NOS Nieuws - Algemeen

In Marokko demonstreert de beweging GenZ 212 nog altijd dagelijks voor betere sociale voorzieningen en een einde aan corruptie. Na een roerige week waarin de protesten werden neergeslagen en er in verschillende steden geweld uitbrak, krijgen de Marokkaanse twintigers nu van de overheid wel de ruimte om te demonstreren. Ze roepen de regering op om af te treden.

Nu de protesten worden toegestaan komen er verhalen los over de slechte staat van de gezondheidszorg in Marokko. Tijdens een demonstratie in Aïn Diab, een wijk in Casablanca die pal aan de Atlantische kust ligt, overstemt de twintiger Mohammed zijn mededemonstranten met het verhaal van zijn zieke moeder.

"Ik ben hier niet gekomen om geweld te gebruiken, ik wil alleen aandacht voor de situatie van mijn moeder. Ik houd van haar en ben bereid om voor haar te sterven", schreeuwt hij luidkeels met foto's van zijn moeder in zijn handen. Bij een ziekenhuis kreeg hij te horen dat zij niet meer te redden was. Een arts in een ander ziekenhuis wilde haar wel opereren, voor 9000 euro.

Wat uit verhalen als deze naar voren komt, is dat het zowel met de private als de publieke zorg in Marokko slecht gesteld is. Bij publieke ziekenhuizen is er een schrijnend tekort aan personeel. En volgens de demonstranten willen privé-ziekenhuizen vooral zoveel mogelijk verdienen aan de patiënten.

Flinke deuk

Dat het vertrouwen in de private zorg bij de Marokkaanse middenklasse een flinke deuk heeft opgelopen, blijkt ook uit het verhaal van Rachida Abdous uit Rabat. Drie jaar geleden meldde haar man zich met aanhoudende buikpijn bij de privékliniek aan de overkant van hun appartementencomplex.

Na een behandeling van drie dagen ontstonden er complicaties en werd hij zonder toestemming van Rachida met spoed geopereerd. Toen ze haar man na de operatie wilde bezoeken, kreeg ze een schokkende boodschap: hij had de operatie niet overleefd.

"We hadden voor een privéziekenhuis gekozen omdat we goed verzekerd waren. Zo zou mijn man ook niet een plek in een publiek ziekenhuis innemen die bedoeld is voor mensen met weinig geld", legt Rachida uit. Ze heeft een klacht ingediend tegen het ziekenhuis.

"De klacht is niet eens om ze aansprakelijk te stellen, ik wil gewoon weten wat er precies met mijn man is gebeurd", zegt Rachida. Zijn medisch dossier heeft ze door artsen van een ander ziekenhuis laten bekijken. Daaruit zou blijken dat hij de verkeerde behandeling heeft gekregen. Na drie jaar wacht ze nog steeds op uitleg van de privékliniek.

Dat er een publieke discussie is losgebarsten over het Marokkaanse gezondheidsstelsel lijkt de eerste overwinning van de GenZ 212-beweging. De verhalen over falende zorg die Marokkanen in de afgelopen jaren alleen onderling met elkaar deelden staan nu ook volop in de aandacht van de Marokkaanse media.

Hoewel het kabinet van premier Aziz Akhannouch onder toenemende druk staat om af te treden, toont de minister van Gezondheidszorg en Sociale Bescherming, Amine Tahraoui, zich strijdbaar.

Subsidies privéziekenhuizen

Tijdens een spoeddebat legde hij verantwoording af. Hij erkende de problemen en kwam met een gedetailleerd overzicht van het aantal artsen dat er in de afgelopen jaren bij is gekomen.

Ook kondigde hij aan dat de overheidssubsidies voor privéziekenhuizen worden stopgezet om dit geld te investeren in de publieke zorg. Dit leidde tot een verbaasde reactie van de ANCP, een koepelorganisatie voor Marokkaanse privéziekenhuizen. Bij hun weten heeft geen van de ziekenhuizen die bij hen is aangesloten geld van de overheid ontvangen.

Verkeerde effect

De ANCP heeft de minister gevraagd om de lijst van privéklinieken die staatssteun zouden hebben ontvangen openbaar te maken. Zo lijkt het offensief van Tahraoui een averechts effect te hebben: de aangekondigde maatregel roept alleen maar meer vragen op.

Een van de belangrijkste eisen van de GenZ-beweging is dat het kabinet waar Tahraoui deel van uitmaakt, opstapt of door koning Mohammed 6 wordt ontslagen. Daarvoor wordt nu niet alleen meer naar de koning gekeken. Een motie van wantrouwen met steun van een meerderheid van het parlement is een optie die in de media en op straat wordt besproken.

De rechtbank in Rotterdam heeft een 22-jarige man veroordeeld tot tien jaar cel en tbs met dwangverpleging voor het doodsteken van een vrouw. De dader stak zonder aanleiding de vrouw neer in het bos De Ravense Hout bij Hellevoetsluis, toen zij haar hond uitliet.

Agenten vonden het lichaam van Elise Veldboer op 30 mei vorig jaar in een greppel, kort nadat ze was doodgestoken. Er werd bij het slachtoffer ook een loslopende hond gevonden. De vrouw was vijf keer gestoken.

Twee uur later kwam de verdachte terug naar de plaats delict en zei tegen een agent dat hij zich wilde aangeven. Hij had in de tussentijd een brief geschreven aan familie en een spraakbericht gestuurd naar zijn vriendin.

Mondbedekking en handschoenen

Getuigen verklaarden in de rechtbank dat ze de man met een snelle pas door de struiken hebben zien lopen. Hij viel op vanwege zijn kleding; hij droeg een zwarte capuchon over zijn hoofd, mondbedekking en chirurgische wegwerphandschoenen.

De verdachte zei dat er die dag "bepaalde gedachten in hem opkwamen: gedachten om iemand pijn te doen", schrijft de rechtbank Rotterdam in een persverklaring. Hij deed daarop zijn zwarte capuchontrui aan en zette een bivakmuts op om er "eng" uit te zien, en reed naar het bos.

De rechter oordeelt dat de man met voorbedachten rade heeft gehandeld. "Anders dan de verdediging had betoogd, gaat het niet om handelingen die zijn uitgevoerd in een zeer korte tijdspanne", aldus de rechtbank. Dat de man het niet specifiek op de vrouw had gemunt, doet daar volgens de rechter niets aan af.

De zus van het slachtoffer laat via Namens de Familie weten dat ze dit oordeel van de rechter terecht vindt. "De dader zei ook 'Ik zag het slachtoffer al in de verte', dus hij had voldoende tijd om zich te bedenken".

De man lijdt aan psychische stoornissen en had zelfdestructieve fantasieën, blijkt uit onderzoek van een psychiater en een psycholoog.

Lager dan eis

De straf valt lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie, dat zestien jaar cel en tbs had geëist. De rechter houdt rekening met de tbs-maatregel: het wordt moeilijker om het doel van tbs te bereiken als de veroordeelde daar pas in een laat stadium mee begint. "Het doel van tbs is de bescherming van de maatschappij", aldus de rechtbank.

