NOS Nieuws - Algemeen

Als het gaat om sociale veiligheid op scholen richten besturen zich te veel op het beleid en de procedures en te weinig op het gedrag van het personeel. Dat schrijft de Onderwijsinspectie na onderzoek.

De inspectie deed onderzoek op vijf basisscholen, zeven middelbare scholen en negen scholen in het speciaal onderwijs. De scholen spreken volgens de inspectie te weinig met het personeel over wat sociale veiligheid voor iedereen in de organisatie inhoudt. De gesprekken die gevoerd worden gaan te veel over het gedrag van leerlingen en te weinig over dat van het personeel.

"We zien dat op de scholen sociale veiligheid heel belangrijk wordt gevonden", zegt Rogier Oet, directeur Toezicht bij de Onderwijsinspectie. "Er wordt ook veel aan gedaan, maar niet voldoende. Veel protocollen zijn bijvoorbeeld niet goed vindbaar en er wordt onderling niet over gesproken."

Meer meldingen

Als er wordt gesproken over sociale veiligheid op scholen gaat het om zaken als pesten, uitschelden, discrimineren, maar ook seksueel grensoverschrijdend gedrag. "Eigenlijk alle vormen van ongewenst gedrag dat voorkomen kan worden", legt Oet uit.

De afgelopen jaren zag de Onderwijsinspectie een "zorgelijke stijgende lijn" in het aantal meldingen over (sociaal) onveilige situaties op school. Daarbij werden ook werknemers van scholen genoemd. Het gaat daarbij vaak om hele herkenbare situaties, waar de docenten mee om moeten gaan.

"Als een leerling getroost moet worden, mag je hem dan aaien en aanraken?", zegt Oet. "Mag je een leerling vastpakken om twee ruziemakende scholieren uit elkaar te houden? En tegenwoordig gaat het ook om contact op sociale media. Mag een docent in een appgroep met leerlingen?"

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

In het rapport wordt benadrukt dat wat voor de een als sociaal veilig wordt ervaren, voor de ander grensoverschrijdend is. "De mening over wat sociaal veilig gedrag is, verandert ook met de tijd." Daarom is het van belang om met elkaar in gesprek te gaan, stelt Oet.

"Wat is integer gedrag en welk gedrag wil je in je school hebben. Het gaat dan niet alleen om gesprekken voeren met docenten en andere werknemers, maar ook met ouders en de leerlingen zelf. Voer die gesprekken met elkaar en verwerk dat in een gedragscode. Leerlingen weten vaak zelf heel goed wat ze sociaal het fijnste gedrag vinden."

De Onderwijsinspectie raadt scholen verder onder meer aan om met een duidelijk beleidsplan te komen, dat makkelijk vindbaar is voor iedereen. Ook het inzetten van vertrouwenspersonen, zowel intern als extern, kan een belangrijke rol spelen.

Het is voor veel jongeren niet erg aantrekkelijk om carrière te maken in de horeca. Werkgevers kunnen meer doen om het werken in een restaurant of hotel verleidelijker te maken, concludeert ABN AMRO in een onderzoeksrapport. De horeca komt nu structureel mensen tekort. Dat leidt ertoe dat zaken soms noodgedwongen dicht blijven, door een tekort aan personeel.

Er werken wel veel jongeren in de horeca, maar dat zijn vooral scholieren en studenten van 15 tot 25 jaar met een bijbaantje voor een beperkt aantal uren. Als ze klaar zijn met school of studie verlaten ze de horeca vaak snel. Deze groep heeft meestal een flexibel contract en werkt op oproepbasis.

Het aandeel jongeren tussen 15 en 25 jaar in de horeca lag vorig jaar op ruim 58 procent. Dat is fors meer dan in 2015, toen was het iets meer dan 50 procent.

Zorgwekkende daling

Het aantal jongeren dat net iets ouder is, van 25 tot 35 jaar, daalt juist. Hier gaat het vaak om mbo'ers en hbo'ers die hebben gekozen voor een studie en loopbaan in de horeca. ABN AMRO noemt deze groep de opgeleide professionals die voor continuïteit en kwaliteit moeten zorgen.

De groep van 25 tot 35 jaar maakte in 2015 nog bijna 19 procent uit van het totale personeelsbestand. Vorig jaar lag dat op net iets meer dan 12. Die daling is zorgwekkend, staat in het rapport.

Het aantal mbo'ers (niveau 2 tot en met 4), hbo'ers en universitair geschoolden in de horeca ligt lager dan het gemiddelde in andere sectoren. Het ontbreekt jongeren aan perspectief om carrière te maken in de sector, zegt ABN AMRO. Het aantal studenten dat kiest voor een opleiding gericht op horeca en gastvrijheid is in vijf jaar met 15 procent gedaald.

De bank noemt met name mbo'ers cruciaal voor het draaiend houden van de sector, maar constateert ook dat die lastig zijn vast te houden. Werkgevers zouden er goed aan doen om voor deze groep niet alleen in te zetten op flexibiliteit, maar juist ook op duidelijkheid en stabiliteit.

Serieus nemen

Ze willen vooral een goed salaris en heldere verwachtingen over de toekomst. Maar ze willen ook "concreet werk doen waar ze trots op kunnen zijn", staat in het onderzoek.

Gen Z'ers (jongeren geboren tussen 1997 en 2012) zijn loyaal als ze goed worden begeleid en zich serieus genomen voelen, blijkt uit eerder onderzoek. Het kan helpen als jonge medewerkers worden betrokken bij onderdelen van het team of de bedrijfsvoering. Ze ervaren dan eigenaarschap en waardering, zegt ABN AMRO.

Naast het aantrekken én vasthouden van goed opgeleid personeel kan er ook meer geïnvesteerd worden in technologie en automatisering. Hotels zijn daarmee vaak al wat verder dan restaurants, zoals bij het in- en uitchecken.

Toch moet het persoonlijke contact vooral behouden blijven. "Een vriendelijk onthaal, omgaan met onverwachte situaties, en het creëren van een warme sfeer blijven onderscheidende vaardigheden", schrijft ABN AMRO.

