NOS Nieuws - Algemeen

De Chinese autoriteiten sluiten tijdelijk de deur voor het Britse accountantskantoor PwC. De Chinese tak mag zes maanden geen zaken doen als gevolg van de rol van het bedrijf als accountant van gevallen vastgoedreus Evergrande.

Naast de verbanning moet PwC een boete van 441 miljoen renminbi (56 miljoen euro) betalen.

Projectontwikkelaar Evergrande balanceerde sinds 2021 op de rand van de afgrond. Begin dit jaar ging de reus uiteindelijk failliet, met een schuldenlast van maar liefst 300 miljard dollar (270 miljard euro).

Geknoei

Achter de val van Evergrande gingen problemen op de Chinese vastgoedmarkt schuil, maar ook geknoei met de cijfers. En dat nemen de autoriteiten ook de accountant kwalijk.

Gevreesd werd voor een boete van 1 miljard renminbi. Zo hoog werd het uiteindelijk niet, maar ook de miljoenenboete die PwC wel kreeg is de hoogste voor een accountant ooit in China.

'Teleurgesteld'

Het internationale hoofdkantoor van PwC in Londen laat weten teleurgesteld te zijn over de werkzaamheden van de eigen Chinese tak in deze zaak. "Het werk van het team was ver onder onze verwachtingen en dat is volledig onaanvaardbaar", zegt Mohamed Kande, topman van PwC.

Het bedrijf zal de Chinese straf volledig naleven. Daarnaast zegt PwC dat het maatregelen heeft genomen in China. Er zijn zes partners vertrokken en vijf werknemers die de controles bij Evergrande deden ontslagen.

De politie in Londen heeft het schilderij Meisje met ballon van Banksy teruggevonden. Het werk werd afgelopen weekend gestolen uit een galerie. Twee mannen zijn opgepakt.

Afgelopen zondag werd ingebroken bij de Grove Gallery in Londen. Op bewakingsbeelden was te zien hoe een inbreker het glas van de deur insloeg, naar binnen glipte en het schilderij meenam. Het was het enige werk dat werd meegenomen en binnen enkele seconden stond de inbreker weer buiten.

Twee mannen van 47 en 53 jaar oud zijn aangehouden voor de diefstal, maakt de politie van Londen bekend. Ze zijn op borgtocht vrij maar komen in oktober voor de rechter. Het schilderij wordt terugbezorgd bij de galerie.

Versnipperd

Het beeld van het meisje dat reikt naar een hartvormige ballon is een van de beroemdste werken van Banksy, wiens identiteit nog altijd onbekend is. Het werk verscheen voor het eerst in 2002 als muurschildering in Londen. Daarna verscheen het ook op andere plekken en zijn er ook enkele honderden prints van gemaakt, soms in verschillende variaties.

Het mysterie rond de identiteit van Banksy drijft de waarde van zijn werken behoorlijk op. In 2018 werd een exemplaar van Meisje met ballon geveild voor omgerekend 1,2 miljoen euro. Meteen na de verkoop versnipperde het schilderij zichzelf, door een ingebouwd mechanisme in de lijst. De versnipperde versie bracht vervolgens 19 miljoen op.

Afgelopen 1 september was de warmste sinds het begin van de metingen, en nog geen twee weken later heeft het voor het eerst dit najaar aan de grond gevroren.

De temperatuur daalde op het meetpunt in Enschede naar -0,3 graden "op klomphoogte", meldt Weeronline vandaag. Daarmee wordt de gemeten temperatuur op tien centimeter bedoeld.

Is grondvorst op 13 september uitzonderlijk vroeg? Nee, maar het is vroeger dan gebruikelijk. Gemiddeld genomen is het pas eind september zover.

22 augustus

Weeronline meldt dat in de periode van 2018 tot en met 2022 de eerste grondvorst na de zomer steevast in september voorkwam. In 2018 was dat op 1 september, in 2019 was dat 18 september, in 2020 was het op 20 september raak, in 2021 werd het op 21 september -0,2 graden in Woensdrecht en op 20 september 2022 daalde de temperatuur in Eelde naar -0,4 graden.

De allerlaatste gemeten grondvorst was in 2014, toen het tot 5 november duurde. Het gebeurde het snelst in 1973, toen op 22 augustus op meerdere plekken in het land de temperatuur onder het vriespunt daalde. Vorig jaar vroor het overigens in oktober voor het eerst.

Morgen weer fris begin

Vandaag stijgt de temperatuur naar ongeveer 16 graden, meldt Weerplaza. Er zijn zonnige perioden en in de kustgebieden valt vanmorgen al af en toe een bui. Vanmiddag is elders in het land een enkele bui mogelijk. Omdat de buien later vanavond wegtrekken en het flink opklaart volgt opnieuw een koude nacht, met minima tussen 3 en 10 graden.

Morgen begint de dag opnieuw fris, maar wordt het 's middags 17 of 18 graden. Er staat weinig wind en de zon breekt regelmatig door.

Wetenschappers zijn achter de oorzaak gekomen van zware trillingen die vorig jaar wereldwijd veel verbaasde blikken opleverden bij seismologen. De oorzaak van de bevingen blijkt een enorme aardverschuiving te zijn in een fjord op Groenland. Het daaropvolgende klotsen van enorme hoeveelheden water tegen de randen van het fjord hield negen dagen aan.

Tientallen wetenschappers uit vijftien landen hebben hun bevindingen gepubliceerd in het tijdschrift Science. Ze begonnen hun onderzoek na mysterieuze metingen: in september werden gedurende negen dagen elke 90 seconden bodembewegingen opgevangen door seismische stations van Nieuw Zeeland tot de Verenigde Staten.

"We zagen direct dat dit geen aardbevingen waren" zegt Stephen Hicks, een van de onderzoekers. "Tegelijkertijd ontvingen collega's uit Denemarken, die veldwerk doen in Groenland, meldingen van een tsunami die plaatsvond in een afgelegen fjord."

Water tegen badkuiprand

Een satellietfoto toonde een stofwolk in een kloof in het fjord en de wetenschappers kwamen er uiteindelijk achter dat 25 miljoen kubieke meter rots, vergelijkbaar met 25 Empire State Buildings, in het water terecht was gekomen nadat een gletsjer het had begeven. Daardoor ontstond een metershoge tsunami.

