Klimaatverandering verdubbelde de kans op overstromingen in Centraal-Europa door extreme regenval zoals deze maand. Dat concludeert een internationaal samenwerkingsverband van wetenschappers, World Weather Attribution, in een eerste snelle analyse over het natuurgeweld van ruim een week geleden.
De vier dagen durende regenval was de zwaarste ooit gemeten in het gebied. Bij de overstromingen kwamen zeker 24 mensen om het leven. Duizenden mensen moesten hun huis verlaten. Hoe groot de schade precies is, is nog niet duidelijk, maar de kosten lopen in de miljarden.
In hun onderzoek bekeken de wetenschappers of er trends zaten in weerstatistieken. Ook gebruikten ze tientallen klimaatmodellen om het effect van klimaatverandering te bestuderen. Dat levert een beeld op van zeer extreem weer dat hoogst ongebruikelijk is in de getroffen regio, zegt klimaatwetenschapper Sjoukje Philip van het KNMI. "Het was echt de hevigste neerslag ooit gemeten, als we kijken naar de grote regio."
Zo veel regen viel er in vier dagen tijd in de regio:
De onderzoekers die met samenwerkingsverband World Weather Attribution het noodweer analyseerden, waarschuwen dat overstromingen alleen maar verwoestender zullen worden als gevolg van opwarming door gebruik van fossiele brandstoffen. In de klimaatmodellen zien ze dat de regenval 7 procent is toegenomen als gevolg van klimaatverandering, maar ze houden er rekening mee dat die modellen de werkelijkheid onderschatten.
"Onze studie toont de vingerafdrukken van klimaatverandering bij de zware regenval die Centraal-Europa liet overstromen", zegt onderzoeker Joyce Kimutai van het Grantham Institute van Imperial College in Londen. "Opnieuw tonen deze overstromingen de verwoestende gevolgen van door fossiele brandstoffen aangedreven opwarming." Zonder alternatief voor olie, gas en kolen verwacht zij nog zwaardere regenval en overstromingen.
Het extreme weer van afgelopen week in Centraal-Europa komt ongeveer één keer per eeuw voor, vertelde WWA-medeoprichter Friederike Otto op een persconferentie over het rapport. "Zonder door de mens veroorzaakte klimaatverandering zou dat eens in de 200 jaar zijn."
Mocht de opwarming van de aarde van de huidige 1,3 graden doorzetten naar 2 graden opwarming, dan verwacht WWA nog eens 50 procent meer van dit soort weer. Bovendien zou de hoeveelheid regen die bij dit soort weersextremen valt fors toenemen. "Tenzij we stoppen met fossiele brandstoffen, zal dit alleen maar erger worden. We moeten ons dus voorbereiden op nog meer regen", zegt Otto.
Gezien de hevigheid van de regenval en de omvang van het getroffen gebied bleef het aantal doden met 24 nog beperkt. Dat is minder dan bij eerdere wateroverlast in Centraal-Europa, schrijven de wetenschappers in hun rapport. Zo stierven bij de overstroming van 1997 in Duitsland, Tsjechië en Polen ruim honderd mensen. In 2002 trof noodweer nog meer landen en kwamen 232 mensen om het leven. En deze gebeurtenissen waren minder extreem dan de regenval van september van dit jaar.
Het illustreert dat landen zich deels kunnen wapenen tegen de door klimaatverandering toegenomen risico's. "Dat is de succeskant van dit verhaal", zegt Gerbrand Koren, klimaatonderzoeker van de Universiteit Utrecht. "Zo hebben de vroege waarschuwingssystemen goed gefunctioneerd. Dat heeft er echt voor gezorgd dat er relatief weinig slachtoffers zijn."
Koren zag met eigen ogen hoe dat in zijn werk ging. In de periode voor de ramp was hij toevallig in Wenen voor een workshop over de impact van klimaatverandering. In apps werd al gewaarschuwd voor de aankomende regen. Ook op stations werd gewaarschuwd niet de trein te nemen als dat niet nodig was.
Ruim een week geleden zagen correspondenten van de NOS dat ondanks de waarschuwingen de schade aanzienlijk was:
In Centraal-Europa is de afgelopen twintig jaar ook geïnvesteerd in bescherming tegen overstromingen. En omdat autoriteiten de regenval al dagen zagen aankomen konden ze voorzorgsmaatregelen nemen. Toch was de regenval zo extreem dat dammen lokaal alsnog bezweken.
Zelfs met een goede voorbereiding blijven de gevolgen aanzienlijk. "Neem de economische impact", zegt Koren. "Er zijn miljarden euro's nodig vanuit de Europese Unie om alle schade te herstellen." Die kosten mist Koren nog wel eens in de discussies over de aanpak van klimaatverandering. Er wordt vooral gesproken over de kosten om klimaatverandering aan te pakken en niet hoeveel schade je kunt vermijden door de opwarming te beperken.
Daarbij sluit Sjoukje Philip van het KNMI zich aan. "Het was weliswaar extreem, maar het wordt nog veel extremer. Dat is nog niet genoeg doorgedrongen. We moeten wel bedenken dat we er middenin zitten, klimaatverandering. Het is op termijn duurder om niks te doen tegen klimaatverandering en geen voorbereidingen te treffen op dit soort extreem weer."