De nabestaanden noemen het "fijn" dat de 22-jarige ook tot tbs met dwangverpleging is veroordeeld. "Hij moet echt niet nog een keer kunnen toeslaan", aldus de zus van het slachtoffer.

Volgens de rechter heeft de dader onherstelbaar leed veroorzaakt bij de naasten van het slachtoffer. Ook dat de moord op klaarlichte dag is gepleegd in een drukbezocht bos, draagt volgens de rechter bij aan "gevoelens van angst en onveiligheid, in het bijzonder ook bij vrouwen".

In het Duitse stadje Herdecke in Noordrijn-Westfalen is de onlangs gekozen burgemeester Iris Stalzer (SPD) neergestoken. Ze ligt volgens Duitse media in kritieke toestand in het ziekenhuis, maar is inmiddels wel weer bij bewustzijn.

Een speciaal team van de politie doet onderzoek naar de mesaanval.

De politie en het Openbaar Ministerie melden dat het waarschijnlijk gaat om om een incident in de privésfeer, en niet om een politiek gemotiveerde daad. De twee adoptiekinderen van de burgemeester zijn volgens Duitse media door de politie meegenomen en worden verhoord.

Die Welt schrijft op basis van politiebronnen dat de 17-jarige adoptiedochter de vrouw afgelopen zomer met een mes heeft aangevallen. De politie onderzoekt of er een verband is tussen dit incident en de aanval van vandaag.

Aanval door groep mannen

De aantredend burgemeester heeft bij de aanval volgens Spiegel "minstens tien" steekwonden in haar buik en rug opgelopen. Dat gebeurde volgens de politie rond het middaguur bij haar woning in het stadje in de buurt van Dortmund.

Haar zoon zou verklaard hebben dat hij zijn moeder vanmiddag zwaargewond had aangetroffen bij de ingang van hun woning. Volgens hem vertelde Stalzer dat ze was aangevallen door een groep mannen, waarop hij de politie inschakelde. Ook de 17-jarige adoptiedochter zou in huis zijn geweest toen de aanval plaatsvond.

Stalzer werd op 28 september gekozen tot burgemeester van de stad in het Ruhrgebied. Daarvoor was ze lange tijd raadslid van de gemeente voor zowel de SPD als De Groenen. Daarnaast werkt ze als advocaat.

Bondskanselier Friedrich Merz reageerde op X meteen op de aanval. "We hebben het nieuws gehoord over een gruwelijke misdaad in Herdecke", schrijft hij. "We vrezen voor het leven van de aankomend burgemeester en hopen op volledig herstel. Mijn gedachten zijn bij haar familie en dierbaren."

Oud-minister Aart Jan de Geus is aangewezen als bemiddelaar in het cao-conflict tussen KLM en de bonden voor het grondpersoneel. Vorige maand staakten medewerkers meermaals na een oproep van FNV en CNV. Die zijn ontevreden over het cao-akkoord dat de luchtvaartmaatschappij met drie andere vakbonden sloot.

Het doel is om voor 1 november "tot een oplossing te komen die door alle betrokken partijen gedragen wordt", meldt KLM. Vakbond FNV laat desgevraagd aan de NOS weten "in verband met het proces" niet inhoudelijk te willen reageren.

De voordracht van De Geus als bemiddelaar is een gezamenlijke beslissing, zegt een KLM-woordvoerder.

Honderden vluchten gecanceld

Vorige maand leidden de stakingen van bagagesjouwers, vliegtuigslepers en grondstewardessen tot het schrappen van honderden vluchten. KLM sprak van een miljoenenverlies. De luchtvaartmaatschappij sloot eerder een akkoord met De Unie, NVLT en VKP met een maximale loonsverhoging van 2,25 procent, uitgesmeerd over twee jaar.

FNV en CNV eisen meer loon en betere regelingen. "Piloten krijgen er extra bij, over de ruggen van het grondpersoneel. Wij laten ons niet afschepen", zei FNV-bestuurder John van Dorland eerder.

Kabinetten

De 70-jarige De Geus was namens het CDA van 2002 tot 2007 minister van Sociale Zaken in drie opeenvolgende kabinetten-Balkenende. Ook was hij ruim een half jaar minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Een rol als bemiddelaar is niet nieuw voor de CDA'er.

De Geus trad in 2023 als bemiddelaar op na stakingen bij autofabriek VDL Nedcar in Born vanwege massaontslagen.

Twee vrouwen die vlak na hun geboorte in een Oostenrijks ziekenhuis werden verwisseld, hebben elkaar en hun biologische ouders na 35 jaar gevonden. Een DNA-test bood uitsluitsel.

Doris en Jessica, nu 35 jaar, werden in 1990 allebei te vroeg geboren in een ziekenhuis in Graz. De eerste dagen van hun leven brachten ze door in een couveuse. Daar werden ze verwisseld.

Toen Doris 22 was, ontdekte ze toevallig dat haar ouders geen bloedverwanten van haar waren. Bij een bloeddonatie kwam ze erachter wat haar bloedgroep was en daaruit bleek dat haar ouders niet haar biologische ouders konden zijn. Ze klopte vervolgens aan bij het ziekenhuis. Daar werd onderzoek gedaan, maar de biologische ouders werden niet gevonden, ook niet na een publieke oproep in 2016.

Eind vorig jaar ontdekte ook Jessica, tijdens een zwangerschap, dat haar bloedgroep niet klopte met die van de ouders bij wie ze was opgegroeid. Toen ze hoorde over de zaak van de verwisselde baby's in Graz, zocht ze contact met de andere 'baby'. Een DNA-test bood daarna uitsluitsel.

'Al 35 jaar een zus'

Doris en Jessica en hun ouders hebben elkaar inmiddels ontmoet. Hoewel er bij alle partijen gemengde gevoelens waren en zijn, was de chemie meteen goed, melden Duitse media. "Alsof ik al 35 jaar een zus heb", zegt Jessica tegen de Oostenrijkse publieke omroep.

Het ziekenhuis in Graz heeft de fout erkend en betreurt die ten zeerste, liet de ziekenhuisdirecteur weten in een verklaring. Sinds de verwisseling aan het licht kwam, werkt het ziekenhuis met identificatiebandjes voor zowel moeder als kind. Daarvoor gebeurde dat nog niet.

De familie van Doris heeft enkele jaren geleden een schadevergoeding ontvangen. De familie van Jessica is daar nog mee bezig.

Ruim een derde van de Nederlandse ziekenhuizen heeft een wankele financiële basis. Dat blijkt uit een rapport van accountancykantoor BDO dat jaarlijks kijkt hoe de ziekenhuizen ervoor staan.

18 van de 59 ziekenhuizen krijgen een onvoldoende. Het rapport kijkt of ziekenhuizen in staat zijn om genoeg geld te verdienen, de kosten in de hand te houden en of er voldoende wordt geïnvesteerd in vernieuwing.