Die watermassa kon niet makkelijk wegstromen in het gebied en bleef negen dagen lang tegen de randen van het fjord klotsen, net als water in een badkuip. Dat klotsen werd vervolgens wereldwijd gemeten.

Wetenschapper Stephen Hicks vertelt in een Engelstalige YouTubevideo meer over dit bijzondere fenomeen:

Noord-Korea heeft foto's vrijgegeven waarop te zien is hoe Kim Jong-un een installatie voor de verrijking van uranium bezoekt. Het is voor het eerst dat Noord-Korea informatie openbaar maakt over zo'n installatie.

Op de foto's is te zien dat de Noord-Koreaanse leider tussen lange rijen metalen centrifuges loopt. Wanneer en waar de foto's zijn gemaakt wordt niet vermeld. Kim zou ook een deel van het complex hebben bezocht dat nog in aanbouw is.

Daarnaast ging hij kijken bij een militair oefenterrein en woonde hij het lanceren van een nieuwe testraket bij, meldt het Noord-Koreaanse staatspersbureau.

Tijdens het bezoek benadrukte Kim Jong-un nog eens dat hij het nucleaire arsenaal van Noord-Korea wil vergroten voor "zelfverdediging en het kunnen uitvoeren van een preventieve aanval" en om de "dreiging van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten" af te slaan.

Zulke taal klinkt de laatste jaren vaker vanuit Noord-Korea. Sinds 2022 is ook het aantal tests met nucleaire wapens flink opgeschroefd. Met het vrijgeven van de foto's probeert Noord-Korea vermoedelijk meer druk uit te oefenen op de VS en andere landen.

Inkijkje

De foto's van het bezoek die zijn vrijgegeven, geven een klein inkijkje in de stand van het nucleaire programma van Noord-Korea. Zo geven de nieuwe centrifuges op de foto's een beeld van hoe geavanceerd de installatie inmiddels is. Ook concluderen experts dat het land voor nucleaire wapens vooral lijkt te leunen op uranium, en niet op plutonium, dat een ingewikkelder proces vereist.

Naar schatting bezit Noord-Korea ongeveer vijftig kernkoppen en kent het land verschillende locaties voor het verrijken van uranium. Het nucleaire programma van Noord-Korea is verboden door de Verenigde Naties. De gesprekken tussen Noord-Korea en de VS over het verminderen van het aantal kernwapens liggen al sinds 2019 stil.

In de VS zijn vier activisten voor zwarte burgerrechten veroordeeld omdat ze zich in de VS hebben ingezet voor Russische belangen. De vier riskeren een maximale gevangenisstraf van vijf jaar.

De vier werden veroordeeld voor "samenzwering om op te treden als niet-geregistreerde Russische agenten". Een jury in Florida oordeelde dat ze niet schuldig waren aan de ernstigere aanklacht: daadwerkelijk optreden als agenten van een buitenlandse overheid. Wanneer de strafmaat wordt bepaald, is nog niet bekend.

Volgens aanklagers voerden de vier tussen 2015 en 2022 in de VS een aantal acties uit namens de Russische regering en ontvingen ze geld en steun van Aleksandr Ionov, de voorzitter van de in Moskou gevestigde Anti-Globaliseringsbeweging van Rusland. Ionov gebruikte de organisaties waarvoor de vier actie voerden om de Russische standpunten over politiek, de oorlog in Oekraïne en andere kwesties te promoten, zeiden de aanklagers.

Invloed uitoefenen

De vier activisten zijn Omali Yeshitela (82 jaar), Penny Hess, (78), Jesse Nevel, (34), en Augustus Romain (38). Yeshitela is de oprichter van de African People's Socialist Party (APSP) en de Uhuru Movement, die beiden gevestigd zijn in St. Petersburg, Florida.

Hess en Nevel zijn witte bondgenoten van deze groepen. Romain is de leider van een in Georgia gevestigde groep die is gelieerd aan de twee partijen die Black Hammer heet.

Ionov zou ook hebben geprobeerd invloed uit te oefenen op de burgemeestersverkiezingen van 2017 in Sint-Petersburg, Florida. Daarbij stelde Nevel zich tevergeefs kandidaat.

FSB betrokken

De inspanningen van Ionov werden aangestuurd door de Russische Federale Veiligheidsdienst (FSB), de inlichtingendienst van het land, meldt het Amerikaanse ministerie van Justitie. Ionov en twee vermeende FSB-agenten zijn in de VS ook aangeklaagd in verband met de zaak. Ze zijn nog niet gearresteerd.

Volgens het ministerie van Justitie wisten alle vier activisten dat Ionov voor de Russische overheid werkte.

In beroep

Volgens de aanklagers hadden de groepsleden allerlei acties ondernomen die in het voordeel van Rusland waren, waaronder verzet tegen het Amerikaanse beleid in de oorlog in Oekraïne.

Hun advocaten zeiden echter dat ondanks hun connecties met Rusland, de acties van de APSP en de Uhuru Movement precies in lijn waren met waar ze al meer dan 50 jaar voor pleiten. Yeshitela richtte de organisatie in 1972 op als een groep die zich verzette tegen overblijfselen van kolonialisme over de hele wereld.

Een advocaat van Hess vertelde aan de Tampa Bay Times dat de vier vervolgd werden om hun pro-Russische standpunten te censureren. "Deze zaak ging altijd over vrijheid van meningsuiting," vertelde hij aan persbureau AFP. De advocaat die Nevel vertegenwoordigt zei dat de verdachten van plan waren in beroep te gaan tegen hun veroordeling.

Bij een grote brand in een stal in het Gelderse Beltrum zijn vannacht 700 biggen omgekomen. De brandweer voorkwam dat het vuur oversloeg naar andere stallen.

De brand werd rond 02.30 uur gemeld aan de hulpdiensten. Rond 06.00 uur had de brandweer het vuur onder controle. Ruim een half uur later werd het sein brand meester gegeven.

De brandweer blijft voorlopig nog aanwezig om de smeulende resten te doven. Er komt een kraan om de uitgebrande schuur uit elkaar trekken.

Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend, meldt Omroep Gelderland.

Tientallen jaren bestond er onduidelijkheid, maar sinds gisteravond weten de nabestaanden het zeker: het Urker vissersschip Ex Mare Gratia verging op 26 januari 1966 op de Noordzee, op zo'n vier uur varen ten noordwesten van Terschelling.

Het Wrakduikteam Zeester en Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten hebben dat vastgesteld op basis van twee duikexpedities, videobeelden, oude bouwtekeningen en foto's.

Aan boord van de UK-58 waren op 26 januari 1966 vijf mensen, vier Urkers en een man uit het Friese Stavoren. Die zijn allemaal "op zee gebleven", zoals dat dan heet. Nooit werd iets van het schip en de bemanningsleden teruggevonden, behalve een half bordje met daarop een deel van de naam van het schip ('GRATIA').

Onmiskenbaar

Dit voorjaar kwam daar verandering in: in april werd de vermoedelijke locatie van de UK-58 vastgesteld na een nieuwe scan van de zeebodem. Rijkswaterstaat, die toevallig in de buurt was, verleende assistentie. Op de scan was volgens de onderzoekers onmiskenbaar het silhouet van een gezonken kotter te zien.

In mei ging voorzitter Meeldijk van de Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten voor het eerst met de duikers naar de wraklocatie, maar toen was er onder water nauwelijks zicht. Eind juli keerden ze nog eens terug om videobeelden te maken. Met het blote oog konden ze het schip niet identificeren: de opbouw was bijna helemaal vergaan.

Meeldijk zegt na die duik in juli nog anderhalve maand nodig te hebben gehad om duidelijke herkenningspunten te vinden. Een bijna ondoenlijke klus, zegt hij tegen Omroep Flevoland. "Ik heb die videobeelden wel honderden keren afgespeeld."

Schoenendoos

Uiteindelijk bleek een van de nabestaanden het ontbrekende puzzelstukje in handen te hebben. Ze gaf een schoenendoos met oude bouwtekeningen en foto's van de kotter aan Meeldijk. Die kon de luiken en de lier van de tekeningen herkennen op de videobeelden. Zo stelde hij vast dat het wrak de UK-58 was.

Het blijft een mysterie wat er precies met het schip is gebeurd, de verdronken bemanningsleden zijn nooit teruggevonden. Dat maakte het ook voor de nabestaanden extra moeilijk. "Er is geen afscheid, geen begrafenis, geen afsluiting", zei Willem Foppen eerder. Hij verloor zijn vader en oom bij het ongeluk.

De enige fysieke plek die herinnerde aan de vijf bemanningsleden waren hun namen op het Urker Vissersmonument. Nu het wrak is gelokaliseerd, is daar nog een locatie bijgekomen.

Het is het tweede succes voor het onderzoeksteam in korte tijd. Eind vorige maand vonden ze de UK-154 nog terug. Die verging in 1967, een jaar na de UK-58.

Nabestaanden van opvarenden van de UK-154 waren blij met die vondst, omdat ze zo het verlies van familieleden na decennia alsnog konden afsluiten:

Hoe wordt de georganiseerde misdaad harder aangepakt? Wat gebeurt er met de beloofde "waar mogelijk 130"-verhoging van de maximale snelheid? En wat heeft het kabinet-Schoof in petto om "het strengste asielbeleid ooit" in te voeren en de stikstof-, mest- en klimaatproblemen op te lossen?

Het zijn een paar onderwerpen waar vandaag om 16.00 uur meer duidelijkheid over moet komen. Want dan houdt premier Schoof een persconferentie om het regeerprogramma te presenteren.

De persconferentie is vanaf 16.00 uur live te volgen op NOS.nl, onze app, NPO 1 en NPO Radio 1.

Eigen stuk

Het is uniek: deze coalitie heeft de plannen voor de komende jaren namelijk niet in één, maar in twee belangrijke documenten opgeschreven. Het eerste is in mei al gepresenteerd en heet hoofdlijnenakkoord, een 26 pagina's tellend stuk met allerlei voorstellen van PVV, VVD, NSC en BBB over onder meer zorg, criminaliteit, asiel en migratie, wonen, infrastructuur, energie, onderwijs en buitenlands beleid.

Deze coalitie wilde alleen een zogenoemd extraparlementair kabinet, waarbij er een grotere afstand is tussen de fracties van de regeringspartijen in de Tweede Kamer en het kabinet. En dat betekent dat de bewindslieden van het in juli geïnstalleerde kabinet-Schoof de afgelopen twee maanden nog een eigen stuk hebben opgesteld, het regeerprogramma, dat Schoof vandaag dus naar buiten brengt.

Niet gedetailleerd

Grote accentverschillen tussen het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma zijn niet te verwachten. Als het kabinet-Schoof een andere koers zou gaan varen, zou dat veel gedoe en ruzie opleveren met coalitiepartijen in de Tweede Kamer.

PVV-leider Wilders, VVD-leider Yesilgöz, NSC-leider Omtzigt en BBB-leider Van der Plas hebben zware onderhandelingen met elkaar achter de rug en willen dat van de uitkomsten serieus werk wordt gemaakt door 'hun' kabinet.

In het regeerprogramma zal vooral te lezen zijn hoe die voorstellen van PVV, VVD, NSC en BBB concreet zullen worden aangepakt. Maar heel gedetailleerd zal het ook niet zijn. Ambtenaren op allerlei ministeries hebben weliswaar in de zomer doorgewerkt aan de uitwerking, maar veel tijd was er ook niet. Een financiële bijlage zit er ook niet bij.

Speerpunten

Daarnaast gaat het om een aantal uiterst complexe problemen, zoals een strenger asielbeleid, de aanpak van de woningnood, het tekort aan personeel in de zorg en het terugbrengen van de stikstofuitstoot. Allerlei zaken waar het vorige kabinet ook niet in geslaagd is.

Donderdag werd al duidelijk hoe lastig het voor de nieuwe BBB-minister Landbouw Wiersma is om met nieuwe maatregelen te komen voor het mestprobleem. Zij zal toch plannen van haar voorganger Adema doorzetten om de veestapel in te krimpen, tegen het zere been van de BBB-fractie.