De omstreden Roemeense oud-presidentskandidaat Calin Georgescu stapt uit de politiek. Georgescu won vorig jaar onverwacht de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. De uitslag werd geschrapt na beschuldigingen van Russische inmenging. Vanwege onregelmatigheden in zijn campagne werd Georgescu uitgesloten van deelname.

In een video op Facebook zegt de 63-jarige Georgescu dat hij de politiek zijdelings blijft volgen, maar dat hij zich niet bij een politieke partij of platform aansluit en er zelf ook geen zal oprichten. Hij wil zich richten op zijn gezin. Wel zal hij zich opnieuw in de politiek mengen "als ik zie dat de rechten worden geschonden van mensen die afwijkende keuzes maken".

Roemeense media schrijven dat Georgescu zich vandaag moet melden bij het Openbaar Ministerie omdat hij onlangs in een tv-uitzending de vooroorlogse antisemitische fascistenleider Codreanu citeerde. Georgescu is een bewonderaar van hem. Er loopt mede daarom al een gerechtelijk onderzoek naar hem.

Omdat hij bij de nieuwe eerste ronde van de verkiezingen zelf niet mocht meedoen, steunde Georgescu de radicaal-rechtse George Simion. Die won weliswaar de eerste ronde, maar legde het in de tweede ronde af tegen de burgemeester van de hoofdstad Boekarest, Nicusor Dan. Dan werd gisteren beëdigd als nieuwe president van Roemenië.

Nog vier mensen liggen "met ernstige verwondingen" in het ziekenhuis nadat gisteren een auto inreed op een menigte voetbalsupporters in de Engelse stad Liverpool. "We hopen dat ze het redden", zegt burgemeester Steve Rotheram van de stad tegen de BBC.

Gisteren werd nog gesproken over twee zwaargewonden. In totaal moesten 27 mensen naar het ziekenhuis om verzorgd te worden aan hun verwondingen.

De politie kreeg gisteren kort na 19.00 uur Nederlandse tijd de melding dat er een auto was gebotst met voetgangers in Water Street, in het centrum van de stad. Voetbalsupporters waren daar om de door Liverpool gewonnen titel in de Premier League te vieren. Het team maakte een overwinningstoer in een open bus door de stad. Honderdduizenden fans stonden langs de route.

Onderzoek

Water Street is nog steeds afgesloten omdat de politie daar onderzoek doet naar het incident. Op beelden is te zien dat er nog veel politielinten, recherche en een grote politietent zijn. Er wordt onder meer bewijsmateriaal verzameld.

Het is nog niet bekend of de bestuurder expres inreed op de feestende menigte. Burgemeester Rotheram wil niet speculeren over de toedracht van het incident. Eerder werd gesuggereerd dat er alcohol in het spel zou zijn. "Speculatie is onderdeel van het probleem", zegt Rotheram. Hij prijst het snelle handelen van de politie in het smoren van aannames over het incident.

Informatie over verdachte

"De politie heeft heel snel informatie gedeeld over de bestuurder om een einde te maken aan de speculaties", aldus de burgemeester. Zo werd gisteren al snel gemeld dat het "een op zichzelf staand incident" is en niet wordt gezien als terrorisme. Ook benoemde de politie expliciet dat de bestuurder "een witte Britse man uit de omgeving van Liverpool" is.

Vorig jaar ontstonden na een steekpartij in het Britse Southport gewelddadige rellen die dagenlang duurden. Omdat de politie weinig informatie over de verdachte deelde, werd er op sociale media veel gespeculeerd over de dader. Zo gingen er verhalen rond dat het een illegale, islamitische migrant zou gaan. Dat bleek niet te kloppen, de dader bleek een jongen 17 van Rwandese afkomst die is geboren in het Verenigd Koninkrijk.

De autoriteiten kwamen toen tot de conclusie dat het niet delen van informatie over de verdachte had bijgedragen aan de hevigheid van de rellen.

Zie hier beelden van het incident:

Archeologen hebben in Spanje de oudste complete menselijke vingerafdruk ooit gevonden. Een neanderthaler drukte 43.000 jaar geleden zijn vinger in de rode kleurstof om een afdruk te maken op een steen.

De onderzoekers denken dat het misschien om een erg vroege vorm van kunst gaat: met wat goede wil is in de steen een langgerekt gezicht te herkennen, met twee deukjes als ogen. De maker zou dan met verf een rood neusje erop hebben gezet.

De steen werd in juli 2022 gevonden bij een opgraving in een grot bij Segovia. Hij viel niet alleen op vanwege de rode vlek, maar ook doordat het geen gebruiksvoorwerp lijkt te zijn geweest als een hamer of bijl.

Niet per ongeluk

"We keken elkaar allemaal aan vanwege de vorm en dachten precies hetzelfde: dit ziet eruit als een gezicht", zegt hoofdonderzoeker David Álvarez Alonso tegen de Britse krant The Guardian. "Onze hypothese was dat dit moedwillig was gedaan en het een symbolisch object was. Hoewel we dat nooit helemaal zeker kunnen weten is een verklaring dat dit een weergave van een gezicht is."

Wat Álvarez Alonso sterkt in die overtuiging is dat de verf die werd gebruikt, een ijzerhoudend klei, nergens anders in de grot te vinden was. De vingerafdruk kan dus niet per ongeluk zijn achtergelaten; de maker moet steen en kleurstof naar deze plek hebben gebracht.

Het team schakelde de forensische recherche in om de afdruk verder te onderzoeken. Die experts concludeerden dat het ging om de afdruk van een volwassen man.

Álvarez Alonso denkt dat dit het oudste draagbare kunstwerk van Europa is, schrijft hij in het vakblad Archaeological and Anthropological Sciences. Van neanderthalers was al bekend dat ze 65.000 jaar geleden handsilhouetten, abstracte lijnen en tekeningen van dieren achterlieten op Spaanse rotswanden.

Ook zagen wetenschappers een zigzagpatroon op een 400.000 jaar oude schelp als een vroege kunstuiting van Homo erectus, al wordt die conclusie soms betwist.

