005. Ook daarna behield hij op de achtergrond nog aanzienlijke invloed in het land.

Nabestaanden van een Amerikaanse vrouw die thuis werd doodgeschoten door de politie hebben ingestemd met een schikking van 10 miljoen dollar. Sonya Massey belde vorig jaar zelf het alarmnummer omdat ze vreesde voor een inbraak, maar werd kort daarna zelf slachtoffer van politiekogels.

In ruil voor het bedrag zien de nabestaanden af van een civiele zaak tegen de politie. Wel loopt er nog een strafrechtelijk proces tegen de agent wegens moord. De schikking moet nog officieel worden goedgekeurd door de gemeente waar de schietpartij plaatsvond.

De 36-jarige Massey belde juli vorig jaar de politie omdat ze gebons had gehoord en meende dat er een inbreker in haar huis aanwezig was. Na een controle escaleerde de situatie ineens toen een agent een pan kokend water op het fornuis zag staan en zich bedreigd voelde.

Hij verzocht Massey eerst nog weg te blijven van het hete water, maar toen ze plots Jezus aanriep, trok de agent zijn wapen en opende binnen enkele seconden het vuur, hoewel Massey smekend dekking zocht. Van de drie afgevuurde kogels werd een in haar hoofd Massey fataal.

De schoten werden vastgelegd op de bodycam van een agent:

De zaak leidde in de VS wederom tot veel protest over politiegeweld tegen zwarte burgers. President Biden zei diepbedroefd te zijn en noemde de zaak al bewijs dat "zwarte Amerikanen maar al te vaak moeten vrezen voor hun veiligheid waar anderen dat niet hoeven".

De agent die het vuur opende werd ontslagen door de politie. In het moordproces dat tegen hem wordt gevoerd heeft hij de rechter gezegd onschuldig te zijn, omdat hij uit noodweer handelde.

Een onderzeese telecomkabel in de Russische Oostzee is beschadigd geraakt door een "externe impact", meldt het Russische staatsbedrijf Rostelecom.

Er wordt gewerkt aan het herstel van de kabel. Volgens Rostelecom heeft het incident vooralsnog geen gevolgen voor mensen met een telecomabonnement, meldt staatspersbureau Tass.

Er zijn verder geen details bekendgemaakt over hoe en wanneer de schade is ontstaan. De Finse kustwacht meldde eerder op X dat het een Russisch schip in de gaten hield dat een kapotte Russische kabel repareerde in de Finse Golf. Dat is het gedeelte van de Oostzee tussen de zuidkust van Finland en de noordkust van Estland en het ten oosten daarvan gelegen Russische kustgebied.

Het Oostzeegebied is de afgelopen tijd meermaals mikpunt van verschillende storingen in elektriciteitskabels, telecomverbindingen en gaspijpleidingen die lopen langs de Baltische staten en Zweden of Finland. Hierdoor wordt er meer toezicht gehouden door NAVO-landen.

Vaak werd aangenomen dat de schade aan de kabels veroorzaakt werd door schepen die ankers over de zeebodem sleepten.

Hoe worden onderzeese kabels bedreigd, en hoe kunnen ze beschermd worden? We leggen het uit in de video:

De Groene klimaatminister Habeck vraagt mensen meer te knuffelen in plaats van de verwarming aan te zetten. CDU-leider Merz is doodziek. Bondskanselier Scholz heeft een miljoenenvilla in Californië en minister Baerbock een minnaar in Nigeria.

Je hoeft op sociale media niet lang te scrollen om deze klinkklare leugens tegen te komen. Op X, Facebook en TikTok wemelt het van de desinformatie over Duitse politici.

Het gaat hierbij om doelgerichte campagnes "van buitenlandse diensten" om de Duitse verkiezingen op 23 februari te verstoren, waarschuwde de binnenlandse veiligheidsdienst onlangs. Met name Rusland zou een "scala aan middelen" inzetten om de verkiezingen te beïnvloeden.

