NOS Nieuws - Algemeen

Een miljoen Russische militairen zijn volgens Oekraïne gedood of gewond geraakt sinds het begin van de invasie in 2022. Dat punt zou vandaag zijn bereikt. Experts nemen het door Kyiv gemelde cijfer met een korrel zout, maar het staat vast dat Rusland zware verliezen lijdt. Vooral het afgelopen jaar.

Onafhankelijke journalisten hebben in ruim drie jaar oorlog zeker 111.387 gesneuvelde Russische militairen geregistreerd. Dat wordt beschouwd als absoluut minimum.

Defensieanalist David Ellison noemt een miljoen Russische "verliezen" een wel erg stevige bewering van het Oekraïense leger. "Het valt lastig te zeggen hoe het op dit aantal is gekomen", zegt de expert van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Ellison geeft als optie dat mogelijk ook zeer lichtgewonde Russen zijn meegeteld, die dus niet zijn uitgeschakeld.

'Belang bij overdrijving'

Het is bekend dat ook gevangenen en vermisten worden meegeteld, maar de rekensom is niet controleerbaar. "Oekraïne heeft er ook belang bij om het aantal slachtoffers te overdrijven." Die tactiek is volgens Ellison "zo oud als oorlogvoering zelf".

De betrouwbaarst geachte cijfers zijn afkomstig van de onafhankelijke Russische nieuwssite Mediazona. Die heeft in samenwerking met de BBC en vrijwilligers alle overlijdensadvertenties, bekendmakingen op sociale media en andere openbare bronnen geverifieerd. Op basis daarvan werden de eerder genoemde 111.387 namen gepubliceerd.

Je ziet in deze grafiek met cijfers van Mediazona en de BBC dat het enige tijd kost voordat slachtoffers zijn vastgesteld. Vandaar dat de grafiek scherp afloopt sinds dit jaar:

Het werkelijke aantal gesneuvelde Russen is waarschijnlijk fors hoger. Niet alle sterfgevallen worden immers bekendgemaakt. Niet alle lichamen worden überhaupt van het slagveld gehaald. Mogelijk zijn er inmiddels tussen de 170.000 en 246.000 Russische militairen gedood, meldde de Russischtalige redactie van de BBC twee weken geleden over het Mediazona-project. Maar dat is een ruwe schatting.

Volgens Ellison is het wel duidelijk dat honderdduizenden Russen zijn uitgeschakeld. Zelfs als je de meest conservatieve cijfers aanhoudt zijn er bijna twee keer zoveel Russische militairen gesneuveld als het Britse leger aan beroepsmilitairen heeft, zegt hij.

Verdubbeling in jaar tijd

In een ongeveer in jaar tijd verdubbelde het aantal doden in de database van Mediazone. In dezelfde tijd verdubbelde ook het aantal door Oekraïne gemelde Russische slachtoffers. Die sterke toename komt waarschijnlijk door de zware offensieven die het Russische leger vorig en dit jaar heeft gelanceerd.

"Rusland heeft een uitzonderlijke prijs in bloed betaald om minder dan 1 procent van Oekraïne te bezetten sinds januari 2024", concludeerden onderzoekers van denktank CSIS onlangs. In het rapport wordt rekening gehouden met maximaal 250.000 Russische doden in ruim drie jaar tijd. Waar deze schatting precies op is gebaseerd, wordt niet duidelijk uit de bronnenlijst.

'400.000 Oekraïense slachtoffers'

Ook Oekraïne heeft veel militairen verloren in de strijd tegen de Russische invasiemacht. Naar schatting tussen de 60.000 en 100.000 zijn er gedood, staat in het CSIS-rapport. Inclusief het aantal gewonden wordt het aantal van 400.000 uitgeschakelde Oekraïners genoemd. Sommige analisten komen op een veel hogere schatting uit, maar het blijft giswerk op basis van de beetjes beschikbare informatie.

Uiteindelijk is de vraag vooral wie deze strijd het langst volhoudt. Wat manschappen betreft is Rusland op de lange termijn in het voordeel volgens Ellison. Hoewel de Russen als aanvallers in deze loopgravenoorlog meer militairen verliezen dan de verdedigende Oekraïners. "Het vermogen van Moskou om nieuwe troepen op te bouwen is ongelofelijk."

Dienstplichtjaar vanaf achttiende

In twee maanden tijd wil Rusland 300.000 extra militairen mobiliseren aan het front, zei de Oekraïense president Zelensky onlangs. Russische mannen hebben een verplicht dienstjaar vanaf hun achttiende. Daardoor heeft een groot deel van de mannelijke bevolking al een basistraining gehad en kunnen ze vrij snel worden ingezet aan het front. In Oekraïne geldt de dienstplicht vanaf 25 jaar en de totale bevolking is ook een stuk kleiner dan die van Rusland.

De omvang van de legers zegt natuurlijk niet alles. Het valt niet te voorspellen hoe de oorlog verloopt en volgens sommige experts wordt Ruslands positie juist overschat. Hoe dan ook is het belangrijk voor beide partijen om zijn successen te vieren, zoals voor Oekraïne de "miljoen Russische slachtoffers", en de eigen verliezen zo klein mogelijk te houden.

Ellison: "Ik denk dat die verliezen groter zijn dan Kyiv tegen zijn bondgenoten zegt." Dat is volgens hem enerzijds bedoeld om het binnenlandse moraal hoog te houden. "Daarnaast wil je ook dat je internationale partners betrokken blijven."

Anik de Groof van ESA wachtte er al vijf jaar op: foto's van de zuidpool van de zon. Uniek, want vanaf de aarde is die kant van de zon nauwelijks te zien. De Europese ruimtevaartorganisatie brengt de beelden nu naar buiten.

Ziet de zon er aan de zuidkant anders uit dan de kant die we vanaf de aarde kunnen zien? Op het eerste gezicht niet. Maar de Solar Orbiter van ESA kan veel meer waarnemen. "Het ultieme doel is de fysica van de zon beter te begrijpen, maar vooral ook het effect op de aarde", zegt De Groof.

De Europese sonde werd in 2020 gelanceerd om de zonneactiviteit te bestuderen. Belangrijk, want die activiteit veroorzaakt ruimteweer. Zonnestormen met weggeslingerde plasmawolken kunnen op aarde radiosignalen verstoren, navigatie-instrumenten onbetrouwbaarder maken of zelfs hele elektriciteitscentrales platleggen - al is daar wel echt de perfect storm voor nodig.

Zoiets gebeurde bijvoorbeeld in 1989, toen de Canadese provincie Québec 12 uur lang in het donker zat. Ook het noorderlicht - de afgelopen jaren ook een paar keer in Nederland te zien, is het gevolg van die verhoogde activiteit.

500 graden heet

De Solar Orbiter doet zijn werk van relatief dichtbij - dichterbij dan de planeet Mercurius - en moet daarvoor temperaturen van rond de 500 graden doorstaan. Vandaar een hitteschild, waar ingenieus deurtjes zijn aangebracht waar camera's doorheen kunnen kijken. Op 22 maart dit jaar was de verkenner in de beste positie om de camera's op de zuidpool te richten.

Enkele beelden die Solar Orbiter naar de aarde stuurde:

En wat zag de orbiter? Hij zag vooral iets niet, vertelt De Groof. Er is geen imposant magnetisch veld, met een dominante magneetpool, zoals de aarde heeft. "Als je denkt aan een noordpool en een zuidpool, denk je aan een heel positieve en een heel negatieve pool. Maar op dit moment is die duidelijke polariteit op de zon er niet. We zien eigenlijk een beetje een gespikkeld patroon van kleine en zwakke magnetische pooltjes, zowel positieve als negatieve."