Veel aandacht zal er ook zijn voor de uitwerking van de strengere asielmaatregelen, een van de belangrijkste speerpunten van deze coalitie. Donderdag werd al bekend dat minister Faber van Asiel en Migratie snel een asielcrisis wil uitroepen en een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking zal stellen. Dit bekent dat er dan meteen bepaalde asielmaatregelen genomen worden en dat de Tweede en Eerste Kamer daar niet meteen akkoord mee hoeven te gaan.

Buitenspel

Haar plan leidde meteen al tot stevige kritiek van zowel linkse als rechtse oppositiepartijen, omdat ze het onbegrijpelijk vinden dat het parlement buitenspel wordt gezet. Vanmiddag zal duidelijk zijn of er het kabinet al weet wanneer die asielcrisis ingaat en wat dat precies betekent.

De oppositie zal snel na de presentatie met reacties komen en dat is allemaal te volgen in het liveblog van de NOS.

Goedemorgen! Premier Schoof presenteert vandaag het regeerprogramma, de uitwerking van het coalitieakkoord. En het marineschip Tromp meert na een wereldreis van zes maanden weer aan in de haven van Den Helder.

Eerst het weer: Vanochtend trekken buien van noord naar zuid over het land. Vanmiddag wordt het vanuit het noorden droger en krijgt de zon meer ruimte. De temperatuur loopt op tot 16 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Nederlanders gaven in 2023 meer geld uit aan duurzaam eten dan het jaar daarvoor. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Economic Research en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

In totaal werd er vorig jaar 12,6 miljard euro uitgegeven aan eten met een duurzaamheidskeurmerk, 14 procent meer dan in 2022. Daarmee is de besteding aan duurzaam voedsel iets harder gestegen dan het totaal aan voedselbestedingen.

Bij vlees en zuivel is de verschuiving van niet-duurzaam naar duurzaam het sterkst. Zo wordt er veel meer duurzame kip gekocht.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In het Zuid-Limburgse Mesch is het begin van de bevrijding van Nederland herdacht. Bij de ceremonie in het dorp waren optredens en werden verhalen verteld over hoe de bevrijding hier 80 jaar geleden begon.

Fijne vrijdag!

In 2023 gaven Nederlanders meer geld uit aan duurzaam eten dan het jaar daarvoor. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Economic Research en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

In totaal werd er vorig jaar 12,6 miljard euro uitgegeven aan eten met een duurzaamheidskeurmerk, 14 procent meer dan in 2022. Daarmee is de besteding aan duurzaam voedsel iets harder gestegen dan het totaal aan voedselbestedingen. In totaal gaven we zo'n 11 procent meer uit aan voedsel, ongeveer gelijk aan de inflatie.

Niet alleen gaven we meer geld uit, ook het aantal verkochte producten steeg, met 3 procent. In vergelijking: de hoeveelheid niet-duurzame voedingswaren steeg met 1 procent, ziet onderzoeker Katja Logatcheva. "Ondanks de forse prijsstijgingen blijft de afzet van producten met een duurzaamheidskeurmerk toenemen."

Vooral in de supermarkt is de duurzame optie in trek, maar ook in de horeca stijgt de verkoop van duurzame maaltijden. Dit gaat wel ten koste van de verkoop via speciaalzaken die zich richten op duurzaam voedsel. Zij verkopen juist zo'n 4 procent minder in 2023 ten opzichte van het jaar daarvoor, en vormen een veel minder groot aandeel in de totale verkoop.

Bij vlees en zuivel is de verschuiving van niet-duurzaam naar duurzaam het sterkst. Zo wordt er veel meer duurzame kip gekocht, met minimaal één ster van het Beter Leven-keurmerk.

De politie telt steeds meer geweldsincidenten die zich voordoen omdat de familie-eer geschonden zou zijn. Daarbij zijn relatief vaak Syriërs betrokken. De politie vraagt zich af of er tijdens de inburgering in Nederland wel genoeg aandacht is voor eergerelateerd geweld.

De politie meldde vorig jaar 619 gevallen bij het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld waarbij sprake was van geweld omdat de familie-eer geschonden zou zijn en moest worden 'hersteld'. Dat waren er tien jaar geleden nog 460.

Toen ging het nog maar een enkele keer om Syriërs, terwijl vorig jaar bij ruim een kwart van de zaken Syrische vluchtelingen betrokken waren. Daarna zijn de meest voorkomende achtergronden Turks, Marokkaans en Afghaans.

Het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld helpt agenten bij ingewikkelde zaken waarin familie-eer een rol speelt. Ook houdt het centrum contact met andere organisaties. De stijging in het aantal zaken wil niet zeggen dat het geweld toeneemt, maar kan ook komen doordat de politie vaker casussen voorgelegd krijgt.

Oververtegenwoordiging Syrië baart zorgen

Dat er vaker Syriërs bij 'eerzaken' betrokken zijn, komt door de vluchtelingenstroom van de afgelopen jaren. Inmiddels wonen er ruim 150.000 Syriërs in Nederland.

De oververtegenwoordiging van deze groep bij eergerelateerd geweld baart de politie zorgen. De politie heeft daarom aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevraagd of er wel genoeg aandacht is voor het onderwerp in de inburgeringscursus.

"Aan nieuwkomers moet duidelijk worden gemaakt dat het kiezen van een partner in Nederland het recht van een individu is", zegt Wilfred Janmaat, hoofd van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld van de politie. "Als dit momenteel onvoldoende gebeurt, zal daar meer aandacht voor moeten komen."

Oorlogstrauma's

Uit eerder onderzoek blijkt dat conflicten kunnen ontstaan wanneer Syrische vrouwen meer bewegingsvrijheid of een echtscheiding willen als ze eenmaal in Nederland zijn. Tegelijkertijd ervaren mannen statusverlies als ze geen kostwinner meer zijn.

Daar komen oorlogstrauma's nog eens bij, vermoedt Janine Janssen, als cultureel antropoloog en criminoloog ook verbonden aan het expertisecentrum van de politie. "Blootgesteld worden aan oorlogsgeweld kan leiden tot psychische problemen, maar ook de drempel verlagen om zelf geweld te plegen."

