Kandidaat-lidstaten van de EU hebben het afgelopen jaar flinke stappen gezet richting aansluiting. Dat blijkt uit de uitbreidingsrapporten die de Europese Commissie heeft gepresenteerd.
Jaarlijks brengt de Europese Commissie rapporten uit waar de voortgang van de kandidaat-landen wordt bekeken. Het zijn er nu tien: Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Moldavië, Georgië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië, Oekraïne en Turkije (waarmee de onderhandelingen de laatste jaren zijn bevroren).
Dit jaar wordt daar met extra aandacht naar gekeken, want bij de recente verkiezingen in Moldavië en Georgië was EU-lidmaatschap hét thema. Ook de tour van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vorige week langs alle kandidaat-landen op de Balkan maakte duidelijk dat uitbreiding voor haar Commissie hoog op de agenda staat.
Dat het voor Brussel zo'n urgente kwestie is, komt door de oorlog in Oekraïne. "De uitbreiding zit in een enorme versnelling," vertelt EU-topdiplomaat Angelina Eichhorst. De Nederlandse was de afgelopen jaren nauw betrokken bij het uitbreidingsproces. "Door de oorlog is de geopolitieke noodzaak voor uitbreiding hoog."
Nieuwe stappenIn de rapporten staat dat de Commissie reden ziet om bij verschillende kandidaten nieuwe stappen te zetten in het toetredingsproces. Daar moeten eerst wel alle EU-landen het mee eens zijn. Dat ze dat zijn, is niet vanzelfsprekend. In verleden is flinke vertraging opgelopen door individuele blokkades van EU-landen.
Zes van de tien landen die op dit moment in de wachtkamer zitten, liggen op de Westelijke Balkan. Jaren verliep de toetreding van die landen stroperig, maar de EU probeert nu met een nieuwe aanpak weer vaart in het proces te krijgen. Als landen hervormingen doorvoeren, krijgen ze daar investeringen en toegang tot de Europese markt voor terug.
Economisch visfuikZo probeert de EU deze landen stap-voor-stap te integreren. Topdiplomaten in Brussel spreken over een 'visfuik' waarin de landen langzaam richting meer economische integratie zwemmen. Volgens Eichhorst kijken de kandidaat-landen daarbij ook naar elkaar. "In Montenegro gaat het nu heel snel, de Serviërs kijken daarnaar en denken dan 'wij moeten eerst!'."
Die strategie lijkt zijn eerste vruchten af te werpen. Met Albanië opende de EU een paar weken geleden de eerste hoofdstukken van de onderhandeling. Montenegro is al wat verder, daar kan volgens het rapport begonnen worden met het sluiten van bepaalde onderhandelingshoofdstukken. Dat land wordt ook genoemd als eerste nieuwkomer; in 2028 zou het land kunnen toetreden.
Maar er blijven ook zorgen. In het rapport over Bosnië en Herzegovina zegt de Commissie dat de hervormingen sinds begin dit jaar zijn vastgelopen.
Ook Servië ligt onder een vergrootglas. Dat land zoekt naast hechtere banden met de EU ook naar partnerschappen met China en Rusland. "Servië zal op termijn zijn buitenlandpolitiek moeten afstemmen op die van de EU, anders komt de toetreding in gevaar," zei EU-buitenlandchef Borrell bij de presentatie van de rapporten.
Ook aan de oostkant van de Europese Unie willen landen bij de EU. Voor Oekraïne is EU-lidmaatschap nog altijd een belangrijk doel. De Europese Commissie hoopt dat de onderhandelingen volgend jaar van start kunnen gaan, mits Oekraïne dan aan alle eisen voldoet.
Russische invloedDe Commissie wil ook met Moldavië stappen zetten. Dat land bevindt zich op dit moment op een dun koord als het gaat om toetreding. In het referendum van anderhalve week geleden sprak een heel kleine meerderheid zich uit voor het vastleggen van de Europese toekomst van het land in de grondwet. Of de Europese koers van Moldavië daarmee definitief is, is de vraag. Dit weekend is er de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. De pro-Europese president Sandu neemt het daarin op tegen een pro-Russische kandidaat.
