NOS Nieuws - Algemeen

Het kabinet heeft nog eens gezegd dat er van tevoren geen signalen uit Israël zijn ontvangen over dreigend geweld tegen Israëlische voetbalsupporters rond de wedstrijd Ajax-Maccabi in Amsterdam twee weken geleden. Eerder liet de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Saar weten dat inlichtingendienst Mossad voor de rellen begonnen via de ambassade informatie met de Nederlandse autoriteiten heeft gedeeld.

In het Kamerdebat van vorige week zei het kabinet dat er voorafgaand aan de incidenten geen contact is geweest met Israëlische diensten. Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken beloofde in het debat dat ze de Kamer er nog een nadere brief over zou sturen en dat heeft ze nu gedaan, mede namens haar collega Van Weel van Justitie.

'Terughoudend met mededelingen over AIVD'

In de brief benadrukt Uitermark dat ze altijd terughoudend moet zijn over wat ze in het openbaar kan zeggen over de AIVD. Maar ze herhaalt dat de Nederlandse dienst voorafgaand aan de geweldsincidenten geen contact heeft gehad met de Israëlische veiligheidsdiensten. "Dit is ook bevestigd door de Israëlische veiligheidsdiensten."

De minister schrijft dat ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid geen informatie heeft ontvangen van de Israëlische autoriteiten. Verder is uit een 'zoekslag' door de politie naar voren gekomen dat via formele kanalen geen informatie is gedeeld over de gebeurtenissen in de nacht van 7 op 8 november, voegt de minister toe. "Dit is door de Israëlische politie bevestigd."

'Wel contact over risico's rondom demonstratie'

Het kabinet heeft ook navraag gedaan bij de Israëlische ambassade. Die heeft vorige week laten weten op 7 november (de dag van de wedstrijd) om 17.50 uur informatie met de politie te hebben gedeeld. "Dit zag specifiek op de risico's rondom de geplande demonstratie op 7 november om 19.00 uur bij de Johan Cruijff Arena", staat in de Kamerbrief.

Uitermark voegt eraan toe dat ook in het reguliere contact met de Israëlische supportersbegeleiders "logischerwijs" over de demonstratie is gepraat. Maar "over een mogelijke 'jacht op Joden' met hit-and-runacties en de gebeurtenissen, zoals die in de nacht van 7 op 8 november hebben plaatsgevonden, is vanuit de Israëlisch autoriteiten - op basis van de naslag van dit moment - geen informatie gedeeld", schrijft het kabinet.

In haar brief verwijst de minister verder naar wat de Amsterdamse burgemeester Halsema eerder over de rellen heeft gezegd.

Duitsland gaat ervan uit dat twee onderzeese glasvezelkabels in de Oostzee zijn beschadigd door sabotage. Ook wordt er naar Rusland gewezen als verantwoordelijke van de aangerichte schade.

Het onklaar maken van twee onderzeese glasvezelkabels in de Oostzee kan in combinatie met andere "hybride dreigingen" uit Rusland geen toeval zijn, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock vandaag.

Met hybride dreiging maakt een partij gebruik van een mix van civiele en militaire instrumenten. Dat kan van alles zijn, van het verspreiden van desinformatie tot schade toebrengen aan (elektriciteits)netwerken.

Sterke NAVO

"We ervaren dit nu ook in Duitsland, met cyberaanvallen, met de bewaking van kritieke infrastructuur, pakketten die plotseling exploderen wanneer ze in vliegtuigen worden vervoerd en gisteren een datakabel tussen Finland en Duitsland, waar Zweden waarschijnlijk ook door is geraakt", zei Baerbock. "Dit kunnen niet allemaal louter toevalligheden zijn."

Met haar collega-ministers uit Frankrijk, Polen, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk spreekt Baerbock in een gezamenlijke verklaring van systematische aanvallen op de Europese veiligheidsarchitectuur door Rusland, overigens zonder beschadigde kabels te benoemen.

"De escalerende hybride activiteiten van Moskou tegen de NAVO- en EU-landen zijn ongekend in hun verscheidenheid en omvang, waardoor aanzienlijke veiligheidsrisico's ontstaan", schrijven de ministers. Ze wijzen op het belang van een sterke en verenigde NAVO. "De Europese landen moeten een nog grotere rol spelen bij het waarborgen van onze eigen veiligheid, naast onze trans-Atlantische en mondiale partners", schrijven ze.

Hybride actie

Met de sabotage van de Nord Stream-gaspijpleidingen in 2022 nog vers in het geheugen werd deze week al meteen aan opzet gedacht. "We moeten, zonder dat we over concrete informatie beschikken, ervan uitgaan dat de schade door sabotage is veroorzaakt", zei de Duitse minister van Defensie Pistorius vandaag in Brussel.

Twee kabels in de Oostzee, een tussen Finland en Duitsland en de ander tussen Zweden en Litouwen, stopten op zondag en maandag met werken. "Niemand gelooft dat de kabels per ongeluk beschadigd zijn geraakt", zei Pistorius tegen journalisten voorafgaand aan een vergadering met EU-collega's. "Ik wil ook niet geloven dat de ankers van de schepen de schade per ongeluk hebben veroorzaakt."

Pistorius noemde Rusland niet expliciet. "We moeten stellen, zonder specifiek te weten wie erachter zit, dat het een 'hybride' actie is. En we moeten ook aannemen, zonder het nog te weten, dat het sabotage is", zei de defensieminister.

Een woordvoerder van de Litouwse strijdkrachten heeft gemeld dat NAVO-landen in de regio gezamenlijk de situatie aan het beoordelen zijn. Het aantal patrouilles op zee is opgevoerd en de Litouwse procureur-generaal is bezig met het verzamelen van informatie om te bepalen of er een formeel onderzoek wordt gestart, meldde de woordvoerder.

De eerste vermoedelijke aanval vond plaats op zondag, rond 09.00 uur 's ochtends Nederlandse tijd, meldt het Litouwse telecombedrijf Telia Lietuva. Toen werd een 218 kilometer lange internetverbinding tussen Litouwen en het Zweedse eiland Gotland geraakt, waarna die niet meer functioneerde.

De tweede was op maandag, rond 03.00 uur 's nachts Nederlandse tijd. Toen was de 1200 kilometer lange kabel tussen Helsinki en de Duitse haven van Rostock doelwit. Dat heeft het Finse cybersecurity- en telecombedrijf Cinia gemeld.

Na bijna negen maanden heeft de Duitse politie besloten het protestkamp bij de Teslafabriek vlak bij Berlijn te ontruimen. Volgens een politiewoordvoerder hebben de milieuactivisten meerdere keren de wet overtreden en is de openbare orde en veiligheid in het geding.

Omdat het volgens de politie niet mogelijk was om contact te krijgen met de leider van het protest, heeft de politie naar eigen zeggen geen vertrouwen meer in een vreedzame afloop. Daarop is besloten tot ontruiming.