Journalisten van Correctiv en NewsGuard wisten onlangs ruim honderd Duitse 'nieuwssites' te herleiden tot Rusland. Het gaat om sites met geloofwaardige namen als Berliner Tagespost en Tagesnews24, gevuld met door AI-geschreven pro-Russische berichten.

De Amerikaanse Kremlin-propagandist John Mark Dougan lijkt achter de site te zitten, vertelt journalist Roberta Schmid. "Hij bevestigde het niet tegenover ons, maar hij liet blijken trots zijn op dit project." Dezelfde methode paste Dougan, die naar Moskou is gevlucht, eerder toe met 167 'Amerikaanse' nepnieuwssites.

Dankzij kunstmatige intelligentie (AI) kunnen zulke sites razendsnel uit de grond worden gestampt. "We zagen dat de berichten op iedere website ongeveer dezelfde lengtes hadden, met vergelijkbare details en soms ook dezelfde fouten", zegt Schmid. Een nadeel van AI: de sites worden steeds geloofwaardiger en daarmee moeilijker te herkennen.

Veel van de sites zijn kort na de val de Duitse regering opgezet en verkeren nu nog in een 'slaapstand'. "Naarmate de verkiezingen dichterbij komen, gaan ze meer publiceren. Dat zien we de afgelopen dagen al gebeuren", schetst Schmid. "Ze hebben genoeg aan één succesvol nepbericht dat viraal gaat om succesvol te zijn."

Informatiesaboteurs worden daarbij geholpen doordat Facebook en Instagram, net als X, desinformatie sinds de terugkeer van Trump de vrije hand geven. "Ook zien we dat sommige artikelen opvallend hoog in de zoekresultaten komen", vult collega Leonie Pfaller aan. "Dat kan duiden op manipulatie van de SEO." Daarmee worden ongeoorloofde technieken bedoeld om hoger bij zoekmachines te belanden.

In december werden de Roemeense presidentsverkiezingen dermate verstoord door Russische inmenging dat besloten werd de uitslag ongeldig te verklaren. De Duitse verkiezingen zijn de volgende stembusgang in Europa. Volgens de Amerikaanse FBI wordt vooral geprobeerd de rechts-radicale, Ruslandgezinde AfD te steunen.

Halve waarheden

Wie trapt in zulke leugens? Eigenlijk kan zulke desinformatie op iedereen effect hebben, legt onderzoeker Edda Humprecht van de Universiteit van Jena uit. "Wanneer iemand wordt gevraagd of hij dit gelooft, zeggen velen: het had zo kunnen zijn. Als de inhoud overeenkomt met wat je toch al vermoedt, dan is de kans groter dat je het gelooft en verspreidt."

Bovendien gaat het niet alleen om leugens, maar vaak om halve waarheden of het versterken van polariserende standpunten.

Het belangrijkste doel is om twijfel te zaaien over de democratie en wat überhaupt nog geloofd kan worden, vertelt Humprecht. "Dat is de grote balanceeract: mensen moeten beseffen dat niet alles op sociale media te geloven is, maar niet het vertrouwen verliezen in daadwerkelijk journalistieke media."

De Duitse regering heeft vorig jaar een nieuwe instelling opgericht, die buitenlandse manipulatie moet opsporen. Dat team bestaat momenteel uit twaalf medewerkers, laat een woordvoerder weten. Over de resultaten van het team wordt niets gedeeld. Wel meldt de dienst dat de campagnes zich met name richten op het creëren van verdeeldheid in Europa, twijfel zaaien over klimaatverandering en afnemen van steun aan Oekraïne.

De mogelijkheden om op te treden zijn beperkt, vertelt Roberta Schmid van NewsGuard. "Doordat het verspreiden van desinformatie door buitenlandse diensten in principe niet strafbaar is, kunnen internetproviders niet worden gedwongen de sites offline te halen." Sommigen deden dat wel nadat de journalisten de providers daarop wezen.

Regulering van sociale media is cruciaal, zegt onderzoeker Humprecht. "De EU heeft daarbij goede stappen gezet, de vraag is of die regulering wordt doorgezet." De nieuwe Amerikaanse regering dreigt namelijk met consequenties als de EU deze 'digitaledienstenwet' handhaaft.

