NOS Nieuws - Algemeen

Goedemorgen! Vandaag wordt de bloedige terreuraanslag van Hamas op Israël op 7 oktober 2023 herdacht en in Den Haag start de rechtszaak van Greenpeace tegen de overheid.

Eerst het weer: er is vandaag veel bewolking waaruit soms wat lichte regen of motregen valt. Maar heel af en toe is er zon. Het wordt 16 tot 18 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je waar werkzaamheden zijn aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Nederlandse werkvloeren worden steeds diverser, maar dat betekent niet automatisch dat werknemers zich ook meer geaccepteerd en gelijk behandeld voelen. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een onderzoek dat vandaag verschijnt. Werknemers met een migratieachtergrond ervaren vaak ongelijkheid en uitsluiting, ook bij werkgevers die nadrukkelijk proberen de diversiteit op hun werkvloer te vergroten.

Sterker nog: dat probleem is groter bij organisaties met een gevarieerd werknemersbestand dan bij homogene bedrijven, zegt het SCP.

Het gaat dan bijvoorbeeld om hoe mensen met een migratie-achtergrond zich behandeld voelen op de werkvloer, maar ook om de carrièrekansen die ze zeggen te krijgen bij de organisatie. Als mogelijke verklaring voor het feit dat diversere organisaties niet minder uitsluiting kennen, noemt het SCP het feit dat bij zulke bedrijven "sociale normen minder duidelijk zijn, waardoor werknemers meer onzekerheid in de omgang ervaren".

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vanwege het 70-jarig bestaan van de Brood- en Banketbakkers Beurs in Maastricht werd gisteren een gooi gedaan naar het bakken van de grootste vlaai ter wereld. En dat lukte: met een gewicht van 1058 kilo en een diameter van 7,7 meter is de Limburgse vlaai binnenkort in het Guinness Book of Records te bewonderen.

350 kilo bloem, 3,5 kilo gist, 300 kilo suiker, 125 kilo boter, 3,2 kilo zout, 16 kilo maïzena, 1 kilo vanille, 530 kg abrikozen en 600 eieren: het is de indrukwekkende lijst aan ingrediënten die nodig waren om de grootste vlaai van Limburg én de rest van de wereld te bakken.

De vlaai werd in 3500 stukken gesneden en uitgedeeld:

Fijne dinsdag!

De Indonesische autoriteiten zijn gestopt met het zoeken naar slachtoffers onder het puin van een ingestorte school op Java. Daarmee komt het dodental van de instorting op zeker 61. Mogelijk loopt het aantal dodelijke slachtoffers nog op: de politie is bezig met het identificeren van meerdere lichaamsdelen die zijn aangetroffen.

Er is verwarring over het exacte aantal doden, ook omdat de Indonesische autoriteiten uiteenlopende cijfers deelden. Zo zette het agentschap voor reddingsacties het aantal doden op 67, sprak het agentschap voor rampenbestrijding van 61 doden en werd eerder ook het aantal van 65 dodelijke slachtoffers genoemd.

Wel is duidelijk dat 104 leerlingen de ramp hebben overleefd. De afgelopen dagen waren hulpdiensten volop bezig met het verwijderen van puin, in de zoektocht naar overlevenden.

Vorige week maandag stortte in Sidoarjo, een district in Oost-Java vlakbij Surabaya, de gebedsruimte van de islamitische school Al Khoziny in. Dat is een internaat voor tienerjongens. Twee verdiepingen kwamen naar beneden. Op dat moment waren er honderden leerlingen aanwezig voor het middaggebed.

Volgens de autoriteiten was de instorting het gevolg van bouwwerkzaamheden op de bovenste verdiepingen. Die verdiepingen konden niet door de bestaande funderingen gedragen worden.

Persbureau Reuters meldt dat uit gegevens van het Indonesische ministerie van Religieuze Zaken blijkt dat er in heel Indonesië ongeveer 42.000 islamitische schoolgebouwen zijn. De minister van Openbare Werken van het land heeft gezegd dat slechts vijftig daarvan een bouwvergunning hebben gekregen, meldden lokale media.

Sidoarjo is een district vlak onder de grote havenstad Surabaya, in het oosten van Java:

Nederlandse werkvloeren worden steeds diverser, maar dat betekent niet automatisch dat werknemers zich ook meer geaccepteerd en gelijk behandeld voelen. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een onderzoek dat dinsdag verschijnt. Werknemers met een migratieachtergrond ervaren vaak ongelijkheid en uitsluiting, ook bij werkgevers die nadrukkelijk proberen de diversiteit op hun werkvloer te vergroten.

Sterker nog: dat probleem is groter bij organisaties met een gevariëerd werknemersbestand dan bij homogene bedrijven, zegt het SCP.

Sociale normen minder duidelijk

Het gaat dan bijvoorbeeld om hoe mensen met een migratie-achtergrond zich behandeld voelen op de werkvloer, maar ook om de carrièrekansen die ze zeggen te krijgen bij de organisatie. Als mogelijke verklaring voor het feit dat diversere organisaties niet minder uitsluiting kennen, noemt het SCP het feit dat bij zulke bedrijven "sociale normen minder duidelijk zijn, waardoor werknemers meer onzekerheid in de omgang ervaren."

In een toelichting zegt onderzoeker Lotte Vermeij van het SCP dat het belangrijk is "dat werkgevers zich realiseren dat diversiteit niet vanzelf tot inclusie leidt, maar vraagt om aanpassingen in de organisaties." Met andere woorden: met alleen divers personeel aanwerven ben je er nog niet.

Het onderzoeksbureau raadt werkgevers aan om niet alleen maar diversiteit na te streven in het wervingsbeleid, naar ook actief uitsluiting en achterstelling binnen hun organisatie tegen te gaan, en kritisch te kijken naar "manieren van doen en denken die binnen een organisatie normaal gevonden worden."

De Amerikaanse zanger Gregory Porter en de Nederlandse violiste Janine Jansen hebben maandagavond de oeuvreprijzen gekregen tijdens de uitreiking van de muziekprijzen Edisons Jazz en Klassiek, een van de belangrijkste Nederlandse muziekprijzen. Porter won de prijs in de categorie Jazz, Jansen in de categorie Klassiek.

Porter (53) vloog speciaal naar Nederland om het bronzen beeldje in ontvangst te nemen, en gaf ook een show tijdens de ceremonie in Leusden. "Met open armen verwelkomt Gregory Porter invloeden van blues, reggae en gospel in zijn muziek en slaat daarmee een brug naar verschillende culturen", zo legt de jury de uitreiking aan Porter uit. "Hij heeft de vaardigheid om persoonlijke verhalen in songs om te zetten naar emoties die overal ter wereld resoneren."

Verbindende kracht

Janine Jansen (47) combineert volgens de jury "technische virtuositeit met een ongeëvenaarde muzikaliteit en emotionele diepgang. Of ze nu intieme kamermuziek speelt of soleert bij 's werelds grootste orkesten, haar spel is altijd persoonlijk en gaat tot de kern van de muziek: elke noot ademt betekenis, elke frase vertelt een verhaal." Daarnaast wordt ze geroemd als "verbindende kracht binnen de klassieke muziek. Het in 2003 door haar opgerichte Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht behoort tot een bijzondere verdienste in haar carrière."

In de categorie Jazz won zanger Marcel Veenendaal de publieksprijs, samen met trompettist Jan van Duikeren. Veenendaal won met zijn pop/rockband DI-RECT al vier keer eerder een Edison in de categorie Pop, de muziekprijzen die elk voorjaar worden uitgereikt. Dit is de eerste keer dat hij voor een jazzproject een Edison wint, in dit geval voor het jazzalbum A Love Unveiled, dat hij samen met Van Duikeren opnam.