Personeelskosten stijgen hard en zullen blijven stijgen. Investeren in het gebouw en in het moderniseren van de zorg gebeurt te weinig. En dat terwijl de vraag naar zorg alleen maar groter wordt.

Optisch herstel

De ziekenhuizen scoren wel wat beter dan vorig jaar, maar toen vielen de zorgkosten uitzonderlijk hoog uit, waardoor er minder werd verdiend. De omzetstijging van 7,5 procent van dit jaar volgt een dalende lijn sinds 2018.

Omdat de omzet minder hard stijgt dan de kosten, blijft er onder aan de streep dan ook niet veel over. De gemiddelde winstmarge blijft steken onder de 2 procent. 11 ziekenhuizen maken minder dan 1 procent winst, in de ogen van BDO een kritische grens.

Daarnaast benadrukt BDO-onderzoeker Mike Tagage dat de verbetering ten opzichte van vorig jaar een vertekend beeld geeft. Hij heeft het over "optisch herstel". Omdat de rente gunstiger uitvalt, blijft er iets meer geld over. Dat staat dus los van de prestaties van ziekenhuizen.

Investeringen

Daarnaast zien de cijfers er mooier uit dan de werkelijkheid omdat er weinig geïnvesteerd wordt. Als een ziekenhuis niet investeert, scheelt dat in de kosten, terwijl deze investeringen wel nodig zijn om de ziekenhuizen te moderniseren.

"Als er wél geïnvesteerd wordt, gaat het vaak om vervangingskosten. Als iets kapot is, wordt het nog wel nieuw gekocht", legt Tagage uit, "Maar investeringen in de toekomst blijven vaak uit." Volgens BDO hebben 39 van de 59 te maken met verouderd vastgoed, maar ook investeringen in AI, IT en slim datagebruik blijven achter, terwijl de overheid daar wel hoge verwachtingen van heeft.

De beperkte omzetten en de lage investeringen zorgen ook voor een wantrouwende houding bij banken, waarschuwt Tagage. "Verouderd vastgoed en het niet halen van bancaire normen, maakt het moeilijk om financiering aan te trekken"

Personeel

Nog grotere zorgen zijn er bij BDO over de stijgende personeelskosten. Lonen van zorgpersoneel (inclusief het salaris van medisch specialisten) slokt verreweg het grootste deel van de omzet op, namelijk 61 procent. Dat percentage stijgt al jaren.

Met name ziekenhuispersoneel in loondienst zag het loon hard stijgen, met bijna 9 procent. Ook de vrijgevestigde medisch specialisten kregen er veel bij, bijna 7 procent. Alleen voor de inhuur van zzp'ers was minder geld nodig. De overheid wil met een wet tegen schijnzelfstandigheid het aantal zzp'ers terugdringen, onder andere in de zorg.

De zogeheten loonquote, het deel van de omzet dat opgaat aan salarissen, noemt BDO "onhoudbaar". Volgens onderzoeker Mike Tagage is er geen aanleiding om te denken dat de zorgkosten op termijn zullen dalen.

Politieke instabiliteit

De Nederlandse zorginstellingen maken met elkaar en de overheid afspraken over hoe de kosten van de zorg beperkt kunnen worden. BDO maakt zich zorgen over de totstandkoming en de uitvoering van deze zorgakkoorden. Een instabiel kabinet helpt daar niet bij.

En dat terwijl de vraag naar zorg alleen maar groter wordt, zegt BDO. "De noodzaak voor ziekenhuizen om samen met overheid, financiers, zorgaanbieders, brancheorganisaties en professionals tot duurzame oplossingen te komen, wordt dan ook steeds urgenter."

Tot slot, zegt BDO, moeten de ziekenhuizen zich voorbereiden op de discussie over hoe extra uitgaven voor defensie gefinancierd worden. Sommige politieke partijen vinden dat er kritisch naar de zorguitgaven gekeken moet worden om zo geld vrij te maken voor defensie.

Hoe staat de gezondheidszorg in Nederland ervoor? Waar zitten de uitdagingen en wat zijn de vooruitzichten? Je ziet het in onze dataspecial.

In het centrum van Gouda heeft een brand gewoed in een zorgcomplex. Meerdere mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht, meldt de veiligheidsregio.

De brand brak rond 10.30 uur uit in een appartement op de tweede etage. Bij de melding werd gesproken over een harde knal: "Waarschijnlijk veroorzaakt door een ontploffing van een accu", zegt de brandweer tegen Omroep West.

In totaal heeft de brandweer de bewoners van 27 appartementen uit hun woning gehaald. Vijf van hen zijn gewond geraakt en naar het ziekenhuis gebracht. Een aantal kreeg zuurstof toegediend, wat gebruikelijk is na rookinhalatie.

Woning uitgebrand

Even voor 11.30 uur was de brand geblust. "De woning op de tweede verdieping is volledig uitgebrand", aldus de veiligheidsregio. Volgens de woordvoerder woedde de brand in één appartement, maar was er veel rook. De naastgelegen appartementen worden door de brandweer onderzocht.

De mensen die uit hun appartement zijn gehaald, zijn opgevangen in de recreatiezaal van het zorgcomplex. Een deel van hen kan inmiddels weer terug naar huis.

Meerdere brandweerkorpsen rukten vanuit de omgeving uit naar Gouda. Vanwege het grote aantal hulpdiensten was de naastgelegen Fluwelensingel enige tijd afgesloten om alle voertuigen dicht bij het zorgcomplex kwijt te kunnen.

De 56-jarige Tunesische man die vorige week ter dood werd veroordeeld vanwege Facebookberichten, is vrijgelaten. Dat bevestigt zijn advocaat aan persbureau Reuters. In de berichten had de man kritiek op president Saied. De vrijlating volgt na een golf van kritiek over de veroordeling en zorgen van mensenrechtenorganisaties.

Sinds het aantreden van Saied in 2021 staat het vrije woord in Tunesië onder druk. Tunesische rechtbanken leggen zelden de doodstraf op; de laatste keer dat dit gebeurde, was in 1991. De zaak kon daarom ook rekenen op veel verontwaardiging.

Saber Chouchane werd vorig jaar gearresteerd nadat hij op Facebook op een satirische en kritische manier zijn mening had geuit. Het grootste deel was volgens zijn advocaat gekopieerd van andere sites. Ook zou het bereik van zijn berichten zeer beperkt zijn.

De advocaat omschrijft Chouchane als een simpele arbeider met een beperkte opleiding. "De rechter heeft de man ter dood veroordeeld vanwege Facebookberichten. Het is een schokkende en ongekende uitspraak."

Chouchane werd vorige week woensdag veroordeeld voor het beledigen van de president, het ondermijnen van de staatsveiligheid en het verspreiden van nepnieuws over een ambtenaar. De rechter die de straf oplegde is volgens het hoofd van een Tunesische mensenrechtenorganisatie uit zijn functie ontheven. Of de zaak met de vrijlating helemaal van tafel is, is onduidelijk.