Minister Keijzer wil het wonen in een vakantiehuisje voor tien jaar legaal maken. Dat schrijft zij in een concept-instructie aan gemeenten. Zij denkt dat dit een van de oplossingen voor de woningnood kan zijn.

Wonen in een huisje op een vakantiepark is nu niet toegestaan. Toch staan er bijna 60.000 mensen ingeschreven op het adres van een recreatiewoning, schrijft zij in een toelichting bij haar plan. Het werkelijke aantal vaste bewoners ligt waarschijnlijk hoger.

Keijzer vroeg gemeenten in december al om niet op te treden tegen mensen die het hele jaar door in een vakantiewoning verblijven. Nu wil zij hen ook een legale status geven, omdat ze geen kant op kunnen.

Het plan is nu ter consultatie gepubliceerd. Dat wil zeggen dat er de komende acht weken op gereageerd kan worden. Daarna gaat het, met aanpassingen, nog naar de Tweede en Eerste Kamer. Keijzer hoopt dat de instructie ergens volgend jaar van kracht kan worden.

VNG kritisch

Ze stelt dat de legalisering uitdrukkelijk alleen is bedoeld voor mensen die voor 16 mei 2024 al in een vakantiehuisje woonden en daar ook bewijs van hebben. Ook moeten de woningen aan bepaalde minimale eisen voldoen wat betreft veiligheid en gezondheid. Hotels, motels en pensions vallen er niet onder.

Na acht jaar zal worden gekeken of de regel nog nodig is. Zo niet, dan mogen gemeenten twee jaar later weer zelf beslissen over het wonen op vakantieparken.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) was begin dit jaar kritisch op het coalitieplan, dat in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB is opgenomen. Gemeenten kunnen het beste zelf de belangen afwegen, stelde de organisatie.

Ouders van de reformatorische basisscholen in Urk hebben een brief gekregen van het bestuur waarin wordt gewaarschuwd voor filmpjes die rondgaan op sociale media met daarin godslasterlijke en schunnige taal.

De filmpjes - die voornamelijk op TikTok verschijnen onder de naam 'Italian Brainrot' - laten vaak absurde afbeeldingen zien, zoals een haai met sportschoenen en een krokodil in de vorm van een bommenwerper. In sommige filmpjes zijn Italiaanse teksten te horen die volgens de scholen godslasterlijk, schunnig of beledigend zijn.

Zo is in een van de video's de Italiaanse tekst te horen: 'Trallallero Trallalla, porco Dio e porco Allah', wat zich moeilijk laat vertalen naar het Nederlands, maar neerkomt op 'verdom God en verdom Allah'.

Alarmerend

Een woordvoerder van Reformatorisch Basisonderwijs Urk zegt tegen Omroep Flevoland dat de scholengroep het alarmerend vindt dat dit soort filmpjes zo snel ingang vinden bij kinderen. "Hier ligt een taak voor de ouders en wij waarschuwen ze hiervoor. Het lijkt onschuldig, maar dat is het niet."

Op de vraag of dit het werk is van een 'onschuldige' puber die een beetje aan het knutselen is geslagen met AI zegt hij: "Hier zitten grotere geesten achter. Dit zijn geen pubers. We worden hier ook met de neus op de feiten gedrukt welke kant het opgaat met AI."

'Niets mee te maken'

Volgens de woordvoerder van de reformatorische basisscholen op Urk kwam de kwestie aan het licht toen een medewerker van de andere scholenvereniging op Urk, Rehoboth, de teksten in de filmpjes vertaalde en dit deelde met zijn netwerk.

Een woordvoerder van Rehoboth laat weten dat die vereniging absoluut niet inhoudelijk wil reageren en dat Rehoboth niets met de verspreide brief te maken heeft. "De medewerker heeft de filmpjes in zijn privétijd vertaald. Ik weet niet wie die medewerker is. Wij gaan er in ieder geval niets mee doen en hebben geen brief aan de ouders gestuurd."

Een Canadees heeft twee jaar cel gekregen voor de diefstal van een beroemde foto van Winston Churchill. Toen de 44-jarige Jeffey Wood het portret stal, verving hij het door een kopie, waardoor de diefstal maandenlang onopgemerkt bleef.

De zaak draaide om het portret Roaring Lion, dat fotograaf Yousuf Karsh in 1941 van een wat bars kijkende Churchill maakte. Het hing in het Château Laurier hotel in Ottawa, waar Karsh lange tijd woonde. Het portret werd gebruikt voor de afbeelding van Churchill op het Britse briefje van 5 pond.

Ergens in de kerstvakantie van 2021/2022 sloeg Wood toe. Omdat het hotel toen minder druk was door de coronapandemie, kon hij makkelijk wegkomen met zijn buit.

Doordat de diefstal pas in augustus werd opgemerkt, werd het haast onmogelijk geacht vast te stellen wanneer en door wie de foto ontvreemd was. Omdat beelden van bewakingscamera's allang gewist waren, riep de politie gasten van het hotel op afbeeldingen met het portret erop in te sturen, om vast te stellen wanneer de kopie precies was opgehangen.

Geveild

Toen eenmaal was ontdekt wanneer de diefstal had plaatsgevonden, keek de politie of het werk ergens geveild was. Een afdruk van Roaring Lion bleek in mei van dat jaar bij Sotheby's in Londen aan een Italiaan te zijn verkocht. Uit onderzoek bleek dat dit de gestolen afdruk was. Hoewel de koper te goeder trouw had gehandeld en het kavel had mogen houden, besloot hij het toch te retourneren naar Canada.

Toen de politie had achterhaald dat de verkoper Wood was, deed de politie verder onderzoek naar de Canadees. DNA van op een tandenborstel bleek overeen te komen met sporen op het tape waarmee de kopie in de lijst was gehangen. Bovendien werd er in een opslag van Wood een tweede printje van Roaring Lion gevonden.