De Nederlandse blokfluitiste Lucie Horsch won de publieksprijs in de categorie Klassiek voor haar Brüggen Project, een album waarop ze met een collectie opvallende blokfluiten uit de zeventiende en achttiende eeuw speelt.

Bij de eerste Syrische parlementsverkiezingen sinds de val van dictator Assad eind vorig jaar hebben vrouwen en minderheden weinig zetels bemachtigd. Dat blijkt uit de voorlopige uitslag van de indirecte verkiezingen.

Daarbij mochten zo'n 6000 leden van regionale kiescommissies twee derde van de parlementsleden kiezen. President Sharaa wijst later de overige politici in het nieuwe 210-koppige parlement aan.

Onder de 119 verkozen kandidaten zijn zes vrouwen, blijkt uit een telling van persbureau Reuters. Tien zetels gaan volgens verkiezingswaarnemers naar religieuze en etnische minderheden, waaronder Koerden en christenen. Twee plekken zijn er voor de alawieten, de minderheid waartoe de verdreven president Assad behoort.

Eigenlijk hadden nog 21 plekken toebedeeld moeten worden om nu tot twee derde van de zetels te komen, maar die blijven voorlopig onbezet. Dat komt doordat de regering de verkiezingen in een aantal regio's uitstelde. In Koerdische delen in het noorden en noordoosten van Syrië en in de provincie Sweida, in handen van de Druzen-minderheid, heeft de regering het niet voor het zeggen.

Tekortkomingen

Tijdens een persconferentie erkende de woordvoerder van de hogere kiescommissie dat de vertegenwoordiging van vrouwen en minderheden in het nieuwe parlement beperkt is.

"Tot de belangrijkste tekortkomingen van het verkiezingsproces behoren de onbevredigende resultaten van de vertegenwoordiging van Syrische vrouwen", zei Nawar Najma, "en het feit dat de christelijke vertegenwoordiging beperkt is tot twee zetels, een zwakke vertegenwoordiging in verhouding tot het aantal christenen in Syrië."

De hogere kiescommissie, bestaand uit elf leden die zijn benoemd via een presidentieel decreet, is er volgens Najma van overtuigd dat president Sharaa deze scheve verhoudingen zal rechtzetten zodra hij de overige 70 parlementsleden aanwijst. Dat de president zoveel macht heeft bij deze verkiezingen, zorgt onder Syriërs voor twijfels over de toekomst van hun land.

Correspondent Daisy Mohr sprak onlangs met mensen in Damascus over de verkiezingen:

Kort na de val van president Assad zei Sharaa dat het nog wel vier jaar kan duren voor er verkiezingen gehouden kunnen worden in Syrië. Daarmee doelde hij vermoedelijk op algemene verkiezingen met een landelijke stembusgang.

Daarbij speelt volgens de huidige autoriteiten mee dat er vanwege de burgeroorlog geen betrouwbare bevolkingsgegevens voorhanden zijn. Onder Assad werden honderdduizenden mensen gedood en sloegen miljoenen Syriërs op de vlucht.

Bij een grote brand in een appartementencomplex in Amsterdam Nieuw-West is een dode gevallen. Dat bevestigt de politie. De brand is inmiddels geblust, meldt de veiligheidsregio. Zo'n honderd woningen zijn ontruimd.

Het lichaam werd zo'n drie uur na het uitbreken van de brand in een van de appartementen gevonden. De politie doet onderzoek naar mogelijk strafbare feiten.

Twee bewoners van de flat en twee brandweerlieden zijn ter plaatse nagekeken door ambulancepersoneel omdat ze rook hadden ingeademd. Een andere brandweerman is ter controle naar het ziekenhuis gebracht omdat hij was bevangen door de hitte.

Brandweerlieden hebben ramen en deuren moeten forceren:

De eerste melding van de brand kwam even voor 19.00 uur binnen. Brandweereenheden uit de regio's Zaanstreek-Waterland en Kennemerland werden opgeroepen om te helpen bij het blussen. Ook werd een drone met warmtebeeldcamera ingezet.

De brand is door nog onbekende oorzaak ontstaan in een woning op de derde etage. Toen het brandalarm afging, verliet een bewoner van een andere woning zo snel mogelijk het pand, maar die liet daarbij een pan op het vuur staan. Daardoor ontstond een tweede brand, eveneens op de derde etage, vertelt de woordvoerder van de Veiligheidsregio aan NH.

Alle appartementen in de flat zijn ontruimd. Sommige bewoners zijn door de brandweer met een ladderwagen van hun balkon gehaald. Een deel van de Harry Koningsbergerstraat is afgesloten.

De ongeveer 90 geëvacueerde bewoners zijn opgevangen bij voetbalclub AVV Sloterdijk. Een deel van hen mag in de nacht weer terug naar huis. Voor bewoners die nog niet kunnen terugkeren, worden hotelovernachtingen geregeld.

Een bemanningslid van het Nederlandse vrachtschip MV Minervagracht is vandaag overleden aan de verwondingen die hij opliep bij de aanval van Houthi's vorige week. Dat schrijft rederij Spliethoff, eigenaar van het vrachtschip, in een verklaring. Het gaat om een bemanningslid met de Filipijnse nationaliteit, laat een woordvoerder van het bedrijf weten aan de NOS.

Het schip werd vorige week aangevallen toen het door de Golf van Aden voer, op zo'n 200 kilometer van de Jemenitische havenstad Aden. Het schip vloog na de aanval in brand en dreef enkele dagen stuurloos op zee totdat het naar een veilige plek kon worden gesleept. Het vaartuig raakte zwaar beschadigd door de aanval.

In totaal waren er negentien bemanningsleden aan boord, waarvan twaalf met de Filipijnse nationaliteit. Twee van hen raakten dermate gewond dat ze voor medische hulp naar Djibouti moesten.

De andere gewonde Filipijn is nog onder medische behandeling in het Afrikaanse land en kan later deze week naar huis, verwacht Spliethoff. Volgens de rederij is het grootste deel van de bemanning van de MV Minervagracht inmiddels gerepatrieerd.

100 aanvallen

De sjiitische Houthi-rebellen eisten dinsdag verantwoordelijkheid voor de aanval op. Volgens de militie uit Jemen had de Minervagracht een of meerdere havens van Israël bezocht en werd het daarom met een kruisraket aangevallen. Rederij Spliethoff wilde niet over de route van het schip uitweiden, maar stelde dat het had gevaren in gebied waar dat volgens het internationaal recht mocht.

De Houthi's hebben sinds het begin van de oorlog in Gaza zo'n honderd schepen aangevallen, omdat die een link zouden hebben met Israël. Vier van die vaartuigen werden bij de aanvallen tot zinken gebracht.

Na de aanval op het Nederlandse schip heeft het kabinet er bij de Europese Unie op aangedrongen om de groep op de lijst van terreurorganisaties te zetten. Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken wil daarnaast dat andere lidstaten van de EU extra sancties instellen tegen de Houthi's, die volgens hem "een ernstige bedreiging voor de vrije doorvaart" zijn.

Vanwege het 70-jarig bestaan van de Brood- en Banketbakkers Beurs (BBB) in Maastricht werd vanochtend een gooi gedaan naar het bakken van de grootste vlaai ter wereld. En dat lukte: met een gewicht van 1058 kilo en een diameter van 7,7 meter is de Limburgse vlaai binnenkort in het Guinness Book of Records te bewonderen.

