NOS Nieuws - Algemeen

Op de dag dat president Trump werd geïnaugureerd, kondigde hij aan dat er in Amerika vanaf dat moment nog maar twee geslachten bestaan: die van man en vrouw. Nu zet hij dit om in concreet beleid. Er komt een verbod op transgender personen in het Amerikaanse leger. Binnenkort worden waarschijnlijk duizenden van hen ontslagen. Een van hen is kolonel Bree Fram. Al laat ze zich niet zomaar wegsturen, zo vertelt ze in podcast De Dag. "Tot ze me wegsturen, trek ik gewoon elke dag mijn uniform aan".

Verslaggever Simone Tukker zocht Fram thuis op en sprak met haar over haar situatie en die van haar trans collega's. Fram vertelt over haar persoonlijke 'coming out' in het leger in 2016, toen het verbod op trans zijn in het leger werd opgeheven, en hoe moeilijk ze het vindt dat de situatie nu weer wordt teruggedraaid. "Het is moeilijk om door te blijven werken, maar mijn collega's rekenen op me."

Ze zal niet met de stille trom vertrekken, zegt ze. "Er zijn zoveel stereotypes over transgenders, ik wil laten zien dat we gewoon mensen zijn."

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het aantal mensen dat vorig jaar gebruikmaakte van de voedselbank is met 20 procent gedaald. In 2024 ontvingen 144.750 mensen hulp van een van de 180 lokale voedselbanken. Ruim 15 procent van hen was jonger dan 18 jaar.

Volgens Voedselbanken Nederland, de organisatie achter de voedselbanken, komt de daling waarschijnlijk door overheidsmaatregelen zoals de verhoging van het kindgebonden budget, het hogere minimumloon en de aanhoudend lage werkloosheid.

De voedselbank deelde vorig jaar wel ruim 2 miljoen meer producten uit dan in 2023, in totaal ruim 68 miljoen. Bij bijna tweederde van de uitgiftepunten mochten klanten deels zelf kiezen welke producten ze meenamen.

Voedselbanken Nederland maakt zich zorgen over de toekomst, omdat de aanvoer van voedsel waarschijnlijk zal afnemen. Dat komt doordat er in Nederland steeds minder voedsel wordt verspild. Hoewel dat een positieve ontwikkeling is, betekent het wel dat de voedselbanken andere manieren moeten vinden om aan voedsel te komen, bijvoorbeeld door meer donateurs te werven.

De organisatie benadrukt dat armoede nog steeds een groot probleem is in Nederland. Zo leven 540.000 mensen onder de armoedegrens, terwijl "ruim 70 procent ons nog niet weet te vinden". Ook blijkt uit verschillende onderzoeken dat meer dan 450.000 mensen in Nederland voedselnood ervaren.

Recentelijk kwamen het Rode Kruis, het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek tot de conclusie dat de armoede in Nederland juist steeds ernstiger wordt. Het Rode Kruis geeft inmiddels 6,5 miljoen euro per jaar uit aan zogenoemde boodschappenkaarten, die worden verspreid via wijkcentra en diverse buurtinitiatieven voor mensen in acute voedselnood. Een eenpersoonshuishouden krijgt wekelijks €21,50 per om boodschappen te doen.

Het doel is dat gezinnen de boodschappenkaarten maximaal drie tot zes maanden gebruiken. In die periode moet structurele hulp worden geregeld, bijvoorbeeld via de voedselbank of de gemeente. In de praktijk blijkt dit vaak lastig, omdat mensen de taal niet spreken of wantrouwen hebben tegenover de overheid.

"Kinderen kunnen tegenwoordig bij wijze van spreken eerder swipen dan lopen of fietsen." Dat zegt jeugdarts Vasanthi Iyer, een van de ondertekenaars van de brandbrief waarin artsen, wetenschappers en deskundigen de politiek oproepen om met leeftijdsregels te komen voor het gebruik van smartphones en sociale media.

Al jaren is er discussie over het smartphone-gebruik onder kinderen. "Maar we merken dat het heel moeilijk is om het gebruik in bedwang te houden", zegt Iyer, die ook voorzitter is van de Stichting Netwerk Zicht op Buiten. "Vooral omdat erover praten geen middel blijkt te zijn."

In de brandbrief wijzen de artsen op de gevolgen voor de gezondheid van kinderen van het overmatig gebruik van smartphones en socialemediaapps. "Die effecten blijken groot op zowel fysiek als mentaal vlak."

Iyer wijst erop dat kinderen er slechter door slapen. "Dat brengt ook weer allemaal problemen met zich mee. Ze willen mee blijven doen met de rest en niks missen. Ook 's nachts krijgen ze nog berichten. En wanneer ze wakker worden moet eerst de 'administratie' bijgewerkt worden van berichten die gemist zijn."

Iyer doet veel onderzoek naar de gevolgen voor de ogen van overmatig schermgebruik. Ze wijst erop dat bijziendheid een steeds groter probleem wordt bij jongeren. "Hoe jonger kinderen beginnen met schermpjes, hoe eerder ze bijziend kunnen worden. Straks hebben we een hele generatie die slechtziend is." Ze wijst erop dat kinderen al op heel jonge leeftijd in aanraking komen met schermen, die vaak als zoethouder worden ingezet door de ouders.

Ook positieve kanten

Voor de negatieve effecten van telefoons en sociale media op kinderen is de laatste tijd extra veel aandacht, met name aangezwengeld door bezorgde ouders verenigd in het initiatief 'Smarthonevrij Opgroeien'. Die effecten zijn er, erkent ook de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NvvP)), vooral in de kwetsbare periode van 11 tot 14 jaar. Zo kunnen kinderen slaapproblemen krijgen, online worden gepest of negatief gedrag als eetstoornissen bij elkaar stimuleren.

Maar diezelfde sociale media "bieden ook kansen", schrijft de NvvP in een brief die zij vorig jaar samen met onder meer het Trimbos-Instituut schreef. "Ze kunnen bijdragen aan identiteitsontwikkeling, spel, inspiratie en sociale verbondenheid. En ze kunnen voor subgroepen ook een sociale plek zijn om bij sociale angst zichzelf te ontdekken of om gelijkgestemden te ontmoeten, bijvoorbeeld lhbtqia+"

Leeftijdsgrenzen hebben ook nadelen, waarschuwt de psychiatersvereniging. Het risico is dat jongeren onvoldoende vaardigheden opdoen om 'mediawijs' te zijn als ze eenmaal op smartphones en sociale media mogen.