Wood bleek al enkele maanden voor de diefstal contact met Sotheby's te hebben opgenomen dat hij een Karsh wilde laten veilen. Hij had zijn exemplaar uit de nalatenschap van de fotograaf zelf gekocht, loog hij.

Dakloze broer

Eenmaal betrapt bekende Wood schuld en vertelde dat hij de foto had gestolen om aan geld voor zijn dakloze broer te komen. Hoewel de waarde van deze originele afdruk van Roaring Lion ruim 12.000 euro was, kreeg Wood er maar ongeveer de helft ervoor doordat het exemplaar beschadigd was geraakt bij de roof. Het geld zou nooit bij de broer terechtkomen: die werd op de dag van de veiling dood aangetroffen.

Wood zei de rechter dat het hem allemaal erg spijt. Hij bood excuses aan aan de weduwe van Karsh, het gedupeerde hotel en de politie. Hij zei keer op keer 's nachts in bed "verontschuldigingen te hebben geformuleerd en geherformuleerd" omdat de zaak hem zo dwarszat.

De rechter maande Wood dat hij roekeloos met nationaal erfgoed was omgesprongen. Dit was geen misdrijf zonder slachtoffers, zoals Wood zijn daad vooraf had goedgepraat. Toch bespaarde de rechter Wood de maximumstraf van veertien jaar. Hij trok van de twee jaar cel zelfs nog een dag af, zodat Wood onder een minder strikt regime valt.

Meer kinderen tussen de 12 en 18 jaar vapeten vorig jaar dan in 2023, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 7,6 procent gaf aan weleens een e-sigaret te gebruiken. Een jaar eerder was dat nog 6,1 procent. Ook het aantal kinderen dat tabak rookte, nam iets toe.

Het CBS verzamelde de cijfers in de Landelijke Jeugdmonitor. Daaruit blijkt dat het aantal vapende jongvolwassenen (18-25 jaar) na een jarenlange stijging vorig jaar wel is afgenomen: van 13 procent naar 8,6 procent. Het percentage tabaksrokers daalde van 25,8 procent naar 23,7.

Illegale smaakjes

Sinds 1 januari 2024 geldt er een smaakjesverbod voor vapes, bedoeld om het roken van een e-sigaret minder aantrekkelijk te maken. Desondanks konden jongeren nog altijd makkelijk aan smaakjes komen, bleek uit onderzoek van NOS Stories.

Dat er nog altijd druk in wordt gehandeld, blijkt ook uit cijfers van de NVWA. De toezichthouder mag sinds dit jaar illegale vapes en vapevloeistoffen in beslag nemen. Vorige week vond de NVWA nog 70.000 flesjes met zoete smaakjes bij een importeur uit Gelderland.

Zeventien leden van de Griekse kustwacht worden aangeklaagd voor een scheepsramp twee jaar geleden, waarbij honderden migranten voor de kust van de stad Pylos om het leven kwamen. Volgens de aanklagers zijn de zeventien medeverantwoordelijk voor het veroorzaken van de ramp.

De overbeladen Adriana was met zo'n 750 mensen aan boord onderweg van Libië naar Italië. Aan boord waren vooral mensen afkomstig uit Syrië, Pakistan en Egypte, onder wie kinderen. Het schip werd voordat het misging 15 uur lang door de Griekse kustwacht gevolgd.

Toen het schip op 14 juni 2023 omsloeg konden slechts 104 mensen levend uit het water worden gehaald. Als een van de grootste scheepsrampen met migranten op de Middellandse Zee schokte het incident Europa.

Zwijgen opgelegd

Onmiddellijk na de scheepsramp zei de Griekse kustwacht dat het niets had kunnen betekenen voor het schip. Hoewel het nauwelijks zeewaardig was had de kapitein willen doorvaren naar Italië, heette het.

Geredde opvarenden zeiden later dat het juist fout was gegaan bij ingrijpen door de kustwacht. Een poging om een sleeptouw aan het schip vast te maken had ertoe geleid dat het schip gekapseisd was. Veel opvarenden zaten daarbij onderdeks hopeloos in de val.

De Griekse kustwacht zou daarna overlevenden onder druk hebben gezet om niks te zeggen over de mislukte sleeppoging. Een proces tegen negen Egyptenaren wegens mensensmokkel ging uiteindelijk niet door, omdat de Griekse rechter oordeelde dat het schip in internationale wateren niet onder het Griekse recht viel.

In gevaar gebracht

De aanklagers vervolgen nu de kapitein van het kustwachtschip wegens het veroorzaken van een scheepsongeluk en het niet verstrekken van hulp. De overige bemanningsleden worden daar medeplichtig aan geacht door het Griekse OM. Het toenmalige hoofd van de kustwacht en een persoon uit de meldkamer worden vervolgd voor het in gevaar brengen van anderen. Het is niet duidelijk welke straf hen boven het hoofd hangt.

Griekenland heeft tot nu toe steeds volgehouden niets verkeerd te hebben gedaan. Het land wijst erop tijdens de vluchtelingencrisis juist honderdduizenden migranten te hebben opgevangen. Mensenrechtenorganisaties betichten het land echter ook van pushbacks, waarbij migranten die het Europese vasteland al hebben bereikt illegaal weer de zee op worden geduwd.

Huishoudens met een inkomen tussen de 21.000 en 70.000 euro hadden in 2023 meer geld vrij te besteden dan in 2019, ondanks de sterke prijsstijgingen. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB). De stijging van het besteedbaar inkomen liep harder op dan de kosten voor vaste lasten en noodzakelijke uitgaven.

Gemiddeld stegen de uitgaven aan vaste lasten en noodzakelijke kosten van 21.000 euro in 2019 naar ruim 23.000 euro in 2023. Tegelijkertijd groeide het gemiddelde besteedbare inkomen met 10.000 euro tot 55.000 euro. Hierdoor daalde de zogenoemde lastenquote, het deel van het inkomen dat opgaat aan vaste en noodzakelijke kosten, van 50 naar 46 procent.

De stijging van de uitgaven komt vooral door hogere energieprijzen en duurdere boodschappen. De woonlasten bleven gemiddeld genomen stabiel. Door de stijgende lonen hielden huishoudens uiteindelijk meer over.