Dat warrige patroon is typisch voor de periode waarin de zon zich bevindt. De zonneactiviteit neemt toe en af gedurende een cyclus die steeds gemiddeld elf jaar duurt. "Op dit moment zitten we in de grootste activiteit. In de cyclus verandert de zon van een redelijk rustige ster met een positieve en een negatieve pool naar een wirwar van magnetische polen en uitbarstingen. En daar bevinden we ons op dit moment."

Blinde vlek

Over een paar jaar is de cyclus weer in een 'rustige fase'. En dat moet ook op de polen van de zon te zien zijn. De Solar Orbiter blijft daarom rond de polen cirkelen om die verandering voor het eerst goed waar te nemen. "Dit is pas het begin", verzekert De Groof. "De volgende jaren gaan we elke vijf, zes maanden met Solar Orbiter over beide polen vliegen. En we gaan dan elke keer een iets beter zicht krijgen."

Tijdens iedere zonnecyclus verandert de polariteit van de polen: de zuidpool gaat op dit moment van negatief naar positief. Het magneetveld van de zon ligt aan de basis van al die activiteit.

De Groof: "Daarom willen we die beter begrijpen. We hadden natuurlijk al veel observaties van de zon, maar we hadden altijd een blinde vlek voor beide polen. En die polen zijn nu net de sleutel tot het begrijpen van die zonnecyclus en hoe dat magneetveld verandert. We willen die evolutie de komende jaren volgen, en op die manier hopelijk de zonneactiviteit beter kunnen voorspellen in de toekomst."

Bij de Indiase luchthaven van Ahmedabad is een passagiersvliegtuig neergestort. Volgens de plaatselijke politie lijkt niemand van de 242 inzittenden de crash te hebben overleefd. Het toestel, dat op weg was naar Londen, stortte kort na het opstijgen neer in een woonwijk.

Volgens Air India waren er 230 passagiers en 12 bemanningsleden aan boord. De politie zegt dat meer dan 100 lichamen naar een ziekenhuis zijn gebracht.

Hostel voor artsen

Onder de passagiers van het verongelukte toestel bevonden zich volgens Air India 169 Indiërs, 53 Britten, zeven Portugezen en één Canadees. Volgens een bron van persbureau Reuters waren er zeker 11 kinderen aan boord.

Hoeveel slachtoffers er op de grond zijn gevallen is niet bekend. Het gebouw waarop het vliegtuig neerkwam zou een hostel voor artsen zijn, zegt een politiewoordvoerder. Op beelden is te zien dat meerdere gebouwen op de plek waar het toestel neerkwam zijn verwoest. Ook waren er na de crash er grote dikke zwarte rookpluimen te zien.

Het vliegtuig was een 787-8 Dreamliner van Air India. Vlucht AI171 was op weg naar luchthaven Gatwick bij Londen. De 787-8 is de kleinste van de drie types Dreamliner van Boeing.

Volgens luchtvaartsite Flightradar werd het laatste signaal van het vliegtuig nog geen minuut na het opstijgen ontvangen. Het toestel was toen op een hoogte van 625 voet, nog geen 200 meter.

Ahmedabad, een stad met meer dan 5 miljoen inwoners, ligt in de deelstaat Gujarat in het westen van India. De luchthaven in de stad heeft tijdelijk alle vluchten opgeschort.

Gujarat is de thuisstaat van de Indiase premier Narendra Modi. Hij schrijft op X geschokt en bedroefd te zijn door het ongeluk en noemt de ramp "onvoorstelbaar hartverscheurend".

"Op dit treurige moment gaan mijn gedachten naar iedereen die hierdoor geraakt wordt", aldus Modi. "Ik heb contact gehad met de ministers en autoriteiten die werken om getroffenen te helpen."

Ook de Britse premier Starmer heeft gereageerd. Hij zegt dat hij meeleeft met de families van de passagiers die in het vliegtuig zaten. Hij noemt de beelden verwoestend. "Mijn gedachten zijn bij de passagiers en hun families in deze zeer moeilijke tijd." Koning Charles laat weten "enorm geschokt te zijn door de verschrikkelijke gebeurtenis".

Over de oorzaak van de crash is niets bekend. Boeing zegt op de hoogte te zijn en informatie te verzamelen. Het is de eerste keer dat een Boeing 787 verongelukt.

Serious Request, de inzamelingsactie van radiozender NPO 3FM, komt dit jaar vanuit Den Bosch. Het Glazen Huis, waar dj's van de zender zich voor kerst een week lang opsluiten, komt te staan op de Markt van de Brabantse hoofdstad.

Luisteraars kunnen daar tegen betaling muziek aanvragen. Dit jaar gaat de opbrengst naar Spieren voor Spieren, een organisatie die zich inzet voor kinderen met een spierziekte.

Vanochtend reden drie dj's met een groene 3FM-bus van het Rodetorenplein in Zwolle, waar de succesvolle actie vorig jaar plaatsvond, naar Den Bosch. Dj's Wijnand Speelman, Sophie Hijlkema en Barend van Deelen maakten rond de bekendmaking een speciale ochtendshow op NPO 3FM.

Opgericht door Oranje

Oud-voetballer Ronald de Boer was daar ook bij. Hij is al sinds 1998, toen Spieren voor Spieren werd opgericht door het Nederlands elftal, betrokken bij het goede doel. De organisatie haalt geld op voor onderzoek, nieuwe behandelingen en medicijnen, en om kinderen met een spierziekte te laten bewegen.

In Nederland zijn er zo'n 20.000 kinderen met een spierziekte. Die maakt spieren slapper, waardoor de kinderen steeds minder kunnen. Het ziekteverloop is niet altijd hetzelfde; er zijn zo'n 600 verschillende spierziekten en sommige verlopen langzaam, sommige snel.

3FM heeft met overtuiging voor dit goede doel gekozen, zegt Menno de Boer, zendermanager van NPO 3FM: "We willen deze editie met heel Nederland de kracht van beweging voelen. Juist voor kinderen met een spierziekte wordt dat steeds moeilijker, terwijl recent onderzoek uitwijst dat bewegen kan helpen om de spierziekte te vertragen."

Spieren voor Spieren is volgens directeur Monique Maks heel erg blij met de aandacht. "Kinderen met een spierziekte verdienen het om deze landelijke aandacht te krijgen. Ze verdienen het om niet meer langs de zijlijn te staan. Zij verdienen dit podium en de support van heel Nederland."

DJ's nog niet bekend

3FM voert traditiegetrouw in de week voor Kerstmis actie voor een goed doel, al sinds 2004 met de actie Serious Request. De hele week wordt 24 uur per dag radio gemaakt vanuit het Glazen Huis. Dj's zitten er zeven dagen en zes nachten opgesloten en luisteraars geven geld om bepaalde platen aan te vragen en vaak ook hun verhaal te vertellen.

Welke dj's dit jaar in de tijdelijke radiostudio zitten, wordt later bekendgemaakt.

Na een aantal minder succesvolle edities is Serious Request de afgelopen jaren weer in populariteit gestegen. Vorig jaar werd ruim 13,8 miljoen euro opgehaald voor de stichting Metakids. Dat was het op een na hoogste bedrag. Het jaar daarvoor was de eindstand bijna 7,8 miljoen euro voor Stichting ALS Nederland.

De Coentunnel in de A10 bij Amsterdam is in zuidelijke richting dicht vanwege een autobrand. De brand is uit, maar verkeer moet voorlopig nog omrijden.

Het is nog onduidelijk waardoor de personenauto in brand vloog. Dat gebeurde volgens AT5 rond 09.00 uur in de tunnel op de buitenring richting De Nieuwe Meer.