Minister Van Weel van Justitie vindt de toename van eergerelateerd geweld zorgelijk. "Elk geval is er een te veel", zegt hij. "Helaas neemt het aantal mensen toe dat het acceptabel vindt om dit soort delicten uit te voeren. Dat heeft te maken met een gebrek aan inburgering in Nederland en de manier waarop wij hier omgaan met de vrijheid van keuze van individuen."

Hij voegt eraan toe dat het in bepaalde landen, culturen en religies niet vanzelfsprekend is dat mensen een eigen keuze maken over wat voor leven ze leiden. "Maar dat moeten we wel meegeven", vindt Van Weel.

In bijna twee derde van de vorig jaar geregistreerde geweldszaken gaat het om bedreiging of mishandeling, maar ook iemand permanent in de gaten houden, seksueel misbruik en gedwongen huwelijken komen regelmatig voor.

De heftigste vorm van geweld is eerwraak: moord omdat de goede naam van de familie zou zijn aangetast en moet worden hersteld. Vorig jaar werden om deze reden vier mensen gedood in Nederland. "Een conflict kan zo escaleren dat het een dodelijke afloop heeft", aldus Janssen.

Ryan uit Joure

Een tragisch voorbeeld van eerwraak is de dood van het 18-jarige Syrische meisje Ryan uit Joure. Haar lichaam werd in mei gevonden bij de Oostvaardersplassen bij Lelystad. Vandaag moeten haar twee oudere broers voor de rechter verschijnen op verdenking van moord.

Ook de vader van Ryan is verdachte, maar hij sloeg op de vlucht naar het buitenland. In een e-mail aan De Telegraaf nam hij de verantwoordelijkheid op zich en zei dat hij "heel erg boos" was op zijn dochter.

Wat er precies speelde binnen het gezin van de Syrische tiener, zal tijdens de rechtszaak moeten blijken. Volgens mediaberichten werd Ryan mishandeld, moest ze verplicht een hoofddoek dragen en zou haar een huwelijkspartner worden toegewezen.

Flinke groepsdruk

Onderzoeker Janine Janssen ziet eergerelateerd geweld vaker ontstaan in de puberteit. "Meisjes die hun maagdelijkheid verliezen terwijl ze niet getrouwd zijn, of kiezen voor een partner die thuis niet goed valt. Je bent misschien aan iemand anders beloofd, of je komt met iemand aanzetten van een ander geloof of met een andere culturele achtergrond. Daar kunnen grote conflicten ontstaan."

Niet alleen de vader van een gezin, maar ook broers of ooms kunnen zich verantwoordelijk voelen om de eer van de familie te bewaken. Het kan leiden tot flinke groepsdruk om tegen iemand op te treden.

De slachtoffers zijn meestal vrouwen, maar niet altijd. "Ook mannen kunnen in de problemen komen, bijvoorbeeld vanwege hun geaardheid of een buitenechtelijke relatie."

Pikante foto's

Tegenwoordig maken sociale media de situatie nog complexer, merkt Wilfred Janmaat van de politie. "Bijvoorbeeld wanneer een jongen een meisje heeft gevraagd om pikante foto's te sturen en die terecht komen bij familie in Nederland of in het land van herkomst."

Eergerelateerd geweld is volgens Janine Janssen zeker niet voorbehouden aan islamitische culturen. "We zien het ook terug bij andere groepen. We zien eigenlijk de hele wereld aan ons voorbij trekken."

De Nederlandse hoogleraar Eric-Jan Wagenmakers heeft een Ig Nobelprijs gewonnen in de categorie Waarschijnlijkheid voor zijn onderzoek naar kop of munt. Het is het vijfde jaar op rij dat Nederlandse onderzoekers in de prijzen vallen. Ook Nederlands onderzoek naar dronken wormen viel in de prijzen.

De Universiteit van Amsterdam (UvA) onderzocht met een team van internationale wetenschappers een eerdere wetenschappelijk onderbouwde voorspelling dat de munt bij kop of munt het vaakst landt op de kant die boven werd gehouden, maar dat het heel weinig scheelt. De theorie was nog nooit uitgebreid onderzocht.

Wereldwijd werd daarom voor het onderzoek 350.757 keer een muntje opgegooid door 48 deelnemers. Dat duurde naar schatting in totaal zo'n 650 uur. Daaruit bleek inderdaad dat de kans niet fiftyfifty is, maar dat er 51 procent kans is dat de munt op de kant eindigt die aanvankelijk boven lag.

Dat komt door de worp, vertelde Wagenmakers vorig jaar al in Het Parool. "We hebben een soort wiebel wanneer we met een muntje gooien. Die zorgt ervoor dat de munt net iets langer in de lucht blijft." Bij de uitreiking in de VS zei Wagenmakers dat hij "iedereen van harte uitnodigt om het experiment te herhalen".

Ludiek

De Ig Nobelprijzen zijn prijzen die jaarlijks in tien categorieën worden toegekend voor ludieke en verrassende onderzoeken die in erkende wetenschappelijke tijdschriften zijn gepubliceerd. De onderzoeken moeten mensen aan het lachen maken, maar ook aanzetten tot nadenken.

Het was voor het eerst sinds 2019 dat er weer een fysieke prijsuitreiking was. Die was op het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en ging gepaard met flink wat bedoelde chaos. Zo was er een meisje dat hard schreeuwde dat ze zich verveelde als de prijswinnaars weg moesten gaan en kwam er onverwachts een groep binnen die zogenaamd werd rondgeleid op MIT.

Tweede Nederlandse winnaar

Ook een ander UvA-onderzoek viel in de prijzen. In de categorie Scheikunde won een Nederlands-Frans team. Zij lieten dronken en nuchtere wormen met elkaar racen voor het bestuderen van de scheiding van actieve polymeren.

Andere prijzen gingen onder meer naar de Amerikaan James Liao voor het demonstreren van de zwemcapaciteit van een dode forel. "Ik kwam erachter dat een levende vis meer beweegt dan een dode vis, maar niet zo heel erg veel", zei Liao. "Een dode forel die achter een stokje wordt aangetrokken beweegt zijn staart ook met de stroming mee, zoals een levende vis die op wervelende draaikolken surft. Een dode vis doet levendevisdingen."