350 kilo bloem, 3,5 kilo gist, 300 kilo suiker, 125 kilo boter, 3,2 kilo zout, 16 kilo maïzena, 1 kilo vanille, 530 kg abrikozen en 600 eieren: het is de indrukwekkende lijst aan ingrediënten die nodig waren om de grootste vlaai van Limburg én de rest van de wereld te bakken.

De manager van de Brood- en Banketbakkers Beurs, Silvie Slachter, is trots dat het gelukt is. Net als bakker Sébastien Trudelle van patisserie Smores in Meerssen en Maastricht, die zelfs een traantje wegpinkte nadat de recordpoging was geslaagd.

Duizenden stukjes

"We wilden 70 jaar BBB met iets ludieks vieren", zegt Slachter. "Tijdens onze brainstormsessie met een stukje vlaai kwamen we tot dit gekke idee. Want wie in Limburg jarig is, trakteert met vlaai."

De vlaai werd in verschillende ovens gebakken en als een puzzel in elkaar geschoven. Toen het wereldrecord een feit was, mocht iedereen een stukje vlaai proeven. "Hij was heerlijk", zegt Slachter met een lach tegen L1 Nieuws.

Dat compliment kreeg ze ook van de vertegenwoordiger van het Guinness Book of Records. "Goed van smaakbalans, zei ze. Dat telde niet mee voor het record, maar was wel leuk om te horen."

Officieel kan de vlaai in 6000 stukjes worden gesneden, maar in Limburg wordt royaler gesneden. "Wij snijden op z'n Limburgs," zegt Slachter, "dus we gaan voor de 3500."

Gisèle Pelicot is vandaag opnieuw in de rechtbank verschenen in een hoger beroep in haar verkrachtingszaak. De Française werd jarenlang gedrogeerd en verkracht door haar man en tientallen andere mannen. Een van hen besloot in hoger beroep te gaan.

In december deed de rechtbank in de Zuid-Franse stad Avignon uitspraak in de omvangrijke zaak. Alle 51 verdachten werden veroordeeld. Wel waren bijna alle straffen lager dan wat justitie geëist had.

Vijftig mannen kregen tussen de 3 en 15 jaar gevangenisstraf. De hoofdverdachte en de ex van Gisèle, Dominique Pelicot, kreeg twintig jaar cel. Dit voorjaar klaagde ook zijn dochter hem aan voor verkrachting.

Met applaus ontvangen

De 44-jarige man die zijn straf nu aanvecht kreeg negen jaar cel. Hij stelt dat het nooit zijn bedoeling was om Gisèle Pelicot te verkrachten. Verder zegt hij dat Dominique Pelicot hem heeft misleid.

Gisèle Pelicot werd vandaag met applaus ontvangen bij de rechtbank. Samen met haar zoon en onder begeleiding van de politie kwam ze aan. Met een glimlach schudde ze handen van aanwezigen buiten het gebouw. Zij riepen haar dankbetuigingen toe.

Ook hingen er spandoeken om haar te steunen:

Gisèle Pelicot stond erop dat de rechtszaak vorig jaar openbaar zou zijn. Ze wilde zich niet schamen, zei ze, want het zijn de daders die zich moeten schamen. Ze vond ook dat de videobeelden die haar ex-man maakte in de rechtszaal getoond moesten worden.

De zaak maakte veel los in Frankrijk. Niet alleen vanwege de gruwelen zelf, maar ook doordat Gisèle Pelicot maandenlang dagelijks aanwezig was. Ze benadrukte dat haar proces niet alleen over haarzelf ging, maar over alle vrouwen die slachtoffer zijn van seksueel geweld. Ze wordt gezien als een icoon van de strijd tegen seksueel geweld.

Onderscheiding

Deze zomer kreeg de Française de belangrijkste onderscheiding van haar land. Ze werd lid gemaakt van de Nationale orde van het Legioen van Eer. Die onderscheiding wordt in Frankrijk toegekend aan mensen die zich hebben ingezet "voor het algemeen belang".

Nieuwsuur maakte deze video over de verkrachtingszaak:

Hoewel het oorspronkelijke proces veel tijd in beslag nam, wordt de uitspraak in dit hoger beroep aanstaande dinsdag al verwacht.

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een boete van 25.000 euro geëist tegen Het Jagerhuis in Veenendaal voor dood door schuld. Volgens het OM is de zorginstelling verantwoordelijk voor het overlijden van een cliënt die daar woonde.

De 40-jarige Joffrey werd op 12 augustus 2020 dood gevonden door zijn broer in een "zeer vervuild" appartement voor beschermd wonen, nadat zijn moeder hem al een paar dagen niet meer telefonisch kon bereiken.

Joffrey had schizofrenie en een licht verstandelijke beperking. Sinds 2013 had hij niemand meer zijn woning binnengelaten. De zorginstelling accepteerde dit, omdat hij zelfbeschikkingsrecht had.

Onvoldoende medicatie

Uit onderzoek is gebleken dat zijn overlijden is veroorzaakt door "jarenlang structurele en essentiële tekortkomingen in de organisatie van de zorg voor het slachtoffer". Zo kreeg de cliënt niet de zorg die hij moest krijgen. Ook wisten medewerkers van de instelling niet wat voor zorg hij nodig had en werd zijn dossier niet up-to-date gehouden.

Verder kreeg hij niet de juiste hoeveelheid medicijnen. Daarnaast had de instelling voordat de man overleed al een paar dagen geen contact meer met hem gehad.

Uit bloedonderzoek bleek na zijn dood dat hij 78 uur voor zijn overlijden geen medicatie meer had ingenomen, terwijl hij een week eerder wel antipsychotica had opgehaald. Bij de strafzaak vandaag bleek dat hij mogelijk psychotisch was geworden.

Hittegolf

In de periode waarin hij is overleden, gold ook nog eens het Nationaal Hitteplan. Daarin staat onder meer dat iedereen die zorgt voor een kwetsbaar persoon extra goed op diegene moet letten.

Ondanks deze waarschuwing handelde de zorginstelling volgens het OM niet volgens een hitteprotocol. Daarmee creëerde Het Jagerhuis "een groot risico", stelt het OM, namelijk "op oververhitting en uitdroging voor haar cliënten, onder wie het slachtoffer".

Het OM vindt daarom dat zijn dood "een optelsom is van het jarenlang niet op orde hebben van de zorg".

"Hij is in een zwaar vervuilde, oververhitte kamer, zonder enige zorg of aandacht, achtergelaten", zei zijn moeder vandaag in de rechtbank. "Zijn onverwachte overlijden is veroorzaakt door nalatige zorg. Tijdens de hittegolf bleef alle actie uit, met fatale gevolgen. Dat is onacceptabel." Het OM sloot zich hierbij aan. "De kwaliteit van zorg was onvoldoende geborgd. Hij is in feite aan zijn lot overgelaten."

'Zondebok'

De zorginstelling zegt het "heel erg" te vinden dat de 40-jarige man is overleden. Volgens de directeur van Het Jagerhuis heeft zijn overlijden de medewerkers en andere bewoners van de instelling veel verdriet gedaan. Ze vindt het niet terecht dat de instelling ervan wordt beschuldigd de man met opzet verwaarloosd te hebben, en heeft ze het gevoel dat de zorginstelling "als zondebok" is gebruikt.

Omdat de zorginstelling een rechtspersoon is, kan het OM geen gevangenis- of taakstraf opleggen. Daarom heeft de officier van justitie een hogere geldboete voor dood door schuld geëist dan het normaal gesproken in vergelijkbare zaken eist.