Rond 09.30 uur meldde de brandweer dat het vuur uit was, maar dat er nog moet worden nageblust.

Verkeer richting Rotterdam wordt omgeleid via Ring-Noord. Bestuurders moeten rekening houden met zo'n vijftien minuten extra reistijd.

Het aantal mensen dat wereldwijd op de vlucht is voor oorlog, geweld en vervolging is gestegen tot boven de 122 miljoen, meldt VN-organisatie UNHCR. Het aantal ligt 2 miljoen hoger dan een jaar eerder. Tegelijkertijd daalde de financiering voor hulp aan vluchtelingen.

In het rapport schrijft UNHCR het toegenomen aantal toe aan grote, langdurige conflicten zoals de burgeroorlogen in Sudan en Myanmar en de oorlog in Oekraïne. De organisatie spreekt van "een voortdurend onvermogen om de gevechten te stoppen".

De meeste vluchtelingen zijn ontheemd in hun eigen land, zo'n 73,5 miljoen mensen. De rest vluchtte naar het buitenland. Sudan is volgens UNHCR op dit moment de "grootste humanitaire crisis ter wereld".

Lichtpuntje

Het rapport spreekt ook van enkele lichtpuntjes. Zo konden bijna 2 miljoen Syriërs na meer dan tien jaar oorlog terugkeren naar huis. In totaal keerden in 2024 zo'n 9,8 miljoen vluchtelingen terug naar huis.

Volgens de UNHCR is dit aantal een stuk hoger dan voorgaande jaren. "Toch blijft een land als Syrië fragiel en hebben mensen onze hulp nodig om hun leven opnieuw op te bouwen."

Onhoudbaar situatie

De UNHCR schrijft ook over flinke bezuinigingen op de hulp aan vluchtelingen. Sinds 2015 was de financiering niet zo laag. De organisatie noemt de situatie "onhoudbaar, waardoor vluchtelingen kwetsbaar zijn".

De VN-hulporganisatie geeft geen details over welke donoren hun financiering hebben verlaagd. Onder de Amerikaanse president Trump zette de Verenigde Staten bijna alle hulp aan ngo's stop.

Ook verschillende Europese landen geven minder geld uit aan hulp en meer aan bijvoorbeeld defensie. Volgens de UNHCR is het aantal vluchtelingen "onhoudbaar hoog" en is er meer geld nodig.

Goedemorgen. De rechtbank doet uitspraak over lekken in het onderzoek naar oud-Kamervoorzitter Arib. En zo'n 180.000 scholieren wachten in spanning op een telefoontje van school of ze geslaagd zijn.

Eerst het weer: Vandaag schijnt de zon uitbundig en op veel plaatsen wordt het zomers warm met 23 tot 28 graden. Daarbij waait en matige tot vrij krachtige oostenwind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten?

Wat heb je gemist?

Het versterken van het elektriciteitsnet is moeilijker dan verwacht. In Gelderland, Flevoland en Utrecht zullen bedrijven daardoor langer moeten wachten op een nieuwe of zwaardere netaansluiting.

Oorspronkelijk was de uitbreiding gepland voor 2029, maar inmiddels gaat netbeheerder Tennet uit van 2033 of zelfs 2035. Ook producenten van wind- en zonnestroom zullen langer moeten wachten op een aansluiting in de genoemde provincies.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Voor het eerst is de onbekende zuidpool van de zon onthuld, Het ruimtevaartuig Solar Orbiter heeft de beelden teruggestuurd naar de aarde in een gezamenlijke missie van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) en NASA.

De baanbrekende waarnemingen brachten ook een chaotische lappendeken van magnetische activiteit op de pool van de zon in kaart. Volgens de betrokken onderzoekers zijn de nieuwe unieke beelden het begin van een nieuw tijdperk in de zonnewetenschap.

Fijne dag.

Nederlanders weten meer over klimaatverandering, maar het thema verliest in hun gedachten toch aan urgentie. Zeker onder jongeren zijn de zorgen over het klimaat kleiner geworden vergeleken met eerdere jaren. Ze weten dat het desastreuze gevolgen kan hebben, maar vinden het een "abstract begrip" met "nog weinig tastbare impact op hun directe omgeving", meldt onderzoeksbureau Ipsos I&O na representatief opinieonderzoek.

Het bureau rapporteert over de vijfde meting in dit onderzoek en ziet dat de klimaatzorgen sinds 2019 nog nooit zo klein zijn geweest. Een substantieel deel van de Nederlanders vindt dat het kabinet (veel) meer moet doen om klimaatverandering tegen te gaan, maar die groep is kleiner geworden. 42 procent van de Nederlanders wil meer actie van de overheid. Twee jaar terug lag dat nog flink hoger: op 47 procent.

Hoewel jongeren vaker dan andere leeftijdsgroepen meer actie willen tegen klimaatverandering, is die groep geslonken. In 2023 vond 61 procent van de 18- tot 24-jarigen dat het kabinet meer moest doen, nu is dat nog maar net iets meer dan de helft: 54 procent. Ook bij oudere jongeren (25 tot 34 jaar) is een flinke afname te zien, van 54 procent naar 48 procent.

Jongeren zeggen tegen Ipsos I&O dat ze meer met hun dagelijkse bezigheden (opleiding, werk, rondkomen) bezig zijn en niet veel denken aan het klimaat. Lokale thema's zoals wonen en migratie staan dichter bij hen. Ook zien ze in het nieuws meer over bijvoorbeeld de Amerikaanse president Trump en de oorlogen in Oekraïne en Gaza.

Vast in systeem

"Ze zien best dat het probleem bestaat, maar ze voelen zich op allerlei manieren tegengehouden om er iets aan te doen", vertelt onderzoeker Maartje van Will. "Ze beschrijven dat ze vastzitten in een systeem en dat ze daar geen oplossing voor zien. En ze zeggen ook: als bedrijven en landen geen maatregelen treffen, is mijn eigen inzet ook zinloos." Ongeveer de helft van alle Nederlanders deelt dat beeld.

Veel jongeren vinden het moeilijk om niet mee te gaan in trends in bijvoorbeeld koopgedrag. Ze zien overconsumptie en zijn daar met het oog op klimaatverandering kritisch over, maar ontkomen er zelf ook niet aan. Ook de hogere kosten van duurzame producten wegen voor veel Nederlanders mee. Drie op de tien zegt het zich niet te kunnen veroorloven om duurzamer te leven.

Dit alles en de omvang van de klimaatproblematiek verlamt jongeren en maakt ze somber. Ze weten niet waar ze moeten beginnen bij het werken aan een oplossing en zijn somberder over de toekomst dan ouderen. Waar 51 procent van alle Nederlanders het somber inziet voor toekomstige generaties is dat voor 18- tot 24-jarigen 59 procent. Voor de groep 25-34-jarigen is het zelfs 63 procent.

VVD-stemmer: meer actie van kabinet

Hoewel het onderzoek al voor de kabinetsval is gedaan, kunnen de uitkomsten van betekenis zijn voor de partijen die nu hun verkiezingsprogramma's opstellen. "Als je kijkt naar deze resultaten zie je ook dat jongeren heel duidelijk laten weten dat ze de overheid nodig hebben om verandering te brengen", zegt Van Will.

Gekeken naar kiezers per politieke partij levert dat een redelijk voorspelbaar beeld op. Stemmers op Groenlinks-PvdA en de Partij voor de Dieren vinden vaker dat het kabinet meer moet doen, bij bijvoorbeeld de PVV-stemmer leeft die gedachte totaal niet.