In Georgië lijkt EU-lidmaatschap steeds verder weg. De Commissie zegt dat de toetreding tot stilstand is gekomen door de acties van de Georgische overheid, zoals het invoeren van een buitenlandse-agentenwet. Ook is de EU kritisch over de verkiezingen van afgelopen weekend waarbij melding is gemaakt van grootschalige fraude. Het Openbaar Ministerie in Georgië startte vandaag een onderzoek daarnaar.
Ondanks de nieuwe energie in het uitbreidingsproces zijn er dus nog genoeg uitdagingen voor de uitbreidingsagenda van de EU. Diplomaat Eichhorst hoopt dat de EU de nieuwe impuls doorzet. Volgens haar is het belangrijk dat de EU sterker wordt. "Met uitbreiding heb je er weer extra stemmen bij, ook op wereldniveau."
Al weken gaat het in de Britse media vrijwel nergens anders over: de "Halloweenbegroting" van minister Rachel Reeves van Financiën. Namens de nieuwe Britse Labour-regering presenteerde ze haar eerste begrotingsplannen met de waarschuwing dat zij "pijnlijke keuzes" heeft moeten maken die op de lange termijn de economie moeten rechttrekken. En zoals voorspeld, is het een begroting met hogere belastingen, hoge leningen en forse uitgaven.
Politiek gaat over keuzes maken, zeker als je op de rijksbegroting miljarden tekortkomt. Om het staatsbudget rond te krijgen, moest Reeves naar eigen zeggen zo'n 40 miljard pond (48 miljard euro) ergens vandaan halen. De situatie is extra lastig doordat haar Labour-partij tijdens de verkiezingen keer op keer beloofde geen extra belastingen te heffen op 'werkende Britten' en de inkomstenbelasting, btw en sociale premies niet te verhogen.
Werkende Brit beschermen?In plaats daarvan heeft Reeves de keuze gemaakt om de rekening bij bedrijven neer te leggen, door onder andere de werkgeverspremies naar 15 procent te verhogen. Daarmee haalt ze zo'n 25 miljard pond op. Ook bij rijkere Britten wordt meer geïnd: de erfbelasting en vermogenswinstbelasting gaan omhoog.
Het is eigenlijk een klassieke linkse keuze die Reeves maakt: ze haalt geld weg bij bedrijven en de rijken om de laagbetaalde werkende Brit buiten schot te houden en te kunnen investeren in publieke diensten, zoals zorg en onderwijs.
Deze aanpak valt niet overal in goede aarde. Tijdens de verkiezingen beloofde Labour een 'pro-business'-koers. De partij benadrukt economische groei nu als prioriteit, maar met hogere werkgeverspremies en een verhoging van het minimumloon, vinden ondernemers dat vooral zij geraakt worden.
Er is bovendien het risico dat bedrijven hun extra kosten gaan doorberekenen in hun prijzen of salarissen van hun werknemers, waardoor de 'werkende' Brit die Labour juist probeert te beschermen, het uiteindelijk toch merkt.
Een ander kernpunt van de begroting van Reeves is het herstel van de publieke diensten en infrastructuur van Groot-Brittannië. Zo krijgt de NHS, de Britse zorgsector, een flinke financiële injectie met ruim 22 miljard pond. Voor onderwijs wordt ruim 6 miljard pond extra uitgetrokken.
Ruimte voor investeringenOm ruimte te creëren voor investeringen past Reeves de definitie van overheidsschuld aan of eigenlijk, 'verruimt' ze deze. Met deze versoepeling van de regels kan ze jaarlijks 50 miljard extra lenen. Om te voorkomen dat de financiële markten zouden schrikken van de Halloweenbegroting, was er in aanloop naar de begrotingsdag vakkundig gelekt. Via de Britse media werd er al flink voor-gemasseerd; de financiële markten werden zo stapsgewijs voorbereid op veranderingen, om een desastreuze gang van zaken als met premier Liz Truss en haar "mini-begroting" uit 2022 te voorkomen.