Het belangrijkst is dat mensen zelf weten hoe desinformatie eenvoudig herkend kan worden, zegt journalist Pfaller. "Kijk of de site een colofon heeft, wat in Duitsland verplicht is, of zoek een tweede bron." Door het gebruik van AI is dat laatste echter ook lastiger geworden, vult Schmid aan. "Dan kom je op honderd andere nepsites met ongeveer hetzelfde bericht."

Goedemorgen! In Duitsland gaan vanavond de leiders van CDU en SPD met elkaar in debat. In de Verenigde Staten vindt de Super Bowl plaats, de finale van het kampioenschap in het American Football.

Eerst het weer: vandaag wisselen wolkenvelden en zonnige momenten elkaar af. In het zuiden valt plaatselijk wat lichte regen. Bij een matige noordoostenwind loopt de temperatuur op naar 5 tot 7 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen op en werkzaamheden aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Op de snelweg E19 bij het Belgische Loenhout, net over de grens met Nederland, zijn meerdere mensen gewond geraakt bij een kettingbotsing. Het ongeluk ontstond nadat het mis was gegaan bij een achtervolging door de Nederlandse politie.

Agenten wilden aan het begin van de avond in Noord-Brabant een auto met Franse kentekenplaten aanhouden vanwege verdacht rijgedrag, meldt de Gazet van Antwerpen. De bestuurder sloeg daarbij op de vlucht, waarna de auto bij Hazeldonk tegen een ander voertuig reed. Hier ontstond alleen materiële schade.

Verderop in België raakte de vluchtende chauffeur de macht over het stuur kwijt en sloeg over de kop. Volgens de Belgische krant is de persoon zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht, maar is er geen sprake van levensgevaar.

De politie heeft de bestuurder in het ziekenhuis gearresteerd. Het is niet bekend waarom agenten vonden dat deze persoon zich verdacht gedroeg.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De uitgestorven mammoet komt binnenkort terug, claimt een groot gentechnologie-bedrijf. Zij zeggen het dier nu weer tot leven te kunnen wekken. Maar de vraag is: moeten we dat ook wíllen?

Fijne dag!

Op de snelweg E19 bij het Belgische Loenhout, net over de grens bij Breda, zijn meerdere mensen gewond geraakt bij een kettingbotsing. Het ongeluk ontstond nadat het mis was gegaan bij een achtervolging door de Nederlandse politie.

Agenten wilden aan het begin van de avond in Noord-Brabant een auto met Franse kentekenplaten aanhouden vanwege verdacht rijgedrag, meldt de Gazet van Antwerpen. De bestuurder sloeg daarbij op de vlucht, waarna de auto bij Hazeldonk tegen een ander voertuig reed. Hier ontstond alleen materiële schade.

Verderop in België raakte de vluchtende chauffeur de macht over het stuur kwijt en sloeg over de kop. Volgens de Belgische krant is de persoon zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht, maar is er geen sprake van levensgevaar.

De politie heeft de bestuurder in het ziekenhuis gearresteerd. Het is niet bekend waarom agenten vonden dat deze persoon zich verdacht gedroeg.

Staart van de file

Kort na het einde van de achtervolging ging het mis bij de verkeersopstopping die was ontstaan door het ongeluk. Een auto reed met hoge snelheid in op de staart van die file.

Zes mensen raakten gewond, een van hen werd in kritieke toestand opgenomen in het ziekenhuis. De brandweer heeft één bekneld slachtoffer uit een auto bevrijd. Vijf auto's zijn weggetakeld.

Door de kettingbotsing was de snelweg in de richting van Antwerpen urenlang dicht. De overlast bleef beperkt doordat het ongeluk gebeurde ter hoogte van een parkeerplaats. Het verkeer kon daardoor over die uitrit worden geleid.

In de Caribische Zee is vannacht een zware aardbeving geweest. Het epicentrum lag zo'n 200 kilometer ten zuidwesten van Georgetown op de Kaaimaneilanden. De beving had een kracht van 7,6 op een diepte van 10 kilometer.