Wat opvalt, zegt Van Will, is dat er bij de VVD wat meer behoefte lijkt aan actie van het kabinet. "Specifiek voor de VVD-stemmers zie je dat de groep die vindt dat het kabinet meer moet doen groter is dan in 2023. Dat zegt misschien ook wel wat over het pad dat de VVD zou kunnen kiezen bij de verkiezingen."

Menselijke gevolgen

Ipsos I&O stelt vast dat meer Nederlanders zich ervan bewust zijn dat hun gedrag gevolgen heeft voor de klimaatverandering. Zeker onder jongeren is dat idee wel doorgedrongen: slechts 20 procent van de jongeren denkt dat het niet uitmaakt wat ze doen of laten. Twee jaar eerder was dat nog bijna het dubbele: 38 procent.

Ook het aantal Nederlanders dat ziet dat de mens verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde groeide in vrijwel alle leeftijdsgroepen. Specifieker weten jongeren (60 procent) bijvoorbeeld vaker dan de gemiddelde Nederlander (41 procent) dat vleesproductie slecht is voor het klimaat. Ook kunnen jongeren makkelijker spontaan duurzame keuzes noemen, zoals minder vliegen, minder kleding kopen en beter je huis isoleren.

De uitbreiding van het hoogspanningsnet in Gelderland, Utrecht en de Flevopolder loopt jaren vertraging op. Hierdoor moeten grootverbruikers van energie zoals winkels, bedrijven, supermarkten en scholen langer wachten op een nieuwe of zwaardere aansluiting.

Oorspronkelijk was de uitbreiding gepland voor 2029, maar inmiddels gaat netbeheerder Tennet uit van 2033. Bij meer tegenslagen kan dat zelfs 2035 worden. En dat terwijl de vraag naar elektriciteit steeds groter wordt.

Boosdoener is de plaatsing van een hoogspanningsstation in Utrecht-Noord. Nu is het hoogspanningsnet in Utrecht, Gelderland en de Flevopolder nog één geheel. Vanwege de toegenomen vraag naar stroom, wil Tennet het opknippen in vier delen. Dat kan pas als er een nieuw hoogspanningsstation in Utrecht-Noord geplaatst is.

Tennet probeert al langere tijd om een geschikte locatie voor dit station te vinden, maar loopt tegen verschillende problemen aan. Zo speelt mee dat Utrecht een dichtbevolkte provincie is, en sommige inwoners bezwaarprocedures starten tegen de plaatsing van een dergelijk hoogspanningsstation.

Vraag neemt toe

Er is grote druk op het elektriciteitsnet, ook doordat consumenten en ondernemers in hoog tempo overstappen naar elektrisch rijden, produceren en verwarmen, schrijft Tennet. Op veel plekken moet het elektriciteitsnet verdubbelen, soms zelfs verdrievoudigen. Tennet meldde jaren geleden al dat het hoogspanningsnet in de regio vol was.

Dat de uitbreiding langer gaat duren "is een buitengewoon teleurstellende boodschap, niet alleen voor ondernemers en organisaties die langer moeten wachten, maar voor de hele regio", zegt Robert Kuik, directeur netplanning bij Tennet. "De druk op het elektriciteitsnet in dit gebied is al ongekend hoog. Dat is iets wat ons grote zorgen baart."

Door de vertraging moeten vooral grootverbruikers langer wachten, maar indirect kunnen ook inwoners de gevolgen merken. Bijvoorbeeld omdat ze langer moeten wachten op een nieuwe supermarkt. Ook producenten van wind- en zonnestroom zullen langer moeten wachten op een aansluiting in de provincies.

Vertragingen

Tennet en regionale netbeheerders onderzoeken de komende maanden de nieuwe situatie op het stroomnet die door de vertragingen ontstaat. In het najaar verwachten ze meer te kunnen vertellen over wat de vertraging voor klanten gaat betekenen.

In april kondigde Tennet aan dat ook enkele projecten in Noord-Brabant en Limburg langer duren dan gepland. Toen waarschuwde de netbeheerder al dat meer projecten in Nederland de komende jaren vertraging oplopen.

In verschillende Amerikaanse steden wordt opnieuw gedemonstreerd tegen de arrestatie en deportatie van migranten. Het gaat onder meer om Los Angeles, New York, San Antonio, Spokane en Indianapolis, schrijft CNN. Eerder waren ook al protesten verspreid door het land, zoals in Las Vegas, Seattle en Boston.

In New York was de sfeer gespannen. Daar zijn meerdere mensen aangehouden. In LA was opnieuw een protest voor het gemeentehuis. CNN-journalisten ter plaatse zagen agenten rubberkogels gebruiken om de menigte uiteen te drijven. Volgens de politie zaten er mensen in de menigte die "professioneel vuurwerk en stenen naar agenten gooiden".

Dit zijn beelden uit de steden Los Angeles en Spokane:

De protesten begonnen dit weekend in Los Angeles, waar sinds zaterdag bijna 400 mensen zijn aangehouden door de politie. De overgrote meerderheid van de arrestaties was omdat mensen het gebied niet wilden verlaten, ondanks verzoeken van de politie. Er zijn tot nu toe een handvol ernstigere aanklachten geweest, waaronder mishandeling van agenten en het bezit van een molotovcocktail en een wapen.

Arrestaties

Het Openbaar Ministerie in de stad stelt dat, in tegenstelling tot wat de sensationele beelden in sommige media laten zien, slechts een klein deel van de inwoners protesteert en de betogingen overwegend vreedzaam verlopen. "99,99 procent van de mensen in Los Angeles heeft zich niet met illegale activiteiten beziggehouden", zegt Nathan Hochman, officier van justitie van Los Angeles County.

Volgens Hochman worden mensen die vreedzaam protesteren beschermd. Degenen die zich bezighouden met illegale activiteiten, worden gearresteerd en vervolgd. Volgens hem hebben zo'n 4000 mensen de afgelopen dagen gedemonstreerd in Los Angeles, daarvan zijn 400 mensen aangehouden, onder meer vanwege geweld tegen agenten en verboden wapenbezit.

Opnieuw avondklok

Eerder deze week liepen de spanningen in Los Angeles verder op na de inzet van de Nationale Garde. Duizenden betogers gingen de straat op. Ze blokkeerden een snelweg en staken auto's in brand. De rest van de week staan er meer protesten gepland verspreid door de VS, schrijft CNN.

Gisteren werd in delen van het centrum van LA een avondklok ingesteld. Die avondklok geldt vanavond opnieuw van 20.00 uur tot 06.00 uur (lokale tijd).

Gisteravond zei gouverneur Gavin Newsom van Californië in een emotionele toespraak dat "de democratie voor onze ogen wordt aangevallen". Trump besloot namelijk tegen de zin van Newsom de Nationale Garde in te zetten.

Newsom heeft de regering-Trump aangeklaagd in een poging om de inzet van militairen in Los Angeles te stoppen. De zitting staat voor later vandaag gepland. Volgens critici leidt de inzet van het leger juist tot meer geweld.

Ondertussen melden functionarissen dat er binnen twee dagen ook Amerikaanse mariniers naar Los Angeles komen. Die zullen zich bij de Nationale Garde voegen op straat in Los Angeles. Ze zouden bevoegd zijn om iedereen aan te houden die immigratiemedewerkers hinderen of de confrontatie aangaat met agenten.

Boven ons land was in de nacht van woensdag op donderdag een zogenoemde aardbeienmaan te zien. Wie vannacht naar de volle maan keek, kon een rode gloed zien.

Toch dankt deze aardbeienmaan zijn naam niet aan de rode kleur, maar aan de periode, want in deze tijd van het jaar worden veel aardbeien geoogst. Daarom wordt de volle maan in juni een aardbeienmaan genoemd.