De rechter doet op 10 november uitspraak.

Het is dringen in het Noordpoolgebied. Door smeltende ijskappen lonken nieuwe vaarroutes en toegang tot grondstoffen. Rusland, China en Amerika: allemaal laten ze zich gelden in het snel veranderende poolgebied. Vanuit Alaska proberen de Amerikaanse strijdkrachten hun stempel op de regio te drukken.

"Dit is zo extreem als je het kunt krijgen hier in Noord-Amerika", zegt Niles Griffin. Hij is sergeant-majoor op Fort Wainwright, een van de grootste militaire bases in de regio onder de rook van de stad Fairbanks. "Dit is de laatste frontier", naar de slogan van Amerika's 49ste staat. Collega Dan Ludwig valt hem bij. "Sledehonden presteren het best wanneer het op z'n koudst is", zegt hij. "Zo is het ook met de Arctische soldaten hier."

Winters milder, zomers warmer

Op de noordwestflank van de NAVO duiken de temperaturen 's winters nog altijd diep onder nul. Maar de winters worden milder, de zomers warmer. In de afgelopen decennia warmde Alaska twee tot vier keer sneller op dan het wereldgemiddelde, schreef wetenschappelijk tijdschrift Nature eerder. Bosbranden zijn geen uitzondering meer in Fairbanks, waar afgelopen zomer voor het eerst een hittewaarschuwing werd uitgestuurd.

"Erg ongebruikelijk voor de 32 jaar die ik hier nu zit", zegt Michael Bannon van Portage Cruises, naar de gelijknamige gletsjer die tegenwoordig alleen nog per boot bereikbaar is. "Hij is de hoek omgegaan", wijst Bannon naar de groene bergen aan de randen van het meer, gevuld met smeltwater. "In de jaren 60 liep de gletsjer nog tot halverwege het meer. Elk jaar verliezen we een meter of 10."

Op deze kaart zie je de militaire bases van Rusland en de NAVO-landen:

De gevolgen van klimaatverandering zijn daarmee nu al goed zichtbaar in Alaska. Het ontdooien van de permafrost, de permanent bevroren ondergrond, is een aanslag op de infrastructuur. Bruggen, wegen en ook militaire vliegvelden zakken weg. Ook leidt de dooi ertoe dat terreinen buiten de gebaande paden zeker buiten de wintermaanden steeds moeilijker toegankelijk zijn.

Hoewel defensieminister Hegseth eerder al zei dat het afgelopen moest zijn met de climate crap, klimaatonzin, worden investeringen in de gevolgen van klimaatverandering verder opgevoerd.

Wegzakken in de toendra

"Met de push voor de 'Big Beautiful Bill' zie je dat er meer geld en middelen zijn vrijgemaakt, bijvoorbeeld om de ijsbrekervloot uit te breiden", zegt Julia Nesheiwat van het National Security Institute. Ze was binnenlands veiligheidsadviseur tijdens de eerste regeerperiode van Trump. Het gaat om een bedrag van 7,4 miljard euro.

Eerder al bestelde het leger tientallen Beowulfs: ongepantserde rupsvoertuigen. "Om bijvoorbeeld troepen mee te vervoeren van en naar het slagveld", zegt Niles Griffin op Fort Wainwright. Hij wijst naar het voertuig, dat ook ten tijde van dooi kan worden ingezet. "Een zwaar maar amfibisch voertuig, dat kan drijven in het water."

Chinook-helikopters in de hangar zijn uitgerust met ski's. "Niet voor de sneeuw, al laten we ze er in de winter wel op zitten", zegt majoor Adam Guay van het Arctic Aviation Command. "Maar het is echt bedoeld om te voorkomen dat we niet wegzakken in de drassige toendra, in de zomer."

Klaar voor de machtsstrijd met de Russsen in het rap veranderende Noordpoolgebied? "Het is geen geheim dat Rusland de bases in het Arctisch gebied militair aan het versterken is", zegt Nesheiwat, de voormalig Trump-adviseur. "Rusland ziet zichzelf als de koning van de Noordpool."

Troy Bouffard van het Center for Arctic Security and Resilience in Fairbanks maakt zich daar minder zorgen over. "Vooral omdat het ook in Ruslands belang is dat de noordelijke handelsroute een belangrijke maritieme route wordt", zegt hij. Die route leidt schepen vanuit Azië, via de Beringstraat, langs het noorden van Rusland naar Europa.

"Uiteindelijk willen ze daar stabiliteit", zegt Bouffard, gevraagd naar de Russische oefeningen in de regio op zee en in de lucht, zoals gezamenlijke vluchten met China. "We kennen de Russen, weten hoe ze zich gedragen, zoals ze dat al decennia doen. China vertrouw ik minder, dat brengt veel onzekerheid."

Al twee jaar mogen buitenlandse journalisten Gaza niet in. En dus is de hele wereld afhankelijk van lokale journalisten in Gaza. Ze zijn er onze ogen en oren, maar ze werken onder loodzware omstandigheden en met gevaar voor eigen leven en dat van hun families.

Ruba Ajrami werkt voor nieuwszender TRT Arabic. Ook voor haar zijn de omstandigheden de afgelopen twee jaar steeds zwaarder geworden met de tekorten aan voedsel en andere basisbehoeften. En ook zij moest meerdere keren vluchten met haar gezin voor Israëlische aanvallen. "Een van de moeilijkste situaties die ik heb meegemaakt sinds het begin van de oorlog, is het moment dat het gebouw werd aangevallen waar mijn gezin in woont. Terwijl ik daar live op TV verslag van deed. Dat is een moment dat ik nooit meer zal vergeten."

Bekijk hier dat moment:

Cameraman Soliman Hijjy doet ook al vanaf het begin van de oorlog verslag. Onlangs maakte hij voor de NOS een reportage over de tienduizenden mensen die wegvluchtten uit Gaza-Stad na invallen van het Israëlische leger. De reportage die hij maakte was ook Hijjy's eigen vertrek uit Gaza-Stad: "Er zijn zoveel momenten die ik nooit meer zal vergeten. Het verlies van vrienden en het verlies van ons mooie huis met alle herinneringen en veiligheid."

Vooral de beelden van omgekomen vrienden en collega's krijgt hij niet meer van zijn netvlies: "De afgelopen twee jaar documenteer en film ik elke dag dingen die ik in al die jaren als journalist niet heb gezien. Maar vooral de beelden van de momenten waarop we afscheid moeten nemen van mensen staan in mijn geheugen gegrift."

Mohamed Yaghi is producer en geluidsman in Gaza: "Het geluid van de bombardementen zal ik nooit vergeten. Of het moment dat er een raket vlak bij mijn huis terechtkwam. Of de gezichten van kinderen die begraven zijn onder het puin. Die momenten gaven mij een diep gevoel van hulpeloosheid, maar zorgen er ook voor dat ik nog meer vastbesloten ben om alle geluiden vast te leggen."

Alle drie verloren ze veel collega's. Volgens internationale journalistenvakbond IFJ zijn er sinds het begin van de oorlog zo'n 250 journalisten en anderen die voor de media werkten gedood door het Israëlische leger. Onlangs nog bombardeerde Israël live op tv een ziekenhuis, waarbij 20 mensen werden gedood - onder wie vijf journalisten die er verslag deden.