Rol van de ouders

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam die een grote groep jongeren volgden, concludeerden dat verreweg de meeste jongeren niet of nauwelijks invloed van het gebruik van sociale media ondervinden. Voor 10 procent pakt het positief uit, en voor 10 procent niet.

Zij pleiten ervoor om goed te kijken wie er nou precies kwetsbaar voor zijn en wie niet. Het kwetsbaarst lijken jongeren die los van hun telefoongedrag angstig zijn of last hebben van stress, die gepest worden en die de neiging hebben om zichzelf te vergelijken met anderen.

In de brandbrief van de artsen wordt nu de politiek opgeroepen om met leeftijdsregels te komen. Maar net als de NvvP en de onderzoekers van de UvA erkennen zij dat ook ouders een belangrijke rol spelen. "We zijn al langere tijd met ouders in gesprek en er zijn zeker goede initiatieven", zegt Iyer. "Het moet en-en zijn. Ouders merken dat het goed is om grenzen te bepalen en het onderwerp bespreekbaar te maken."

Meerderheid voor verbod

In maart van dit jaar stemde een meerderheid van de Tweede Kamer voor een leeftijdsgrens voor het gebruik van sociale media. Daarbij zou een leeftijd van 15 jaar gehanteerd moeten worden. Maar hoe en door wie dat gehandhaafd moet worden, is nog niet duidelijk. Staatssecretaris Karremans van Jeugd werkt nu aan een plan.

In Australië geldt sinds eind vorig jaar een verbod op sociale media voor kinderen tot 16 jaar. Het is het eerste land ter wereld waar de overheid leeftijdsbeperkingen voor sociale media heeft opgelegd. Ook in andere landen, waaronder Noorwegen, wordt er gesproken over een minimumleeftijd voor het gebruik van sociale media.

In Duitsland zijn vier oud-medewerkers van Volkswagen veroordeeld voor fraude voor hun aandeel in het sjoemeldieselschandaal.

De voormalige chef van de ontwikkelingsafdeling voor dieselmotoren kreeg een celstraf van 4,5 jaar, de vroegere chef van de afdeling aandrijvingselektronica 2 jaar en 7 maanden. Twee andere hooggeplaatste oud-medewerkers kwamen er met een voorwaardelijke straf af: 1 jaar en 7 maanden cel en 1 jaar en 3 maanden. De vier kunnen nog in beroep tegen de uitspraak.

De zaak draait om het manipuleren van de uitslag van tests voor dieselmotoren met behulp van software. Daardoor leken de motoren schoner dan ze in werkelijkheid waren. Het geknoei kwam in 2015 in de VS aan het licht. De toenmalige topman Martin Winterkorn trad vrijwel onmiddellijk terug. Het autoconcern leed miljarden euro's verlies door boetes, compensaties en reputatieschade.

Het Openbaar Ministerie in Braunschweig heeft in deze zaak nog 31 andere verdachten aangeklaagd.

Oorspronkelijk was het de bedoeling dat ook Winterkorn terecht zou staan. De zaak tegen hem is al in 2021 om gezondheidsredenen opgeschort. Hij is nu 78 jaar. Het is nog niet bekend of de zaak tegen hem wordt hervat. Ook in de VS hangt hem nog een proces boven het hoofd.

PVV-leider Geert Wilders houdt vanmiddag een persconferentie, waarin hij ideeën voor aanvullende asiel- en migratiemaatregelen aankondigt. Zijn plan heeft als titel 'De grens is bereikt'.

Wilders twitterde vorige week dat het "onaanvaardbaar is" dat er in 2024 ruim 100.000 migranten zijn bij gekomen. Hij vindt dat er aanvullende, strengere asiel- en immigratiemaatregelen nodig zijn.

Daarvoor moet wat hem betreft het coalitieakkoord worden opengebroken. Wilders heeft afgelopen jaar al vaker gedreigd met de val van het kabinet vanwege het asielbeleid, zoals afgelopen februari.

Het is tot nu toe onduidelijk aan wat voor maatregelen Wilders denkt. Nu houdt hij dus op eigen initiatief een persconferentie, iets wat Wilders zelden doet. Journalisten kunnen hem vaak alleen op dinsdag spreken, als hij op weg is naar de stemmingen in de Tweede Kamer.

PVV, VVD, NSC en BBB spraken in het coalitieakkoord af om "het strengste asielbeleid ooit" in te voeren. Minister Faber van Asiel en Migratie, ook van de PVV, heeft tot nu toe een aantal plannen ingediend om migratie tegen te gaan, waaronder de asielnoodmaatregelenwet.

Wilders heeft andere partijen uit de coalitie niet op de hoogte gesteld van zijn persconferentie. Als hij zijn nieuwe plannen wil doorvoeren, zal hij weer in onderhandeling moeten met de andere coalitiepartijen.

PostNL kan voor het eerst in jaren weer concurrentie krijgen met de postbezorging. Spotta, een grote bezorger van reclamefolders, wil ook landelijk post gaan rondbrengen. Het bedrijf heeft hiervoor een aanvraag gedaan bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM).

Spotta wil alleen geadresseerde reclamepost gaan rondbrengen. Het bezorgen van brievenbuspost , zoals ansichtkaarten en brieven, is het bedrijf niet van plan.

PostNL is sinds 2019 weer monopolist op de postmarkt, nadat het concurrent Sandd had overgenomen. Sandd bezorgde naast geadresseerde reclamepost ook tijdschriften en pakketjes. Op de pakketmarkt heeft PostNL nog wel concurrentie, van bedrijven als DHL en UPS.

Postwet

Spotta beweert dat het goedkoper dan PostNL reclamepost kan bezorgen. Bedrijven hebben nu volgens directeur Yme Pasma geen keuze voor het versturen van deze post. Hij zegt dat zijn bedrijf 20 miljoen wil investeren, maar dan alleen als de minister van Economische Zaken de postwet aanpast om het makkelijker te maken voor nieuwe aanbieders.