Sinds eind februari dit jaar bezette een groep activisten het bos bij de grote Teslafabriek. In het bos bij Grünheide werden complete boomhutten gebouwd en bivakkeerden de activisten dag en nacht in het kamp.

Uitbreiding fabriek

Ze protesteren tegen de uitbreiding van de fabriek van de autofabrikant waarvoor 100 hectare bos zou moeten verdwijnen. Hun zorgen richten zich vooral op de gevolgen voor het grondwater: de fabriek staat midden in het drinkwaterbeschermingsgebied. De fabriek verbruikt veel water, terwijl huishoudens juist op waterrantsoen werden gezet.

In een lokaal referendum in de deelstaat Brandenburg stemden omwonden begin dit jaar tegen de uitbreiding. Dat referendum was niet bindend. Brandenburg zetten de plannen - met enkele wijzigingen - door.

Daarna begonnen de demonstranten het bos te bezetten. Zij deden dat in specifieke door de autoriteiten aangewezen delen van het bos, niet al te dicht bij de fabriek. Mede vanwege het recht op demonstreren, liet de politie de actie aanvankelijk toe.

Explosievenonderzoek

Gisteren zette de politie het gebied af en moest het protestkamp geëvacueerd worden in verband met onderzoek naar bommen uit de Tweede Wereldoorlog die in de grond zouden zitten. Het gebied, waar ook het protestkamp zich bevindt, wordt al langere tijd onderzocht op explosieven.

De activisten weigerden echter te vertrekken en klommen hoog in de bomen. Inmiddels is de politie begonnen met het afbreken van de boomhutten en worden activisten meegenomen.

De activisten die de bossen bij de fabriek bezet, stelt in een persverklaring niet op te geven en zegt op zaterdag 23 november een nieuw protest op te tuigen.

Marius Borg Høiby, de zoon van de Noorse kroonprinses Mette-Marit, is gearresteerd op verdenking van verkrachting. De 27-jarige zou een vrouw van in de twintig hebben verkracht.

Het slachtoffer zou bewusteloos zijn geweest of niet in staat zijn geweest zich te verzetten, zegt de Noorse politie. De vrouw deed zelf geen aangifte, maar de politie startte een onderzoek op basis van informatie uit een lopende zaak.

Er lopen meerdere onderzoeken naar Høiby, waaronder beschuldigingen van mishandeling van drie ex-vriendinnen en het bedreigen van een man met de dood.

Koninklijke residentie

De koninklijke familie wil niet reageren op de zaak. Høiby werd maandagavond gearresteerd nabij de koninklijke residentie, Skaugum, waar Mette-Marit en kroonprins Haakon wonen. Høiby is de zoon van Mette-Marit uit een eerdere relatie. Op het moment van de arrestatie zat hij in een auto met een ex-vriendin.

Die ex-vriendin zou slachtoffer zijn geweest van een gewelddadig incident op 4 augustus, waarbij Høiby werd gearresteerd voor mishandeling. Zij belde toen zelf de politie, die een onderzoek startte.

Volgens de advocaat van het eerdere slachtoffer was zijn cliënt maandag bij Høiby om een auto te lenen voor een reis naar het buitenland. "Het was puur praktisch dat ze daar was", laat de advocaat aan de Noorse publieke omroep NRK weten.

De verdachte zegt onschuldig te zijn, zegt zijn advocaat, Øyvind Bratlien, tegen NRK. "Hij werkt mee met het politieonderzoek en wil graag uitleg geven."

Vijf slachtoffers

Høiby wordt momenteel vastgehouden in Oslo. Hij wordt verdacht van het plegen van "seksuele handelingen die vallen onder verkrachting" volgens artikel 375 van het Noorse strafwetboek.

In totaal zijn er nu vijf vermoedelijke slachtoffers in de lopende zaak tegen Høiby: influencers Nora Haukland (26) en Juliane Snekkestad (29), de anonieme ex-vriendin die bij hem in de auto zat, een man van in de twintig die door Høiby met de dood werd bedreigd, en het nieuwe slachtoffer.

Hege Salomon, de advocaat van het nieuwe slachtoffer, zegt dat de vrouw niet publiekelijk wil spreken over de zaak. Ze zou Høiby en de anderen niet hebben gekend voorafgaand aan het persbericht van de politie. Salomon wil niet ingaan op de datum en locatie van het incident, alleen dat het dit jaar heeft plaatsgevonden.

Twee NSC-fractieleden leggen hun Kamerlidmaatschap neer na de onrust van vorige week. Het gaat om Femke Zeedijk en Rosanne Hertzberger, maakte interim-fractievoorzitter Van Vroonhoven bekend na afloop van de wekelijkse fractievergadering van de regeringspartij.

Afgelopen vrijdag stapte NSC-staatssecretaris Achahbar op vanwege de discussie in het kabinet over antisemitisme. Er was ook een dreiging dat alle NSC-bewindslieden het voorbeeld van Achahbar zouden volgen en zouden opstappen. Uiteindelijk werd die crisis bezworen en bleven de andere ministers en staatssecretarissen aan.

Zeedijk zegt in een toelichting dat ze zich al maanden stoort aan hoe het eraan toegaat in de Haagse politiek en het "gebrek aan fatsoen". "Het debat in Den Haag gaat te weinig over de oplossingen." Wel ziet ze "polariserende media-uitlatingen en onuitgewerkte proefballonnetjes".

Gezicht van discriminatie

Volgens de NSC'er ontstaat met het vertrek van Achahbar, die Marokkaanse wortels heeft, een beeld "alsof iemand met die achtergrond niet welkom is". Zeedijk zei dat ze zelfreflectie hierover heeft gemist bij de premier en de rest van het kabinet. "Voor mij heeft discriminatie hiermee een gezicht gekregen. Ik trek hier mijn grens", zei ze. Op de vraag van wie dat gezicht is, gaf ze geen antwoord.

Kamerleden Zeedijk en Hertzberger lichten hun vertrek toe:

Hertzberger stelde dat het opstappen van Achahbar aantoont dat het in het kabinet "ernstig uit de hand loopt". Ze had het over "volstrekt ongepaste uitspraken" die worden gedaan "voor en achter de schermen van de regering". Hertzberger noemde het verder "onaanvaardbaar" hoe er wordt gesproken over Nederlanders.

Ook voor Hertzberger (oud-NRC-columnist) speelt het al langer, zei ze. In juli uitte ze naar eigen zeggen al haar zorgen, vooral over de coalitiepartner PVV. Die partij heeft volgens de NSC'er "de aanhoudende neiging om minderheden te beledigen, om te generaliseren, op te hitsen, extremistische tweets te plaatsen en het debat te ontregelen".

Volgens Hertzberger is het nu, een paar maanden later, erger geworden "en niet beter". "Helaas moeten we constateren dat bij meer partijen de remmen los zijn."