Beelden van de aanval op het ziekenhuis eind augustus:

Yaghi: "Sommige collega's heb ik zelf nog opgeleid in het opnemen van geluid. Het waren gepassioneerde jonge mensen die het opnemen van audio ook zagen als een vorm van verzet. Het doet veel pijn om die mensen te verliezen, maar het herinnert me ook dat ik door moet gaan met het werk dat we samen zijn begonnen."

Ook Hijjy verloor veel collega's: "Het waren meer dan collega's, het waren vrienden. We deelden zoveel herinnering van de vele uren die we samen doorbrachten om de situatie hier vast te leggen."

Niet stoppen

Ondanks dat de hele wereld bijna live mee kan kijken naar de verwoesting van Gaza, blijven serieuze sancties tegen Israël vanuit de internationale gemeenschap uit. "Soms betwijfel ik of onze verslaggeving een verschil maakt", zegt Yaghi. "Zeker als de wereld doof lijkt voor onze pijn."

"Helaas maken al onze inspanningen vaak maar weinig verschil", aldus Hijjy. "Daarbij worden we ook nog eens onderworpen een campagnes van opruiing en valse beschuldigingen van zowel Palestijnse als Israëlische kant. Ze willen ons stoppen bij het publiceren van verhalen die beide partijen niet willen horen."

Maar stoppen met het werk wil hij niet: "Ik heb als journalist een eed afgelegd om de waarheid en de stem van de mensen te laten horen. De stemmen die de strijdende partijen juist het zwijgen proberen op te leggen."

Ook Ajrami voelt zich verantwoordelijk. "Ten eerste omdat ik journalist ben. En ten tweede omdat ik Palestijns ben. Ik zie het als een verantwoordelijkheid naar mijn volk toe. Wij moeten blijven spreken over het bloedbad hier. Want als wij het niet doen, wie doet het dan?"

Ondanks het uitblijven van serieuze sancties voor Israël ziet Ajrami wel een verschuiving in de publieke opinie onder de bevolking van andere landen. "Ik put kracht uit de internationale solidariteit die ik zie onder de bevolking in het buitenland."

Ook Yaghi blijft doorgaan met zijn werk: "Ik haal kracht uit de geluiden zelf. Want geluid kan niet tot zwijgen worden gebracht. En zeker als ik een bericht krijg van iemand ver weg, dat ze Gaza hebben gehoord via mijn opnames. Dan weet ik dat mijn werk impact heeft gemaakt. Ook al is die maar klein, dat is voor mij genoeg."

Uit nieuwe metingen blijkt dat Tata Steel in IJmuiden vorig jaar van bepaalde stoffen opvallend meer heeft uitgestoten dan de jaren ervoor. Het gaat onder meer om lood, benzeen, nikkel en zink. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, die de voor industriële bedrijven verplichte metingen heeft verricht, heeft er bij Tata op aangedrongen de metingen mee te nemen in het jaarverslag. Dat is vervolgens ook gebeurd.

Zelf heeft de omgevingsdienst wel ideeën over de oorzaken van de verhoogde uitstootcijfers. De regionale toezichthouder wijst erop dat het vorig jaar meer eigen metingen heeft uitgevoerd, op meer plaatsen en op andere manieren. Daarbij zijn stoffen gemeten "die niet eerder door Tata Steel zijn gemeten of gerapporteerd". Door de extra metingen krijgt de dienst "een steeds beter beeld van de werkelijke uitstoot van Tata Steel", valt te lezen in een toelichting.

De regionale omgevingsdienst heeft de staalfabriek ook gevraagd met een verklaring te komen voor de verhoogde uitstoot. Die wijst op constante veranderingen in de productieprocessen, waardoor geen jaar hetzelfde is. Zo lag in 2023 een van de hoogovens op het fabrieksterrein een tijd stil voor onderhoud. Ook stelt het bedrijf dat het meetellen van metingen bij beide kooksgasfabrieken invloed heeft op de cijfers. Binnenkort komt Tata met een uitgebreidere toelichting.

Reeks dwangsommen

Voor de omgevingsdienst zijn de uitkomsten van de metingen belangrijke pijlers om "de uitstoot en overlast in de IJmond terug te dringen", benadrukt de overheidsinstantie in de toelichting. Met actuele cijfers in de hand kunnen inspecteurs gerichter toezicht houden, handhaven waar nodig en eisen stellen bij vergunningsaanvragen. De afgelopen jaren legde de dienst Tata Steel een reeks dwangsommen op, onder meer vanwege de uitstoot van giftige gassen door kooksgasfabriek 2.

De lokale stichting Frisse Wind, die afgelopen jaren tientallen keren melding maakte van overtredingen bij Tata, laat aan persbureau ANP weten dat alles valt of staat met handhaving van de regels. "Omwonenden blijven met hun gezondheid de prijs betalen." Milieuorganisatie Greenpeace concludeert op basis van de nieuwe cijfers dat "Tata Steel de overheid en omwonenden altijd heeft voorgelogen over hun schadelijke uitstoot". Volgens de organisatie is "de enige eerlijke vervolgstap" het intrekken van de milieuvergunning "in plaats van 2 miljard euro subsidie overmaken".

Daarbij doelt Greenpeace op de intentieverklaring die het demissionaire kabinet vorige week tekende met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek in IJmuiden. Met die overeenkomst zijn miljarden gemoeid, waarvan het Rijk 2 miljard voor zijn rekening neemt. Onderdeel van de afspraken is dat een van de fabrieken op het terrein overstapt van kolen op aardgas. Ook belooft het bedrijf CO2 te gaan afvangen en ondergronds te gaan opslaan.

In Albanië is een rechter tijdens een rechtszaak beschoten. Hij werd nog naar een ziekenhuis gebracht, maar overleed op weg daarnaartoe.

De rechter werd in een gerechtshof in de hoofdstad Tirana onder vuur genomen door een man van 30 die partij was in een rechtszaak. De schutter opende ook het vuur op twee andere mannen die bij de rechtszaak betrokken waren. Zij raakten gewond, maar zijn niet in levensgevaar.

De verdachte sloeg op de vlucht, maar kon later worden gearresteerd. Het wapen dat hij gebruikte, is teruggevonden. Er wordt gemeld dat de verdachte in de rechtszaal was vanwege een geschil over een stuk grond. Mogelijk heeft hij het vuur geopend uit onvrede met de procedure.

Hoe het kon dat hij een wapen heeft meegenomen naar de rechtszaal, is niet duidelijk.

Met nog drie weken tot de verkiezingen is de campagne in een cruciale fase terechtgekomen. En juist nu zijn de regels voor online politieke reclames aangescherpt. Meta en Google staan ze niet meer toe. Toch vinden partijen allerlei manieren om op jouw scherm te belanden.

Online strateeg bij campagnebureau BKB Justin Koornneef vertelt in deze podcast hoe politici en politieke partijen hun online strategieën voorbereiden en wat je daar nu en de komende weken van gaat terugzien op de socials. Van 'bolletjesterreur' tot snippets van interviews, en van een eigen podcast tot samenwerking met politieke influencers, het komt allemaal voorbij.

Toch blijven, zeker nu de regels voor politieke reclames online zijn aangescherpt, de traditionele media het belangrijkst, legt Tom Dobber uit. Hij is universitair docent aan Universiteit van Amsterdam en deed onderzoek naar online campagnes van partijen. Vooral aan de talkshowtafels kunnen partijen impact maken. Maar om daar te komen wordt er vaak wel eerst geprobeerd om online aandacht voor of ophef over 'hun' onderwerp te krijgen.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: IJsbrand Terpstra

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Twee mannen uit Rotterdam moeten de gevangenis in voor het uitvoeren van een winti-ritueel waarbij een toen 18-jarige vrouw bijna blind werd. De vader (52) van het slachtoffer krijgt een jaar cel, de genezer vijftien maanden. Dat bepaalde de rechtbank Rotterdam.