Ook viel een onderzoek in de prijzen waarin werd aangetoond dat nepmedicijnen die bijwerkingen veroorzaken effectiever kunnen zijn dan nepmedicijnen zonder bijwerkingen. Een onderzoek naar sommige zoogdieren die door hun anus kunnen ademen kreeg eveneens een prijs.

De Ig Nobelprijzen worden gezien als de ludieke tegenhanger van de echte Nobelprijzen. Ze worden meestal vlak voor de bekendmaking van de echte Nobelprijzen uitgereikt door het humoristische tijdschrift Annals of Improbable Research.

Twee agenten zijn veroordeeld tot celstraffen voor hun rol bij de dood van een man in de stad Washington. Ze hadden gelogen over een politieachtervolging waarbij een 20-jarige man op een bromfiets om het leven kwam.

Karon Hylton-Brown reed zonder helm met zijn bromfiets op de stoep. De politie achtervolgde hem met meerdere auto's. Een van de veroordeelde agenten deed zijn zwaailichten uit en gaf gas vlak voordat een tegemoetkomende auto Hylton-Brown raakte. Hylton-Brown stierf twee dagen later.

De automobilist die de 20-jarige man raakte verklaarde in de rechtbank dat hij vaart zou hebben geminderd of zou zijn gestopt als hij sirenes had gehoord en zwaailichten zou hebben gezien.

Verbloemen

Na de aanrijding probeerden de twee veroordeelde agenten hun rol volgens de aanklager direct te verbloemen. Een ooggetuige werd weggestuurd zonder die persoon te hebben ondervraagd.

De automobilist die Hylton-Brown had geraakt mocht al na twintig minuten vertrekken en een van de agenten reed over de brokstukken die waren achtergebleven in plaats van die als bewijsstukken te verzamelen. Ook bagatelliseerden zij de ernst van de botsing tegen hun bazen en werd een vervalst rapport ingediend.

De agent die zonder zwaailichten achter de man aanreed kreeg een gevangenisstraf van vijf jaar en zes maanden opgelegd voor onder meer doodslag en een poging de dodelijke achtervolging te verbloemen. Zijn collega die de supervisor was kreeg vier jaar celstraf voor samenzwering met zijn collega.

Geen zware crimineel

De aanklagers toonden succesvol aan dat de agenten geen reden hadden om zo roekeloos achter Hylton-Brown aan te gaan. Volgens het beleid van de lokale politie mag de achtervolging in een patrouillewagen alleen worden ingezet als iemand verdachte is van een misdrijf, een ernstige bedreiging vormt of als er echt geen andere opties meer zijn. "Er was geen enkele aanwijzing dat hij een direct gevaar was voor iemand of dat hij een wapen had", zeiden de aanklagers over de achtervolging op Hylton-Brown.

De straf valt wel een stuk lager uit dan wat de aanklagers eisten: zij wilden dat de agenten respectievelijk 18 en 10 jaar de cel in zouden gaan. De agenten werden direct na de veroordeling de zaal uitgeleid via een achterdeur. Zij gaan in hoger beroep en mogen dat in vrijheid afwachten.

De dood van de zwarte Hylton-Brown leidde tot onrust in de Amerikaanse hoofdstad. Voor het politiebureau van de agenten verzamelden zich na zijn dood tientallen mensen die dagenlang protesteerden. De demonstranten eisten antwoorden en zeiden dat de politie het buitensporig vaak op jonge zwarte mannen gemunt heeft.

De Amerikaanse toezichthouder FDA heeft software goedgekeurd waarmee gebruikers van de AirPods Pro hun oortjes kunnen gebruiken als gehoorapparaat.

Apple kondigde begin deze week aan dat via een update in de software de Apple AirPods Pro 2 bepaalde omgevingsgeluiden kunnen versterken zoals gesprekken. Na de update kunnen gebruikers met gehoorverlies hun gehoor testen en de oortjes vervolgens aanpassen aan hun gehoorwensen. Test wezen volgens de FDA uit dat de software niet door een professional hoeft te worden ingesteld omdat mensen dat net zo goed zelf kunnen.

De nieuwe software is volgens Apple vanaf deze herfst beschikbaar voor gebruikers in honderd landen. Of Nederland daar ook toe behoort is niet bekendgemaakt.

Matig gehoorverlies

De functie is geschikt voor mensen met licht tot matig gehoorverlies, meldt de FDA. Volgens de toezichthouder is gehoorversterking nu beter beschikbaar en helpt de goedkeuring met de acceptatie van het dragen van een gehoorapparaat.

Sinds 2022 mogen winkels van de FDA gehoortoestellen verkopen die geschikt zijn voor mensen met licht tot matig gehoorverlies. Veel consumenten hoefden op die manier niet meer naar artsen of een audicien toe. Maar nu is dus ook het gebruiken van "normale" muziekoortjes daarvoor goedgekeurd.

Apple en andere grote merken zoals Samsung en Sony hadden al langer oortjes met een functie waarmee omgevingsgeluid wordt versterkt. Die functies zijn ook voor sommige mensen met licht gehoorverlies nuttig, maar zijn voor zover bekend nog niet door de FDA goedgekeurd voor gebruik als gehoorapparaat.

Voor de kust van de Amerikaanse staat Massachusetts is het wrak gevonden van een Frans stoomschip dat in 1856 is vergaan op de terugweg van zijn allereerste overtocht tussen Frankrijk en Amerika.

Le Lyonnais was een van de eerste stoomschepen op de transatlantische route. Het schip van ongeveer 80 meter lang vervoerde passagiers en vracht tussen New York en Le Havre.

Het had zeilen, maar was ook uitgerust met een destijds ultramoderne horizontale stoommachine, had een schroefpropeller en een ijzeren romp.

Dichte mist

Het noodlot sloeg toe toen het schip op de terugweg naar Europa in dichte mist in aanvaring kwam met een schip dat op weg was van Belfast in de staat Maine naar Savannah in Georgia; de Adriatic. Volgens de overlevering is de Adriatic vervolgens doorgevaren, en was de bemanning zich niet bewust van de schade die er was aangericht.