Beter landsbestuur

Volgens Hertzberger zijn "basale normen van fatsoen, beschaving (...) en hoe je spreekt over Nederlanders" met voeten getreden. "Nu Nora is opgestapt, kan ik niet mijn schouders ophalen en doorgaan", aldus de NSC'er. "Ik wens NSC een beter politiek klimaat toe en Nederland een beter landsbestuur toe, met een minimum aan fatsoen."

De rest van de NSC-fractie gaat volgens Van Vroonhoven "met volle kracht vooruit", net als de NSC'ers in het kabinet. De twee Kamerleden geven hun zetel terug, wat betekent dat andere NSC'ers die op de kieslijst stonden de Tweede Kamer in kunnen komen.

Een aantal van de overgebleven fractieleden van NSC laat weten geraakt te zijn door het vertrek van twee collega's, maar ook graag door te gaan. "We blijven werken aan concrete oplossingen voor problemen in het land", zei bijvoorbeeld Kamerlid Olger van Dijk.

Van Vroonhoven, die Pieter Omtzigt vervangt als fractievoorzitter, zei ervan overtuigd te zijn dat NSC "heel stabiel" is. "We zitten in een moeilijke samenwerking", erkende ze, "maar er is een goede mood".

Alles wijst erop dat het Oekraïense leger afgelopen nacht voor het eerst Amerikaanse raketten heeft afgevuurd op Russisch grondgebied. Volgens het leger van Oekraïne werd een Russische wapenopslag in Karatsjov in de regio Brjansk, ruim 100 kilometer over de grens, getroffen.

De inzet van de veelbesproken ATACMS, die een bereik hebben van zo'n 300 kilometer, wordt zowel gemeld door Oekraïne, Rusland als de VS. Vanuit Kyiv en Washington is het achter de schermen door functionarissen aan journalisten bevestigd.

President Zelensky werd vandaag door de pers bevraagd over het nieuws. Zelensky gaf niet expliciet toe dat Oekraïne een raketaanval had uitgevoerd, maar zei wel dat Oekraïne alle langeafstandsmiddelen die het heeft zal inzetten. Daarbij benoemde hij ook specifiek de ATACMS.

Al eerder ingezet op de Krim

Tot voor kort stond de VS zijn bondgenoot alleen maar toe om Amerikaanse raketten in te zetten in door Rusland bezet gebied. Zo werden in april al ATACMS ingezet tegen Russische doelwitten op de Krim. Achteraf werd duidelijk dat de VS dit in het geheim had toegestaan.

Afgelopen weekend zou Biden hebben besloten dat Oekraïne deze projectielen nu ook mag inzetten tegen doelwitten in Rusland. Dat meldde diverse prominente Amerikaanse media op basis van functionarissen, maar officiële bevestiging is nooit gekomen vanuit het Witte Huis.

'Vijf van de zes neergehaald'

Het Kremlin stelt dat er afgelopen nacht rond 03.00 uur zes ATACMS werden gelanceerd richting Brjansk. "De Russische luchtverdediging heeft vijf raketten neergehaald en een laatste raakte beschadigd. Fragmenten daarvan kwamen neer op het terrein van het militaire complex in de regio Brjansk, wat een brand veroorzaakte die snel kon worden geblust", beweert staatspersbureau RIA op basis van de autoriteiten. Er zouden geen doden zijn gevallen.

De Russische lezing valt niet onafhankelijk te controleren. Het Oekraïense leger heeft nog geen details vrijgegeven over de aanval. Het wilde alleen kwijt dat uitschakeling van munitiedepots in Rusland een manier is om de Russische agressie tegen Oekraïne te stoppen.

De raketten bieden Oekraïne een tactisch voordeel, maar experts benadrukken dat het geen wondermiddel is. Rusland zal waarschijnlijk het voordeel behouden aan het oostfront, waar het onlangs veel sneller dan voorheen is opgerukt.

De vergrote actieradius van de ATACMS breidt de Oekraïense slagkracht wel uit. Het leger hoeft zich nu niet alleen meer te richten op de Russische troepen aan het front, maar kan ook logistieke centra, wapenopslagen en troepen dieper in het achterland aanvallen. Zo kan het proberen de Russische opmars te frustreren.

'Escalatie'

Lange tijd wilde president Biden het gebruik van ATACMS niet toestaan voor gebruik in Rusland zelf, omdat president Poetin dat dit najaar expliciet als een escalatie bestempelde. Het gebruik van dergelijke wapens zou volgens de Russische leider niets minder zijn dan directe betrokkenheid van NAVO-landen bij de strijd.

Biden zou van gedachten zijn veranderd door de inzet van Noord-Koreaanse militairen door Rusland in de strijd tegen Oekraïne. Volgens het Pentagon zouden er eind vorige maand al zo'n 10.000 manschappen in de regio zijn aangekomen. Deze informatie is nog niet onafhankelijk bevestigd.

Volgend jaar moet "het jaar van vrede" worden, dat zei Oekraïense president Zelensky vandaag in het Europees Parlement. Via een videoverbinding gaf hij daar een speech die in het teken stond van 1000 dagen Russische invasie in Oekraïne.

Zelensky pleitte ervoor de druk op Rusland op te voeren. Hij zei dat de oorlog enkel vanuit een sterke positie gewonnen kan worden. "Poetin hecht geen waarde aan mensen of regels. Het enige waar hij om geeft is geld en macht. Het zijn deze dingen die we van hem moeten afpakken om de vrede te herstellen."

"Poetin zal niet uit zichzelf stoppen", zei Zelensky:

De toespraak van Zelensky komt op de dag dat zijn land naar verluidt voor het eerst Amerikaanse langeafstandsraketten heeft ingezet tegen doelen in Rusland, iets waar het Witte Huis dit weekend toestemming voor zou hebben gegeven. Oekraïense media melden op basis van legerbronnen dat er een munitiedepot in de regio Brjansk is aangevallen met ATACMS, iets wat het Kremlin bevestigt.

'Schaduwvloot aanpakken'

Concreet riep de Oekraïense president op om de Russische schaduwvloot van olietankers aan te pakken en om Russische tegoeden in beslag te nemen. Ook benadrukte Zelensky het belang van aanvallen diep in Rusland op bijvoorbeeld luchtbases, raketfabrieken en munitiedepots.

"We kunnen Rusland tot een eerlijke vrede dwingen", zei hij. Volgens Zelensky heeft Europa in de afgelopen duizend dagen bewezen dat Europese waarden de levens van mensen kunnen redden. "Poetin blijft kleiner dan de verenigde kracht van Europa."

Vierde keer in Europees Parlement

Het is niet de eerste keer dat Zelensky Europarlementariërs direct toespreekt. Zes dagen na de inval verscheen hij ook via een videoverbinding in Brussel. Later dat jaar zou hij dat nogmaals doen. In februari vorig jaar was hij fysiek aanwezig om in het parlement een speech te geven.