De Nobelprijs voor Natuurkunde gaat dit jaar naar de Brit John Clarke, de Amerikaan John Martinis en Fransman Michel Devoret. Het Nobelprijscomité maakte in het Zweedse Stockholm bekend dat zij de prijs krijgen voor hun baanbrekende onderzoek op het gebied van kwantummechanica.

Natuurkundige Richard Feynman zei over dit veld van onderzoek ooit dat als je denkt dat je kwantummechanica begrijpt, je het niet goed begrijpt. Materialen kunnen zich totaal tegenintuïtief gedragen in die 100 jaar geleden voor het eerst beschreven theorie. Deeltjes kunnen bijvoorbeeld door een ondoordringbare barrière schieten, het kwantumtunneleffect.

Hoewel wetenschappers op subatomair niveau allang werken met dat vreemde effect, was het de vraag of het alleen op die minuscule schaal gebeurde. De wetenschappers die nu onderscheiden zijn, bewezen in 1985 dat dergelijke effecten ook op macroscopisch niveau mogelijk zijn, bijvoorbeeld in een stroomcircuit.

In hun experiment plaatsen de drie wetenschappers niet-geleidend materiaal in circuit van een supergeleidend materiaal. Hoewel dat had moeten betekenen dat er geen stroom mogelijk zou zijn, gedroeg het elektrische circuit zich alsof er niets aan de hand was. Daarmee was het verbijsterende kwantumtunneleffect voor het eerst ook op een grotere schaal aangetoond.

"Er is geen enkele moderne technologie vandaag de dag die niet schatplichtig is aan de kwantummechanica: mobiele telefoons, computers, camera's, glasvezelverbindingen", zei hoogleraar Olle Eriksson bij de bekendmaking van de prijs. "Het is prachtig om nu te kunnen vieren hoe die theorie van een eeuw oud ons nog telkens verrast."

De ontdekking van het trio leidde tot grote vorderingen in de toepassing van kwantummechanica, zoals supersnelle kwantumcomputers

Clarke, inmiddels in de tachtig, was door het Nobelcomité gebeld om uit Californië meteen zijn reactie te geven. "Dit is de verrassing van mijn leven", zei hij. "We hadden nooit gedacht dat we hiermee een Nobel konden winnen."

Tweede in een reeks

De Nobelprijs in deze categorie ging vorig jaar naar een Amerikaan en een Canadees voor hun bijdrage aan de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.

Natuurkunde is de tweede categorie die wordt bekendgemaakt. Gisteren ging de onderscheiding voor Geneeskunde naar twee Amerikanen en een Japanner voor hun onderzoek naar het menselijk immuunsysteem. Een van hen is trouwens nog steeds niet op de hoogte van die eer: Fred Ramsdell is onbereikbaar omdat hij op trektocht in de wildernis is zonder internet.

Nederland goed vertegenwoordigd

Ons land is van oudsher goed vertegenwoordigd in de Natuurkunde: van de 21 Nederlandse winnaars waren er 9 in deze categorie, voor het laatst Martinus Veltman en Gerard 't Hooft voor hun onderzoek in de deeltjesfysica. De recentste Nederlandse Nobelprijswinnaar was Guido Imbens in 2021 voor Economie.

Later deze week volgen nog Scheikunde, Literatuur en Vrede, begin volgende week is Economie aan de beurt. Elke winnaar krijgt 11 miljoen Zweedse kronen, ongeveer een miljoen euro. Als er in een categorie meerdere winnaars zijn wordt het prijzengeld verdeeld. De prijzen worden op 10 december uitgereikt, de sterfdag van Alfred Nobel.

Alle honderd woningen die gisteravond zijn ontruimd vanwege een grote brand in een appartementencomplex in Amsterdam Nieuw-West, zijn voorlopig onbewoonbaar verklaard. Dat meldt de veiligheidsregio. Bij de brand viel een dode, het lichaam werd gevonden in een van de woningen. Over de identiteit van het slachtoffer is nog niets bekendgemaakt.

De brand brak gisteravond rond 19.00 uur uit in een woning op de derde etage. Vanwege de brand werden alle honderd appartementen ontruimd. De ongeveer negentig geëvacueerde bewoners werden opgevangen bij een voetbalclub in de buurt. Sommige bewoners moesten door de brandweer met een ladderwagen van hun balkon worden gehaald.

Enkele uren later was de brand geblust. Twee bewoners van de flat en meerdere brandweerlieden werden ter plaatse nagekeken door ambulancepersoneel, omdat ze bevangen raakten door de hitte. Alle brandweerlieden en bewoners maken het inmiddels weer goed, meldt een woordvoerder van de veiligheidsregio.

Maandagavond was er nog hoop dat sommige bewoners al snel weer naar huis terug konden gaan:

Dat alle woningen op dit moment onbewoonbaar zijn, komt door rook-, roet-, of waterschade, schrijft stadsomroep AT5. De brandweer heeft daarnaast veel ramen ingeslagen om de rook uit het pand te krijgen. "Dit soms loshangend glas zorgt voor gevaarlijke situaties", meldt de veiligheidsregio. Ook heeft een deel van de appartementen geen stroom of water.

Het hele pand is dicht en wordt bewaakt. Voor bewoners die niet bij familie of vrienden kunnen verblijven, is opvang in een hotel geregeld. Bewoners die behoefte hebben aan meer informatie, kunnen deze ochtend terecht bij medewerkers van stichting Salvage, die een container bij het pand heeft geplaatst.

Waardoor de brand is ontstaan, is nog onduidelijk. De politie doet daar onderzoek naar.

De politie onderzoekt of sprake is van strafbare feiten.

Kinderen die zich laten inenten tegen HPV zouden voortaan een ander vaccin moeten krijgen dat beschermt tegen nog meer varianten van het seksueel overdraagbare virus. Dat adviseert de Gezondheidsraad aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het HPV-virus kan onder meer baarmoederhalskanker veroorzaken.

In het jaar dat kinderen 10 worden kunnen ze twee prikken krijgen met het 2-valente vaccin dat beschermt tegen twee typen HPV die het vaakst baarmoederhalskanker en andere vormen van kanker veroorzaken.

De raad concludeert op basis van wetenschappelijk onderzoek dat het 9-valente vaccin even goed beschermt tegen HPV als het huidige vaccin, maar ook tegen andere typen van het virus zoals genitale wratten.

'Meer gezondheidswinst'

"Hierdoor kan met het 9-valente vaccin meer gezondheidswinst worden behaald", meldt de Gezondheidsraad, die op verzoek van het ministerie het HPV-vaccinatieprogramma heeft beoordeeld en heeft gekeken of er aanpassingen nodig zijn. Het advies luidt ook om twee prikken aan te houden.