De vrouw heeft de auto-immuunziekte lupus en kreeg daar medicijnen voor. Haar vader dacht dat er een boze geest in haar schuilde en wilde die met een traditionele Surinaamse wassing uit haar lichaam verdrijven. De vader schakelde een geestelijk verzorger in die dat winti-ritueel kon uitvoeren.

De vrouw werd voor het ritueel in de douchecabine van haar vader gezet en vijf uur lang tegen haar wil vastgehouden. Ze kreeg water over zich heen gespoten en er werd met takken over haar lichaam gewreven. Volgens de rechtbank staat vast dat het gezicht van het slachtoffer werd ingesmeerd met een mengsel van ammoniak en zeer hete pepers.

De vader deed handboeien om bij zijn dochter om haar in bedwang te kunnen houden. Ook hield hij haar tijdens het ritueel vast bij haar armen. Meerdere familieleden waren getuige van de wassing.

'Allebei slachtoffer'

"Zij wilde daar niet zijn, had zichtbaar pijn en schreeuwde het uit", stelt de rechtbank. "Ze had eerst geen verwondingen op het gezicht en in de ogen, het staat vast dat het ernstige letsel is veroorzaakt door de wassing." Het nu 20-jarige slachtoffer liep ernstige beschadiging aan het hoornvlies op. Haar zicht in beide ogen wordt geschat op 5 à 10 procent, schrijft Rijnmond.

De vader heeft verklaard dat hij boos is op de winti-genezer en het letsel bij zijn dochter volledig toeschrijft aan "onkunde van de man".

Het slachtoffer zei in de rechtszaal haar vader niets kwalijk te nemen. Ook heeft ze geen schadeclaim tegen hem ingediend. "Mijn vader en ik zijn slachtoffer", zei ze. "Hij vertrouwde de genezer om mij uit het duister te halen, maar hij heeft het licht uit mijn ogen geslagen."

Straf valt lager uit

De winti-genezer moet het slachtoffer ook een schadevergoeding van 121.000 euro betalen. Volgens de rechtbank heeft de vrouw haar droom voor het volgen van een opleiding door het ritueel moeten opgeven.

De straf valt lager uit dan de drie jaar cel die het Openbaar Ministerie eiste. De rechtbank weegt mee dat beide verdachten goede bedoelingen hadden met de rituele wassing en niet de "volle opzet" hadden om de jonge vrouw letsel toe te brengen.

De moeder van het slachtoffer zei na afloop dat zij de straf voor haar ex-man en de genezer veel te laag vindt. "Maar wat overheerst, is het trieste gevoel dat hij als vader zijn kind had moeten beschermen en dat niet heeft gedaan."

Vier verschillende stroomtarieven per dag. Dat is een van de maatregelen die ervoor moeten zorgen dat consumenten hun stroomverbruik meer over de dag gaan spreiden. Dat zegt demissionair minister Hermans van Klimaat vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Als ze dat niet doen, dreigt het stroomnet de piekdrukte niet meer aan te kunnen.

Het plan is dat de vier tarieven in 2028 worden ingevoerd. Mensen met een dynamisch stroomcontract hebben al ervaring met verschillende tarieven gedurende de dag. Bij hen geldt dagelijks zelfs ieder uur een verschillend stroomtarief, afhankelijk van hoeveel aanbod aan zon- en windenergie en hoeveel vraag er worden verwacht. In de winter, met weinig zon, is stroom vaak midden in de nacht het goedkoopst. In de zomer, met veel zon, vaak rond het middaguur.

Verder zijn er vaak hogere prijzen rond de ochtenduren, als veel mensen wakker worden en naar het werk gaan. Dat is tussen ongeveer 07.00 uur en 10.00 uur. En rond het eind van de middag, begin van de avond. Als mensen thuiskomen, elektrische auto's opladen, er elektrisch gekookt wordt en de warmtepomp aangaat om het huis te verwarmen. Dat is grofweg van 17.00 uur tot 21.00 uur.

Vier tijdsblokken in 2028

Het kabinet is nog met de beheerders van de elektriciteitsnetten in gesprek wat precies de vier tijdsblokken met verschillende tarieven worden. Het is aannemelijk dat er twee duurdere blokken komen voor de ochtend en avond en twee goedkopere blokken voor overdag en 's nachts.

"Ik vind het goed als mensen dalurenkorting krijgen", zegt Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). "Iedereen moet er geld mee kunnen besparen."

Alle beetjes helpen om het verbruik in de piekmomenten te verlagen. Dus de wasmachine of droger midden in de nacht laten draaien, of op een zonnige dag juist midden op de dag, in plaats van om 18.00 uur 's avonds kan de stroompiek al verminderen.

Maar volgens Van der Gaag is het vooral belangrijk dat de apparaten die echt veel elektriciteit verbruiken op andere tijden worden ingeschakeld.

Elektrische auto en warmtepomp

In de praktijk gaat het dan vooral om het opladen van elektrische auto's. "Het is nu zo dat mensen vaak hun auto laden wanneer ze thuiskomen. Rond 18.00 uur zie je een enorme piek. En dat kan anders."

Dat vindt ook Hanna van Sambeek, energie-expert bij onderzoeksinstituut TNO. "Het is vooral belangrijk dat je auto's slimmer gaat opladen. Dat vergt relatief weinig moeite van de consument en je kunt er grote klappen mee maken."

Uit een test in Amsterdam, die eerder dit jaar begon, blijkt al dat een prijsprikkel voor consumenten werkt. Mensen die hun elektrische auto bij een openbare paal laden, kunnen daar hun laadsessie automatisch aan laten passen aan de drukte op het stroomnet.

Ze kunnen dan bijvoorbeeld aangeven dat hun accu pas om 8 uur 's ochtends vol hoeft te zijn. En daarvoor krijgen ze dan korting, die is gemiddeld 82 cent per laadsessie. Zo'n 'slimme' laadsessie leidt tot een fors lagere stroomvraag tijdens de piekuren.

Naast de elektrische auto zal de warmtepomp steeds belangrijker worden als grote stroomverbruiker van huishoudens. Want steeds meer huizen worden daarmee verwarmd in plaats van met gas.

Milieu Centraal adviseert bijvoorbeeld mensen met een warmtepomp en vloerverwarming of goede isolatie om hun thermostaat 's nachts niet lager te zetten. "Want dan moet de warmtepomp in de ochtend hard werken om het huis weer op te warmen. Dat kost meer energie dan het huis de hele nacht op temperatuur houden", aldus Milieu Centraal.

Slimme apparaten

In de Kamerbrief zegt minister Hermans ook veel te verwachten van slimme apparaten. Een slimme warmtepomp kan dan bijvoorbeeld op goedkopere momenten aangaan. "Slimme apparaten moeten vooral doen wat de gebruiker wil dat die gaan doen", zegt Van Sambeek van TNO. "Je moet een warmtepomp zo kunnen instellen dat die bijvoorbeeld nog voor de duurdere piekuren voorverwarmt en dan tijdens piekuren minder hoeft te verwarmen."

Volgens haar is het dan vooral van belang dat mensen makkelijk hun voorkeuren kunnen instellen, bijvoorbeeld in een app. En dat een slim apparaat het verder automatisch regelt, zonder dat de consument er veel omkijken naar heeft.