De Maag Lever Darm Stichting dringt er bij het kabinet op aan om het bevolkingsonderzoek naar darmkanker vijf jaar eerder te laten beginnen. De stichting biedt daarvoor vanmiddag de Tweede Kamer een petitie aan met 50.000 handtekeningen. "Hiermee red je jaarlijks 150 levens", stelt directeur Mariël Croon.

Darmkanker is de op een na meest voorkomende variant van de ziekte, jaarlijks krijgen 12.000 mensen de diagnose. Vooral mensen boven de 55 lopen risico, omdat de ziekte voortkomt uit poliepen die rond de 40 in de darmen ontstaan en in 15 jaar kunnen uitgroeien tot kanker. De ziekte is goed te behandelen als die vroeg wordt opgespoord.

Preventieve screening helpt daarbij en voorkomt veel ellende. Tien jaar geleden werd daarom een bevolkingsonderzoek ingesteld: iedereen boven de 55 wordt tweejaarlijks uitgenodigd een monster van de ontlasting in te sturen. Dat wordt gecontroleerd op bloed, een aanwijzing dat er iets mis kan zijn. Zo nodig volgt een colonoscopie voor verder onderzoek. De afgelopen twee jaar deden circa 1,5 miljoen mensen aan het onderzoek mee.

Kosteneffectief

Volgens Croon werd er indertijd uit financiële overwegingen gekozen de leeftijdsgrens bij 55 te leggen. Bovendien was er anders niet voldoende capaciteit om colonoscopieën uit te voeren. De richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO schrijft echter testen vanaf 50 jaar voor, iets waar landen als Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk wel voor kozen.

Croon denkt dat de oude bezwaren nu niet meer gelden. "De capaciteit was destijds niet op orde, maar dat gaat nu gewoon lukken", is ze van overtuigd. "Het is ook een kosteneffectieve maatregel, omdat je uiteindelijk voldoende bespaart aan een goedkopere behandeling als je het vroeger opspoort."

Belangrijkste voor haar is het menselijk leed dat kan worden voorkomen. "Jaarlijks krijgen in de leeftijdsgroep tussen 50 en 55 nog steeds 700 mensen de diagnose en dan is het bij twee derde al uitgezaaid", somt ze op. "Niet alleen gaan er van hen 150 dood, de anderen moeten een ingrijpende behandeling ondergaan en houden daar heel vaak schade aan over."

'Het was de hel'

Lisa Seij is een van de patiënten die al voor haar 55ste geconfronteerd werden met de ziekte. Ze had vage klachten als blaasontstekingen, bloed in de ontlasting en een urineweginfectie, maar haar arts zag niets kwalijker dan aambeien."Toen zei mijn man: 'Als hier geen onderzoeken worden gedaan, dan gaan wij het zelf betalen'. Toen zijn we naar een prescan geweest."

Artsen daar ontdekten een kwaadaardige tumor in de endeldarm. "Ik ben er jaren mee bezig geweest, met het heel ziek zijn en het onbegrip van de omgeving, van artsen. Het was de hel", verzucht Seij. "Die leeftijd moet echt naar beneden. Als mensen de diagnose krijgen door toevallig onderzoek in een ziekenhuis dan ben je toch te laat."

Croon heeft goede hoop dat de Tweede Kamer met een motie komt om het bevolkingsonderzoek uit te breiden. "Dat de petitie in betrekkelijk korte tijd door ruim 50.000 mensen is ondertekend, geeft aan dat heel veel mensen dit belangrijk vinden."

Pinkpop heeft een deel van zijn programma van volgend jaar bekendgemaakt. Justin Timberlake, Olivia Rodrigo en Muse zijn de drie grote acts die de festivaldagen afsluiten.

Voor Justin Timberlake is het de eerste keer dat hij op het festival in Landgraaf staat. Al sinds de jaren 90 scoort hij aan de lopende band hits, aanvankelijk met de boyband NSYNC en daarna als soloartiest. Onder meer met Cry Me a River, Rock Your Body, SexyBack, Mirrors en Can't Stop the Feeling! bestormde hij de hitlijsten.

Timberlake sluit de Pinkpopvrijdag af. Verder spelen dan ook de Belgische electropopband Oscar and the Wolf, de Amerikaanse rockband Weezer, de Libanees-Britse popzanger Mika en de Amsterdamse indierockband Personal Trainer.

Zaterdag is Olivia Rodrigo de afsluitende act. De 21-jarige Amerikaanse is een van de populairste popzangeressen van de afgelopen jaren. Begin 2021 brak ze door met haar debuutsingle Drivers License, waarmee ze op nummer 1 kwam te staan in de Nederlandse Top 40. Dat lukte ook met een andere single van haar debuutalbum Sour, Good 4 U. Haar tweede album Guts, dat vorig jaar uitkwam, wist ook op nummer 1 te komen in de Nederlandse albumhitlijst.

Diezelfde dag treedt ook Songfestivaldeelnemer Joost Klein op. Vorig jaar was hij ook al te zien op Pinkpop, vlak na zijn diskwalificatie op het muziekfestijn in Malmö. Daarnaast zijn ook de Britse indierockband The Last Dinner Party en de Amerikaanse hiphopformatie Cypress Hill te zien.

Het festival wordt afgesloten door de Britse rockband Muse. Het is de zesde keer dat het drietal Pinkpop aandoet. De laatste keer was in 2015. Het recentste album, Will of the People, stamt uit 2022. De band is vooral bekend van nummers als Hysteria, Time is Running Out, Uprising, Starlight, Supermassive Black Hole en Plug in Baby. Zij worden zondag onder meer voorafgegaan door de Amerikaanse metalband Korn, de Noorse indiepopact Girl in Red en de Tilburgse popband Krezip, die al voor de zevende keer op Pinkpop staat.

28 acts zijn nu bevestigd. De komende maanden worden er meer namen bekendgemaakt. Pinkpop bestaat volgend jaar 54 jaar. Het festival wordt dit keer van 20 tot en met 22 juni gehouden in Landgraaf. Vorig jaar waren Ed Sheeran, Calvin Harris en Maneskin de headliners.

In Zuid-Korea zijn drie mensen om het leven gekomen door verstikking in een autofabriek. Het gaat om drie onderzoekers die in de zuidoostelijke stad Ulsan een rijtest uitvoerden bij Hyundai. Hoe het drietal om het leven is gekomen wordt nog onderzocht.

Volgens de Zuid-Koreaanse media werden de drie onderzoekers bewusteloos in een testlab van de fabriek aangetroffen. Ze werden naar het ziekenhuis gebracht en zijn daar uiteindelijk doodverklaard.

Persbureau Yonhap meldt dat de onderzoekers zijn gestikt doordat ze giftig gas in een afgesloten ruimte inademden.

Hyundai heeft gereageerd op het incident en zegt "diepbedroefd" te zijn. Ook zegt het bedrijf dat het volledig zal samenwerken met de lokale autoriteiten in het onderzoek naar de doodsoorzaak.