Grote verschillen tussen huishoudens

Niet alle groepen profiteren in gelijke mate. Zo houden huurders gemiddeld genomen minder geld over dan huiseigenaren. Huurders besteden gemiddeld 15 procentpunt meer van hun inkomen aan vaste en noodzakelijke kosten. Volgens het CPB komt dat omdat huiseigenaren over het algemeen meer verdienen dan huurders.

Volgens het CPB hebben overheidsmaatregelen in 2022 en 2023, zoals de energietoeslag en compensatieregelingen, geholpen om de stijgende lasten te dempen. Zo kregen alle huishoudens een compensatie van 380 euro en kwamen er extra regelingen voor mensen rond het sociaal minimum.

In het onderzoek rekent het CPB huishoudens met een besteedbaar jaarinkomen tussen de 21.000 en 70.000 euro tot de middeninkomens. Volgens die definitie valt het merendeel van de Nederlanders in deze categorie. Onder vaste lasten vallen onder meer huur, hypotheeklasten en abonnementen. Noodzakelijke uitgaven zijn bijvoorbeeld de kosten voor boodschappen.

Het CPB baseert zich op een vergelijking van huishoudboekjes over de periode 2019 tot en met 2023.

ABN Amro-analyse

Vorige week trok ABN Amro al een vergelijkbare conclusie. Uit een analyse van geanonimiseerde data van 340.000 bankrekeningen bleek dat huishoudens de laatste jaren een steeds kleiner deel van hun inkomen kwijt zijn aan vaste lasten, zoals de huur, de hypotheek, de energierekening en de zorgverzekering. Ook toen werd naar het overheidsbeleid gewezen, dat hielp om de klap van de hogere energieprijzen op te vangen.

De uitgaven aan boodschappen werden niet meegenomen in de ABN Amro-analyse.

De zogeheten Gaza Humanitarian Foundation (GHF) zegt te zijn begonnen met het uitdelen van hulpgoederen in Gaza. Dat gebeurt binnen de kaders van een omstreden Amerikaans-Israëlisch hulpplan dat grote internationale hulporganisaties buitenspel zet.

Hulporganisaties werken niet mee aan het plan, omdat de hulpverlening hiermee zijn onafhankelijkheid verliest en het Palestijnen dwingt delen van Gaza te verlaten. Premier Netanyahu zelf omschreef het plan als een "middel om de oorlog te winnen". Tom Fletcher, het hoofd van VN-hulporganisatie OCHA, noemt het plan een "cynische bijzaak en bewuste afleidingsmanoeuvre".

De GHF, eerder dit jaar opgericht in Genève, treedt weinig naar buiten en blijft daarmee behoorlijk ondoorzichtig. Het hoofd van de organisatie, Jake Wood, diende afgelopen zondag zijn ontslag in. In een verklaring zei hij dat "dit plan niet kan worden uitgevoerd zonder de humanitaire principes van menselijkheid, neutraliteit, onpartijdigheid en onafhankelijkheid te schenden".

Te weinig punten

Het hulpplan voorziet in vier distributiepunten in Gaza, die per punt 300.000 mensen zouden moeten helpen. Mensen kunnen dan bij deze punten om de zoveel tijd een doos met hulpgoederen ophalen. Gezichtsherkenning moet worden gebruikt om deze rantsoenen gelijk te verdelen.

Hoeveel Palestijnen er precies in Gaza zijn, is niet duidelijk. Er zijn ruim 50.000 oorlogsdoden volgens officiële cijfers, al schatten onderzoekers en media dat dat aantal nog een stuk hoger ligt. Volgens onbevestigde berichten hebben 150.000 tot 200.000 Palestijnen de enclave verlaten. Dan zouden er nog zeker 1,9 miljoen Palestijnen in Gaza zijn, 700.000 méér dan de vier distributiepunten aankunnen.

Op vier plekken in Gaza verricht Israël al bouwwerkzaamheden om de distributiepunten op te zetten, meldde nieuwszender BBC vorige week op basis van satellietbeelden. Het ging om drie plekken in het uiterste zuiden, rond het vrijwel volledig verwoeste Rafah, en één in Wadi Gaza in het midden van de strook, ook bekend als de Netzarim-corridor. De punten liggen allemaal dicht bij al eerder gebouwde legerposten van Israël.

Amerikaanse private bedrijven zouden de hulp Gaza in vervoeren en beveiligen, hulporganisaties zouden de goederen vervolgens uitdelen. In eerste instantie zou het gaan om voedsel, water en hygiënekits.

Grote hulporganisaties hebben gezegd niet mee te willen werken aan het plan, dus wie de hulp gaat uitdelen blijft onduidelijk. Wel duidelijk is dat het hulpplan moeilijk uit te voeren is zonder de infrastructuur van grote organisaties, zoals opslagplaatsen, vrachtwagens en gaarkeukens.

'Middel om gebied etnisch te zuiveren'

Een van de belangrijkste kritiekpunten is dat het beperkte aantal distributiepunten Palestijnen dwingt gebieden waar geen hulp komt te verlaten, met name in het noorden. Daarmee zou hulpverlening een factor worden in het ontvolken van delen van Gaza, waarvan Israëlische bewindslieden hebben gezegd dat dit het doel is in Gaza. "In feite gebruik je hulp als middel om gebieden etnisch te zuiveren", zei Mirte Bosch van Oxfam Novib afgelopen donderdag.

Voor zijn vertrek zei het hoofd van de GHF in een interview met CNN dat de organisatie van plan is meer distributiepunten te openen - zo'n acht tot tien, ook in het noorden van Gaza. Op welke termijn dat zou gaan gebeuren, werd niet duidelijk. De BBC vond geen aanwijzingen op satellietbeelden dat er op dit moment meer dan vier distributiepunten worden gebouwd.