Nog maar twee jaar geleden presenteerde Truss met haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng een begroting waarin ze de overheidsuitgaven drastisch verhoogden en tegelijkertijd de belastingen historisch verlaagden. In reactie daarop raakten de markten in paniek, daalde de waarde van het pond en moest de Britse Centrale Bank ingrijpen.
Kritiek op voorgangersDe kritiek op de begroting zal Labour proberen weg te wuiven door te wijzen op de "ongekende financiële problemen" die zij erfde, na 14 jaar conservatief beleid. Volgens Labour is de begroting een keuze tussen "investeren in het land onder Labour versus een land in verval onder de Conservatieven".
Voor wie de politiek nauwlettend volgt, is het een bekende strategie. Een nieuwgekozen regering zegt, wijzend naar zijn voorgangers, genoodzaakt te zijn om de belastingen te verhogen. Door impopulaire maatregelen vroeg in de regeerperiode te nemen, kan de schuld nog bij de vorige regering worden gelegd en daarmee geeft de nieuwe ministersploeg zichzelf de ruimte om te investeren. De hoop is dan dat over vier jaar, als er weer verkiezingen zijn, de resultaten zichtbaar zijn en de kiezer weer tevreden is.
De vrouw die gisteren overleed na een steekpartij in Hardenberg en de gewonde man die later werd aangehouden, blijken echtgenoten. Dat heeft de politie bekendgemaakt.
De steekpartij gebeurde gisterenmiddag op straat in de Overijsselse stad. Zowel de man als de vrouw raakten gewond en werden naar het ziekenhuis gebracht.
De vrouw overleed korte tijd later. Het is onduidelijk hoe het met de verdachte gaat en of hij nog in het ziekenhuis ligt.
EmmenHet stel kwam uit de gemeente Emmen, zegt de politie. Het echtpaar heeft vier kinderen, waarvan er twee thuis wonen. Voor hen is opvang geregeld, meldt RTV Drenthe. De gemeente heeft daarnaast psychosociale hulp geregeld en slachtofferhulp ingeschakeld.
Locoburgemeester Raymond Wanders van Emmen bevestigt aan de omroep dat het gezin bekend was bij de gemeente, maar wil niet ingaan op details. "Ik ben behoorlijk geschokt", aldus Wanders.
De regionale omroep Oost schrijft dat de vrouw werkzaam was in Hardenberg. Veel mensen zouden het dodelijke incident hebben zien gebeuren. De politie heeft gisteren tot laat in de avond ooggetuigen gehoord en camerabeelden bekeken.
In Spanje zijn drie dagen van nationale rouw afgekondigd voor de 95 dodelijke slachtoffers van het extreme noodweer. De overstromingen in het zuidoosten van het land zijn de ergste van deze eeuw, zo meldt het Spaanse nationale meteorologisch instituut.
In de provincie Valencia is op sommige plekken in acht uur tijd een jaarhoeveelheid aan regen gevallen. "Je kunt je niet voorstellen hoeveel regen er is gevallen", zegt een inwoner van de zwaar getroffen stad Valencia tegen journalisten.
Bijna honderd dodenEr wordt nog gezocht naar tientallen vermisten. Morgen, overmorgen en zaterdag zijn uitgeroepen tot dagen van nationale rouw.
Verslagenheid en radeloosheid overheersen in het getroffen gebied:
Het noodweer verplaatst zich nog altijd over Spanje, zowel naar het noordwesten als zuidoostwaarts. Onder meer voor de regio's Catalonië en Andalusië geldt een weeralarm. Voor de omgeving rondom de stad Jerez de la Frontera geldt de hoogste waarschuwing: code rood.
Massale stroomuitvalDe zware regenval heeft met name in de regio rondom Valencia tot verwoesting geleid. Naar schatting 140.000 mensen zitten zonder stroom, schrijft de krant El País. Op talloze plekken zijn wegafsluitingen en de hogesnelheidslijn in het gebied is stilgelegd.