Bij het Friese Witmarsum is een onderdeel van een middeleeuws Vikingzwaard gevonden. Het Fries Museum in Leeuwarden spreekt van een unieke vondst: nooit werd zo'n onderdeel in Nederland aangetroffen. Wereldwijd is er maar één soortgelijk fragment bekend, dat minder intact is gebleven.

Het gaat om een koperen pommelkap, het uiteinde van het gevest van een zwaard. Het is versierd met dierkoppen als wilde zwijnen en moet in het verleden verguld zijn geweest. Het stamt uit de 10e eeuw.

"Het is echt een prachtig voorwerp", zegt conservator Diana Spiekhout van het Fries Museum. "Als je dit aan iemands schede had zien hangen dacht je echt: wauw, wat een pronkstuk."

Flinke toon

Het voorwerp werd begin mei door Sander Visser met een metaaldetector gevonden in een akker bij het Friese dorp, op 20 centimeter diepte. Hij en een vriend stonden op het punt naar huis te gaan, na een dag speuren die wat kleinigheden als een 16e-eeuws muntje, een knoop en een loodje had opgeleverd.

"En toen kwam pats-boem een flinke toon binnen", herinnert hij zich het moment dat zijn metaaldetector een signaal oppikte. "Maar je weet het nooit, 95 van de 100 keer is het troep. Zo'n signaal heb je ook weleens bij treklipjes onder de grond."

Dit keer had hij echter snel door iets bijzonders in handen te hebben. "Ik wist dat dit geen bonk metaal was, de vorm met de dierenkoppen was goed zichtbaar. Ik zag dat het een zwaardpommel was, alleen wist ik toen nog niet dat het eentje uit de Vikingperiode was."

Visser is enorm blij met zijn vondst:

Hij begon te bevroeden hoe uniek zijn vondst was toen hij met andere liefhebbers foto's deelde van zijn opgraving. "Een vriend ging helemaal uit zijn plaat. Hij zei: 'Je gaat hem niet zelf schoonmaken, je moet naar een specialist toe'. Die is twee dagen met de microscoop bezig geweest om hem op de juiste manier te conserveren."

Ook zwaardexpert Spiekhout was enthousiast toen de beelden haar bereikten. Zij is al een tijdje bezig met een inventarisatie van zwaarden uit het middeleeuwse Frisia, dat bestond uit het Nederlandse kustgebied, de omgeving rond Utrecht en de Oost-Friese kust van Duitsland.

"Het is voor Nederland echt een superzeldzaam voorwerp. Dit kom je maar een keer in de zoveel tijd tegen", reageert ze. "We hopen altijd op dit soort vondsten."

Belangrijke schakel

"Ik zie dit stuk echt als een belangrijke schakel tussen de Friese wereld en die van de Vikingen", zegt Spiekhout. "We kunnen nu onderzoek doen en mooi het verhaal vertellen van de Vikingen, maar ook over het gebruik van wapens in Noordwest-Europa."

De specifieke versieringen wijzen er bijvoorbeeld volgens Spiekhout op dat zwaarden indertijd menselijke eigenschappen werden toegedicht, zoals Excalibur van koning Arthur of de familiewapens uit Game of Thrones.

"Ze hadden een grote symbolische waarde en zullen ook duurder zijn geweest, zeker als hij zijn status had bewezen in gevechten. Het waren belangrijke voorwerpen die doorgegeven werden, als erfstuk of als geschenk tussen twee leiders bijvoorbeeld."

Blijft de vraag waar de rest van dit zwaard is gebleven. Ligt het nog in de Friese grond verborgen, of is de pommel er duizend jaar geleden al afgehaald? Het blijft speculeren, zegt Spiekhout.

"Dit stuk is bewust van het zwaard gehaald, hij is zeg maar gescalpeerd. Iemand kan hem hebben vermaakt, maar misschien is hij ook wel veroverd, dat is ook een spannend idee. Er zijn verschillende scenario's mogelijk."

Plannen voor verder archeologisch onderzoek zijn er nog niet, maar Visser wil nog eens verder gaan speuren. "Er kan nog iets in de bodem zitten. We hebben met de boer afgesproken dat wij als enige mogen zoeken."

Vikingseries

De vondst opende ook voor Visser een nieuwe wereld. "Vikingvondsten zijn zo zeldzaam in Nederland dat ik er niet zo mee bezig was. Ik ben me er nu pas in gaan verdiepen. Afgelopen tijd heb ik allemaal Vikingseries en -films gezien en dan vooral gelet op de zwaarden en hun versierselen."

Toch had hij er geen moeite mee om afstand te doen van zijn schat. Hij krijgt een bronzen replica en is trots dat zijn pommel straks te zien is in het Rijksmuseum van Oudheden en daarna naar het Fries Museum gaat.

"Het is leuk voor mijn vitrine, maar het is veel mooier als hij tentoongesteld wordt voor het publiek. Dat streelt me enorm."

Vandaag verschijnt Wie praat, die gaat, het nieuwe boek van Astrid Holleeder, de zus van de Amsterdamse crimineel Willem Holleeder. Ze getuigde sinds 2015 meermaals tegen haar broer. De gevolgen voor haar eigen leven en die van haar familie zijn groot.

De Amsterdamse crimineel zit een levenslange gevangenisstraf uit, maar Astrid Holleeder (58) leeft ook een geïsoleerd bestaan, vertelt ze. Sinds haar getuigenissen zit ze ondergedoken. De veroordeling van Holleeder (66) was vooral gebaseerd op de belastende verklaringen van haar en haar zus Sonja.

Hierdoor hebben haar kinderen en die van Sonja ook met dreiging te maken. Astrid Holleeder schrijft in haar nieuwe boek over hoe dat is en wat het met haar omgeving doet.

De voortdurende dreigementen van Willem waren juist reden voor haar om tegen hem te getuigen. "Dat was omdat Wim toen duidelijk maakte dat Sonja kon tossen om het leven van haar kinderen", zegt Astrid Holleeder in het NOS Radio 1 Journaal.

Moeder-dochterrelatie

En ook haar eigen dochter, tv-kok en presentatrice Miljuschka Witzenhausen, wordt nu bedreigd en beveiligd. "Dat is het laatste jaar zo, maar we hebben daar altijd rekening mee gehouden. We weten hoe hij is. We zagen ook de dreiging die hij uitsprak richting Royce de Vries, de zoon van Peter R. de Vries. Dat gebeurde nadat Peter over hem had verklaard dat hij thuis was bedreigd door Holleeder. Toen verplaatste hij de dreiging uit wraak naar Royce."

De dreiging gericht op haar dochter heeft veel impact. "Dan voel je je als moeder ontzettend tekortschieten. De overheid doet niets, dus ik moest haar voor mijn eigen gevoel beschermen, maar ik kon dat niet zo adequaat als justitie dat zou kunnen. Dus ik was overal waar zij was en probeerde de boel in de gaten te houden."