Een ander punt van kritiek is dat de GHF geen onafhankelijke partij is. De organisatie wordt door de VS en Israël gesteund en gaat het plan van deze landen uitvoeren. Het nieuwe plan geeft Israël de macht over wie wel en wie geen hulp krijgt en versterkt het gebruik van 'hulp als wapen'. Daarmee voldoet het plan niet aan de basisprincipes van hulpverlening, die voorschrijven dat die onafhankelijk en neutraal moet zijn.

Wood benadrukte in zijn interview met CNN dat Israël geen rol krijgt bij het uitdelen van de hulp. Maar de Amerikaanse ambassadeur in Israël, Mike Huckabee, zei dat Israël wel een rol krijgt bij het beveiligen van de hulpdistributie. Netanyahu zei ook dat het nieuwe hulpsysteem een militair middel is en dat Israël de controle krijgt over de hulpverlening.

Gezichtsherkenning

Ook het gebruik van gezichtsherkenning bij het verdelen van hulp wordt als zeer problematisch gezien. Temeer omdat Israël al langer gezichtsherkenning gebruikt in Gaza, om militanten of andere gezochte personen te identificeren. The New York Times meldde dat dit systeem soms ook mensen onterecht als militant identificeert.

James Elder van Unicef waarschuwde dat het gebruik van gezichtsherkenning als voorwaarde voor toegang tot hulp "indruist tegen alle humanitaire principes", omdat begunstigden hiermee kunnen worden gescreend voor militaire doeleinden. Wood ontkende eerder dat de GHF data van gezichtsherkenning zou delen met Israël, maar niet dat dergelijke technologie zou worden gebruikt.

Hamas

De reden die Israël noemt om de hulpverlening te willen overnemen is dat veel hulp in handen van Hamas terecht zou komen. Hulporganisaties weerspreken dit en zeggen dat er geen bewijs is dat er een significant deel van de hulp wordt omgeleid.

"Ik kan er niet voor 100 procent zeker van zijn dat er helemaal geen hulp wordt omgeleid. Maar dat kan niemand, nergens. Het gebeurt zeker niet op een schaal die het rechtvaardigt om een gehele levensreddende operatie stil te leggen," zei Jens Laerke, een woordvoerder van OCHA erover.

"We hebben strenge mechanismen om ervoor te zorgen dat onze hulp bij de burgers terechtkomt en niet bij Hamas", zei ook OCHA-hoofd Fletcher. "Maar Israël weigert ons de toegang, waardoor het doel van de ontvolking van Gaza belangrijker wordt dan de levens van burgers."

Goedemorgen! Vandaag stemt de Eerste Kamer over het initiatiefwetsvoorstel waardoor de minister ondermijnende organisaties als criminele motorclubs mag verbieden. En HEMA maakt de jaarresultaten over 2024 bekend.

Eerst het weer: vanochtend begint regenachtig, maar in de middag is het tijdelijk droger en laat de zon zich af en toe zien. Het wordt maximaal 18 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

ING biedt klanten excuses aan voor discriminatie. In een brief schrijft de bank dat er jarenlang onbedoeld groepen mensen zijn gediscrimineerd. Zo werd er aan kerken gevraagd hoeveel contant geld kerkgangers precies in het collectemandje legden. En moslims moesten uitleggen waarom er elk jaar tijdens de ramadan geld naar familie in het buitenland werd overgemaakt.

Een jaar geleden bleek uit onderzoek dat groepen klanten zich bij verschillende banken gediscrimineerd voelen. ING belooft minder vragen aan klanten te stellen. Ook moeten de vragen minder wantrouwend worden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Veel mensen krijgen eind mei hun vakantiegeld binnen. Mensen op straat in Leeuwarden zeggen hiervan op vakantie te gaan, of het geld uit te geven aan dagjes uit met het gezin:

Fijne dag!

Een kerk die keer op keer wordt gevraagd hoeveel contant geld kerkgangers precies in het collectemandje leggen. Een moslim die moet uitleggen waarom die elk jaar tijdens de ramadan geld naar familie in een ander land overmaakt. Of een huisarts die betalingen van buitenlandse patiënten moet uitleggen.

Het zijn volgens ING niet alleen "onzinnige vragen" die de bank aan klanten stelt. "Maar ik snap dat mensen dan ook het gevoel krijgen dat ze worden gediscrimineerd", zegt Peter Jacobs, topman van ING Nederland.

De bank biedt vandaag in een brief aan klanten excuses aan voor de jarenlange discriminatie van groepen klanten, ook al was die volgens de bank onbedoeld. ING belooft minder vragen aan klanten te gaan stellen, in ieder geval niet over zaken waar de bank het antwoord al op weet.

Ook wil ING de "officiële, onpersoonlijke en als wantrouwend overkomende" manier van communiceren aanpassen. Daarnaast richt de bank een speciaal team op dat medewerkers van de klantenservice meer kennis bijbrengt over verschillende religies en culturen.

Overdreven veel vragen

Een jaar geleden kwam bij onderzoek aan het licht dat groepen rekeninghouders zich gediscrimineerd voelen door banken. Zij gaven aan dat zij overdreven veel vragen krijgen als zij een rekening willen openen of geld willen overmaken.

Alle banken beloofden toen beterschap. Zo vroeg ING aan de eigen klanten hoe zij het contact met de bank ervaren. "Daaruit bleek dat vooral mensen met een religieuze achtergrond of van buitenlandse komaf zich in sterke mate door ons gediscrimineerd voelen", zegt Jacobs.

"Zij doen vaker internationale betalingen. We hebben ook vaak onvoldoende door wat de culturele gewoontes van deze klanten zijn. Als je bijvoorbeeld niet weet wanneer de ramadan plaatsvindt, dan weet je ook niet dat er dan meer geld wordt overgemaakt."

Banken discrimineren moslims structureel, zo concludeerde de racismecoördinator in 2023:

Ook de manier waarop de bank om uitleg vraagt valt geregeld verkeerd en is volgens Jacobs te wantrouwend. "Mensen worden best nerveus als de bank om uitleg komt vragen. Dan moeten wij ontzettend oppassen dat we geen dingen vragen terwijl we die informatie eigenlijk al hebben. En we geven te weinig context. Dus waarom we iets komen vragen en wat we met het antwoord doen."