De rode of oranje gloed komt doordat de maan laag aan de hemel staat en door een dikkere laag van de atmosfeer te zien is. Doordat de maan dit jaar uitzonderlijk laag aan de horizon bleef staan, was deze kleur langer zichtbaarder dan anders.

De volle maan bleef in twee decennia niet zo laag bij de horizon als vannacht. De volgende keer dat dat gebeurt is pas in 2043.

Dat leverde mooie plaatjes op in Nederland:

De junimaan werd vroeger in ons land de honingmaan genoemd, zoals ook andere manen bijzondere benamingen hadden, als hooimaan (juli), graanmaan (augustus) en oogstmaan (september).

Onder invloed van Amerikaanse media wordt voor dit jaarlijks terugkerende fenomeen steeds vaker de benaming gebruikt van de inheemse inwoners van dat continent. Daarin is bijvoorbeeld in januari de wolfmaan te zien, kent april de roze maan en heet die van oktober de jagersmaan.

Een enkele keer leidt dat tot bijzondere woordcombinaties, zoals de superwolfbloedmaan van een aantal jaren geleden. Daarbij kleurde de supermaan van januari rood door een maansverduistering.

Ook in de rest van de wereld werd de volle aardbeienmaan uitgebreid vastgelegd:

De 14-jarige Franse leerling die dinsdag een onderwijsassistente doodstak in Nogent had zich voorgenomen een willekeurige medewerker van zijn middelbare school te doden. Dat deed de dader nadat hij vrijdag op het schoolplein een standje had gekregen, omdat hij daar met zijn vriendin stond te zoenen. Dat maakte de officier van justitie bekend na het verhoor van de jongen.

De 31-jarige onderwijsassistente was niet degene die hem op het schoolplein had toegesproken. Volgens de aanklager verklaarde de jongen dat hij op zaterdag al een plan had bedacht om een medewerker te doden, maar dat het niet uitmaakte wie dat zou zijn.

De doodgestoken medewerkster was aan het helpen bij het controleren van de tassen van leerlingen, vlak voor de ingang.

Geen spijt

Dinsdag nam de dader het grootste mes van thuis mee naar school, dat volgens hem "de meeste schade kon toebrengen".

Volgens de aanklager is er geen sprake van een psychische stoornis, "maar is de jongen wel fan van gewelddadige videogames". Verder kwam hij tijdens het verhoor afstandelijk over en zei hij geen spijt te hebben van zijn daad, zegt de officier van justitie.

Willekeurige controles

Geweld op scholen is een probleem in Frankrijk. Zo werd er in april nog een meisje doodgestoken op een school in Nantes. Drie anderen raakten toen gewond.

Premier Bayrou riep daarna op tot betere controle op wapens bij scholieren, en de politie ging bij scholen willekeurige controles uitvoeren.

Een Nederlandse man is in Duitsland betrapt met 124.000 euro in een koelkast. Dat gebeurde vorig week in Reitzenhain bij de grensovergang met Tsjechië, meldt de politie. Agenten controleerden daar de auto van de 40-jarige Nederlander.

Toen de man werd gevraagd of hij geld bij zich had, zei hij dat hij zo'n 50 euro in zijn broekzak had zitten. Bij inspectie van de auto vond de politie een kleine wijnkoelkast in de achterbak. De koelkast zat nog in de originele verpakking, maar die verpakking was wel beschadigd.

De man verklaarde dat het ging om een retourzending en dat hij de koelkast vanuit Slowakije terug naar Nederland bracht. Hij kon niet zeggen of er nog spullen in de koelkast lagen. De koelkast bleek dus niet leeg te zijn: er zaten meerdere pakketten met contant geld in.

De man wordt verdacht van witwassen. Zowel het geld als de koelkast is in beslag genomen. De douane-inspectie van Dresden doet verder onderzoek.

Uitleggen

Als iemand Duitsland binnenkomt of verlaat moet diegene contant geld met een waarde van 10.000 euro of meer mondeling melden bij de douanecontrole als hiernaar gevraagd wordt.

Ook als de grens van 10.000 euro niet wordt overschreden, moet iemand desgevraagd kunnen uitleggen waar het geld vandaan komt en waar het voor gebruikt zal worden.

Deze week klinkt er voor het laatst livemuziek in De Kuip. Nog drie optredens van de Haagse band Di-rect en dan is het zaterdagavond voorbij met de grote concerten in het Rotterdamse stadion.

"We hebben besloten dat we een voetbalstadion zijn en dat we onze volle focus op het voetbal willen hebben", zegt directeur Lilian de Leeuw bij Rijnmond. "Naast Feyenoord willen we natuurlijk ook het huis van Oranje zijn en blijven. Dan blijft er beperkt ruimte over voor concerten."

Bovendien: Rotterdam wil graag woningen bouwen in de buurt. Met de huidige geluidsnormen kan dat wel, maar zouden er dure vormen van geluidsisolatie moeten komen. Vinden er geen concerten meer plaats in De Kuip, dan hoeft dat niet. Dus houden de popconcerten op. De gemeente is daar zo blij mee dat het stadion financieel wordt gecompenseerd,

"Ik begrijp de emoties. Ik ben zelf ook een groot muziekliefhebber, dus als persoon vind ik het ook jammer," zegt De Leeuw. "Maar als ik bedrijfsmatig kijk is dit een hele logische keuze."

Stromende regen

Feit is dat er deze week een eind komt aan bijna 47 jaar muziekgeschiedenis in Rotterdam-Zuid. Het eerste concert in De Kuip werd op 23 juni 1978 gegeven door Bob Dylan, samen met Eric Clapton, voor 50.000 bezoekers in de stromende regen. Pas vier jaar later waren er weer concerten: The Rolling Stones en Simon & Garfunkel.

Het was de tijd van de hele nacht doorhalen en bij de VVV 's ochtends vroeg een kaartje kopen, herinnert Erik van der Waal zich. "Ouderwets een nummer op je hand voor wie wanneer aan de beurt was."

Bij een concert van Metallica smokkelde hij een wegwerpcamera mee naar binnen omdat fotograferen toen verboden was. Ook dàt paste in het beeld van de jaren '80 en '90.

Niet lang na de Amerikaanse en Britse artiesten meldden zich ook Nederlandse artiesten in De Kuip, zoals René Froger en Marco Borsato.

Tweede ring

Rotterdammer Marcel Mulhuyzen zag alle concerten van de Rolling Stones in De Kuip, maar hij herinnert zich vooral het eerste, toen hij 32,50 gulden betaalde voor het allerlaatste kaartje. In vak RR, op de tweede ring. "In die tijd waren er nog geen videoschermen, dus ik zat twee uur lang naar piepkleine poppetjes te kijken, omdat het podium helemaal aan de andere kant stond. "Is dit het nou' dacht ik toen".

Gelukkig kwam het goed bij de twee volgende concerten, met mooie veldplaatsen: "Ik stond rechts vooraan bij het podium en zag mijn helden van dichtbij."

Kenners én bezoekers herinneren zich vooral de zomers van 1988 en 1992. In 1988 bijvoorbeeld stonden Michael Jackson, Pink Floyd, Bruce Springsteen, George Michael en Prince in het stadion. Dire Straits, Eric Clapton & Elton John, Guns n' Roses, Michael Jackson en Genesis kwamen in 1992.

Na een aantal jaren stilte zette Rammstein De Kuip in 2019 twee avonden lang op z'n kop met snoeiharde muziek en vlammenwerpers. Even later in 2019 gaf Marco Borsato opnieuw een reeks concerten.