De eerste Sudanese rebellenleider ooit is veroordeeld voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, ruim 20 jaar geleden gepleegd in Darfur. Het Internationaal Strafhof acht Ali Muhammad Ali Abd-Al-Rahman, beter bekend als Ali Kushayb, schuldig aan 27 aanklachten. Het gaat onder meer om moord en verkrachting.

Zijn straf wordt later bepaald, mogelijk krijgt hij levenslang. Kushayb zelf zegt onschuldig te zijn.

Hij werd vijf jaar geleden opgepakt in Birao, een stad in het noorden van de Centraal Afrikaanse Republiek. De aanklagers van het ICC zeiden toen dat hij zich als leider van Janjaweed-milities schuldig had gemaakt aan de moord op 504 burgers, van twintig verkrachtingen en van de verdrijving van meer dan 40.000 mensen in de regio-Darfur.

Het is de eerste keer dat het hof een verdachte veroordeelt voor misdaden in de Sudanese regio. Er lopen nog andere arrestatiebevelen, onder andere tegen voormalig president Omar al-Bashir die wordt beschuldigd van genocide.

Human Rights Watch spreekt van een "langverwachte historische veroordeling", die aan slachtoffers voor het eerst gerechtigheid laat zien.

Massamoord

Ruim twintig jaar geleden vond er een massamoord plaats in Darfur. Er werden naar schatting 300.000 Sudanezen van Afrikaanse afkomst omgebracht. Destijds heetten de milities Janjaweed, de RSF (Rapid Support Forces) is daar een voortzetting van. Rebellengroep RSF staat sinds 2023 tegenover het Sudanese regeringsleger. Sindsdien woedt er opnieuw een bloedige oorlog.

Die oorlog brak uit toen de leger- en militieleiders een staatsgreep pleegden. Zij werden het vervolgens niet eens over de verdeling van de macht.

NOS op 3 legt uit wat er in Sudan aan de hand is:

De humanitaire crisis in Sudan is de afgelopen maanden erger geworden en het aantal burgerdoden nam toe, meldde de VN-mensenrechtenorganisatie OHCHR in een rapport. De zwaarst getroffen regio is Darfur. Verder kampt deze regio met een enorme cholera-uitbraak, waarschuwde de Wereldgezondheidsorganisatie.

In 2023 kwamen er opnieuw gruwelijke getuigenissen naar buiten van etnisch geweld. Miljoenen mensen in het land sloegen op de vlucht en ruim een miljoen Sudanezen verliet het land.

Volgens VN-functionarissen heeft die oorlog tot nu toe aan minstens 40.000 mensen het leven gekost. Naar schatting ruim 12 miljoen mensen zijn ontheemd. De oorlog heeft geleid tot wat de VN de grootste humanitaire crisis ter wereld noemt. Zowel de RSF als het leger wordt beschuldigd van mensenrechtenschendingen.

Een door Nederland opgericht klimaatcentrum heeft de afgelopen jaren de eigen prestaties overdreven om subsidiegeld binnen te halen. Het Rotterdamse Global Center on Adaptation (GCA) belooft donoren dat het het leven van tientallen miljoenen mensen in Afrika kan verbeteren.

In werkelijkheid speelt het centrum slechts een kleine rol in projecten die voor het overgrote deel worden betaald door de Afrikaanse Ontwikkelingsbank of de Wereldbank. Het GCA claimde daarnaast onterecht dat het deelnam aan een ontwikkelingsproject van 100 miljoen dollar, blijkt uit onderzoek van de NOS.

De NOS verdiepte zich het afgelopen half jaar in het klimaatcentrum en voerde gesprekken met meer dan zeventig betrokkenen in binnen- en buitenland. Daarnaast werden honderden documenten geraadpleegd. De resultaten van dit onderzoek zijn voorgelegd aan meerdere deskundigen, onder wie klimaatfinancieringsexpert Pieter Pauw van de TU Eindhoven. "Het GCA pronkt met andermans veren," concludeert hij.

In een reactie aan de NOS ontkent het GCA dat het zich groter voordoet. Het centrum geeft wel toe dat de eigen rol in projecten niet altijd groot is. Vaak worden er enkele tonnen per (miljoenen)project bijgelegd. Desondanks zetten die tonnen volgens GCA uiteindelijk investeringen van tientallen tot zelfs honderden miljoenen in gang.

Alle door de NOS gesproken deskundigen zeggen dat dat onmogelijk is, maar volgens het GCA kan het wel. De NOS heeft meermaals gevraagd om een interview met GCA-directeur Patrick Verkooijen, maar kreeg geen reactie.

Geldkraan gaat dicht

Het Rotterdamse centrum, met oud-premier Jan Peter Balkenende in het bestuur, adviseert Afrikaanse landen hoe ze bijvoorbeeld nieuwe wegen klimaatbestendig kunnen maken. Het nut van een centrum dat die kennis en de praktijk aan elkaar koppelt, is groot in een veranderend klimaat, zeggen deskundigen.

Maar de afgelopen jaren zetten subsidiërende landen ook vraagtekens bij de grote claims van GCA. Meermaals werd om opheldering gevraagd, maar geen van de landen greep ooit hard in.

Het GCA kwam vorige week in het nieuws doordat Nederland en het VK de geldkraan dichtdraaien. Nederland doet dat omdat gesubsidieerde projecten aflopen, stelde Buitenlandse Zaken, niet vanwege de omstreden reputatie van het centrum.

Aan het GCA zijn veel grote namen verbonden:

Het bureau van Verkooijen en Balkenende belooft subsidieverstrekkers veel waar voor hun geld. GCA zou 25 miljard dollar aan investeringen in gang hebben gezet. Daar zouden meer dan 82,5 miljoen mensen van hebben geprofiteerd en 900.000 mensen zouden er volgens het GCA zelfs hun baan aan danken. Niet gek voor een organisatie die jaarlijks 'slechts' 22 miljoen euro binnenkrijgt.

Maar klimaatfinancieringsexperts die de NOS de afgelopen tijd sprak, zeggen dat het onmogelijk is om met zo'n klein bedrag zo veel invloed te hebben. "Deze cijfers zijn sterk overdreven," zegt onderzoeker Pieter Pauw. Het GCA kan volgens hem alleen met zulke resultaten pronken door investeringen van anderen mee te tellen. "Ik heb nog nooit gezien dat resultaten zo worden opgeklopt."

Druk op medewerkers

De NOS sprak met meer dan twintig oud-medewerkers van het GCA. Daaruit blijkt dat er door Verkooijen en andere leidinggevenden druk werd uitgeoefend om resultaten uit te vergroten om donorgeld binnen te halen.

"Als ik heel eerlijk ben, was dat de reden dat ik bij het GCA ben weggegaan", zegt zo'n oud-medewerker. "Ik had daar grote problemen mee."

'Misverstanden'

In een reactie zegt het GCA dat het zich kan voorstellen dat er verwarring ontstaat over de door het centrum gepresenteerde resultaten en dat daar in het verleden intern en met donoren over is gesproken. Daarna zou de communicatie zijn aangepast "om misverstanden te voorkomen".

De NOS heeft in jaarverslagen en andere GCA-rapporten alleen kleine aanpassingen gevonden.

GCA overdrijft niet alleen de eigen bijdrage aan projecten, het centrum claimt ook onderdeel te zijn van een Wereldbankproject terwijl het dat niet is. In Congo financiert de Wereldbank een project om gronderosie tegen te gaan. Op zijn website zegt GCA dat het voor dat project bijvoorbeeld een actieplan heeft geschreven. Daarmee zou 100 miljoen dollar aan investeringen zijn "beïnvloed".