Tientallen mensen hebben de nacht in Valencia doorgebracht op daken, vrachtwagens of in benzinestations. Het waterpeil steeg zo snel dat inwoners werden overrompeld:
De extreme regen wordt in Spanje toegeschreven aan het terugkerende weerfenomeen 'Dana', waarbij koude lucht over de warme Middellandse Zee stroomt. Onder bepaalde omstandigheden kan dat leiden tot wolkbreuken. Onder meer in 1982 en 1987 waren er eveneens zware overstromingen in dezelfde regio door dit fenomeen.
LegerinzetRuim 1600 militairen zijn ingezet om hulp te bieden. De regering heeft een crisiscomité ingesteld om de reddingsactie te coördineren. Ook is er een noodnummer geopend om vermiste personen op te geven. President Pedro Sánchez heeft beloofd dat alle wegen, bruggen en huizen in het getroffen gebied zullen worden herbouwd.
De Spaanse koning Felipe heeft zijn medeleven betuigd aan de getroffenen. Hij sprak vanmiddag bij een werkbezoek aan een legerbasis op Gran Canaria met journalisten. "Ook namens de koningin wil ik mijn medeleven betuigen aan alle getroffen families die dierbaren hebben verloren en die soms nog steeds niet weten wat er met sommige van hun familieleden is gebeurd", zei hij.
Ze reist de hele wereld over en staat vanavond in een vrijwel uitverkochte zaal in Amsterdam: het Japanse hologram-fenomeen Hatsune Miku. Haar naam betekent "de stem van de toekomst". De zangeres bestaat niet echt, maar is getekend en te zien als hologram.
In 2007 werd Hatsune Miku ontwikkeld door een softwarebedrijf. Toen was ze alleen nog maar een stem die mensen konden gebruiken bij het componeren van muziek. Door het invoeren van tekst in de software kan je Hatsune Miku laten zingen. Er zijn al ongeveer tweehonderdduizend nummers met haar stem gemaakt.
Sinds 2014 treedt het virtuele 16-jarige meisje in schooluniform met haar elektronische stem ook zelf op. Nu viert ze haar 10-jarig jubileum met een tour over de hele wereld. In 2020 was Miku ook al in Nederland.
Raar conceptRin Boutestein is Hatsune Miku-fan en was er destijds bij in Nederland. Boutestein begrijpt dat het een raar concept is: "Ondanks dat Hatsune Miku geen echt mens is, voelt het alsof je tijdens een optreden naar een echt persoon aan het kijken bent."
De optredens trekken veel mensen die fan zijn van anime (Japanse animaties) en manga (Japanse strips). Hatsune Miku is getekend in die Japanse stijlen. Bij fans daarvan speelt verkleden een grote rol. Veel bezoekers zullen vanavond verkleed zijn als 'cosplay-figuren'.
In Japan is het al gebruikelijker dat mensen een band opbouwen met virtuele artiesten of stripfiguren.
Hechte communityMariëlle Salh is vrijwilliger bij een anime-festival in Nederland en weet veel over de cultuur. Zij legt uit waarom Miku zoveel fans heeft: "Doordat mensen zelf muziek kunnen maken met haar stem voelen de fans zich extra verbonden. Dat zorgt voor een hechte community."
Net zoals Mariëlle stonden veel andere fans lange tijd in de rij:
Thijs Pepping is trend-analist en schrijver van het boek Echt Nep. Hij ziet los van de successen ook gevaren in de populariteit van niet-bestaande figuren. "Het is een glijdende schaal. Bij Hatsune Miku is het heel duidelijk dat het personage nep is, maar die verschillen worden steeds kleiner. Zo heb je nu ook influencers die online berichten laten beantwoorden door een chatbot. Volgers denken dan dat ze praten met hun idool, terwijl dat niet het geval is."
Pepping vertelt dat mensen die een relatie aangaan met een computer-persoon een eenzijdige relatie hebben. "Daarbij kan het computerprogramma niet voldoen aan de verwachtingen die wij als mensen hebben in een relatie. Dat kan voor mensen grote mentale gevolgen hebben."
Samenwerking met Lady GagaDe successen van Hatsune Miku resulteerden in samenwerkingen met grote modebedrijven en artiesten. Zo heeft ze onder meer in het voorprogramma van Lady Gaga gestaan en samengewerkt met het modemerk Louis Vuitton.