Jaarlijks krijgen ongeveer 900 mensen in Nederland de diagnose baarmoederhalskanker. De ziekte treft vooral vrouwen tussen de 30 en 45 jaar. In 2009 werd de HPV-vaccinatie voor meisjes opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Sinds 2022 krijgen meisjes en jongens in het jaar dat ze 10 worden een uitnodiging voor de inentingen.

De Gezondheidsraad zegt in de praktijk te zien dat het vaccin beschermt. "De eerste lichting gevaccineerde vrouwen heeft meegedaan aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Bij deze vrouwen werd veel minder vaak baarmoederhalskanker gevonden dan bij niet-gevaccineerde vrouwen."

Wat is HPV?

HPV staat voor het humaan papillomavirus, een virus dat seksueel overdraagbaar is. Het virus is zeer besmettelijk: acht op de tien mensen raken er ooit mee besmet. Meestal ruimt het lichaam het virus binnen een of twee jaar zelf op.

Bij 10 tot 20 procent van de gevallen lukt dat niet en kan HPV (een voorstadium van) kanker veroorzaken. Baarmoederhalskanker is de vorm die het meest voorkomt, maar ook kanker aan de schaamlippen is mogelijk. Ook mannen kunnen kanker krijgen door het virus, zoals aan de mond en keel, de penis en anus. Jaarlijks krijgen gemiddeld 1100 vrouwen en 400 mannen kanker door HPV.

Inmiddels krijgen jongens en meisjes in het jaar dat ze 10 worden een uitnodiging om twee keer een vaccinatie tegen HPV te halen.

De dochter van de overleden Amerikaanse acteur en komiek Robin Williams vraagt haar volgers om haar geen AI-video's van haar vader meer te sturen. "Als je enig fatsoen hebt, stop dan met hem dit aandoen, en mij. Met iedereen dit aandoen eigenlijk", schrijft ze op Instagram.

De 36-jarige Zelda Williams plaatste gisteren een verhaal op Instagram waarin ze zegt dat men niet moet geloven dat ze de nepvideo's van haar vader wil zien. "Het is dom. Het is tijdsverspilling. En geloof me, het is niet wat hij had gewild."

Deze week presenteerde OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, videogenerator Sora 2. De video's zijn voor iedereen zeer makkelijk te maken door AI opdrachten te geven. Ze overspoelen sociale media en lijken in eerste instantie erg realistisch. Op TikTok verschenen onder meer nepvideo's van Robin Williams die meedoet aan een tv-spelprogramma en een interactie tussen Williams en de overleden Betty White bij een awarduitreiking.

Zelda is het middelste kind van Oscarwinnaar Robin Williams. Zijn grootste kaskrakers zijn onder meer Mrs. Doubtfire, Good Will Hunting en Dead Poets Society. Hij sprak de stem in van de Geest in de Walt Disney-tekenfilm Aladdin. Williams begon zijn carrière als stand-upcomedian en brak door toen hij eind jaren 70 de alien Mork speelde in de sitcom Mork & Mindy.

'Afschuwelijke TikToktroep'

Volgens Zelda is het frustrerend om te zien dat de nalatenschap van "echte mensen wordt samengevat in 'Dit lijkt enigszins, dus dat is voldoende'. Alleen maar om afschuwelijke TikToktroep te maken die hen tot poppetjes reduceert."

Ze zegt dat de 'makers' van de video's geen kunst maken. "Je maakt walgelijke, overbewerkte hotdogs van mensenlevens, van geschiedenis, kunst en muziek. En je duwt die vervolgens door de strot van een ander, in de hoop dat je een duimpje omhoog krijgt. Walgelijk."

Zelda is net als haar vader actrice. Ze sprak onder meer de stem in van Kuvira in animatieserie The Legends of Korra en de stem van Sprite in Rise of the Teenage Mutant Ninja Turtles.

Ze sloot af met de oproep om te stoppen met het gebruik van AI en die technologie de toekomst te noemen. "AI is niets meer dan het slecht hergebruiken van het verleden om weer te kunnen consumeren."

Afgelopen maand werd het dagelijks leven vooral duurder door benzine, de hoge prijs van vlees en de verhuur van vakantiehuisjes. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Vorige week was al duidelijk geworden dat de inflatie weer opliep, maar de precieze verklaringen bleven nog uit.

Benzine en bungalows

In september waren motorbrandstoffen 3,6 procent duurder dan in dezelfde maand van 2024. Met name benzine is een belangrijke aanjager van de inflatie. In augustus lagen de benzineprijzen juist wat lager dan een jaar ervoor.

De prijs voor het huren van een vakantiehuisje is ook gestegen. Volgens het CBS heeft dat een eenmalig effect. Dat was in augustus ook al te zien, maar in september duwt dit de inflatie extra omhoog omdat veel Nederlanders dan een bungalow boeken.

"Bungalowparken zijn kennelijk wat populairder, waardoor je er wat meer voor moet betalen," zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS. Volgens van Mulligen zegt dit ook dat we kennelijk best wat te besteden hebben: "De lonen stijgen en de koopkrachtcijfers zitten in de lift."

Rundvlees

Toch blijven ook veel dagelijkse boodschappen in prijs stijgen. "Niet alleen in Nederland, maar ook in de rest van Europa", zegt Van Mulligen.

Met name vlees blijft maar duurder worden. Rund- en kalfsvlees springt er uit in de cijfers. Daar betaal je namelijk 34 procent meer voor dan een jaar geleden. De prijs van rund stijgt al langer. Het heeft vooral te maken met de afname van het aantal koeien.

Ook varkensvlees (+5,5 procent) en kip (+ 4 procent) zijn in prijs gestegen.

Overheidsuitgaven

De Nederlandse inflatie ligt al een tijd boven het Europese gemiddelde. Omdat Europa-breed de inflatie enigszins beteugeld lijkt, durft de Europese Centrale Bank het aan de rente wat te laten zakken. Voor Nederland schuilt daar juist een gevaar in: goedkoop lenen kan de inflatie verder aanwakkeren.

Omdat dat te voorkomen moet Nederland vooral naar zichzelf kijken, zegt Van Mulligen. "Het zijn vooral binnenlandse oorzaken. Veel economen geven aan dat het helpt als de overheid wat minder zou uitgeven. Dat zorgt ervoor dat er ook wat minder vraag is naar bepaalde goederen en diensten."

In een woning in Terneuzen zijn de lichamen van een moeder en haar kind aangetroffen. De twee zijn volgens de politie door geweld om het leven gekomen. Het gaat om de 29-jarige bewoonster en haar 5-jarige kind.

"De twee slachtoffers waren de enige twee personen in het huis. De vader van het kind is gehoord als getuige, maar die is op dit moment zeker geen verdachte in deze zaak", vertelt een woordvoerder van de politie Zeeland/West-Brabant aan de NOS.

Het is nog onduidelijk wat er precies is gebeurd, de politie houdt met alle scenario's rekening. Het onderzoek in de woning loopt nog.