Dat eiste zijn tol in de relatie met haar dochter. "Je wordt natuurlijk gek van je moeder, die overal opduikt en haar veiligheid in de waagschaal stelt voor jouw veiligheid. In het boek lees je hoe dat je moeder-dochterrelatie uitholt."

Zelf moet ze altijd alert zijn en niets is meer vanzelfsprekend, zegt ze. "De gewone dagelijkse dingen, zoals samenwerken met collega's, boodschappen doen of afspreken met vriendinnen zijn allemaal risicomomenten."

Afgestompt

Soms zijn die risico's het waard, zegt Holleeder, maar het brengt ook anderen in gevaar. "En voor mezelf kan ik alles goed inschatten en organiseren, maar ik weet niet wat de ander doet. Ik ga ook niet zeggen 'je mag niet over mij praten', want dan worden mensen bang. Dat maakt het ingewikkeld en op een gegeven moment geef je dat op."

Nu is het contact met de buitenwereld teruggebracht naar een kleine kern van familieleden. "Het maakt je ook een ander mens. Ik maak wel veel mee, maar het zijn nooit leuke dingen. Ik kan niet vertellen over een gezellig feestje waar ik ben geweest of een museumbezoek. Ik ben behoorlijk afgestompt en niet leuk gezelschap. Ik weet niet meer hoe het is om over leuke dingen te praten. Ik doe dit al tien jaar."

De eerste sneeuw van het seizoen is een feit: in het noorden van Nederland zijn sneeuwvlokken gevallen. De temperatuur daar ligt rond de 2 graden. De sneeuw is in Drenthe en het zuiden van Groningen zichtbaar op gras, daken en auto's, maar blijft niet lang liggen.

Volgens Weeronline valt de eerste sneeuw gemiddeld gezien op 7 december. Vorig jaar kleurden delen in het oosten van Nederland op 27 november al wit.

De komende dagen worden er meer sneeuwbuien verwacht en trekt de koude lucht over de rest van het land. Dan kan er op meerdere plekken in Nederland sneeuw vallen.

De sneeuw blijft niet onopgemerkt:

Genoeg groen in de stad is goed voor het welzijn van de bewoners, en maakt steden tegelijkertijd beter bestand tegen oververhitting door klimaatverandering. Maar veel steden hebben nog veel te weinig groen, blijkt uit een nieuw internationaal onderzoek.

Zo bieden Amsterdam en New York hun bewoners nauwelijks schaduw onder bomen, blijkt uit de resultaten. Een stad als Singapore heeft dat veel beter voor elkaar: daar beschikt 75 procent van de woningen, kantoren en scholen over voldoende verkoelend bladerdak.

In de studie werden acht wereldsteden - Amsterdam, New York, Buenos Aires, Melbourne, Sydney, Denver, Singapore, en Seattle - met elkaar vergeleken op basis van de zogenoemde 3-30-300-regel. De resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad Nature Communications.

Om de temperatuur in steden voldoende naar beneden te krijgen is eigenlijk zelfs 40 procent bladerdak nodig, blijkt uit andere studies. "Die 30 procent is dus echt het absolute minimum, en veel steden halen dat niet eens", zegt stadsplanoloog Thami Croeser, een van de onderzoekers.

Dankzij de aanwezigheid van parken scoort Amsterdam wel weer goed op de bereikbaarheid van groenvoorzieningen, een aspect waarop New York en Buenos Aires weer slecht scoren. Ook zijn vanuit de helft van de Amsterdamse woningen, kantoren en scholen minimaal drie volwassen bomen te zien.

Bekijk op deze interactieve kaart hoe Amsterdam scoort op het groen.

"Een interessante studie", vindt Cecil Konijnendijk, bedenker van de 3-30-300-regel. Het is voor zover hem bekend een van de eerste studies waarin de regel wordt gebruikt om steden internationaal te vergelijken.

De resultaten verrassen hem niet heel erg, maar laten wel het belang zien van groen en bomen in de nabijheid. "In dat opzicht zijn er echt nog stappen te maken. Dat weten we, en die ambitie is er ook", zegt Konijnendijk.

"New York wil naar 20 procent boomkroonbedekking. Amsterdam is ook bezig met groen beleid, en beraadt zich op toepassing van de 3-30-300-regel. 78 procent van de Nederlandse gemeenten past de regel al toe, of is dat van plan."

Opmars

Die cijfers laten zien dat de simpele vuistregel van Konijnendijk aan een behoorlijke opmars bezig is. In 2021 bij een glaasje wijn bedacht in Barcelona, inmiddels op bijna alle continenten opgepakt. Vanzelfsprekend zouden al die steden en gemeenten ook zonder de 3-30-300-regel wel een groenbeleid hebben, maar de vuistregel wordt in toenemende mate wereldwijd als een nuttig hulpmiddel gezien.

Tegelijkertijd benadrukt Konijnendijk dat de regel niet zaligmakend is. Meer groen leidt bijvoorbeeld niet automatisch tot meer biodiversiteit. "Je kunt aan alle voorwaarden van de regel voldoen met één enkele boomsoort. Maar dat wil je natuurlijk niet."

Daarnaast zegt de 3-30-300-regel ook niets over water en ruimte, twee andere elementen die kunnen bijdragen aan het welzijn van de bewoners en de klimaatbestendigheid van de stad. "Maar die zou je natuurlijk onder kunnen brengen in de parken en groenvoorziening", zegt Konijnendijk.

Andere blik

Onderzoeker Thami Croeser denkt dat we ook op een andere manier naar steden moeten gaan kijken. "We moeten de ruimte voor gebouwen en wegen niet langer als permanent zien. Een deel van die ruimte kan ook hergebruikt worden voor groenvoorziening." Volgens Croeser zijn bomen nu vaak nog een sluitpost in het beleid en worden ze vaak weggehaald als basisontwerp van wegen.

President Bzjania van Abchazië, een soevereine regio in Georgië, is opgestapt na onderhandelingen met de oppositie. Eind vorige week drongen demonstranten het parlementsgebouw binnen uit onvrede over een omstreden verdrag met Moskou. De oppositie beschuldigde de president ervan het wetsvoorstel uit "egoïstische belangen" te willen doorvoeren en eiste zijn ontslag.

Het verdrag zou economische relaties met Rusland bevorderen, maar volgens de demonstranten - aangevoerd door de oppositie - zou dit ten koste gaan van Abchazische arbeiders. Demonstranten willen naast het ontslag van Bzjania dat het verdrag wordt ingetrokken.

'Egoïstische belangen'

Volgens de oppositie was het protest niet gericht tegen Rusland maar tegen Bzjania. "Hij probeert de relatie te gebruiken voor zijn eigen egoïstische belangen, in de hoop zijn regime te versterken."

Critici vrezen dat door het verdrag Russische vastgoedhandelaren grond opkopen. Daarmee zouden prijzen stijgen in de regio, wat nadelig kan zijn voor de inwoners van Abchazië. Vorige maand werd er al een akkoord gesloten over het voorstel, vrijdag zou dit worden geratificeerd. Na de demonstraties werd dit uitgesteld.