Vanwege de aardbeving was er een tsunamiwaarschuwing afgegeven voor onder meer Puerto Rico en de Maagdeneilanden. De Dominicaanse regering gaf ook een waarschuwing af. De Cubaanse autoriteiten verzochten mensen om de stranden te verlaten.

Inwoners die in het bevingsgebied langs de kust wonen kregen het advies om landinwaarts te trekken en naar hoger gelegen gebieden te gaan. Er werd gewaarschuwd voor golven die tot een meter hoog kunnen zijn.

Na een paar uur werden de waarschuwingen weer ingetrokken omdat het gevaar voor een tsunami was geweken. Er is geen tsunamiwaarschuwing afgegeven voor het Amerikaanse vasteland.

Bij een busongeluk in het zuiden van Mexico zijn minstens 40 mensen omgekomen. Op foto's is te zien dat de bus volledig is uitgebrand.

In de bus zaten 48 mensen toen het voertuig in botsing kwam met een vrachtwagen. Het ging mis bij het plaatsje Escárcega.

Een ooggetuige beschrijft wat ze zag nadat ze midden in de nacht wakker was geworden van een zware klap:

Wat de oorzaak is van het ongeluk is onbekend. De bus, die onderweg was van Cancun naar Tabasco, zou zich aan de maximumsnelheid hebben gehouden. Mexicaanse media melden dat een van de chauffeurs oververmoeid is geweest. De twee bestuurders kwamen allebei om het leven.

De busmaatschappij zegt in een reactie "heel erg te betreuren wat er is gebeurd" en dat het bedrijf samenwerkt met de autoriteiten om de oorzaak van het ongeluk te achterhalen.

In een discotheek in het centrum van Dokkum is gisteravond brand uitgebroken. Inmiddels is de brand onder controle.

De brandweer rukte uit met onder meer vier bluswagens en twee hoogwerkers. Er was niemand in het pand van de club aan de Legeweg toen de brand uitbrak. De brand was korte tijd uitslaand maar woedt volgens de brandweer nu alleen binnen. Wel zou het te gevaarlijk zijn om de brand van binnenuit te blussen.

Er zou niemand gewond zijn geraakt, meldt Omrop Fryslân. Mensen die in appartementen in de buurt wonen zijn uit hun huis gehaald en in een hotel in de buurt ondergebracht.

Het is niet bekend hoe de brand is ontstaan, maar de eigenaar van het gebouw zegt tegen streekomroep RTV NOF dat de brand zou zijn begonnen in het dak.

De brandweer stuurde een NL-Alert om mensen te waarschuwen voor de rookontwikkeling . "Blijf uit de rook, sluit ramen en deuren" was te lezen in het bericht.

Afrikaanse leiders hebben op een top opgeroepen tot een onmiddellijk en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren in de Democratische Republiek Congo. De leiders, onder wie de Congolese president Tshisekedi en de Rwandese president Kagame, namen vandaag deel aan een Afrikaanse top over de oorlog in het land.

In de Democratische Republiek Congo woedt al jaren een bloedige oorlog. De afgelopen weken heeft de door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 grote delen van Oost-Congo ingenomen. Het offensief heeft geleid tot duizenden doden en honderdduizenden ontheemden.

Vorige week viel de miljoenenstad Goma in handen van de rebellen. De regio is rijk aan kostbare mineralen en andere grondstoffen.

Humanitaire corridors

De regeringsleiders kwamen bijeen in de Tanzaniaanse stad Dar es Salaam. De Rwandese president Kagame was daar fysiek aanwezig, zijn Congolese ambtsgenoot nam deel via een videoverbinding.

In de slotverklaring riepen de regeringsleiders de strijdende partijen op om "binnen vijf dagen bijeen te komen en te werken aan een onmiddellijk en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren". Ze pleitten ook voor het openen van humanitaire corridors om de doden en gewonden te evacueren.