Madonna stond te dansen

En nu is het dus - bijna - voorbij. "Ik heb zoveel mogelijk materiaal teruggekeken van al die concerten", zegt stadiondirecteur De Leeuw. "Dan zitten er zulke legendarische stukken tussen. Denk bijvoorbeeld aan Madonna, die gewoon hier op het podium stond te dansen. Maar ook juist weer de hele kleine sfeer van Simon & Garfunkel."

"Maar ik denk dat mijn echte favoriet het concert van deze week van Di-rect gaat worden. Deze gaat echt de geschiedenisboeken in", zegt ze. En als het stil wordt, zaterdagavond na het concert? "Bij dat allerlaatste moment kan je natuurlijk best een traan laten, maar ik denk dat het vooral een moment is om het glas te heffen. Dat je het moet vieren en dat je ongelofelijk trots moet zijn op de hele 47 jaar aan concerten."

De Europese Unie, Spanje en het Verenigd Koninkrijk hebben een akkoord bereikt over de status van Gibraltar. Het Britse overzeese gebiedsdeel was sinds het Brexitreferendum in 2016 onderwerp van discussie. Afgesproken is nu dat de rots die aan het zuiden van Spanje grenst bij de Schengenzone komt. Daardoor is er vrij verkeer van personen en goederen tussen Spanje en Gibraltar mogelijk zonder grenscontroles.

Grenswerkers uit Spanje en Gibraltar kunnen voortaan zonder lange wachttijden de grens over. Dat geldt ook voor de miljoenen toeristen die jaarlijks naar de rots komen. Reizigers die aankomen op de luchthaven van Gibraltar moeten hun paspoort twee keer laten zien, aan de Gibraltarese en de Spaanse douane.

Hiermee komt een einde aan jaren van politiek gesteggel over de status van "de rots". Gibraltar is sinds 1713 Brits, maar Spanje beschouwt het als bezet gebied. Bij het Brexitreferendum stemde 96 procent van de kiezers van Gibraltar tegen. De bevolking wilde dus in de EU blijven, maar moest eruit omdat de meerderheid van de Britten voor Brexit stemde.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Lammy zegt dat met de overeenkomst de Britse soevereiniteit wordt gewaarborgd en de economie van Gibraltar wordt beschermd.

Eurocommissaris van Handel Sefcovic noemt het een akkoord voor alle partijen en spreekt van "het neerhalen van het laatste hek in Europa". De Spaanse minister van Buitenlandse Zaken Albares ziet het als een historisch akkoord. Volgens de Chief Minister van Gibraltar, Fabian Picardo, beschermt het akkoord toekomstige generaties op Gibraltar zonder dat de Britse soevereiniteit wordt aangetast.

Het Britse parlement moet het akkoord nog wel goedkeuren.

Britse oppositiepartijen reageren afwijzend op de overeenkomst. Volgens Reform UK toont de Labour-regering geen respect voor overzeese gebiedsdelen. De partij spreekt van "weer een overgave". De Conservatieve Partij zegt de tekst tot in detail te zullen bestuderen om er zeker van te zijn dat er geen terrein wordt prijsgegeven.

"De democratie wordt voor onze ogen aangevallen", zei gouverneur Gavin Newsom van Californië gisteravond in een emotionele toespraak. De Democraat en president Trump zijn in een felle strijd verwikkeld sinds Trump besloot de Nationale Garde te mobiliseren vanwege de protesten in Los Angeles tegen het oppakken en deporteren van immigranten.

"Californië is misschien als eerste aan de beurt, maar andere staten zullen volgen", waarschuwde Newsom.

Gisteren braken er voor de vijfde dag op rij rellen uit in de stad. "Als sommigen van ons zonder huiszoekingsbevel van straat geplukt kunnen worden, alleen gebaseerd op een vermoeden of huidskleur, is niemand van ons veilig", zei Newsom.

Hij haalde ook fel uit naar het Congres. "Er is geen macht en tegenmacht meer. De rechtstaat maakt steeds meer plaats voor de heerschappij van Don."

Scheiding der machten

Wat Trump doet druist inderdaad in tegen de Amerikaanse rechtstaat, zegt de Amerikaanse hoogleraar constitutioneel recht Kim Wehle van de Universiteit van Baltimore. De Amerikaanse democratie kent een scheiding van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. "Trump probeert alle macht naar zich toe te trekken."

"Met het mobiliseren van de nationale garde gaat Trump te ver, want er is niet voldaan aan de wettelijke trigger hiervoor", zegt Wehle. Daarvoor moeten zwaarwegende redenen zijn en het verzoek moet van de gouverneur van een staat zelf komen. Dat was nu niet het geval. De staat Californie heeft daarom aangifte gedaan tegen Trump en het ministerie van Defensie.

De demonstraties verliepen bovendien relatief vreedzaam en waren beheersbaar voor de lokale politie, zegt ze. "Het was Trump die met het sturen van de nationale garde chaos veroorzaakte. Hij escaleert. Dit is een stap richting een autoritair regime."

Trump heeft gisteren ook honderden mariniers naar Los Angeles gestuurd. "Hij gebruikt de federale militaire autoriteit in een civiele context en dat is illegaal onder de Posse Comitatus Act." De enige uitzondering hierop is de Oproerwet uit 1807. "Trump heeft zich hier officieel nog niet op beroepen, al zinspeelt hij er wel op."

Trump wil dit al langer, zegt Amerikakenner Kenneth Manusama. "Los Angeles is een vingeroefening om het leger in te zetten: hoe ver kan ik gaan, hoe reageert men?" Dat ziet ook Wehle: "Hij neemt stappen om mogelijk zijn macht uit te oefenen op manieren die we nog niet hebben gezien."

"Macht en tegenmacht zijn er niet bij de Trumpregering", zegt Manusama. "De Republikeinse meerderheid in het Congres, die Trump moet controleren, is enthousiast over zijn optreden. En de oppositie is bijzonder stil." Het geeft volgens hem aan hoe de Democratische partij worstelt met de omgang met Trump. "Ik denk dat veel Democratische kiezers opgelucht zijn dat Newsom zich wel uitspreekt."

Newsom wordt gezien als mogelijke kandidaat voor de volgende presidentsverkiezingen. "Hij is een van Trumps meest uitgesproken tegenstanders en wordt al door zijn achterban gehaat. Door Newsom te vernederen kan hij punten scoren", zegt Manusama. "Ze vinden het ook logisch om Californië aan te pakken: ze hebben al de perceptie dat die staat echt een rotzooi is: slecht georganiseerd en met veel ongedocumenteerde migranten."

Nieuwszender MSNBC meldde dat de federale immigratiedienst ICE voorbereidingen treft om ook teams te sturen naar Seattle, Chicago, Philadelphia, New York en Northern Virginia. Ook dat zijn plekken waar de Democraten in de meerderheid zijn.

Vooropgezet plan

Manusama ziet in de aankondiging een vooropgezet plan van Trump. "Met als logisch gevolg dat de aankondiging protesten gaat veroorzaken en dan de Nationale Garde weer ingezet kan worden." Die gelegenheid zal snel aangegrepen worden, denkt de Amerikakenner. "Er hoeft maar één rel te zijn, één auto in brand te staan en ze zullen het aangrijpen."

Ook de lokale handhaving worstelt hiermee. Zo zei een politiechef in Seattle dat hij niet mee wil werken aan het inperken van het demonstratierecht. Dat kan extra escalatie in de hand werken, zegt Manusama. "Als de lokale politie niet optreedt, krijg je een directe confrontatie tussen demonstranten en ICE, en vervolgens ook tussen demonstranten en de Nationale Garde."