Akkoord met ontslag

Vrijdag weigerde Bzjania nog op te stappen maar ging uiteindelijk akkoord als de demonstranten het overheidsgebouw verlieten. "Om de stabiliteit en de constitutionele orde in het land te handhaven, neem ik ontslag", schreef de president in een verklaring.

Abchazië is een regio in de Kaukasus en wordt door een groot gedeelte van de internationale gemeenschap gezien als een autonome republiek in Georgië. In praktijk is de regio al sinds 1993 onafhankelijk. Rusland is een van de weinige landen die de onafhankelijkheid erkent en speelde een cruciale rol in de afscheiding van de regio. Nu heeft Rusland veel invloed in Abchazië en heeft een permanente militaire aanwezigheid.

In Hongkong hebben tientallen pro-democratische activisten gevangenisstraffen gekregen van vier tot tien jaar. Ze zijn veroordeeld omdat ze in 2020 betrokken waren bij het organiseren van onofficiële voorverkiezingen voor de oppositie.

Daarmee overtraden zij de omstreden 'Nationale Veiligheidswet', die door de regering in Peking is ingevoerd na de massale protesten in 2019. Volgens die regels worden activiteiten verboden die Peking ziet als separatistisch, terroristisch of als buitenlandse inmenging. Het zou stabiliteit terug moeten brengen in Hong Kong. Critici wijzen erop dat de wet gebruikt wordt om tegenstanders van de regering de mond te snoeren. Protesten in Hong Kong zijn sinds de invoering van de wet vrijwel onmogelijk.

De 47 activisten hebben zich volgens de autoriteiten schuldig gemaakt aan staatsondermijning. Ook zouden ze uit zijn geweest op het aftreden van de leider van de stad.

Jurist Benny Tai, gezien als de hoofdorganisator, heeft de langste straf gekregen. Hij is veroordeeld tot tien jaar celstraf. Eerder dit jaar werd een deel van de groep al veroordeeld. Twee activisten werden vrijgesproken. Nu hebben de andere leden van de groep hun straf te horen gekregen.

Familieleden van de activisten reageren boos en verdrietig op de uitspraak:

Vier jaar geleden organiseerde de groep van 47 politici, journalisten en activisten in de zomer onofficiële voorverkiezingen. Honderdduizenden Hongkongers gingen stemmen. Het pro-democratische kamp wilde met daarmee de beste kandidaat naar voren schuiven tijdens de officiële verkiezingen in september van 2020. Bij het organiseren van die voorverkiezingen werd al gewaarschuwd voor vervolging. Ze kwamen namelijk enkele weken nadat de 'veiligheidswet' was ingegaan.

De officiële verkiezingen zijn uiteindelijk met meer dan een jaar uitgesteld door de overheid. Daar kwam internationaal veel kritiek op. Toen de verkiezingen uiteindelijk gehouden werden, mochten alleen 'patriotten' zich verkiesbaar stellen, oftewel kandidaten die vooraf waren goedgekeurd door Peking. De opkomst was historisch laag.

De Amerikaanse regering keurt de veroordeling van de activisten af. Volgens de VS is de groep vervolgd voor hun deelname aan "normale politieke activiteiten die beschermd zijn onder de wet van Hongkong". Ze roepen de autoriteiten op om de groep vrij te laten.

Onder de veroordeelden is ook een Australisch staatsburger, Gordon Ng. Australië zegt bezorgd te zijn over de veroordelingen van Ng en de andere activisten. De Australische minister van Buitenlandse Zaken zegt bezwaar te hebben gemaakt bij de Chinese en Hongkongse autoriteiten over de toepassingen van de 'Nationale Veiligheidswet'.

De Volksbank gaat reorganiseren. De bank, die eigenaar is van de merken SNS, ASN Bank, RegioBank en BLG Wonen, schrapt komende zomer tot 750 banen. Deze beslissing moet leiden tot een structurele jaarlijkse kostenbesparing van zo'n 70 miljoen euro.

Bij de Volksbank werken 4500 mensen. Vóór 1 juli wil het moederbedrijf de reorganisatie afronden. De bank wil ook inzetten op één merk. De samenvoeging van de verschillende bankmerken start volgend jaar en zal binnen drie jaar zijn afgerond. Later dit jaar wordt de nieuwe merknaam bekendgemaakt. Dat zal een van de merknamen worden.

Daarnaast is het moederbedrijf ook van plan om een aantal vestigingen van SNS en de Regiobank te sluiten. Hoeveel dat er zullen zijn is nog niet bekend.

"We kiezen er bewust voor om nu al onze plannen te delen, ook al zijn nog niet alle details uitgewerkt", zegt bestuursvoorzitter Roland Boekhout. "In plaats van af te wachten, zetten we alvast de koers uit en ondernemen we actie waar mogelijk. Onze medewerkers, klanten en partners verdienen duidelijkheid over de stappen die we gaan nemen om een sterkere, toekomstbestendige bank te worden die voortbouwt op een breed maatschappelijk fundament."

Tot 400 nieuwe banen erbij

Om te voldoen aan de regels en wetten van de overheid om onder andere witwassen te bestrijden worden er 350 tot 400 nieuwe mensen aangenomen. Vorig jaar kreeg de staatsbank al een waarschuwing van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB), omdat het niet genoeg zou doen om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. De mensen die vallen onder het aangekondigde banenverlies kunnen, mits met de juiste specialisatie, in aanmerking komen voor een nieuwe rol. Maar gedwongen ontslagen zijn niet uitgesloten.

Voor die medewerkers is er een sociaal plan dat nog loopt tot het einde van dit jaar. En dat is een lichtpuntje zegt vakbond CNV: "Omdat de reorganisatie nu al is aangekondigd, kunnen de werknemers erop rekenen dat het sociaal plan van toepassing is. Er is dus gelukkig een goed vangnet."

Regen en ongelukken hebben geleid tot de drukste ochtendspits van het jaar, meldt de ANWB. Rond 08.00 uur stond er ruim 1100 kilometer file door heel het land.

In totaal stond het verkeer op dat moment op meer dan 200 plekken stil. Zo was het op de A1 over 58 kilometer aanschuiven op zeven plekken en leidden vertragingen op de A4 op zes plekken tot totaal 73 kilometer file.

Dinsdag kent altijd al een drukke ochtendspits, maar vanwege het slechte weer door het hele land had de ANWB al gewaarschuwd dat het deze ochtend nog erger kon worden. Op verschillende plekken gebeurden ongelukken, waarbij soms meerdere voertuigen betrokken waren.

Ook vanavond

Ook voor vanavond verwacht de ANWB weer veel drukte op de weg, omdat de regen aanhoudt op een dag vol forensen. Overigens zijn er na de avondspits nog enkele wegafsluitingen wegens werkzaamheden.