Geadresseerde reclamepost is aantrekkelijk voor bezorgbedrijven, omdat er minder werk aan vastzit dan aan brievenbuspost. Deze inkomsten compenseren voor PostNL de verliezen die al jaren op de brievenbuspost worden gemaakt. Consumenten versturen steeds minder brieven en kaarten.

PostNL wil daarom langer de tijd krijgen om brievenbuspost te bezorgen. Nu moet dat nog binnen 24 uur. Hiervoor moet de postwet worden aangepast. In de tussentijd wil PostNL subsidie krijgen om de verliezen op te vangen. Ook wordt een postzegel steeds duurder.

Het kabinetsplan om de ondergrens voor de uitstoot van stikstof te verhogen is "kwetsbaar". Dat schrijft de Raad van State, de belangrijkste juridisch adviseur van het kabinet, in een advies.

Volgens de raad brengt het introduceren van de nieuwe hogere ondergrens "niet geringe risico's" met zich mee. De verwachting is dat de nieuwe grens in procedures bij de rechter ter discussie wordt gesteld. "Allerminst zeker is of deze dan overeind blijft", aldus de RvS.

0,005 mol

Minister Wiersma van Landbouw (BBB) wil de grens om stikstof uit te stoten verhogen om het de boeren - maar ook andere bedrijven en bijvoorbeeld bouwprojecten - gemakkelijker te maken. Tot nu toe ligt de 'rekenkundige ondergrens' op 0,005 mol stikstof per hectare per jaar uitstoot, wat betekent dat bijna alle bedrijven een vergunning moeten aanvragen.

De minister wil de ondergrens optrekken naar 1 mol per hectare per jaar. Dat is volgens haar een wetenschappelijk onderbouwde hoeveelheid; alle uitstoot daaronder is niet goed meer te berekenen.

In de Tweede Kamer klonk kritiek op het plan, met name op de onderbouwing waar ze het over heeft. Wetenschappers zijn kritisch op de huidige strenge ondergrens, maar verschillen van mening over de voorgestelde nieuwe rekenkundige ondergrens.

Kleine beetjes

Er zijn deskundigen die twijfelen of dit de goede methode is. Want als veel bedrijven zonder vergunning kleine hoeveelheden stikstof mogen uitstoten, kunnen al die kleine beetjes bij elkaar ertoe leiden dat het stikstofprobleem in Nederland alleen maar groter wordt. De Raad van State deelt deze kritiek.

Wiersma had de Raad van State om "voorlichting" gevraagd, ze wilde "een juridische toets vooraf, om de onderbouwing nog robuuster te maken".

De raad benadrukt vandaag de noodzaak van "een robuust, geloofwaardig en effectief pakket van natuurherstelmaatregelen". Het herstellen van de natuur is "dringend gewenst" en pas dan is de nieuwe ondergrens "verdedigbaar".

Wiersma zegt in een korte reactie "een aantal herkenbare aandachtspunten" te zien. Voor de zomer komt ze met een uitgebreidere reactie en neemt het kabinet een besluit. "We gaan nu kijken hoe de rekenkundige ondergrens op een verantwoorde wijze kan worden ingevoerd."

Haar partij, BBB, juicht het toe dat de minister verdergaat met het plan. "Het is tijd om niet langer te blijven hangen in wat níét kan, maar juist te kijken naar wat wél mogelijk is", schrijft de partij in een persbericht.

De Belgische tv-presentator Tom Waes is veroordeeld tot een rijverbod van drie maanden, een alcoholslot en een boete. Waes had vorig jaar onder invloed een zwaar auto-ongeluk. Hij botste in zijn Porsche 911 op hoge snelheid op een zogeheten botsabsorbeerder en raakte zwaargewond. Hij liep een zware hoofdwond en botbreuken op.

De rechter noemde de feiten van die novembernacht ernstig. "De beklaagde heeft niet alleen zichzelf, maar ook de andere weggebruikers in groot gevaar gebracht", citeert de Belgische omroep VRT.

De presentator had 2,44 promille alcohol in zijn bloed, waar 0,5 toegestaan is. Daarvoor krijgt hij een rijverbod en voor een jaar een alcoholslot. Ook moet Waes zijn rij-examen opnieuw doen en moet hij een boete betalen van 2560 euro. De veroordeling komt overeen met de eis van het Openbaar Ministerie. Er kon niet vastgesteld worden hoe snel Waes reed.

Het is niet de eerste keer dat de Belg is veroordeeld voor een verkeersovertreding. Daar tilt de rechtbank zwaar aan. "Hij is tussen 2003 en 2022 al 10 keer veroordeeld voor inbreuken op de verkeersregels, waaronder één keer voor intoxicatie. Dat getuigt van een gebrek aan inzicht in en een gebrek aan respect voor de verkeersregels", zei de rechter.

Alcoholslot

Het verzoek van de verdediging om geen alcoholslot op te leggen omdat hij in verschillende auto's rijdt, werd volgens de VRT van tafel geveegd. In de meeste gevallen moet de veroordeelde zelf voor zo'n slot betalen dat duizenden euro's kost. Een alcoholslot is een apparaat in de auto waarin bestuurders voor vertrek moeten blazen. Als ze hebben gedronken, start de motor niet.

Waes zei een maand na het ongeluk dat hij spijt heeft dat hij met alcohol op achter het stuur is gaan zitten. "Het is een grote, onbegrijpelijke fout, waar ik me verschrikkelijk bij voel. Ik wil dan ook mijn oprechte excuses aanbieden, aan iedereen. Het spijt me verschrikkelijk."

Univé waarschuwt dat tieners die de verzekering van hun scooter op naam van hun ouders hebben gezet het risico lopen dat zij geen geld krijgen uitgekeerd na een ongeluk. Ook wordt binnenkort de schade die aan een ander wordt toegebracht op de tiener en de ouders verhaald

De verzekeraar vermoedt dat bij één op de vijf aanvragen voor een scooterverzekering de polis op naam wordt gezet van een ouder persoon. Onder 16-jarigen is dat zelfs 40 procent.