Diepe impact

Agenten kregen gisteren aan het einde van de middag een melding dat een bekende twee personen dood had gevonden in de flatwoning in de Vincent van Goghstraat. Tot diep in de nacht deed de technische recherche onderzoek in de woning. Berichten van buurtbewoners dat er gistermiddag schoten zijn gehoord, worden door de politie onderzocht.

"We zijn diep getroffen door de vreselijke gebeurtenis", zegt burgemeester van Terneuzen, Erik van Merrienboer. "Ons medeleven gaat uit naar de nabestaanden van de slachtoffers. Maar ook naar alle andere getroffenen, zoals vrienden, kennissen, buurtbewoners en de betrokken basisschool."

Volgens hem gaat het om een heftige gebeurtenis waarover nog veel vragen zijn, maar moet het politieonderzoek eerst worden afgewacht. "In tijden van verdriet en onzekerheid is het belangrijk dat we er voor elkaar zijn."

Nooit eerder was de Museumkaart zo populair. Anderhalf miljoen mensen hebben nu zo'n kaart waarmee je een jaar lang naar honderden aangesloten musea kan. Vooral onder mensen van 45 of jonger is de kaart steeds meer in trek.

Dat blijkt uit een analyse van de Museumkaartcijfers over het afgelopen jaar. Ook werd een enquête gehouden onder de 473 aangesloten musea.

"De cijfers laten zien dat musea er beter dan ooit in slagen om nieuwe generaties aan zich te binden", zegt directeur Vera Carasso van de Museumvereniging en Stichting Museumkaart. "Musea zetten in op actuele onderwerpen en een relevante programmering in de avond en weekenden."

Vorig jaar waren de kaarthouders verantwoordelijk voor 31 procent van alle museumbezoeken, blijkt uit de jaarlijkse enquête. "Mensen met een Museumkaart gaan ook echt vaker naar een museum", zegt Carasso. "Gemiddeld zes of zeven keer per jaar. Dat is heel goed nieuws."

Aantal museumbezoeken bleef nagenoeg gelijk

Het totaal aantal bezoeken aan musea bleef nagenoeg gelijk vergeleken met een jaar eerder. De aangesloten musea registreerden 30,8 miljoen bezoeken, tegenover 30,9 miljoen bezoeken in 2023. Bijna driekwart (73 procent) kwam uit Nederland en 27 procent uit het buitenland.

Hoewel het aantal museumbezoeken niet steeg, gold dat wel voor de omzet (1,31 miljard euro in totaal tegen 1,26 vorig jaar). Bijna de helft (49 procent) dankten musea aan eigen inkomsten.

Ook veel kinderen en jongeren bezochten vorig jaar musea. Leerlingen van basis- en middelbare scholen brachten gezamenlijk bijna 1,6 miljoen bezoeken. Ook stijgt het aantal bezoeken van kinderen in hun vrije tijd nog steeds.

"Mensen hebben bij een museumbezoeker vaak het beeld van een 60-plusser, maar dat klopt niet meer helemaal", zegt Carasso.

BBB-leider Caroline van der Plas heeft een verkiezingsgesprek met studenten van de Radboud Universiteit en journalisten van dagblad De Gelderlander afgezegd. Ze vond dat haar veiligheid in het geding was nadat de locatie van het gesprek, dat volgens de partij "strikt geheim" had moeten blijven, was uitgelekt.

Het gesprek was onderdeel van een reeks interviews met lijsttrekkers die de Gelderlander met de Radboud Universiteit in aanloop naar de verkiezingen organiseert. Het was aanvankelijk de bedoeling dat Van der Plas het gesprek zou voeren op de campus van de universiteit.

De BBB zag dit volgens De Gelderlander uit veiligheidsoverwegingen niet zitten, waarna het gesprek werd verplaatst naar de redactie. Hier zou het gesprek gevoerd worden met een kleine groep studenten.

Die locatie werd volgens De Gelderlander "bewust nergens extern aangekondigd". Wel werden enkele studenten uitgenodigd. De krant schrijft dat de locatie en het tijdstip van het gesprek daarop zijn 'gelekt'.

Op sociale media riepen activistische groepen, waaronder de pro-Palestijnse actiegroep Nijmegen Encampment, op tot acties tegen de aanwezigheid van de BBB-leider, schrijft Omroep Gelderland. Op de accounts van de groep verschenen berichten als: 'Stop inviting zionists to our spaces'.

'Diep triest'

Die oproep bracht Van der Plas in een situatie waarin haar veiligheid niet kon worden gewaarborgd, meldt haar partij. Uit voorzorg besloot ze daarom het gesprek definitief af te zeggen. "Ik wilde het gesprek dinsdag met open vizier aangaan. Dat wordt mij nu door pro-Palestijnse activisten onmogelijk gemaakt. Het is diep triest, maar mijn veiligheid gaat boven alles", reageert Van der Plas.

Hoofdredacteur Joris Gerritsen van De Gelderlander laat aan de NOS weten de situatie "heel vervelend" te vinden. Volgens Gerritsen is die bijeenkomst vooraf nergens bekendgemaakt. "Voor mijn gevoel hebben we er geen grote ruchtbaarheid aan gegeven", zegt hij.

Hij vervolgt: "Toen de oproepen op sociale media verschenen, zijn wij daarvan door de politie op de hoogte gebracht. Vrij snel daarna liet Van der Plas weten het gesprek af te zeggen."

Gerritsen zegt begrip te hebben voor de keuze van Van der Plas, maar er wel van te balen. "Ik snap het wel, maar ik baal dat Van der Plas zich door omstandigheden onveilig voelde en niet meer wilde komen", zegt hij. "We vinden het belangrijk dat alle lijsttrekkers de kans krijgen om zo'n interview te doen, en we vinden dat de BBB daarbij hoort." De NOS heeft de politie benaderd voor een reactie, maar die was niet bereikbaar voor commentaar.

De Radboud Universiteit schrijft in een persverklaring het te "betreuren" dat Van der Plas het gesprek moest afzeggen. "Wij staan voor een open en inclusief debat en nodigen mevrouw Van der Plas van harte uit om op korte termijn alsnog met onze studenten in gesprek te gaan", aldus de universiteit.

Voor het eerst sinds maart is er vogelgriep vastgesteld in Nederland. In het Drentse Gasselternijveenschemond, bij Stadskanaal, is een vleeskuikenouderbedrijf getroffen. 71.000 dieren worden geruimd.

"Hoewel we weten dat in het najaar het risico hoger wordt, is elk geval toch weer een teleurstelling", reageert voorzitter Kees de Jong van de vakgroep pluimveehouderij bij LTO Nederland. "Ik had gehoopt dat het een paar maanden later zou komen."

In een ring van 3 kilometer rond het bedrijf liggen nog zes andere pluimveebedrijven, die worden extra in de gaten gehouden. Er is een vervoersverbod afgekondigd voor de 25 bedrijven die binnen een straal van 10 kilometer liggen. Dat geldt voor dieren, eieren, mest en strooisel.

De NVWA doet nog onderzoek naar andere bedrijven waarmee de getroffen pluimveehouder contact heeft gehad.