De bezoekers in Amsterdam kijken vanavond gezamenlijk naar een scherm waarop Hatsune Miku te zien is, maar niet alles is virtueel. De band bestaat wel uit echte mensen. De kaartjes zijn net zo duur zijn als die van concerten met artiesten die echt bestaan. Het hologramfenomeen is in Europa na vanavond ook nog te zien in Berlijn en Düsseldorf.
De Europese Unie moet zich veel beter voorbereiden op grote risico's, zoals gevolgen van klimaatverandering en oorlog. En daarvoor moet de mentaliteit van zowel EU-overheden als burgers drastisch op de schop. Dat staat in het rapport Preparing Europe for a more dangerous world, geschreven in opdracht van Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.
Von der Leyen legde bij de presentatie de link met de vele doden die vielen bij de overstromingen in Spanje gisteren. "Overal in de EU zijn de dramatische gevolgen van klimaatverandering zichtbaar, weersextremen zijn het nieuwe normaal geworden", zei Von der Leyen. En daarom moet de Unie er beter mee leren omgaan. "Voorbereid zijn op het ergste kan voorkomen dat dit werkelijkheid wordt."
Volgens het rapport is er nogal wat nodig om dat voor elkaar te krijgen. Op het terrein van defensie moet de EU gezamenlijk stappen zetten en beter voorbereid zijn op hybride aanvallen, zoals hacks van energienetwerken. Ook zou er een EU-breed anti-sabotagenetwerk moeten komen.
Voorraad voor 72 uurBurgers moeten veel beter voorbereid zijn op noodgevallen, bijvoorbeeld door thuis genoeg water, eten en medicijnen te hebben voor minstens 72 uur. En ook de Europese Unie zelf moet voorraden aanleggen, waaronder voorraden van geneesmiddelen en belangrijke grondstoffen.
Het rapport is geschreven door de Finse oud-president Saul Niniistö. Geen toeval; Von der Leyen vroeg hem omdat Finland van alle landen in de EU het best voorbereid is op crises. Niet alleen de overheid, maar ook de Finse inwoners zijn gewend rekening te houden met onverwachte scenario's.
"Ik wil niet de indruk wekken dat alle Finnen de hele tijd aan oorlog denken", zegt Axel Hagelstam, directeur planning en analyse bij het agentschap noodvoorziening van het ministerie van Economische Zaken van Finland. "Het zou verschrikkelijk zijn als we ons elke seconde van ons leven zorgen zouden moeten maken over dood en verderf. Maar goed voorbereid zijn, betekent dat je snapt dat het ergste werkelijkheid kan worden, en weet hoe dat eruit zou zien."
Finse mentaliteitVolgens Hagelstam is het crisisbewustzijn onderdeel van de Finse mentaliteit en is het diepgeworteld in de geschiedenis van het land. Van alle EU-landen heeft Finland de langste grens met Rusland, 1300 kilometer lang. "We hebben tal van conflicten en oorlogen met onze buurman gevoerd. En dus ontwikkelden we een mentaliteit waarbij we weten: we moeten onszelf kunnen redden, want het is niet vanzelfsprekend dat we hulp krijgen van andere landen. Dat weten we uit ervaring."
Het land schortte daarom ook nooit de dienstplicht op, zoals veel andere EU-landen deden. Finse mannen moeten een tijdje in het leger en Finse vrouwen mogen dat. Volgens Hagelstam speelt dat een cruciale rol. "Al die mensen voelen: ik heb een rol te spelen, ik ben betrokken bij het behoud en de verdediging van de integriteit en onafhankelijkheid van Finland."
Nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen, verhoogden de EU-landen na decennialange bezuinigingen de defensiebudgetten. Maar goed voorbereid zijn, gaat niet alleen over oorlog, het gaat om het besef dat alles kan gebeuren. "Als je daar al op jonge leeftijd mee begint, neem je dat ook mee op andere vlakken in het leven en de maatschappij", zegt Hagelstam.