Door de aanvaring ontstond een gat in de romp waardoor Le Lyonnais, ondanks pogingen van de bemanning om het gat met matrassen te dichten, is gezonken. Van de 132 opvarenden kwamen er 114 om het leven.

Eind augustus vond bergingsorganisatie Atlantic Wreck Salvage na een zoektocht van een jaar de restanten van Le Lyonnais op zo'n 300 kilometer uit de kust van New Bedford in Massachusetts.

Het schip is waarschijnlijk in een te slechte staat om het in zijn geheel uit het water te kunnen halen. De komende tijd zullen duikers de locatie van het wrak in kaart brengen en bepalen welke onderdelen naar de oppervlakte kunnen worden gehaald.

Bij het Utrechtse Linschoten is een duizend jaar oud zwaard gevonden. Het wapen is een meter lang, weegt zo'n 900 gram en verkeert volgens deskundigen in tamelijk goede staat. Zo zaten er nog restanten van hout en stukjes leer op het handvat.

De vondst werd in maart dit jaar gedaan door werklui die een nieuwe beschoeiing aanlegden: "Plots lag het daar, in de bak tussen de bagger kwam het zwaard omhoog. Het heeft mogelijk diep in het dijklichaam gelegen", zegt Hannelore Valentijn van landgoed Huis te Linschoten.

Direct na de vondst is het zwaard, vrij van roest, behandeld. Het heeft tien weken in een badje gelegen om te ontzilten en heeft een beschermde laag gekregen zodat het niet corrodeert. Om een beter beeld van het middeleeuwse zwaard te krijgen, zijn röntgenfoto's gemaakt.

Statussymbool

Het type zwaard wordt volgens Valentijn ook wel een Vikingzwaard genoemd en is vermoedelijk voor een specifiek persoon gemaakt. Legers vochten destijds nog met speren, die waren makkelijker en goedkoper te maken. Zwaarden waren een statussymbool: "Dit is van iemand geweest die het kon betalen."

Het zwaard is door een expert van de Universiteit Leiden gedateerd tussen het jaar 950 en 1050, schrijft RTV Utrecht. Dat is onder andere af te leiden uit de manier waarop het is gemaakt: "Zwaarden hebben zich ontwikkeld, ze werden steeds eenvoudiger naarmate de tijd verstreek", aldus Valentijn.

De versieringen op het zwaard:

Op het zwaard zijn versieringen aangebracht. Op beide kanten staat een cirkel, aan de ene kant met een kruis erin, aan de andere kant met vijf vierkantjes. "Het is echt prachtig gedaan. Dat inlegwerk werd tijdens het smeedproces gedaan, alles bij elkaar duurde dat maanden." Wat de symbolen betekenen, is niet bekend.

IJzererts van de Veluwe

Het zwaard moet zijn gemaakt in West-Europa, zegt Valentijn. "Het zwaard zou uit wat nu Duitsland is kunnen komen. Het zou in theorie ook ijzererts van de Veluwe kunnen zijn. Maar daar moet nog veel onderzoek naar gedaan worden".

Landgoed Linschoten is samen met de gemeente Montfoort eigenaar van het zwaard. Aanstaande zaterdag is het tijdens de Open Monumentendag te zien op het landgoed.

De gemeente en het landgoed beraden zich nog op een plek waar het zwaard daarna kan worden tentoongesteld. Dat moet een plek zijn waar het ook onderzocht kan worden, aldus Valentijn.

De Republikeinse presidentskandidaat Trump ziet er niets in om nog een keer in debat te gaan met zijn Democratische rivaal Harris. Daarmee is een tweede debat voor de presidentsverkiezingen van 5 november van de baan.

Op zijn socialemediaplatform Truth Social schrijft Trump dat een vechter die verliest altijd meteen vraagt om een rematch. "Peilingen hebben duidelijk laten zien dat ik het debat tegen Kameraad Kamala Harris, de Democratische Radicaal-Linkse kandidaat, heb gewonnen en zij vroeg onmiddellijk om een tweede debat."

Trumps claim dat hij het debat won, komt overigens niet overeen met peilingen en analyses achteraf. Die duiden erop dat juist Harris het beste overeind bleef. Wel werden er kanttekeningen geplaatst bij de vraag of Harris zwevende kiezers voor zich heeft weten te winnen; daarvoor zou ze te weinig van zichzelf en haar plannen hebben laten zien.

Nek-aan-nekrace

Kort na het debat zei Trump ook al dat Harris nog een debat wilde omdat ze had verloren. Het campagneteam liet daarop weten dat Harris nog voor het eerste debat had gezegd dat ze openstaat voor een tweede debat.

Bekijk hier een paar hoogtepunten uit het debat:

Harris' en Trumps running mates, Tim Walz en JD Vance, kruisen nog wel de degens. Hun debat staat gepland voor 1 oktober bij CBS News.

Op basis van recente peilingen gaan Trump en Harris nog altijd nek aan nek. In een aantal belangrijke staten met veel zwevende kiezers, waaronder Arizona, Pennsylvania en Georgia, staan ze nagenoeg gelijk. Die 'swing states' zijn naar verwachting beslissend voor de uitkomst van de verkiezingen.

De voor seksueel misbruik veroordeelde oud-filmproducent Harvey Weinstein kan een drietal nieuwe aanklachten verwachten. Dat hebben aanklagers in New York duidelijk gemaakt. Ze hebben er nog weinig over bekend gemaakt, de details worden pas openbaar op een zitting die voor volgende week is gepland.

Of die doorgaat is nog wel de vraag. Weinstein (72) werd begin deze week met spoed naar een ziekenhuis gebracht vanwege hartproblemen. Hij is daar geopereerd en volgens zijn advocaat was hij bijna overleden. Weinstein krijgt de nieuwe aanklachten te horen als hij voldoende hersteld is.

Weinstein werd in februari 2020 in New York tot 23 jaar cel veroordeeld wegens verkrachting en aanranding van twee actrices. Het hoogste gerechtshof van de staat schrapte dat vonnis dit jaar; een meerderheid van de rechters oordeelde dat hij geen eerlijk proces had gekregen omdat er ook beschuldigingen van vrouwen waren meegenomen die niet hadden geleid tot aanklachten.