"Onze boodschap is: als je vooraf niet goed opgeeft wie de berijder van de scooter is, dan ben je niet meer verzekerd", zegt Henkjan Matthijs, manager mobiliteitsverzekeringen bij Univé.

Het gesjoemel met scooterverzekeringen, fronting genoemd, wordt volgens Univé steeds populairder. Voor volwassenen is een verzekering doorgaans goedkoper dan voor een 16-jarige. Dat komt omdat tieners meer ongelukken maken, en daarom een hoger risicoprofiel krijgen.

Univé zegt dat er dit jaar bij 20 procent van de aanvragers van een premie het vermoeden bestaat dat de opgegeven naam niet de berijder van de scooter is. Dat is verzekeringsfraude, zegt Univé. Vorig jaar was dat nog 15 procent.

Vespa-bezitters

Het vergoeden van alle schade van dit soort premiehouders kost Univé naar eigen zeggen steeds meer geld. Vorig jaar verhoogde de verzekeraar het eigen risico op een scooterverzekering daarom al naar 1000 euro, als bleek dat er was gerommeld met de naam op de polis.

Uit eigen onderzoek constateert Univé dat het vaakst wordt gesjoemeld met een verzekering bij 16-jarigen met een Vespa, met bijna een kwart van het totaal. Daarna volgen bezitters van een Piaggio en een Beta.

Univé is nog wel wat onduidelijk op de vraag wat het besluit in de praktijk betekent, bijvoorbeeld wat er gebeurt nadat een 16-jarige scooterrijder een zwaar ongeluk heeft veroorzaakt terwijl de polis op een andere naam staat. "In extreme gevallen gaan we een 16-jarige echt niet met tonnen schuld opzadelen", zegt Matthijs.

Het tellen van de stemmen in Suriname is in volle gang. Het is een nek-aan-nekrace geworden tussen de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) van president Santokhi en de grootste oppositiepartij: de Nationale Democratische Partij (NDP) van Jenny Simons. Na telling van ruim 90 procent van de stemmen heeft de NDP een voorsprong van een zetel op de VHP: 18 om 17.

De 71-jarige Jenny Simons is de lijsttrekker van de NDP. Zij is oud-arts, politica en was tien jaar voorzitter van het Surinaamse parlement. Ze volgde Desi Bouterse op, de voormalig legerleider en oprichter van de partij. Hij overleed in december en ontliep daarmee zijn levenslange gevangenisstraf voor de Decembermoorden. In haar campagne gaf zij aan dat ze een eigen koers wil varen, die niet dezelfde is als die van Bouterse. Binnen haar partij is daar echter geen volledige eensgezindheid over.

Gisteren mochten zo'n 400.000 Surinamers stemmen voor een nieuw parlement. De president wordt na de installatie van het parlement met een tweederdemeerderheid gekozen, oftewel 34 van de 51 zetels. Wie er straks president wordt, is nog onduidelijk. Ook binnen partijen zijn meerdere kandidaten populair. Zo wil oud-vicepresident onder Bouterse en nummer twee op de lijst van NDP, Ashwin Adhin, ook president worden.

De rivaliserende partijen NDP en de VHP zouden samen een regeringsmeerderheid kunnen vormen. De Surinaamse krant De Ware Tijd schrijft dat Santokhi samenwerking met de NDP niet uitsluit. De NDP wil echter niet samenwerken met de VHP, zei de vicevoorzitter van de partij zondagavond tegen verslaggevers.

De resultaten van de verkiezingen in Suriname kwamen later dan verwacht, omdat er technische problemen waren met de digitale verwerking. Gegevens komen slechts mondjesmaat binnen en over onder meer het aantal stemmen en de opkomst is nog veel onduidelijk. Ook waren er veel onregelmatigheden bij de stembureaus. Zo is er bij een stembureau een waarschuwingsschot gelost vanwege twee mannen die met elkaar op de vuist gingen. Volgens De Ware Tijd waren in sommige stemloketten geen stembureauleden.

Voor de mensen in Suriname staat er veel op het spel. Belangrijke thema's in de campagne waren de toegenomen armoede en de grote problemen in de gezondheidszorg en het onderwijs. Bouterse liet Santokhi een staatsschuld achter van zo'n 4 miljard dollar (3,5 miljard euro), en de economie stond er slecht voor. Santokhi moest bezuinigen en overheidsubsidies werden teruggeschroefd. Daardoor stegen de prijzen en daalde de koopkracht.

Tegelijkertijd zijn er hoopvolle toekomstverwachtingen vanwege grote olievondsten voor de kust van Suriname. De nieuwe regering verwacht miljarden dollars aan extra inkomsten dankzij de oliewinning. De verwachting is dat in 2028 begonnen wordt met het oppompen van deze olie, naar schatting 750 miljoen vaten. Suriname zou hier in totaal tussen de 14 en 26 miljard euro aan kunnen verdienen.

Tijdens de campagnes deden partijen mooie beloftes over de besteding van de verwachte oliedollars maar bij veel kiezers is er wantrouwen, gezien de omvangrijke corruptie en vriendjespolitiek. De opkomst dit jaar is tot nu toe ongeveer 60 procent, een stuk lager dan een opkomst van 70 procent vijf jaar geleden.

De Amerikaanse president Trump heeft de grote Russische luchtaanvallen op Oekraïne van dit weekend, fel veroordeeld. Bij die aanvallen werden zeker twaalf mensen gedood. Op Truth Social schrijft Trump dat Poetin "knettergek" is geworden. "Ik heb altijd een zeer goede relatie gehad met Vladimir Poetin van Rusland, maar er is iets met hem gebeurd. Hij is KNETTERGEK geworden!", schrijft Trump op zijn eigen socialemediaplatform.

Trump voegde eraan toe dat Poetin "onnodig veel mensen doodt" en wees erop dat "er raketten en drones op steden in Oekraïne worden afgevuurd, zonder enige reden."

Ook waarschuwt Trump op Truth Social Poetin voor de gevolgen van zijn acties. "Ik heb altijd gezegd dat hij HEEL Oekraïne wil, niet slechts een stukje ervan, en misschien klopt dat wel, maar als hij dat doet, zal het leiden tot de ondergang van Rusland!"