Ophokplicht

In de 10-kilometerzone is ook een ophokplicht voor bedrijven en een afschermplicht voor hobbyhouders. Zo wordt de kans verkleind dat de ziekte door wilde vogels wordt verspreid.

Van een landelijke ophokplicht, zoals die gold tussen november vorig jaar en mei, is nog geen sprake. Wel komt een deskundigengroep binnenkort bijeen om een nieuwe risicobeoordeling te maken naar aanleiding van het nieuwe griepgeval.

Vogelgriep kwam tot 2021 om de paar jaar 's winters voor in ons land, maar sindsdien komen uitbraken vaker en ook het hele jaar voor. Zo werden deze zomer nog besmette wilde vogels gevonden bij Dordrecht en Medemblik. Het laatste pluimveebedrijf dat in maart werd getroffen stond in Putten, daar werden 27.000 dieren geruimd.

De Jong: "De laatste jaren verwacht je elk jaar wel een aantal gevallen. Vorig jaar hadden we er drie. Op zich ben ik blij dat het er niet meer zijn, want we hebben jaren gehad dat het er tientallen waren. Verwachten dat het niet gebeurt is onrealistisch, want het zit gewoon in de natuur."

Proef met vaccin

Vogels die ziek worden hebben last van bijvoorbeeld ademhalingsproblemen en oogontstekingen en gedragen zich sloom. Ze kunnen ook doodgaan aan de ernstigste variant van de griep. Besmetting van mensen komt alleen voor bij nauw contact met de dieren en is zeldzaam en ongevaarlijk.

Vanwege de toename in uitbraken wordt er sinds 2023 geëxperimenteerd met vaccins. Tot het einde van dit jaar loopt er een pilot met twee vaccins bij een anonieme commerciële pluimveehouder. Er wordt daarbij niet alleen gekeken naar de weerstand van de dieren, maar ook of vaccinatie effect heeft op de handel.

"De proef gaat op zich gewoon goed, maar we hebben wereldwijd nog andere landen te overtuigen dat dit absoluut toegevoegd moet worden aan de gereedschapskist om om vogelgriep te voorkomen."

Het Nobelcomité heeft een dag later eindelijk de Amerikaanse wetenschapper Fred Ramsdell kunnen bereiken om te zeggen dat hij de prijs voor Geneeskunde krijgt. Hij was lange tijd niet bereikbaar omdat hij met zijn vrouw op natuurtocht was. Toen zijn vrouw gilde omdat ze alle felicitatieberichtjes zag, dacht hij aanvankelijk dat ze een grizzlybeer tegen het lijf was gelopen.

Ramsdell kreeg de prijs gisteren toegekend, samen met zijn collega Mary Brunkow en de Japanner Shimon Sakaguchi, voor hun onderzoek naar het immuunsysteem. Secretaris Thomas Perlmann van het comité zei toen al alleen Sakaguchi te hebben bereikt.

Ook Brunkow kon niet in contact komen met Ramsdell. "Iedereen vraagt me maar: hoe kunnen we hem bereiken, maar ik heb geen flauw idee. Hij is onbereikbaar. Dus het zal voor hem wel als een schok komen."

Digitale detox

Ramsdells baas zei te vermoeden dat hij op trektocht was in de wildernis van Idaho, met zijn telefoon uit. Hij maakte zich geen zorgen: Ramsdell "leeft zijn beste leven" met zijn digitale detox in de natuur, meende hij.

Het bleek Wyoming te zijn toen Perlmann hem een dag later te pakken kreeg. Ramsdell was na een trektocht op weg naar zijn hotel toen zijn vrouw bij een tussenstop haar telefoon aanzette. "Omdat er daar veel grizzly's zijn, maakte hij zich erg zorgen toen ze ineens schreeuwde."

Het was dan ook een opluchting toen het geen woeste beer was, maar de meest prestigieuze prijs ter wereld. "Hij was zeer verheugd en had het totaal niet verwacht."

Spam?

Eerder al had Perlmann ook veel moeite om Brunkow te bereiken. Zij had diep in de nacht zijn belletje weggedrukt. "Ik was vast in slaap toen mijn telefoon trilde om 01.00 uur. Ik zag een gek nummer uit Zweden en heb hem uitgezet. Zal wel spam zijn, dacht ik."

Toen kort daarna de telefoon van haar man ook overging, nam ook hij niet op. Zelfs toen er diep in de nacht een verslaggever in de tuin stond, wilde Brunkow er nog niet aan: "Ik zei mijn man dat hij niet zo gek moest doen toen hij zei dat er iemand op de veranda stond. Maar ik ben vereerd en trots."

Het is niet de eerste keer dat een Nobelprijswinnaar onbereikbaar was: in 2020 moest het Nobelcomité Robert Wilson inzetten om zijn slapende collega Paul Milgrom te melden dat ze samen de prijs hadden gewonnen.

Zijn deurbel legde vast hoe hij het nieuws kreeg:

De Japanner Sakaguchi kon ondertussen al iets meer wennen aan het idee. "Ik wil het een aangename verrassing noemen", zei hij flegmatisch op een persconferentie in Osaka. "Ik dacht dat ons onderzoek voor artsen interessant zou zijn en er ooit misschien eens een prijs zou volgen, maar om nu al geëerd te worden is verrassend en een eer."

Hij zei nog geen uitbundige plannen te hebben om het te vieren. "Als ik thuis ben ga ik in bad en dan naar bed. Dat is het wel."

Aan het eind van de ochtend werd de tweede Nobelprijs van dit jaar bekendgemaakt, die voor Natuurkunde. Die gaat dit jaar naar drie onderzoekers die aantoonden dat de bizarre effecten van de kwantummechanica zich niet alleen op subatomair niveau, maar ook op grotere schaal voordoen.

Later deze week volgen dan Scheikunde, Literatuur en Vrede, volgende week is Economie de laatste. De prijzen worden uitgereikt op 10 december, de sterfdag van naamgever Alfred Nobel.

Twee jaar na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober 2023 zijn er nog steeds veel vragen in Israël over hoe het kon gebeuren. Waarom kwam het leger pas zo laat in actie? En waarom werden eerdere signalen dat er een aanval ophanden zou zijn genegeerd door de legerleiding? Antwoorden blijven uit, want na twee jaar blijft de Israëlische regering een onderzoek door een staatscommissie weigeren. Tot woede van veel Israëliërs.

Volgens premier Netanyahu en zijn coalitiegenoten is het te vroeg voor een onderzoek omdat de oorlog nog gaande is. Ook zou de premier eerst wetswijzigingen willen doorvoeren zodat hij meer invloed heeft op wie er in die commissie terechtkomt. Maar dat gaat er bij veel nabestaanden van mensen die op 7 oktober werden gedood niet in. Zij willen antwoorden.