BabydoosDat bewustzijn begint al letterlijk vanaf de geboorte. Zo krijgen alle ouders bij de geboorte van hun eerste kind van de Finse overheid een 'babydoos', vol spullen die je nodig hebt voor de verzorging van de baby. De Finse doos is anders dan de commerciële Nederlandse 'blije doos' die ouders kunnen aanvragen.
"De doos heeft een matrasje op de bodem, zodat de baby in de doos kan slapen als de ouders geen babybedje hebben. Het is een voorbeeld van hoe wij in Finland op een heel concrete manier nadenken over de voorbereiding op verschillende soorten situaties."
Finse kinderen leren al op de basisschool over het belang van een noodvoorraad thuis. Ze beschouwen het hebben en aanvullen van zo'n voorraad niet als iets bijzonders.
En dat moet voor alle EU-burgers gelden, staat in het rapport dat in Brussel is gepresenteerd. Of het nou gaat om oorlog, klimaatverandering of welke andere crisis dan ook, je kan er maar beter over nagedacht hebben, stelt Niniistö. Veiligheid is immers het fundament waarop alles gebouwd is, schrijft de Finse oud-president.
"Vanaf gistermiddag is het helemaal losgegaan", zegt Patrick de Kruijk. De Nederlander woont net buiten Valencia, waar zware hagel- en regenbuien overstromingen veroorzaakten. Er zijn zeker 70 mensen omgekomen door het noodweer in het zuidoosten van Spanje.
De Kruijk heeft een bed and breakfast in de heuvels tussen Torrent en het dorpje Monserrat, zo'n twintig minuten bij Valencia vandaan. Vooral die regio is getroffen, maar ook in Albacete en Andalusië viel veel regen.
"Het begon gistermiddag te hozen, echt niet normaal", vertelt hij. Het onweerde en hagelde en dat hield niet op tot middernacht. "Het was zelfs niet prettig om binnen te zitten."
'Behoorlijke chaos'Op sommige plekken viel meer dan 400 millimeter regen. Wegen en straten kwamen onder water te staan en er vielen hagelstenen ter grootte van golfballen. "Ik heb nog nooit zoveel regen achter elkaar gezien", zegt De Kruijk. "En in Nederland zijn we dat toch wel gewend, dacht ik."
De Kruijk vertelt dat er geen stroom is en dat de telefoonverbinding niet goed werkt. Zijn buren kunnen hun familie niet bereiken. "Het is een behoorlijke chaos."
Het water is weer gezakt na de overstromingen in het zuidoosten van Spanje, maar de ravage is enorm:
Geert en Colinda van Meersbergen hebben een gastenverblijf in Godelleta, ten westen van de stad Valencia. Ze kunnen het dorp alleen lopend bereiken. "Met de auto gaat dat niet, omdat de weg kapot en geblokkeerd is."
Door het noodweer zijn muren en hekken van het gastenverblijf weggespoeld. Ook is er nu geen elektriciteit. "Maar we zijn gelukkig ongedeerd. We zijn hier met een aantal vrienden en zijn blij dat we er allemaal nog zijn."
Etienne Ros woont met zijn gezin net ten zuiden van Valencia. Hij moest vandaag zijn dochter naar het vliegveld in Castellón brengen. Daarvoor moest hij door Valencia heen rijden, maar "dat was geen pretje om te zien". Hij schrok van de enorme ravage die hij onderweg zag. "Het lijkt wel een oorlogsgebied."
Hij zag onder andere auto's boven op elkaar, omgevallen bomen, ondergelopen straten en weggespoelde wegen. "Mensen zijn van slag en lopen verdwaasd met elkaar over straat. Ze zijn huizen aan het leegpompen en auto's vol met water aan het leegscheppen. Heftig om te zien."
In sommige gebieden hebben mensen geen water meer uit de kraan, vertelt Ros. Bij hem thuis is er gelukkig geen schade. De hoge berg waarachter ze wonen "heeft een heleboel tegengehouden".