ABN Amro en Rabobank zijn nog niet zo ver met een plan van aanpak als ING. Wel is ABN Amro bezig om medewerkers er alert op te maken dat klanten vragen als discriminerend kunnen ervaren. "We trainen medewerkers en leidinggevenden om zich hier van bewust te zijn", zegt Daniëlla Sichtman, die bij ABN Amro dit veranderproces leidt.

Dat gaat onder meer met trainingen over onbewuste vooroordelen. En net als ING passen ook ABN Amro en Rabobank in brieven en mails het taalgebruik aan. "We proberen anders te formuleren om op een prettiger manier met klanten te communiceren", zegt Sichtman.

Nog niet opgelost

Het ministerie van Financiën stelde een onderzoek in naar discriminatie na klachten van Rabin Baldewsingh als Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme. Hij zegt "redelijk tevreden" te zijn met hoe banken de handschoen hebben opgepakt. "Ik merk dat er nu in positieve zin iets gaande is en dat we er samen uitkomen. Dat stemt mij tot tevredenheid."

Maar daarmee zijn de problemen nog niet opgelost, benadrukt Baldewsingh. Volgens hem is er nog een lange weg te gaan voordat discriminatie in de financiële wereld helemaal is uitgebannen. "Ik snap dat banken tijd nodig hebben om alles uit te zoeken en dingen in te regelen. Die tijd gun ik ze zeker. Maar nu wordt het wel tijd om verandering concreet te maken."

Nog eens drie van de tien mannen die uit een gevangenis in New Orleans ontsnapten zijn weer opgepakt. Een van de mannen werd aangehouden in Baton Rouge in Louisiana. Twee anderen werden gearresteerd in Texas, door ambtenaren aldaar, meldt de Louisiana State Police op X. Volgens de politie zijn er nog twee gevangenen voortvluchtig.

De mannen ontsnapten op 16 mei uit de gevangenis. Ze rukten daarvoor een defecte celdeur open, wurmden zich door een gat achter een wc, klommen vervolgens over een prikkeldraadhek en vluchtten de duisternis in.

De afwezigheid van de gevangenen werd pas de volgende ochtend opgemerkt tijdens een ochtendtelling, uren nadat ze waren gevlucht.

Kritiek

Veel van de mannen zaten in de gevangenis in afwachting van een veroordeling of een strafproces. Ze werden verdacht of zijn veroordeeld voor verschillende geweldsmisdrijven, waaronder moord.

Na de ontsnapping ontstond veel kritiek op de staat van onderhoud van de gevangenis. Enkele dagen voordat de mannen ontsnapten, was er gevraagd om geld om defecte sloten en celdeuren te repareren, meldde persbureau AP vorige week.

Het incident in de Engelse stad Liverpool gisteravond waarbij een auto inreed op een menigte feestvierende voetbalsupporters is een "op zichzelf staand incident" en wordt niet beschouwd als terrorisme. Er is een verdachte aangehouden, een man van 53 uit de omgeving van Liverpool. Volgens de politie is de gearresteerde bestuurder vermoedelijk als enige bij het incident betrokken.

Volgens de autoriteiten zijn 27 mensen, onder wie vier kinderen, naar het ziekenhuis gebracht. Twee van hen raakten ernstig gewond. Nog eens 20 mensen werden ter plaatse behandeld.

De autoriteiten proberen te achterhalen wat tot het incident heeft geleid. Mensen wordt gevraagd om niet te speculeren of "verontrustende inhoud online" te delen.

Getuigen zeggen dat de bestuurder door de menigte reed en meerdere mensen raakte en toen even stopte. Toen de menigte het voertuig aanviel en de ramen begon in te slaan, gaf de bestuurder opnieuw gas en reed hij nog meer mensen omver.

In het centrum van de stad vierden gisteren vele tienduizenden fans van Liverpool de titel in de Premier League. Het team van trainer Arne Slot maakte vanmiddag een rijtoer door de stad. De politie kreeg om ongeveer 19.00 uur een melding dat een auto in botsing was gekomen met een aantal voetgangers op Water Street in het stadscentrum van Liverpool.

Op beelden is te zien dat een auto zigzaggend door de menigte heen gaat:

Een woordvoerder van de lokale brandweer meldde op een persconferentie dat vier mensen onder de auto bekneld zaten toen de hulpdiensten arriveerden. Drie volwassenen en een kind zijn onder het voertuig vandaan gehaald en aan de ambulance overgedragen.

De plaatsvervangend politiechef van de regio Merseyside, Jenny Sims, bedankte alle hulpdiensten en het publiek die de gewonden te hulp zijn geschoten.

Het Mauritshuis in Den Haag en het Frans Hals Museum in Haarlem hebben op een veiling in New York twee door Frans Hals (1583-1666) geschilderde kinderportretten aangekocht. De Haarlemse schilder schilderde Zingend meisje en Vioolspelende jongen omstreeks 1628. De musea spreken van een unieke aanwinst. Mogelijk heeft hij zijn eigen kinderen afgebeeld.

Frans Hals staat onder meer bekend om zijn portretten van gewone mensen die je vandaag de dag nog zou kunnen tegenkomen. Juist van dit soort werk zijn in Nederlandse musea weinig voorbeelden te vinden. In dat licht is deze aankoop een belangrijke aanvulling op de Nederlandse openbare kunstcollectie, aldus de beide musea.

De portretten waren eigendom van particuliere verzamelaars. De Nederlandse musea betaalden er 7,8 miljoen dollar voor. Dat was mogelijk door steun van kunstfondsen, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de gemeente Haarlem en de Vriendenloterij.

De beide schilderijen zijn vanaf half juli te zien in het Frans Hals Museum en vanaf half oktober in het Mauritshuis. Daarna blijven ze tussen de twee musea pendelen, waarbij de doeken steeds bij elkaar blijven.