In Wereldbankdocumenten is geen woord terug te vinden over deelname van het GCA. Op vragen van de NOS hierover antwoordt de Wereldbank tot tweemaal toe dat het GCA geen onderdeel was van het Congolese project.

Er zijn nog zeker zestien Wereldbankprojecten waaraan het GCA claimt mee te werken, terwijl daar in onderliggende documenten niets van is terug te vinden. De NOS heeft ook die projecten aan de Wereldbank voorgelegd. Aan vijf projecten heeft het GCA volgens de Wereldbank wel degelijk deelgenomen. Over de andere elf projecten zegt de Wereldbank niets.

Het GCA blijft erbij dat het aan alle projecten heeft meegewerkt, ook aan het project in Congo, maar zegt dat de rol van het centrum niet altijd even groot is en daarom ook niet altijd makkelijk terug te vinden in documenten.

Het centrum stuurt een mail van een Wereldbankmedewerker door die zou moeten bewijzen dat het GCA onderdeel is van het Congolese wereldbankproject. De NOS heeft met deze medewerker gebeld en zij zegt dat het GCA in hetzelfde gebied aan soortgelijke projecten werkt en dat daar overleg over is met de Wereldbank. Maar daarmee is het Rotterdamse centrum geen onderdeel van het project en beïnvloedt het niet de geclaimde 100 miljoen dollar aan investeringen.

Twijfels bij donorlanden

Bij donorlanden en -organisaties leven al langer twijfels over de informatie die het GCA opstuurt. "GCA is een moeilijke organisatie om mee samen te werken," staat in een intern adviesrapport aan de Gates Foundation, een grote private donor, dat in handen is van de NOS. "Het centrum overdrijft soms zijn eigen rol door te strijken met de eer van projecten die het niet heeft opgestart of heeft ondersteund."

Ook Noorwegen en Denemarken riepen het GCA de afgelopen jaren meermaals ter verantwoording. "Het is moeilijk in te schatten wat is toe te schrijven aan het werk van het GCA", schrijft het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken. "Het is ook in het belang van het GCA om een onafhankelijke partij de claims over resultaten te laten beoordelen." Het GCA liet daarop onderzoek doen door een extern bureau, maar ook dat komt tot de conclusie dat het centrum resultaten makkelijk aan zichzelf toeschrijft.

Vanuit Noorwegen werd de financiering van het GCA zelfs opgeschort om het centrum te dwingen om meer informatie te geven. Uiteindelijk werd die financiering nooit definitief stilgelegd.

Nederland zag verbetering

Ook de Nederlandse overheid stopte subsidies nooit tussentijds. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Nederland op de hoogte was van de vragen van donoren over de claims. Het ministerie zegt dat dat soort vragen ook door Nederland zijn gesteld. Daarna zag het ministerie verbeteringen.

Noorwegen evalueert momenteel de samenwerking met GCA en bepaalt aan de hand van dat onderzoek of de financiering wordt voortgezet. GCA-directeur Verkooijen zei vorige week tegen de NOS dat Noorwegen en Denemarken hun steun aan GCA de komende tijd vergroten, maar dat wordt door beide landen ontkend.

In de Saudische hoofdstad Riyad vindt deze dagen het "grootste comedyfestival ter wereld" plaats met tientallen grote namen in de line-up. De voornamelijk Amerikaanse komieken krijgen kritiek van collega's dat ze optreden in Saudi-Arabië voor flinke geldbedragen, ondanks de mensenrechtenschendingen in het land.

"Ik walg ervan en ben diep teleurgesteld", schreef komiek David Cross in een open brief. "Dat mensen die ik bewonder, met ontzettend veel talent, dat regime goedkeuren voor wat, een vierde huis? Een boot? Meer sneakers?"

Het festival ging 26 september van start en duurt tot komende donderdag. Op het programma staan wereldsterren als Kevin Hart, Aziz Ansari, Bill Burr, Jimmy Carr, Dave Chappelle, Pete Davidson en Nimesh Patel.

De Amerikaans-Nederlandse comedian Greg Shapiro zegt dat hij het een moeilijke keuze zou vinden. "Het is makkelijk om op afstand te zeggen: nee, dat zou ik nooit doen", zegt hij tegen de NOS. "Artistiek gezien is het een kans om samen te spelen met grote namen die ik hoog heb zitten." Hij grapt dat als zijn idool Marc Maron in de line-up stond, hij voor niets had opgetreden.

Geen kritiek op koning of regime

Net voor de aftrap van het festival deelde stand-upcomedian Atsuko Okatsuka een screenshot van het aanbod dat zij kreeg - en afwees. Daarin stond dat de artiesten expliciet geen grapjes mochten maken over de regering van Saudi-Arabië, de koninklijke familie of religie.

Komiek Tim Dillon zou optreden tijdens het evenement en daar 375.000 dollar voor krijgen. Volgens Dillon zouden bekendere artiesten zelfs 1,6 miljoen dollar krijgen voor een optreden. Dillon zelf werd uit de line-up gehaald omdat hij eind augustus grapjes maakte over de vermoedelijke slavernij in het land.

Marc Maron vroeg zich tijdens een recent optreden af hoe collega's een evenement als dit überhaupt promoten. "De gast die ze betaalt, is dezelfde gast die journalist Jamal Khashoggi in stukken liet zagen en in een koffer stopte. Maar laat dat de pret niet bederven!"

'Witwassen'

Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) gebruikt Saudi-Arabië het evenement om de aandacht af te leiden van onder meer de onderdrukking van vrijheid van meningsuiting. Volgens HRW hebben de komieken die optreden vroeger dingen gezegd over de vrijheid van meningsuiting die in schril contrast staan met "het brute optreden van de Saudische autoriteiten tegen elke vorm van kritiek op de regering"

Het is niet de eerste keer dat mensenrechtenorganisaties Saudi-Arabië beschuldigen. Volgens Amnesty International gebruikt het land ook bijvoorbeeld grote sportevenementen om de reputatie van het land te verbeteren. "Daar is extreem veel geld mee gemoeid."

Zo is er flinke kritiek op dat het land het WK voetbal in 2034 organiseert. Ook toen bekende voetballers als Cristiano Ronaldo, Neymar Jr. en N'Golo Kanté kozen voor de competitie in Saudi-Arabië, kregen ze flinke kritiek.

Vrijheid van meningsuiting

Ondanks de reacties uitten de artiesten tijdens hun optreden in Riyad juist kritiek op de inperking van de uitingsvrijheid in de Verenigde Staten. "Als je daar nu een grap maakt over Charlie Kirk, dan word je gecanceld", zei Dave Chappelle afgelopen zaterdag. "Het is makkelijker om hier te spreken dan in Amerika."

Pete Davidson, wiens vader om het leven kwam tijdens 9/11, was open over zijn keuze. "Ik krijg het aanbod en dan zie ik het bedrag en denk ik: 'Ik ga'." Bill Burr zei na zijn optreden in Saudi-Arabië dat het een "onvergetelijke ervaring" was. "Je denkt dat ze allemaal 'Dood aan Amerika' zullen roepen. Dat is mij altijd verteld over dat deel van de wereld. Ze wilden gewoon lachen."

De openlijk lesbische komiek Jessica Kirson stond ook in Riyad. Ze hoopte met haar act de lhbti-gemeenschap in het land zichtbaarheid te geven. Daar kreeg ze achteraf ook veel lof voor, maar ze zegt alsnog spijt te hebben, laat ze weten aan The Hollywood Reporter. Ze doneert daarom haar gage aan mensenrechtenorganisaties.