Rwandese troepen in Congo

De Congolese delegatie heeft nog niet laten weten of ze openstaat voor een ontmoeting met M23. Tot nu toe heeft de regering altijd geweigerd om in gesprek te gaan met de rebellenbeweging. Rwanda stelde voorafgaand aan de top al open te staan voor gesprekken met de Congolese regering. Rwanda ontkende opnieuw dat het M23 steunt, maar dat gelooft bijna niemand.

Het is aangetoond dat Rwanda wapens en geld levert aan M23. Uit een VN-rapport blijkt daarnaast dat er vorig jaar ongeveer 4000 Rwandese militairen in Congo waren gelegerd. Bovendien verdient het land bakken met geld aan de export van grondstoffen die vanuit Oost-Congo naar Rwanda worden gesmokkeld.

De afgelopen dagen klinken geruchten dat M23 de stad Bukavu nadert. Deze stad beschikt over een vliegveld dat van cruciaal belang is voor de bevoorrading van de Congolese troepen.

NOS op 3 maakte deze video over de oorsprong van het conflict:

Bij het Gelderse IJzendoorn zijn vandaag zijn twee volwassen mannen in het water terecht gekomen van de rivier de Linge. Een van hen, een 44-jarige man uit Lunteren, werd gereanimeerd, maar overleed ter plekke. Een tweede man, van 45 uit Ede, is zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht.

Het incident gebeurde rond 15.50 uur. Volgens de politie zaten de mannen in een bootje toen het misging. De boot werd ter plaatse gevonden. Naar de toedracht wordt onderzoek gedaan.

PlayStation Network van de spelcomputers van Sony PlayStation doet het weer. Sinds gisternacht was er een storing waardoor spelers niet online konden gamen. Ook enkele spellen die offline gespeeld kunnen worden, deden het niet. Het ging om onder meer de spelcomputers PS5, PS4 en de PlayStation-app.

Rond 02.00 uur vannacht waren de servers van Playstation weer online. Sony laat weten dat alles het weer doet en heeft excuses gemaakt. "Iedereen zou nu zonder problemen toegang moeten hebben tot online functies. Sorry voor het ongemak!", schrijft het Japanse bedrijf.

Wereldwijd reageerden gebruikers gefrustreerd op de storing. Vooral vanwege de timing omdat het weekend is en veel gamers willen spelen. Ook werd er geklaagd dat PlayStation weinig informatie losliet over de storing.

Het is niet duidelijk wat de storing heeft veroorzaakt. Daar schrijft Sony niets over.

De Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) heeft de interim-regering van Syrië bezocht. Het was "een eerste stap naar het herstellen van een werkrelatie tussen Syrië en OPCW", zegt de OPCW.

De organisatie is verantwoordelijk voor de handhaving van het verbod op chemische wapens. De OPCW was in Damascus op uitnodiging van de Syrische interim-minister van Buitenlandse Zaken en ontmoette daar de nieuwe leiders van Syrië, onder wie interim-president Ahmed Al-Sharaa.

Nederland heeft het bezoek van de in Den Haag gevestigde organisatie beveiligd, melden minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en minister Brekelmans van Defensie. Dat gebeurde omdat de Syrische interim-regering dat zelf nog niet kan. In een Kamerbrief schrijven de ministers dat "Nederland met deze inzet een actieve bijdrage levert aan goed gastlandschap".

Chemisch Wapenverdrag

Syrië trad in 2013 onder internationale druk toe tot het Chemisch Wapenverdrag, nadat een jaar eerder het leger van dictator Assad chemische wapens had ingezet. In 2014 meldde de OPCW dat de laatste chemische wapens uit Syrië waren weggehaald.

In de jaren daarna gaf Syrië onder leiding van Assad geen openheid over het gebruik van chemische wapens, ondanks eerdere beloftes. In 2023 maakte de OPCW bekend dat het Syrische leger in 2018 gifgas tegen rebellen gebruikte in Douma.

Volgens directeur-generaal van OPCW Fernando Arias waren de gesprekken vandaag "lang, productief en zeer open".