Newsom heeft de rechter gevraagd het militaire optreden in Los Angeles een halt toe te roepen. "Ik denk dat de rechter huiverig is om in deze politieke kwestie te stappen", zegt Manusama. Als de rechter Trumps optreden veroordeelt, zal de regering de nationale garde en mariniers moeten terughalen. "Maar het is moeilijk voor te stellen dat de regering dan inbindt", zegt Manusama.

Trump lijkt nog verder te willen gaan. Hij kondigde aan dat demonstranten bij de militaire mars van komende zaterdag "met grote kracht worden aangepakt." Hij lijkt hiermee ook op vreedzame demonstranten te doelen.

"De boodschap die wordt uitgezonden is dat het gevaarlijk is om de straat op te gaan, dus om de rechten van het eerste amendement uit te oefenen", zegt Wehle.

Welke ondemocratische stappen heeft Trump de afgelopen maanden gezet? Nieuwsuur zet het op een rij in deze video:

Voormalig Hollywoodproducent Harvey Weinstein is door een jury schuldig bevonden aan aanranding. De zaak bestond uit drie aanklachten. Bij een tweede aanklacht is hij niet schuldig bevonden en over een derde aanklacht heeft de jury nog geen besluit genomen.

Het ging om de herbehandeling van twee aanklachten uit 2020 en één nieuwe aanklacht.

De jury in New York bevond in het nieuwe proces de 73-jarige Weinstein schuldig aan aanranding van productie-assistent Miriam Haley in 2006. Hij werd niet schuldig bevonden bij de nieuwe aanklacht, van Kaja Sokola. Weinstein zou Sokola in 2002 hebben aangerand toen ze 16 jaar was.

De jury heeft nog geen besluit genomen over de derde aanklacht, de vermoedelijke verkrachting van actrice Jessica Mann in 2013. Morgen zal de jury verder beraadslagen hierover.

#MeToo

In 2020 werd Weinstein veroordeeld tot 23 jaar cel voor het verkrachten van Mann en het aanranden van Haley. De zaak was een mijlpaal voor de #MeToo-beweging: nadat de beschuldigingen tegen Weinstein naar buiten waren gekomen, maakten meer vrouwen in Hollywood bekend slachtoffer te zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hieruit ontstond een wereldwijde beweging tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag.

In april vorig jaar schrapte een gerechtshof het vonnis. Een meerderheid van de rechters was ervan overtuigd dat Weinstein geen eerlijk proces had gehad. Aanklagers in New York startten een nieuw proces tegen de oud-producent.

In december 2022 werd Weinstein in een andere zaak in Los Angeles veroordeeld tot zestien jaar cel. Hij werd schuldig bevonden aan het verkrachten van een vrouw, die anoniem bleef, in een hotelkamer in 2013. Hij moet deze straf aansluitend aan de straf in de New York-zaak uitzitten. Weinstein tekende vorig jaar beroep aan, volgens hem heeft hij ook in LA geen eerlijk proces gehad. De rechter moet hier nog over oordelen.

De Duitse politie heeft bij een grenscontrole een vader opgepakt die zijn drie maanden oude baby probeerde te ontvoeren. De baby was meegenomen uit een Nederlands ziekenhuis en als vermist opgegeven. De Nederlandse autoriteiten hadden een opsporingsbericht uitgevaardigd voor zowel het kind als de vader.

De bestuurder, een 45-jarige man uit Moldavië, werd vrijdag gecontroleerd op parkeerplaats Bunderneuland in Bunde, vlak over de grens bij Bad Nieuweschans in Groningen. In het voertuig lag ook zijn drie maanden oude baby.

Volgens de politie had de man het kind kort daarvoor zonder toestemming meegenomen uit een ziekenhuis in Nederland, waar het werd behandeld. Welk ziekenhuis dat is, is niet bekendgemaakt.

Het kind werd onderzocht en met een ambulance teruggebracht naar een ziekenhuis in Nederland. Tegen de vader is aangifte gedaan wegens overtreding van de verblijfswet. In Duitsland bleek dat hij al meermalen met justitie in aanraking was gekomen.

Het onderzoek naar de kinderontvoering wordt voortgezet door de Nederlandse justitie. De Nederlandse politie kon nog niets zeggen over de zaak.

De oplopende wachtlijsten voor een UWV-keuring leveren geschrokken reacties op, zowel bij maatschappelijke organisaties als in de Tweede Kamer.

Vandaag werd duidelijk dat het aantal mensen dat wacht op een medische keuring voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA), fors zal toenemen. Nu staan nog 29.000 mensen op de wachtlijst bij het UWV. Dat aantal loopt naar verwachting op naar 100.000 in 2027, en in 2030 zelfs naar 200.000.

Fatma Koşer Kaya, voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR), zegt "zich dood geschrokken" te zijn. De LCR vertegenwoordigt mensen die financiële ondersteuning krijgen van de overheid, zoals een uitkering. "Dit is gigantisch. Het werkelijke probleem is dat de wetgeving zo ingewikkeld is, waardoor burgers in onzekerheid zitten en hun rechten geschaad worden. De politiek is nu echt aan zet om hier verandering in te brengen."

Verantwoordelijk demissionair minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) kondigde eerder al verschillende maatregelen aan. Zo krijgen 60-plussers tijdelijk een lichtere beoordeling. Koşer Kaya van de Cliëntenraad noemt dat "een druppel op een gloeiende plaat. Het hele systeem is het probleem."

Verzekeringsartsen

Dat herkent Laurens Buisman, verzekeringsarts en directeur van medisch adviesbureau 1MA. "Soms zie je dat één persoon wel door vier verzekeringsartsen wordt gezien. Dat is verspilling van de capaciteit. Ondertussen geeft de lange wachttijd veel onzekerheid aan mensen, omdat een medische beoordeling bepaalt of iemand een uitkering krijgt of niet."

Een belangrijke oorzaak van de lange wachttijden is ook het gebrek aan verzekeringsartsen die de keuringen uitvoeren. Volgens Buisman komt dat onder meer door de manier waarop artsen door het UWV worden aangestuurd. "Het UWV kijkt naar de aantallen mensen die een arts per dag beoordeelt, minder naar de medische inhoud."

"Dat maakt werken voor het UWV eenzijdiger en niet altijd even uitdagend voor artsen", legt Buisman uit. "Veel artsen hebben er behoefte aan om zich door te ontwikkelen, maar die mogelijkheden zijn bij het UWV beperkt."

Ook NOVAG, de beroepsvereniging en vakbond van de verzekeringsartsen bij het UWV, is kritisch over het beleid van de afgelopen periode. Voorzitter Wim van Pelt: "Er zijn de afgelopen jaren te weinig keuringsartsen opgeleid. Met 150 extra fulltime artsen zou dit probleem opgelost kunnen worden."

Politiek

"Bizar", "schrijnend" en "zorgelijk", zijn woorden die Tweede Kamerleden gebruiken over de prognoses van het UWV. "Het zijn ongekende aantallen en het is onvoorstelbaar dat de problemen juist groter worden, in plaats van kleiner", vindt VVD-Kamerlid Aartsen.

Aartsen vindt dat demissionair minister Van Hijum de nieuwe regels voor zzp'ers veel te streng interpreteert. Daardoor neemt het UWV dit jaar wat hem betreft onnodig afscheid van een groot deel van de keuringsartsen en lopen de achterstanden op. "Het UWV moet gewoon deze zzp'ers niet categorisch uitsluiten", vindt Aartsen.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn ziet een andere oplossing: zij vindt dat de minister andere beoordelingen moet laten vallen, bijvoorbeeld die voor bedrijven die zelf verantwoordelijk zijn voor hun zieke medewerkers. "Dat zijn beoordelingen die niet nodig zijn", vindt Patijn.