Spotters

Eyal Eshel verloor zijn 19-jarige dochter Roni Eshel. Zij deed op 7 oktober 2023 haar dienstplicht als spotter bij het leger. Ze werkte op de observatiepost op de legerbasis Nahal Oz aan de grens met Gaza. De observatiepost is tijdens de aanval afgebrand, maar nabestaanden kregen van het leger toegang om er kaarsjes en foto's neer te zetten. Eshel laat zien waar zijn dochter op 7 oktober zat.

Via vele camera's hielden zij en de andere spotters elke beweging bij het grenshek in de gaten. Ze waren dus ook de eersten die twee jaar geleden de aanval zagen gebeuren. De opname waarin Roni om versterking vraagt is door het leger vrijgegeven. "Vier mensen rennen richting het hek, bevestig ontvangst. Ik zie twee gewapende mensen richting het hek rennen, bevestig ontvangst", is in de opname te horen. Maar de versterking kwam niet.

Pas uren later kwam het leger in actie. Voor de spotters kwam de hulp te laat. Roni en andere spotters werden gedood en de observatiepost brandde af. Eyal Eshel snapt nog steeds niet hoe het kan dat er geen hulp kwam: "Van het hele grote, sterke Israëlische leger, kwam niemand hiernaartoe", zegt hij terwijl hij in de afgebrande observatiepost staat.

Wat het volgens hem nog pijnlijker maakt is dat de spotters al lang van tevoren gedeeld zouden hebben dat ze signalen zagen van een ophanden zijnde aanval. Maar ze werden niet serieus genomen. "Roni en andere spotters hadden al tegen hun ouders gezegd dat er een aanval zou komen. Dat ze signalen zagen. En die hebben ze ook gedeeld met de legerleiding. Met de commandanten, de officieren, maar niemand uit het leger luisterde naar ze."

Eshel wil weten hoe dit kon gebeuren en begrijpt niet dat er nog steeds geen staatscommissie is om hier onderzoek naar te doen. "Waar wachten ze op? Sommige mensen die toen in het leger zaten zijn al uit dienst. Sommigen zijn al niet eens meer in Israël. Mensen vergeten ook dingen na verloop van tijd. Ze hadden allang een onderzoek moeten starten."

En dus is hij samen met anderen een actiegroep gestart. Deze zogenoemde Oktober Raad bestaat uit familieleden van omgekomen soldaten, gijzelaars en ander slachtoffers van 7 oktober. Ze beschuldigen premier Netanyahu ervan oprichting van een commissie te belemmeren en zetten druk op de regering om alsnog een officieel onderzoek te starten.

Ook willen ze voorkomen dat degenen die onderzocht worden zelf de onderzoekers van de commissie benoemen. "Ze moeten boeten voor wat ze hebben gedaan. En voor wat ze hadden moeten doen, maar hebben nagelaten. Dus wij zullen blijven vechten voor een staatscommissie."

Moet de overheid inwoners van Bonaire beter beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering? En moet de Nederlandse uitstoot van gassen die de planeet opwarmen sneller naar nul? Over die vragen buigt de rechtbank in Den Haag zich de komende twee dagen in een zaak die is aangespannen door Greenpeace.

Aanvankelijk zou de milieuorganisatie de zaak voeren met acht burgers, van wie de meesten op Bonaire wonen. De rechtbank oordeelde vorig jaar dat zij niet voldoende belang hebben bij de zaak. Een deel van hen spreekt vandaag wel.

Greenpeace spande de zaak begin 2024 aan tegen de Nederlandse staat. De milieuorganisatie stelt dat de overheid burgers in het Caribisch gebied minder goed beschermt tegen klimaatverandering dan in het Europese deel van Nederland. Samen met Sint-Eustatius en Saba is Bonaire sinds 2010 een bijzondere gemeente.

Koraal verbleekt

Bonaire krijgt op diverse manieren te maken met klimaatverandering. Zo leidt de opwarming van zeewater ertoe dat koraal verbleekt. Op een warmere planeet gebeurt dit steeds vaker. In combinatie met andere problemen, zoals vervuiling, krijgt koraal steeds minder kans zich te herstellen.

Achteruitgang van de koraalriffen gaat uiteindelijk ook ten koste van eilandbewoners. Veel van hen zijn afhankelijk van toerisme. Het duiken naar koraal is voor toeristen een belangrijke reden om naar Bonaire te komen.

Zonder maatregelen vormt ook de stijging van de zeespiegel een bedreiging voor Bonaire. De laaggelegen delen van het eiland lopen meer risico te overstromen. Dat bedreigt cultureel erfgoed, zoals de slavenhuisjes die daar staan. Een natuurlijke kustwering zou helpen die risico's te verminderen: mangroven bij Bonaire zouden met dat doel kunnen worden hersteld.

De Nederlandse overheid heeft volop aandacht voor aanpassing aan klimaatverandering. Er is een nationale strategie, maar er worden ook tal van maatregelen genomen. Denk aan het versterken van dijken, het vergroenen van steden tegen hittestress en het nemen van maatregelen om plensbuien op te vangen.

Maar volgens Greenpeace zou die bescherming tegen klimaatverandering vooral gebeuren in het Europese deel van Nederland.

Klimaattafel

Voor het Caribische deel zou veel minder aandacht zijn, zelfs als je er rekening mee houdt dat de problemen en oplossingen voor Bonaire heel anders zijn dan in Europa.

Afgelopen jaren kondigde de overheid diverse stappen aan om Bonaire beter te beschermen. Zo is het eiland vanaf volgend jaar opgenomen in de Nationale Klimaatadaptatiestrategie. Ook kreeg Bonaire dit jaar zijn eigen 'klimaattafel' die met specifieke plannen voor het eiland moet komen.

Volgens Greenpeace zijn die stappen vooral gezet vanwege de dreiging van hun rechtszaak. Bovendien zou het nog niet voldoende zijn om de situatie voor Europees en Caribisch Nederland recht te trekken.

Uitstoot omlaag

Dit is zeker niet de eerste klimaatrechtszaak. Het is alweer tien jaar geleden dat de Nederlandse overheid een zaak verloor van actiegroep Urgenda. Die zaak, en de meeste zaken tot dusver, gingen over het tegengaan van klimaatverandering zelf. Zo eiste Urgenda dat Nederland minder broeikasgassen zou uitstoten.

Greenpeace eist nu ook dat burgers beter worden beschermd tegen de gevolgen van klimaatverandering. Aangezien dat een nieuwe eis is, wordt het afwachten hoe de rechter hiermee omgaat.

Verder eist de milieuorganisatie dat Nederland de uitstoot binnen zijn eigen grenzen veel sneller terugbrengt naar netto nul, tien jaar eerder dan het geplande moment in 2050. De wereld kan nog maar een beperkte hoeveelheid broeikasgassen uitstoten voordat de planeet 1,5 graad opwarmt. Volgens Greenpeace neemt Nederland meer dan zijn 'eerlijke deel' als het vasthoudt aan 2050.

Op woensdag wordt waarschijnlijk duidelijk wanneer de rechter uitspraak doet.