Het huis van De Kruijk staat op een kleine heuvel. Hoewel het water bij hem wel naar binnen liep, valt de schade verder mee. "Ik heb gedweild en het is een beetje een bende, maar iedereen is oké." De schade in de omgeving en de verhalen van zijn buren zijn minder positief, vertelt hij. Zo zijn er stukken weg weggeslagen door het noodweer, zijn huizen ondergelopen en waren er modderstromen. "Het is één grote, doffe ellende."
"Auto's staan vast in de modder of er liggen rotsblokken op de weg", zegt hij. "Het is lastig om een weg te vinden die nog begaanbaar is. Er zijn ook files daardoor", zegt hij. "Als je rondrijdt, zie je overal Spanjaarden hoge punten opzoeken om familie te bellen. Op het vliegveld is het een chaos."
Ook vandaag worden nog forse buien verwacht in het gebied. De zware regenval komt door een weersfenomeen waarbij koude lucht over de warme Middellandse Zee stroomt. Toch is de hoeveelheid regen dit keer extreem.
Bewoners krijgen het advies om binnen te blijven. Een onbekend aantal mensen wordt nog vermist.
Het gaat niet best met de Europese autofabrieken. Volkswagen maakte vanochtend bekend dat de verkoop van zijn auto's steeds moeizamer gaat. En vorige maand gaf Stellantis, eigenaar van onder andere Fiat en Jeep, al aan dat het bedrijf dit jaar minder winst zal maken.
Chinese makers als Geely en BYD lukt het veel beter om hun wagens in de etalage te zetten en te verkopen, vooral als het gaat om elektrische auto's. Wagens van buiten Europa kunnen langer doorrijden voordat ze weer aan de laadpaal moeten. Ze zijn daarom niet alleen aantrekkelijker voor consumenten, maar ook vaak nog goedkoper.
Als steeds minder mensen Europese auto's willen kopen, hoe relevant is de sector dan nog? Volgens economen zijn er drie redenen waarom Europa zijn auto-industrie toch hard nodig heeft.
Miljoenen banenMeer dan één op de twintig banen in de EU (6,1 procent) is te vinden in autofabrieken en bij hun toeleveranciers. In totaal gaat het volgens de Europese Commissie om 13,8 miljoen banen. De industrie zorgt daarbij voor 392 miljard euro aan belastinginkomsten voor Europese overheden, zegt belangenclub ACEA.
Nederland heeft weliswaar geen auto-industrie meer, maar bedrijven die chips, navigatiesystemen en andere onderdelen leveren, zijn alsnog goed voor 3 procent van de Nederlandse industrie, becijferde Eurostat.
"De voorspeling was dat er veel nieuwe banen bij zouden komen, omdat de industrie moet vergroenen", zegt Pim Grol van RAI, de belangenvereniging voor Nederlandse toeleveranciers in de autobranche. Maar nu de Europese automakers in zwaar weer verkeren, is het anders gelopen.
Volgens automakerskoepel CLEPA zijn er momenteel zelfs 56.000 banen minder bij Europese toeleveranciers vergeleken met 2020. Grol: "Nederlandse leveranciers merken dat in de vorm van een omzetval en hun magazijnen raken vol, omdat er minder vraag is naar schroefjes en van alles. Daar kan je niet een-twee-drie een nieuwe afzetmarkt voor vinden."
Motor van innovatieMet merken als BMW, Stellantis en Mercedes-Benz wordt de Europese auto-industrie weleens omschreven als een sector die haar gloriedagen achter zich heeft liggen. Maar de bedrijven zijn nog steeds cruciaal voor de innovatie in Europa, concluderen economen van onder andere de Boston Consulting Group en de Europese Commissie.
Een derde van al het geld dat wordt geïnvesteerd in onderzoek en innovatie in Europa, belandt in de auto-industrie. Jaarlijks gaat het om ongeveer 60 miljard euro, staat in een belangrijk rapport van de Europese Commissie over het toekomstig concurrentievermogen van Europa.
"Om de klimaatdoelen te halen moet de gehele Europese economie verduurzamen. Maar nu Europeanen steeds minder elektrische auto's kopen, valt de urgentie weg. Elektrificatie stagneert. Dat heeft gevolgen, ook buiten de auto-industrie", zegt Marieke Kuijpers, econoom en sectormanager mobiliteit bij de Rabobank.