'Elimineren overblijfselen chemische wapenprogramma'

Ook technische experts waren mee naar Damascus om contact te leggen met Syrische collega's. "Dit bezoek markeert een reset", zei Arias. Volgens hem "is de basis gelegd voor een samenwerking om het Syrische chemische wapendossier voorgoed te sluiten".

Ook zei hij dat de OPCW met Syrië wil samenwerken aan stabiliteit in de regio en bijdragen aan vrede en internationale veiligheid. De OPCW heeft aangeboden Syrië te ondersteunen bij het "elimineren van de overblijfselen van het chemische wapenprogramma van Syrië."

In de Kamerbrief schrijven de ministers dat wanneer OPCW nogmaals Syrië bezoekt, Nederland weer de beveiliging voor zijn rekening zal nemen.

In München hebben zo'n 250.000 mensen gedemonstreerd tegen samenwerking met de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD). Dat zegt de politie tegen de regionale nieuwszender BR24. Daarmee is het geregistreerde aantal van 75.000 deelnemers ruimschoots overschreden.

De demonstratie onder het motto "de democratie heeft jou nodig" ging om 14.00 uur van start. Eén uur later waren er volgens de politie al 200.000 demonstranten. De organisatoren spreken zelf van 320.000 deelnemers.

Demonstranten leggen uit waarom zij protesteren: 'Ik ben bang voor minder menselijkheid'.

Vorige week haalde een niet-bindende motie van de christendemocratische CDU/CSU voor strengere asielplannen in de Bondsdag een kleine meerderheid dankzij steun van AfD. Dat bracht een schok teweeg bij tegenstanders van radicaal-rechts, omdat samenwerking met radicaal-rechtse partijen tot dan toe altijd was uitgesloten.

'Geen verdergaande samenwerking'

Later die week haalde een wetsontwerp van CDU/CSU over het aanscherpen van het migratiebeleid ondanks steun van de AfD geen meerderheid. Dat kwam mede doordat twaalf CDU/CSU-parlementsleden tegen stemden. Zo bleef een tweede barst in de zogenoemde 'Brandmauer' uit.

Op het CDU-congres afgelopen maandag stelde partijleider Merz dat het vormen van een coalitie met de AfD voor zijn partij geen optie is. "Er zal geen enkele vorm van samenwerking of tolerantie zijn", zei Merz. "Vroeger niet, nu niet, nooit niet." Hij stelde verdergaande samenwerking met de AfD gelijk aan "landverraad".

'Gebrek aan argumenten'

Het protest in München valt samen met een partijcongres in Neurenberg van de CSU, de Beierse zusterpartij van de CDU. In de Bondsdag vormen CDU en CSU één fractie, vaak de Union genoemd. In Neurenberg waren vanmiddag zo'n 20.000 demonstranten op de been.

De voorzitter van de CSU-deelfractie, Alexander Dobrindt, opende het congres met een sneer naar de demonstranten. "Er heerst in het land een positieve stemming over de beleidswijziging die de CDU en CSU nastreven", zei Dobrindt. "Degenen die daar niet bij horen, willen hun gebrek aan argumenten compenseren met luide stemgeluiden op straat."

Ook in andere Duitse steden gingen vandaag mensen de straat op uit protest tegen de samenwerking met radicaal-rechts. Zo gingen er in Hannover 24.000 mensen de straat op. In Bamberg en Fürth waren enkele duizenden mensen op de been.

Verkiezingen in aantocht

Sinds de christendemocraten de deur leken te openen voor de AfD, wordt ertegen gedemonstreerd. Vorige week waren er in Berlijn 160.000 mensen op de been, schatte de politie. De organisatoren achter het protest spraken van 250.000 mensen.

Over twee weken zijn in Duitsland de parlementsverkiezingen. CDU-leider Friedrich Merz is de favoriet voor het bondskanselierschap; de christendemocraten gaan al dik twee jaar ruim aan kop in de peilingen. De AfD peilt met 22 procent van de stemmen op de tweede plek, gevolgd door de SPD (17 procent).