Ook tijdens een interview in New Jersey gisteravond liet Trump zich zeer kritisch uit over Poetin:

De opmerkingen komen daags na wat wordt gezien als de grootste luchtaanval op Oekraïne sinds de Russische invasie van het land in februari 2022. Volgens Oekraïne vuurde Rusland 298 drones en 69 raketten af. Zeker twaalf mensen kwamen om het leven en tientallen raakten gewond.

Lang bleef Trump stil over de aanhoudende Russische aanvallen op Oekraïne. Maar zijn toon is aan het veranderen, bleek gisteravond tijdens een gesprek met journalisten. Op de vraag of hij extra sancties overweegt, antwoordde Trump: "Absoluut. Ik ben niet blij met wat Poetin doet. Hij doodt mensen."

"Ik ken hem al heel lang. Ik heb altijd goed met hem kunnen opschieten en we waren midden in gesprekken. Maar hij schiet raketten op steden af en vermoordt mensen, en dat vind ik helemaal niet goed", zei Trump in de Amerikaanse staat New Jersey tegen verslaggevers.

Gedoe

Voor de Oekraïense president Zelensky heeft Trump ook geen goed woord over. "Alles wat hij zegt, leidt tot gedoe. Dat bevalt me niet en hij moet daarmee ophouden."

Zelensky en Europese leiders hebben Trump al langer gewaarschuwd dat Poetin niet uit is op vrede en gesprekken over een staakt-het-vuren traineert.

Het Kremlin zegt in een reactie op de uitlatingen van Trump dat die te wijten zijn aan "emotionele overbelasting". Tegelijkertijd bedankten de Russen de Amerikaanse leider voor zijn hulp bij het opstarten van vredesonderhandelingen over Oekraïne.

"Wij zijn echt dankbaar aan de Amerikanen en aan president Trump persoonlijk voor hun hulp bij het organiseren en op gang brengen van dit onderhandelingsproces", zegt een Kremlin-woordvoerder. "Tegelijkertijd is dit natuurlijk een zeer cruciaal moment, dat onvermijdelijk gepaard gaat met emotionele overbelasting bij iedereen, en met emotionele reacties."

Oekraïne zegt voor de derde nacht op rij het doelwit te zijn geweest van een zware Russische aanval. Rusland zette volgens de Oekraïense autoriteiten drones en raketten in onder meer de regio's Kyiv en Odesa. Meerdere woongebouwen zouden zijn getroffen. Er is één gewonde gemeld.

Rusland meldt 's nachts 96 drones van Oekraïne te hebben neergehaald. De luchtverdediging zou er zes hebben neergeschoten in de regio Moskou.

De NS gaat de komende maanden 190 sprinter-treinen ombouwen om zo meer plek in de tweede klas te krijgen. Volgens de NS is de eerste klas in dit treintype maar voor zo'n 10 procent bezet in de spits, terwijl reizigers in de tweede klas op drukke momenten moeten staan.

Sinds de coronapandemie gebruiken minder reizigers de eerste klas in sprinters, volgens de NS omdat de wensen van reizigers zijn veranderd. Veel forenzen reizen nog maar een paar keer per week naar kantoor vanwege het thuiswerken. Zij hebben geen extra geld over voor een eersteklaskaartje of -abonnement als ze met een sprinter gaan.

Reden voor de NS om de treinen deze zomer aan te passen. Zo komen er 3580 stoelen bij voor tweedeklasreizigers. In de intercity-treinen wordt er wel gebruikgemaakt van de eerste klas: die treinen worden niet aangepast.

Ombouwen

De sprinter-treinen worden door de NS gebruikt voor stopdiensten. De treinen zijn gemaakt voor korte reisafstanden, kunnen snel optrekken en afremmen, en hebben extra deuren om zo snel passagiers in- en uit te laten stappen.

Het aanpassen van de sprinters kost relatief weinig tijd. Na de ochtendspits gaat de trein naar een rangeerterrein. Hier krijgen de rode eersteklasstoelen een andere hoes, worden er wat stickers aangepast en voor de avondspits is de trein weer in gebruik.

Sinds 1956 zijn er twee treinklassen in Nederland. Tot die tijd kende de NS nog een derde klas. De eerste klas was destijds een extra luxueuze klas. Die werd afgeschaft, waarna de andere klassen een positie opschoven: de tweede klas werd de eerste klas en de derde klas werd de tweede klas.

Op sommige regionale lijnen is tegenwoordig ook de eerste klas niet meer aanwezig, zoals bij Arriva in Noord-Nederland. Ook Qbuzz, dat een lijn heeft in de buurt van Dordrecht, kiest ervoor geen eerste klas te hebben. Volgens een woordvoerder is het efficiënter qua capaciteit en kunnen er zo meer reizigers mee in de trein.

Toch is zowel de NS als reizigersorganisatie Rover tegen het afschaffen van de eerste of tweede klas, omdat deze in een behoefte voorzien. Er zijn zakelijke reizigers, maar ook mensen die niet goed tegen prikkels kunnen of mensen die per se willen zitten. Volgend jaar zomer moeten alle sprinter-treinen zijn omgebouwd.

Goedemorgen! De pro-formazitting in de zaak tegen de verdachten van de explosie aan de Tarwekamp begint en in Den Bosch mogen patiënten van een ziekenhuis met hun huisdier knuffelen.

Eerst het weer: Het is op de meeste plaatsen droog bij een graad of 10. Het blijft ook een groot deel van de dag droog. Er valt een enkele bui, maar er is ook af en toe zon bij zo'n 17 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump zegt dat hij de importtarieven die hij op Europese producten wilde invoeren uitstelt tot zeker 9 juli. Trump nam die beslissing na een telefoongesprek met de Europese Commissievoorzitter Von der Leyen. Zij zei tegen Trump dat de EU meer tijd nodig heeft om een goede handelsdeal met de VS te sluiten, tot zeker 9 juli. Trump zei dat hij daarmee akkoord ging.