De drukste ochtendspits tot nu toe dit jaar was op 1 oktober, toen er 1087 kilometer file stond. In de avond van 21 mei stonden er nog net iets meer files op de rijkswegen en provinciale wegen, 1171 kilometer door de flinke regenval.

De afgelopen dagen was het wel vaker druk op de wegen. Naast de gebruikelijke factoren speelde daarbij ook de spoorwegstaking door ProRail-personeel mee.

De Amerikaanse reisschrijver en uitgever Arthur Frommer is op 95-jarige leeftijd overleden. Als samensteller van budgetvakantiegidsen veranderde hij de manier waarop Amerikanen en de rest van de wereld op vakantie gingen. Met zijn Europe on 5 dollar a day legde hij uit dat luxueuze hotels en sterrenrestaurants niet per se nodig waren om een fijne vakantie te hebben. Liever niet misschien zelfs.

In zijn overlijdensbericht zegt zijn dochter en opvolger Pauline dat Frommer reizen "democratiseerde". "Hij liet de gemiddelde Amerikaan zien dat iedereen ver kan reizen en de wereld beter begrijpen."

Frommer groeide tijdens de Grote Depressie op in de Amerikaanse staat Missouri in een arm gezin. Flaneren aan de Riviera of reizen in de Orient Express lag buiten zijn bereik, maar vanwege de Koude Oorlog wilde Uncle Sam wel zijn retourtje Europa betalen: omdat hij door zijn Poolse vader en Oostenrijkse moeder Russisch en Frans sprak, werd hij naar Duitsland gestuurd voor de militaire inlichtingendienst.

De ervaringen die hij in zijn vrije tijd opdeed met stedentrips legde hij voor medesoldaten vast in het boekje The GI's Guide to Traveling in Europe, dat hij in eigen beheer uitgaf. Voor 50 cent gaf bijvoorbeeld hoteltips, internationale treintijden en menuvertalingen in zeven talen. Toen de oplage van 5000 in recordtijd uitverkocht was, begreep hij dat hij een nieuwe markt had aangeboord.

"De meeste Amerikanen was geleerd dat je een buitenlandreis maar één keer in je leven maakte, zeker naar Europa. Ze kregen te horen dat het gevaarlijk was om niet in een vijfsterrenhotel te slapen of ergens anders te eten dan de beste restaurants. Ik wist dat dat onzin was."

Om gewone burgers te kunnen voorlichten reisde hij in dertig dagen tijd vijftien Europese steden af. "Ik stond om 04.00 uur op en rende door de straten op zoek naar goede, goedkope hotels en restaurants." De 5 dollar per dag die hij ervoor overhad, zou door inflatie tegenwoordig ruim 50 dollar zijn.

Het leidde bijvoorbeeld in Amsterdam tot zijn tips om te lunchen met een simpele uitsmijter ('out-smay-ter'), trams boven taxi's te verkiezen en gratis het Begijnhof te bezoeken, volgens hem de meest betoverende plek van de stad, "een oase van schoonheid die 90 procent van de toeristen mist".

Frommer redeneerde dat zijn manier niet alleen goedkoper was, maar reizigers ook een meer authentieke ervaring bood. "Wie wil de salons vol roze porselein van de Europese luxehotels ondergaan? De walsen en geplande picknicks in Biarritz?", vroeg hij zich hardop af in het voorwoord van een latere editie. "De toerist die goedkoop reist blijft het meest relaxt. Die ziet de Europese kant van Europa."

Het boekje sloeg aan en al snel verschenen er ook edities voor Amerika zelf, Mexico en legio andere bestemmingen. Wel moest door inflatie de titel geregeld worden aangepast: 5 dollar werd 15 dollar, 25, 50. Toen er in 2007 geen dagplan meer kon worden samengesteld voor minder dan 100 dollar, besloot de uitgever dat de titel zijn zeggingskracht had verloren. Een editie voor bijvoorbeeld 110 dollar kwam er dus nooit.

Van 'arrogant chauvinisme' naar 'betere wereldburgers'

Door een serie overnames dreigden de reisgidsen in 2012 zelfs helemaal te verdwijnen, omdat de nieuwe eigenaar Google er geen markt meer voor zag. Hoewel hij al hoogbejaard was besloot Frommer met zijn dochter Pauline de serie weer in eigen hand te nemen. "Nooit gedacht dat ik op deze leeftijd nog zo hard zou werken."

Toch vond hij het de moeite waard, omdat Frommer ervan overtuigd was dat verre reizen een mens beter maken. "Iedereen vindt eigen land en cultuur altijd superieur, maar reizen rekent af met dat arrogante chauvinisme."

"Door te reizen stel je jezelf bloot aan ideeën, manieren van leven, geloofsovertuigingen en filosofieën die je meest gekoesterde overtuigingen uitdagen", redeneerde hij. "Het vaagt afstanden weg en maakt je een beter wereldburger, verlangend naar vrede."

Na zestig jaar reizen en bezoeken aan meer dan honderd landen, overleed Frommer thuis, omringd door zijn geliefden, aan de complicaties van een longontsteking.

Goedemorgen! In Den Haag staat Schiphol tegenover meerdere milieuorganisaties vanwege de natuurvergunning die de luchthaven vorig jaar kreeg. En de Oekraïense president Zelensky spreekt het Europees Parlement toe op de duizendste dag van de oorlog in zijn land.

Eerst het weer: de temperatuurverschillen in het land zijn aanzienlijk vandaag: in het zuiden wordt het zo'n 8 tot 11 graden en zijn er perioden met regen. In het noorden en oosten zakt de temperatuur richting het vriespunt en valt er een tijdje natte sneeuw.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Lang niet alle leerlingen in de tweede klas van het voortgezet onderwijs hebben het leesniveau om goed te kunnen doorleren. Dat concludeert de Inspectie van het Onderwijs in de eerste nationale peiling van de leesvaardigheid van leerlingen in het tweede jaar van het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs (vso).

In de tweede klas van havo en vwo en de tweede klas van het vso is het leesniveau van leerlingen op niveau, maar "op het vmbo basis- en kader-niveau (b/k) en op het praktijkonderwijs zien de resultaten er niet goed uit". Naast het bevorderen van meer lezen raadt de Inspectie meer aandacht aan voor het Nederlands bij andere vakken en "diepere aandacht" voor leesvaardigheid tijdens de lerarenopleiding.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Australië is in de ban van keizerspinguïn Gus, die begin deze maand opeens opdook op een strand bij de plaats Denmark, in het zuidwesten van Australië. Het dier had zo'n 3500 kilometer afgelegd vanuit Antarctica, waar de grootste pinguïnsoort ter wereld leeft.

Het was voor zover bekend de eerste keer dat een keizerspinguïn de Australische kust heeft bereikt. Het is niet duidelijk waarom Gus de reis heeft ondernomen. Het dier was ondervoed en sterkt op dit moment weer aan met behulp van een dierverzorger. Later wordt er een besluit genomen of hij weer naar Antarctica wordt gebracht.

Fijne dinsdag!