Vorig jaar was in het Rijksmuseum een tentoonstelling met werk van Frans Hals te zien. In Nieuwsuur werd uitgelegd wat het werk van Hals bijzonder maakt:

Precies een jaar na het instorten van een deel van de parkeergarage van het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein heeft de gemeente het sloopplan goedgekeurd. De opruimwerkzaamheden beginnen over een paar weken, schrijft RTV Utrecht.

De hellingbanen van de garage stortten op 26 mei 2024 in. Niemand raakte gewond, maar er was veel schade. Op het moment van instorten stonden er meer dan 140 auto's in de garage. Die zijn vorig jaar allemaal weggehaald.

Slooprobot

Nog altijd ligt er puin en hangen verschillende onderdelen van de hellingbanen los. Garage-eigenaar Primevest heeft een sloopplan opgesteld waarin staat hoe alles veilig kan worden opgeruimd. De gemeente is vandaag akkoord gegaan met dat plan, schrijft het ziekenhuis in een verklaring.

De losse brokstukken en hangende delen van de hellingbanen zullen eerst worden verwijderd. Daarna wordt het resterende deel van de hellingbanen gedemonteerd. Een slooprobot of medewerkers zullen vervolgens de bovenste lagen van het puin verwijderen.

Constructie wordt onderzocht

Vervolgens wordt onderzocht of de constructie van de garage schade heeft opgelopen. Daarna kan de garage weer worden hersteld. Primevest streeft er volgens het ziekenhuis naar om de parkeergarage voor het einde van het jaar weer in gebruik te nemen.

Het ziekenhuis betreurt het dat het herstellen van de garage lang duurt. "Blij zijn we daarom met zicht op weer een belangrijke stap richting herstel", aldus het ziekenhuis.

De oorzaak van het instorten van de hellingbanen is nog niet bekend.

In deze video van kort na de instorting wordt uitgelegd wat er misging in de parkeergarage:

Duitsland legt niet langer beperkingen op aan het bereik van wapens die aan Oekraïne worden geleverd in de oorlog tegen Rusland. In een forum georganiseerd door zender WDR zei bondskanselier Merz dat Duitsland net als het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de Verenigde Staten geen restricties meer oplegt aan langeafstandswapens voor Oekraïne.

"Dat betekent dat Oekraïne zich ook kan verdedigen met, bijvoorbeeld, aanvallen op militaire posities in Rusland. Tot enige tijd geleden kon dat niet, nu kan het dat wel", aldus Merz.

Bijna precies een jaar geleden gaf de vorige Duitse bondskanselier Scholz in navolging van de toenmalige Amerikaanse president Biden toestemming voor het gebruik van Duitse wapens op Russisch grondgebied. In november gaf Biden zijn goedkeuring aan het gebruik van ATACMS-raketten bij aanvallen dieper in Rusland. Dat was een grote verandering in het Amerikaanse buitenlandbeleid.

Leveringen geheimhouden

Merz liet al eerder doorschemeren dat hij openstond voor het opheffen van de restricties. Duitsland is na de VS de grootste leverancier van militaire hulp aan Oekraïne.

In een reactie op de woorden van Merz van vandaag noemde Kremlin-woordvoerder Peskov het besluit om de afstandsrestricties weg te nemen "behoorlijk gevaarlijk" en "in strijd met onze pogingen om een politieke oplossing te bereiken".

Rusland voerde afgelopen tijd grootschalige aanvallen uit op Oekraïense steden. Daarbij vielen tientallen burgerslachtoffers. Het leidde bij de Amerikaanse president Trump tot de conclusie dat president Poetin "knettergek" is geworden. Zelensky en Europese leiders waarschuwen Trump al langer dat Poetin niet uit is op vrede en gesprekken over een staakt-het-vuren traineert.

Patiënten in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch kunnen vanaf nu hun huisdier op bezoek krijgen. Volgens oud-cardioloog en initiatiefnemer Hortence Haerkens-Arends is de 'baasje-beestje-ruimte' bevorderlijk voor het herstel. "Dieren zorgen voor een lagere bloeddruk en minder stress. Bij het zien van je hond of kat komt een gelukshormoon vrij."

Volgens Haerkens-Arends zijn huisdierbezoeken in ziekenhuizen in andere landen al veel meer ingeburgerd. "Wij in Nederland zitten meer op hygiëne en regels." Ze is groot voorstander van dieren betrekken bij het herstelproces. "Het bezoek van je huisdier is gezellig, het is toch ook een gezinslid", aldus de oud-arts tegen Omroep Brabant.

Konijn of ezel

Alle huisdieren zijn vanaf nu in principe welkom in de knuffelkamer van het ziekenhuis, van honden en katten tot konijnen en ezels. De arts bepaalt uiteindelijk wie in aanmerking komt voor een huisdierenbezoekje.

Het is echter niet de bedoeling dat het vanaf vandaag een beestenboel wordt in het Bossche ziekenhuis. De huisdieren moeten zich aan een aantal regels houden. Zo mogen ze niet via de hoofdingang naar binnen. De dieren moeten via de tuin naar de speciale ruimte worden gebracht. De huisdieren kunnen één keer per week op bezoek komen, maar moeten zindelijk en ingeënt zijn. Ze mogen ook niet loslopen.

'Helaas niet dagelijks'

Pim de Vries kreeg vandaag voor het eerst bezoek van zijn hond Kaya. De Vries ligt al ruim vier weken in het ziekenhuis met een zenuwbeknelling. "Ik vind het heel fijn dat ik weet dat ik elke week even naar de hond kan. Ik kan mijn hond helaas niet dagelijks zien, er zijn ook anderen die hun huisdier willen zien. Anders wordt het hier straks knokken."

In vrijwel alle Nederlandse ziekenhuizen zijn huisdieren verboden. Het VieCuri Medisch Centrum in Venlo deed wel een proef met dieren die op bezoek mochten komen, maar kon uiteindelijk geen vaste ruimte inrichten.

In het Limburgse Zuyderland Medisch Centrum mogen patiënten die niet lang meer te leven hebben wel afscheid nemen van hun dier. In het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht mogen in sommige gevallen huisdieren langskomen.