Vrijdag dreigde de Amerikaanse president nog met een heffing van 50 procent op Europese producten, als er geen vaart wordt gemaakt met de onderhandelingen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Koning Willem-Alexander en minister-president Schoof waren aanwezig bij de herdenking voor de Amerikaanse veteranen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Beiden gingen ook in gesprek met veteranen:

Fijne dag!

Ruim 1400 artsen, wetenschappers en deskundigen roepen de politiek op om met leeftijdsregels te komen voor het gebruik van smartphones en sociale media. Volgens de ondertekenaars van een brandbrief zouden kinderen pas vanaf hun veertiende een eigen smartphone moeten krijgen en vanaf hun zestiende op sociale media mogen.

De artsen maken zich zorgen over kinderen die op steeds jongere leeftijd een smartphone van hun ouders krijgen. Dat heeft volgens hen veel negatieve gevolgen voor hun fysieke en mentale gezondheid.

Het ouderinitiatief Smartphonevrij Opgroeien pleit al langer voor een leeftijdsregeling voor kinderen. Het initiatief roept artsen op om de brandbrief te ondertekenen.

"Gezien het intensieve smartphone- en sociale mediagebruik onder jongeren, de aantoonbare fysieke gezondheidseffecten, de indicaties van mentale schade en het gebrek aan garantie van een structureel veilige en geschikte digitale omgeving, is het tijd om het maatschappelijke uitgangspunt te herzien", stelt Smartphonevrij Opgroeien.

Discussie over gebruik smartphones

Sinds vorig jaar september in het gebruik van mobieltjes in de klas officieel verboden. Verschillende basisscholen waren er voor die tijd al mee begonnen. Het mobieltjesverbod is overigens niet absoluut, scholen mogen zelf bepalen hoe ze dat invullen. Ook zijn er uitzonderingen voor leerlingen die bijvoorbeeld om medische redenen een smartphone nodig hebben.

Verschillende onderzoeken tonen aan dat de prestaties van leerlingen op scholen met een verbod omhoog gaan. Zij zijn minder snel afgeleid en kunnen zich daardoor beter concentreren.

Verbod sociale media

In Australië geldt sinds eind vorig jaar een verbod op sociale media voor kinderen tot 16 jaar. Het is eerste land ter wereld waar de overheid leeftijdsbeperkingen voor sociale media heeft opgelegd. Platforms zoals Facebook, Instagram, TikTok, X en Snapchat moeten de leeftijdsgrens invoeren en controleren. Als de bedrijven niet voorkomen dat kinderen op hun platformen terechtkomen, kunnen ze hoge boetes krijgen.

Ook in andere landen, waaronder Noorwegen, wordt er gesproken over een minimumleeftijd voor het gebruik van sociale media.

De Amerikaanse president Trump stelt de importtarieven die hij wil invoeren voor Europese producten uit tot 9 juli. Trump dreigde de EU vrijdag nog met een algemene heffing van 50 procent per 1 juni, maar hij gaat akkoord met het uitstel na een telefonisch gesprek met EU-voorzitter Von der Leyen.

De twee belden elkaar gisteravond en spraken allebei na afloop van een "goed gesprek". De EU en de VS onderhandelen over importtarieven, maar die gesprekken verlopen moeizaam.

30 procent wereldhandel

Von der Leyen zegt op X dat Brussel de gesprekken "snel en daadkrachtig" wil voortzetten. "Om tot een goed akkoord te komen, hebben we de tijd tot 9 juli nodig." Trump liet na het telefonisch onderhoud weten dat de onderhandelingsteams "snel bij elkaar zullen komen om te kijken of we tot een oplossing kunnen komen".

Samen zijn de EU en de VS goed voor 30 procent van de wereldhandel. Dagelijks gaat er voor 4,4 miljard euro aan goederen en diensten de oceaan over. En die handel is de afgelopen jaren alleen maar gegroeid.

De politie heeft een 24-jarige man uit Heerde (Gelderland) aangehouden voor het veroorzaken van een dodelijk ongeval. Een 33-jarige man uit het nabijgelegen Hattem kwam door de aanrijding om het leven.

Het slachtoffer werd in de nacht van zaterdag op zondag aangereden in zijn woonplaats. Hij was te voet. De bestuurder ging er vervolgens vandoor.

Na een oproep aan het publiek om uit te kijken naar een beschadigde Volkswagen, kreeg de politie "heel veel tips" binnen. De politie denkt nu de bewuste auto te hebben gevonden. Dat leidde dus ook tot de aanhouding van de verdachte.

De brand op een bedrijventerrein in Emmen is uit. Zondagavond vatte een afvalberg bij een metaalverwerkingsbedrijf vlam. De veiligheidsregio Drenthe verstuurde daarop een NL-Alert vanwege de rookpluimen.

"Er wordt nadrukkelijk geadviseerd om uit de rook te blijven vanwege schadelijke stoffen die bij metaalbranden kunnen vrijkomen", zei de veiligheidsregio.

Omwonenden moesten ramen en deuren gesloten houden en inpandige ventilatie en airco uitschakelen. Vlak voor middernacht draaide de wind waardoor het NL-Alert niet meer nodig was. Wel bleef het advies om ramen en deuren gesloten te houden.

De brandweer was met groot materieel uitgerukt:

De brandende schroothoop lag afgesloten van de andere stapels met metaal op het terrein. Er was daarom geen angst dat het vuur zich zou verspreiden, zei een woordvoerder van de brandweer tegen RTV Drenthe.

De oorzaak van de brand wordt nog onderzocht.

De speciale Oekraïne-gezant van de Verenigde Staten heeft uitgehaald naar Moskou vanwege de grote luchtaanval van zaterdagnacht op Oekraïne. Keith Kellogg benadrukt dat "het willekeurig doden van vrouwen en kinderen 's nachts in hun woning" een oorlogsmisdaad is. Ook plaatste hij op X een foto van brandende gebouwen in de Oekraïense hoofdstad Kyiv.

Ook president Trump heeft gereageerd. "Ik ben niet blij met wat Poetin doet. Hij doodt veel mensen, en ik weet niet wat er met hem aan de hand is", zei Trump. Poetin is volgens hem "gestoord".