Over één ding zijn de partijen het in ieder geval eens: de lange wachtrij is "buitengewoon pijnlijk" voor de mensen die erop staan. Iedereen vindt daarom ook dat het arbeidsongeschiktheidsstelsel op de schop moet. Vorig jaar gaf een speciale onderzoekscommissie al een voorzet voor deze complexe operatie, die vermoedelijk minstens tien jaar gaat duren.

Minister van Hijum is in ieder geval van plan om in zijn demissionaire periode hiervoor zoveel mogelijk voorwerk te doen. "Ik ga de voorstellen op de stip leggen, zodat een volgend kabinet hervormingen kan indienen", zo belooft hij. Een nieuw stelsel gaat echter volgens de minister "nog jaren duren".

Samen met zijn broers Carl en Dennis vormde Brian Wilson, die op 82-jarige leeftijd is overleden, het hart van de band die met zijn surfmuziek begin jaren 60 ongekend populair was: The Beach Boys.

De vrolijke, swingende 'niets aan de hand' liedjes stonden in scherp contrast met zijn mentale gesteldheid. Het grootste deel van zijn leven kampte Wilson met zware psychische problemen. Die demonen, zoals hij ze zelf noemde, verjaagde hij met muziek, tot dat niet meer lukte.

Doof aan één oor

Brian Wilson kwam 20 juni 1942 ter wereld in Hawthorne in Californië, een stadje binnen het grootstedelijk gebied van Los Angeles. De drie broers groeiden op in een gezin waar muziek centraal stond, maar waar ze ook fysiek en mentaal werden mishandeld door hun vader, een mislukte songwriter.

Toch was het ook de vader die hen stimuleerde om een band te beginnen en die een platencontract voor ze regelde. Vanaf het begin was Brian behalve bassist en zanger ook het muzikale brein van de band. Volgens zijn vader was Brian zo muzikaal dat hij voor zijn eerste verjaardag al de melodie van een liedje dat zijn vader voor hem zong kon herhalen.

Als jong kind verloor Wilson het gehoor in zijn rechteroor. Dat zou gebeurd zijn nadat hij van zijn vader een klap had gekregen op zijn oor, hoewel ook andere verhalen de ronde deden. In zijn autobiografie vertelde hij later dat zijn spraak naar de andere kant van zijn mond was geduwd doordat hij aan één kant doof was. Daardoor stond zijn mond scheef en leek het of hij een beroerte had gehad.

Surfin'

In 1961 richtten de drie Wilson-broers, hun neef Mike Love en Brian's vriend Al Jardine The Beach Boys op, een band die geïnspireerd werd door het Amerikaanse vocale kwartet The Four Freshmen. Negen maanden na de oprichting scoorden ze hun eerste hit Surfin'.

Tussen 1962 en 1965 maakte de band in hoog tempo acht albums vol met nummers over met name surfen (wat behalve Dennis Wilson niemand in deze boyband overigens kon), auto's en meisjes.

Na hits als Surfin' USA, I Get Around en California Girls was de opkomst van The Beatles voor Wilson aanleiding om de band een meer experimentele, psychedelische richting in te sturen. Hij werd daarin sterk beïnvloed door het werk van Phil Spector en zijn 'wall of sound'.

Ook besloot hij niet meer live op te treden. De verlegen Brian voelde zich veel meer op zijn gemak in de studio. Daar werkte hij aan zijn magnum opus Pet Sounds, dat in 1966 verscheen en beschouwd wordt als een van de beste rockalbums aller tijden.

Op het album werd meerstemmige zang gecombineerd met geluiden en instrumenten die nooit eerder met rock werden geassocieerd, zoals fietsbellen, fluiten, strijkorkesten en drankblikjes. Pop, jazz, klassiek en avant-garde waren allemaal vertegenwoordigd op het album.

Wilsons doel was om het Beatles-album Rubber Soul te overtreffen. Dat lukte. Paul McCartney was onder de indruk en het album vormde op zijn beurt weer de inspiratie voor het Beatlesalbum Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band.

Muzikaal genie

Sindsdien werd Wilson door recensenten en collega-musici beschouwd als een genie, wat een grote druk op hem legde. In Europa nam de populariteit van The Beach Boys na het verschijnen van Pet Sounds flink toe. De latere single Good Vibrations werd een grote hit in Europa.

Wilson wilde hierna het grote succes van Pet Sounds overtreffen met het studio-album Smile waar hij aan werkte terwijl de band, aangevuld met nieuwkomer Bruce Johnston en Wilsons buurjongen David Marks, op tournee ging.

Het werd een mislukking. De nummers kwamen niet af en de andere bandleden reageerden negatief op de teksten en de ongekend complexe muziek. Wilson stortte in. Hij raakte in een zware depressie waarbij hij soms weken zijn bed niet uitkwam en die verergerd werd door zijn excessieve drugsgebruik.

Depressie

Wilson hoorde al sinds zijn 25ste stemmen in zijn hoofd. Dat begon nadat hij LSD had gebruikt. "Elke paar minuten zeggen de stemmen iets denigrerends tegen me, wat me een beetje ontmoedigt, maar ik moet sterk genoeg zijn om tegen ze te zeggen: 'Hé, zou je willen stoppen met mij te stalken?'", zei hij in 2011 in een interview.

Begin jaren 80 deed Wilson een beroep op psychiater Eugene Landy om van zijn depressie af te komen. Landy's behandelwijze was omstreden. Niet alleen trok hij bij Wilson in, hij bemoeide zich met ieder aspect van zijn leven en wierp zich zelfs op als zijn artistieke partner.

Toen Landy ook de hoofdbegunstigde bleek te zijn in Wilsons testament, greep zijn familie in en begon een rechtszaak tegen Landy. De rechtbank oordeelde in 1992 dat de psychiater zich uit het leven van Wilson moest terugtrekken.

Holland

Ondertussen gingen The Beach Boys zonder Brian Wilson verder. Ze werden in Europa steeds populairder en traden in Nederland op tijdens het Grand Gala du Disque, waar de groep in 1972 uit handen van Willem Duys een Edison ontving voor het album Surf's Up.

Na de warme ontvangst in Nederland besloot de groep in 1972 een plaat in Baambrugge op te nemen, die de toepasselijke titel Holland kreeg. De laatste grote hit van The Beach Boys in Nederland was Kokomo (1989) uit de film Cocktail met Tom Cruise.

Niet alleen Brian had problemen, ook met zijn broer Dennis ging het eind jaren 70 bergafwaarts vanwege een alcohol- en drugsverslaving. In 1983 verdronk hij tijdens een boottocht toen hij zwaar onder invloed te water raakte. Carl Wilson overleed in 1998 aan longkanker.

Solo-album

Tussen alle depressies en angsten door bleef Wilson wel altijd muziek maken en in 1988 verscheen zijn eerste soloalbum, Brian Wilson. Het tijdschrift Rolling Stone noemde het album "een verbluffende herinnering aan wat de pop al die jaren heeft gemist".

In 2011 verscheen alsnog het mislukte Smile-album in aangepaste vorm als The Smile Sessions. Een jaar later traden The Beach Boys mét Brian Wilson voor het eerst sinds lange tijd weer samen op tijdens de uitreiking van de Grammy Awards.

Er volgden een jubileumtournee vanwege het 50-jarige jubileum van de band en een gloednieuw album met als titel That's Why God Made The Radio. Binnen de kortste keren stond het album op de eerste plaats van de Amerikaanse hitlijsten, alsof de tijd nooit had stilgestaan en The Beach Boys nooit weg waren geweest.

Dementie

Op 30 januari 2024 stierf Wilsons vrouw Melinda Ledbetter plotseling. Niet lang na haar dood werd bekendgemaakt dat Wilson dementie had en onder curatele was gesteld.