Een voorbeeld is de crisis bij de Zweedse accumaker Northvolt: de vertraagde levering van batterijen leidde er dit jaar toe dat BMW een order terugtrok. Het jonge bedrijf staat inmiddels op omvallen.
Woensdag kondigde zakenpartner Volvo Cars aan dat ze de aandelen van een Northvolt-dochter zullen overnemen, omdat de accumaker zijn verplichtingen niet is nagekomen. Zo is de toekomst van het batterijbedrijf, dat Europa op grote schaal zou helpen om te verduurzamen, nog onzekerder geworden.
Alles is politiekEen derde reden om de Europese automakers te willen houden, is geopolitiek. Politieke ontwikkelingen in bijvoorbeeld China, Rusland en de VS leiden ertoe dat steeds meer bedrijven wereldhandel als een risico beschouwen, concludeert de Boston Consulting Group.
Als alle Europese automerken verdwijnen en we ons laten overspoelen door Amerikaanse en Aziatische auto's, dan verliezen we de grip op onze economie, zegt ook Kuijpers van de Rabobank.
"Met meer Chinese auto's in Europa, krijgt China steeds meer macht over onze economie. Dat maakt ons kwetsbaar. Door corona hebben we ook geleerd dat het niet altijd handig is om afhankelijk te zijn van handel met markten ver weg."
China probeert het zwijgen op te leggen aan Nederlandse correspondenten in China en mensen die zich in Nederland kritisch uitlaten over het land. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden.
China hanteert "een scala aan tactieken gericht op het medialandschap, ook in Nederland" met als doel dat kritische stemmen minder actief worden, overstemd raken of stoppen. Voorbeelden van die tactieken zijn volgens de onderzoekers "samenwerking en partnerschappen", "propaganda en desinformatiecampagnes", "afschrikking en uitputting van kritische stemmen" en "droogleggen en toegang ontzeggen".
In China zijn de werkcondities voor Nederlandse correspondenten zwaar, stellen de onderzoekers vast. Zo is het lastig om er aan nieuwsgaring te doen.
Op verzoek van Tweede KamerHet onderzoek werd uitgevoerd op verzoek van de Tweede Kamer, die de beïnvloeding graag beter in beeld wilde hebben. Aanleiding hiervoor was een verhaal van journalist Marije Vlaskamp van de Volkskrant. Daarin beschreef ze hoe onbekenden onder haar naam bommeldingen deden. Ook werd via Telegram geëist dat ze een kritisch artikel over China offline zou halen.
Ook NOS-correspondent Sjoerd den Daas werd in China fysiek tegengewerkt toen hij een demonstratie in Chengdu wilde filmen:
De aanpak van China is volgens de onderzoekers subtieler dan bijvoorbeeld de fysieke aanvallen van Rusland. Nederland is daar volgens hen niet goed op voorbereid. "We zijn in Nederland niet gewend aan psychologische oorlogsvoering, met indirecte aanvallen zoals lastercampagnes, privégegevens delen en publieke aanvallen op journalisten door politici of diplomaten."
Structurele kennis opbouwenDaarom adviseren de Leidse onderzoekers om protocollen te ontwikkelen voor correspondenten in autoritaire landen en deze ook te delen met de journalistieke redactie waar zij bij horen. Deze redacties moeten ook alert zijn op de gezondheid van correspondenten "als gevolg van de constante stress door het Chinese surveillancesysteem".
Voor mediaredacties is het van belang dat zij "structurelere kennis over China" opbouwen en "structureel het gesprek voeren over transnationale repressie, intimidatie en psychologische oorlogsvoering van statelijke actoren, waaronder China".
Ook de Nederlandse overheid kan volgens de onderzoekers wat betekenen. Zo zou de overheid regelmatig publiekelijk en duidelijk moeten laten weten dat Nederland beïnvloeding veroordeelt. Ook moet Nederland "actief bijdragen aan de bestrijding van desinformatiecampagnes van autoritaire regimes, die gericht zijn op polarisatie en uitbuiting van kwetsbaarheden in ons politieke systeem en onze samenleving".