Oekraïne noemt het de grootste drone- en raketaanval sinds het begin van de oorlog in februari 2022. Verspreid over het land werden twaalf doden en zestig gewonden gemeld. Het merendeel van de 298 drones en 69 raketten werd volgens het Oekraïense leger neergehaald.

'Stilte van de VS'

"Deze aanvallen zijn beschamend", reageert de Amerikaanse topfunctionaris Kellogg. Hij roept op tot een direct staakt-het-vuren. Eerder op de dag had president Zelensky uitgehaald richting Washington. "De stilte van de VS en anderen in de wereld zal Poetin alleen maar aanmoedigen", zei hij op Telegram.

Bekijk hier de X-post van Kellogg:

In Kyiv vielen vier doden, zeggen de Oekraïense hulpdiensten. Het zou gaan om drie kinderen van een gezin: Stanislav, Roman en Tamara Martynjoek. Behalve Kyiv werden ook Odesa, Dnipro, Mykolajiv, Soemy, Tsjernihiv, Ternopil en Charkiv onder vuur genomen.

De Russische autoriteiten stellen dat het Oekraïense leger de afgelopen dag grote drone-aanvallen heeft uitgevoerd. Onder meer bij Moskou zouden onbemande toestellen zijn neergehaald. Verschillende vliegvelden in en rondom de hoofdstad waren aan het eind van de middag dicht vanwege de Oekraïense drone-aanvallen. De commerciële luchtvaart in het zuidwesten van Rusland wordt op deze manier met regelmaat verstoord.

'Tijd voor extra sancties'

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Wadephul vindt het tijd voor extra sancties tegen Rusland. "Poetin is niet geïnteresseerd in vrede, hij wil deze oorlog voortzetten", zei hij tegen Duitse media.

Ook EU-buitenlandchef Kallas roept op tot internationale druk op Rusland. Volgens haar laat de nieuwste aanval zien dat Rusland Oekraïne alleen maar meer lijden toe zal brengen.

Beelden van de Russische luchtaanval van afgelopen nacht:

De Amerikaanse president Trump is tot nu toe zeer terughoudend geweest om Poetins aanvallen op Oekraïne te veroordelen. Wel zei hij in april "Vladimir stop", na een reeks Russische bombardementen op Kyiv.

Kellogg, die door Trump is aangesteld als Oekraïne-gezant, heeft Rusland een aantal keer openlijk harder aangepakt. Hij is echter minder invloedrijk in de diplomatieke strijd dan topdiplomaat Steve Witkoff, een vertrouweling van Trump. Witkoff ging al diverse keren naar Moskou voor gesprekken met Poetin en sprak vooral zijn bewondering uit voor de Russische president.

De banden tussen het Kremlin en het Witte Huis zijn sterk aangehaald sinds Trumps terugkeer als president. De VS zet in op een diplomatieke oplossing voor de Russische invasie in Oekraïne, waarbij de Oekraïense regering wordt behandeld als onderliggende partij. Poetin is vooralsnog niet bereid concessies te doen.

2000 krijgsgevangenen

Vandaag werd de grootste gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne van de oorlog afgerond. Duizend Oekraïners en duizend Russen keerden terug uit krijgsgevangenschap. De ruil was tot stand gekomen bij directe gesprekken tussen de oorlogvoerende landen.

Een staakt-het-vuren werd niet bereikt in Istanbul, waar de gesprekken onlangs plaatsvonden. Achter de schermen zou Trump tegen Europese leiders hebben gezegd dat Poetin nog niet klaar is voor vrede, omdat de Russische president naar eigen zeggen aan de winnende hand is. President Zelensky en zijn bondgenoten in Europa herhalen al weken dat Poetin geen interesse heeft in vrede.

Een groep van enkele honderden leden van GroenLinks en PvdA is bang dat een fusie van die twee partijen ten koste gaat van het linkse geluid. Ze hebben zich verenigd in de beweging LinksBoven en verzamelden zich vandaag op een bijeenkomst in Utrecht.

Het samensmelten van GroenLinks en PvdA is nog niet zeker, maar de algemene verwachting is dat de leden hiermee gaan instemmen. Volgende maand is er een gezamenlijk congres van beide partijen in Nieuwegein.

Geen verzet tegen fusie

LinksBoven verzet zich niet tegen de fusie, maar vindt wel dat het anders moet. "Met een duidelijke groene en linkse signatuur", zegt Paul Smits van de beweging. die wordt gesteund door onder anderen lokale fractievoorzitters en Statenleden. Smits is namens GroenLinks Statenlid in Gelderland. Hij en zijn medestanders vrezen dat de fusiepartij naar het midden zal trekken en op rechtse thema's het debat aangaat, omdat er nu vooral rechtse partijen aan de macht zijn.

"Als je als linkse partij het verschil wil maken, moet je vertellen waar de problemen zitten. Dan gaat het over de rijken die rijker worden en het vee dat zich blijft opstapelen", noemt Smits als voorbeelden.

Antimilitarisme

In de kernwaarden van LinksBoven staan begrippen als ecologisme, antikapitalisme en antimilitarisme. De vraag is of de beweging niet te links is voor de nieuwe fusiepartij.

Smits vindt van niet, al verwacht hij niet dat de principes van LinksBoven zonder meer worden overgenomen. "Misschien zijn die termen iets te hard voor GroenLinks-PvdA als geheel. We willen dan kijken hoe we dat een plek kunnen geven in die nieuwe, bredere volksbeweging die de partijen worden."

Rood Vooruit

Bij de PvdA is een groep van vooral oudgedienden die het niet eens is met een fusie. Ze hebben zich verenigd onder de naam Rood Vooruit. Deze leden zijn bang dat een nieuwe roodgroene partij vooral interessant is voor hoogopgeleide progressieven en dat er weinig overblijft van het sociaaldemocratische gedachtegoed.

Maar het lijkt erop dat de meeste leden van PvdA en GroenLinks het wel zien zitten met de fusie. De afgelopen jaren was bij alle stemmingen een ruime meerderheid van de leden van beide partijen voor verdergaande samenwerking.