Meteen na dat vonnis kondigde justitie in Manhattan aan de zaak opnieuw te openen. Dat speelt waarschijnlijk in november. Weinsteins advocaat heeft al gezegd dat de nieuwe aanklachten daar niet aan toegevoegd mogen worden, omdat dan de tijd ontbreekt voor een goede verdediging. Mogelijk worden de nieuwe aanklachten behandeld in een apart proces.

#MeToo

Weinstein was sowieso niet vrijgekomen omdat hij in Los Angeles is veroordeeld tot 16 jaar celstraf. Hij werd begin vorig jaar schuldig bevonden aan verkrachting van een vrouw in een hotel in Los Angeles. Ook in die zaak is Weinstein overigens in beroep gegaan.

Weinstein was jarenlang een van de invloedrijkste personen in Hollywood. Hij was producent van succesvolle films als Pulp Fiction, The English Patient, Scream en Shakespeare in Love. Zijn val werd in 2017 ingeluid door artikelen in The New York Times en het tijdschrift The New Yorker, waarin actrices als Ashley Judd vertelden over vergaande seksuele intimidatie door Weinstein. Actrice Alyssa Milano riep daarna op sociale media lotgenoten op ook hun verhaal te doen, onder de hashtag #MeToo.

Weinstein is daarna door meer dan honderd mensen beschuldigd van seksueel misbruik. Sommige beschuldigingen gingen terug tot de jaren 70. Er kwamen maar enkele zaken voor de rechter omdat er veel verjaard waren.

De zee klotst tegen de verbleekte stukken koraal, op elkaar gestapeld om een stevige bodem te bieden aan de houten hutjes. Tussen de houten palen van de aanlegsteigers drijft afval, dat door de golven tegen de dobberende kano's aan botst. De steigers leiden naar een modderig pad, dat tussen maar ook door huisjes heen leidt, richting een open plek op het eiland Gardi Sugdub.

Op die open plek op dit eiland, onderdeel van eilandengroep Guna Yala voor de Caribische kust van Panama, stonden enkele maanden geleden nog huizen. Maar zo'n 1300 inwoners van dit eiland, oftewel de helft van de bevolking op het eiland van 50.000 vierkante meter, zijn eerder dit jaar verhuisd. Naar het vasteland, naar een nieuwe wijk die de regering van Panama gebouwd heeft.

Dat deze Guna, zoals de inheemse bevolking van Guna Yala heet, besloot om na ruim honderd jaar op eilanden te verhuizen naar het vasteland, was een besluit van de dorpsoudsten. Zij zagen dat eilanden als Gardi Sugdub steeds meer last krijgen van overstromingen. Extreem weer en stijgend zeewater, in combinatie met de overbevolking op het aangelegde eiland, veroorzaakte toenemende overlast.

Davies, zoon van een van die dorpsoudsten, was een van de eerste Guna die een huis kregen toegewezen op het vasteland, omdat hij vanwege zijn jonge gezin als kwetsbaar werd beschouwd. Hij komt nog vaak terug op het eiland. Staand op de steiger wijst hij naar de groene heuvels. "Daar ligt de nieuwe wijk, Isber Yala. Daar moet ik iedere keer naar toe, in mijn kano."

Een uur lang peddelt Davies over de Caribische Zee om naar zijn nieuwe thuis te komen. Want het eiland waar hij is geboren en opgegroeid, bestaat over een paar decennia mogelijk niet meer.

Op de vlucht voor Spaanse kolonisten, epidemieën en andere inheemse volken streken de Guna in de 19e eeuw neer in wat nu Guna Yala heet. Veel eilanden werden door henzelf gebouwd, met blokken koraal, rotsen, zand en afval. Juist doordat die koraalriffen werden weggehaald, verdween een belangrijke verdedigingslinie tegen stijgend zeewater.

Daar komt de zeespiegelstijging door de smeltende ijskappen bij, en de zeespiegel rond Gardi Sugdub stijgt nu twee keer zo hard als een halve eeuw terug: 3 millimeter. Dat lijkt weinig, maar volgens experts kan dat betekenen dat eilanden als Gardi Sugdub over vijftig jaar helemaal niet meer bestaan. De enige optie: verhuizen naar een nieuwe wijk, door de Guna Isber Yala genoemd.

Verhuizing

Van Gardi Sugdub naar Isber Yala ben je zo'n anderhalf uur onderweg: eerst met de boot, daarna met de auto of lopend over een slingerende weg die door de jungle leidt. Een paar heuvels zijn vrijgemaakt.

Langs drie kaarsrechte straten staan spierwitte huisjes ter grootte van een eengezinsbungalow. Alleen de felgekleurde kleding aan de waslijn wijst op de aanwezigheid van inheemse bevolking. Driehonderd huisjes staan hier, voor evenzoveel families. Maar gezien het grimmige toekomstbeeld van de Guna heeft de Panamese regering al plannen om er meer te bouwen.

Davies heeft zijn hangmat dwars door de woonkamer van zijn huisje gehangen. Op het eiland hebben alle hutjes een zanderige ondergrond, hier is de vloer van vers gegoten beton. In de hoek staat een fornuis, splinternieuw, nog in het plastic.

Links twee kamers, met daarin bedden. De vrouw van Davies en zijn kind spelen er, maar op het heetst van de dag gaat het er loom aan toe. Davies heeft het moeilijk, zegt hij. "Vanmiddag ga ik weer terug naar het eiland. De oceaan wacht op mij."

Hij weet dat de verhuizing onvermijdelijk werd. "De wind blaast niet meer als vroeger. Het water stroomde de huizen binnen, de straten stonden onder water." Concepten als 'klimaatverandering' of 'zeespiegelstijging' kennen de inheemse Guna niet, maar dat het weer de afgelopen jaren is veranderd, weten ze wel.

Hoewel de cultuur van de Guna voor een belangrijk deel is gecentreerd rond het leven op zee en eilanden, vreest Davies niet voor verlies ervan, nu ze gedwongen zijn naar het vasteland te verhuizen. "Wij kwamen oorspronkelijk uit de bergen, uit de bossen. Nu gaan we terug naar waar we vandaan komen", zegt hij.