De stemming van volgende maand is de belangrijkste in het fusieproces en gaat over een zogenoemd principebesluit. Als de leden goedkeuring geven voor de fusie moeten er nog statuten en een beginselprogramma worden geschreven. Het is de bedoeling dat het oprichtingscongres in 2026 wordt gehouden. GroenLinks-PvdA heeft nu 25 zetels in de Tweede Kamer.

GL-PvdA-voorman Frans Timmermans vertelde in maart hoe de nieuwe partij er wat hem betreft uit moet zien:

Polen die vandaag in Warschau hun steun wilden uiten voor hun presidentskandidaat, moesten oppassen dat ze niet met de verkeerde mars meeliepen. Op nog geen 500 meter afstand passeerde Rafal Trzaskowski, de pro-EU-kandidaat en burgemeester van de hoofdstad, de stoet van Karol Nawrocki, een nationalistische historicus en fan van Donald Trump.

De een is een politicus van de belangrijkste regeringspartij, de ander een kandidaat die net als de huidige Poolse president uit het kamp van oppositiepartij PiS komt. De symboliek van de twee marsen - met tienduizenden mensen op hetzelfde tijdstip in dezelfde stad, maar in tegenovergestelde richting - lag er dan ook vrij dik bovenop.

Het was de laatste grote krachtmeting voor de presidentsverkiezingen om te zien wie het beste kiezers kan mobiliseren. De tweede ronde is over een week en bepaalt of de regering van premier Donald Tusk de beloofde hervormingen onder meer op het gebied van de rechtsstaat kan doorvoeren, of dat de rest van de termijn stukloopt op het vetorecht van de president.

Nek-aan-nek

Voor veel Polen is dit een verkiezing over de positie van Polen in Europa. Niet voor niets vloog Nicusor Dan - de net verkozen pro-EU-president van Roemenië - over om de mars van Trzaskowski bij te wonen. Dan won de verkiezingen van de eurosceptische George Simion, die op zijn beurt weer campagne voerde met Nawrocki.

In de eerste ronde behaalden de twee kandidaten rond 30 procent van de stemmen. Trzaskowski kwam als eerste uit de bus met nog geen 2 procentpunt verschil, volgens peilingen gaan ze sindsdien nek-aan-nek. Ook werd duidelijk dat veel Poolse kiezers radicaal-rechtse of progressieve kandidaten steunden van buiten de twee partijen die al twintig jaar de dienst uitmaken in het land. De opkomst van deze kiezers is daarom bepalend voor wie straks de president wordt.

De 32-jarige Aleksandra, die voor een marketingbedrijf werkt in Warschau, is zo'n kiezer. Zij steunde in de eerste ronde de kandidaat van de progressieve Lewica-partij. Nu marcheert ze mee met de stoet van Trzaskowski.

Nee, hij is niet de ideale kandidaat en op sommige vlakken niet progressief genoeg, zegt Aleksandra. "Maar het is belangrijk om te laten zijn dat we ons voor de tweede ronde kunnen verenigen."

Het idee dat PiS weer een president kan leveren, is voor haar niet te verkroppen. Ze herinnert zich de acht jaar onder de PiS-regering, die de rechtsstaat uitholde, continu op ramkoers lag met Brussel, en ervoor zorgde dat abortus in de meeste gevallen onmogelijk werd in Polen.

Als Trzaskowski niet wint, zal veel beleid van de regering-Tusk vanwege het vetorecht van de president gedoemd zijn om te mislukken. Mocht PiS straks toch weer aan de macht komen, dan kan Trzaskowski de rollen tenminste omdraaien en hun beleid frustreren, denkt Aleksandra.

Nawrocki's aanhangers redeneren juist de andere kant op. "We willen niet dat Tusk straks de absolute macht heeft", zegt de 49-jarige Mariusz die met zijn vrouw uit Poznan is gekomen.

Invloed Mentzen

Om te winnen moet Nawrocki kiezers van de radicaal-rechtse, eurosceptische Konfederacija naar de stembus krijgen. De kandidaat van die partij, Slawomir Mentzen, behaalde zo'n goed resultaat (15 procent) dat zowel Nawrocki als Trzaskowski de afgelopen dagen inging op een uitnodiging om in debat te gaan op het YouTubekanaal van Mentzen.

Patricia is een 27-jarige accountant uit Warschau en stemt altijd PiS, wat vrij uitzonderlijk is voor een jonge kiezer uit de meer progressieve hoofdstad. Terwijl zij met de mensenmassa in de bekende Nowy Swiat-straat loopt, vertelt ze dat een onafhankelijk Polen dat "niet gedomineerd wordt door de EU" voor haar belangrijk is. Daarom denkt ze ook dat veel Konfederacija-kiezers zullen opdagen voor Nawrocki. "Zij denken hetzelfde over de EU als wij."

Wel is het de vraag wat verschillende schandalen rond Nawrocki nog voor invloed zullen hebben op de verkiezingen. De afgelopen week werd bekend dat de amateurbokser vroeger als hooligan meevocht met georganiseerde straatgevechten tegen aanhangers van andere clubs.

Eerder onthulden onderzoeksjournalisten dat hij had gelogen over een tweede appartement, dat hij van een bejaarde man zou hebben afgetroggeld. Al trekt zijn achterban zich daar niets van aan. "Het is allemaal verzonnen", zegt Mariusz. "Omdat ze niks anders tegen hem hebben."

Thuisblijvers

Terwijl de Nawrocki-aanhangers zich verzamelen bij het Koninklijk Paleis, eindigt de 'mars van patriotten' van Trzaskowski op het grote Constitutie-plein, dat grotendeels volloopt. Ja, dit is een belangrijke dag, zegt een aanhanger, om mensen die anders thuisblijven toch naar de stembus te krijgen.

"Moet je kijken", zegt de man terwijl hij naar een scherm langs de weg wijst, waarop vanaf boven te zien is hoe groot de mensenmassa is. "Dit is voor wie overweegt niet te stemmen."

Volgens onofficiële schattingen van de stad waren er vanmiddag zo'n 140.000 mensen bij Trzaskowski. Nawrocki zou 40.000 aanhangers op de been hebben gekregen, al zegt zijn campagne dat het er 200.000 waren.