Hoe proberen partijen de grootste te worden nu ze dicht bij elkaar staan?
Al sinds de vorige verkiezingen, die met een straatlengte voorsprong werden gewonnen door de PVV, staat de partij van Wilders bovenaan in de peilingen. Maar nu, in de eindsprint van deze campagne, dienen zich drie of misschien wel vier andere partijen aan die ook meedingen om de grootste te worden. Hoe proberen zij die strijd te winnen?
"Peilingen zijn palingen", is een politiek gezegde. Bedoeld is dat peilingen "glibberig" zijn en dat je ze dus niet kunt vertrouwen als voorspeller van de uitslag. Maar experts zijn erover eens dat ze wel trends weergeven. Zo zat de PVV twee jaar geleden voor de verkiezingsdag al flink in de lift in de peilingen, en op de dag zelf bleek Wilders tot grote hoogte te zijn gestegen.
Volop ruimteEen trend in de laatste Peilingwijzer, van gisteren, is dat de grootste partijen elkaar naderen. De PVV staat nog bovenaan, maar zit in een dalende trend en kort daarop staan GroenLinks-PvdA (stabiel gebleven), CDA (gedaald) en D66 (gestegen) vlak bij elkaar. De VVD staat nog een stuk achter de anderen, maar is aan het opkrabbelen.
Kanttekening bij de cijfers is dat veel mensen nog niet zeker weten welk vakje ze willen inkleuren woensdag; de schattingen lopen uiteen van bijna de helft tot zo'n 80 procent 'onzekere' kiezers. Daar zit dus nog volop ruimte, waar partijen deze laatste campagnedagen om strijden.
Timmermans uit het TorentjeTwee grote partijen gebruiken in hun strategie GroenLinks-PvdA, en met name partijleider Frans Timmermans, als schrikbeeld. PVV-leider Wilders twittert vandaag: "Houd Timmermans uit het Torentje. Het is hij of ik!" De PVV is van tevoren uitgesloten door D66, het CDA en ook door de VVD. Maar hoe groter zijn partij wordt, hoe groter de kans dat 'ze' toch niet om hem heen kunnen, redeneert Wilders. "Zonder PVV gaat de deur naar GL-PvdA toch weer open", houdt hij de zwevende kiezer op rechts voor.
Daar gaat de VVD natuurlijk tegenin; bij elke gelegenheid benadrukt de partij echt niet in een coalitie te willen stappen met GL-PvdA. Bij de partij van Yesilgöz is de boodschap juist: "Een stem op de PVV is een stem op Timmermans". De redenering erachter is dat de PVV niet mee mag doen in de formatie, dus dat het een weggegooide 'rechtse' stem is.
Gisteren gingen veel lijsttrekkers voor het laatst flyeren:
Bij Buitenhof zei Yesilgöz vandaag dat deze strategie haar "ongetwijfeld" zetels oplevert. "Wat ik vooral hoor op straat is dat mensen de eerlijkheid waarderen." En dus houdt ze hoop op een centrumrechtse coalitie, zonder GL-PvdA en zonder de PVV.
Ruziemakers en pessimistenD66-leider Jetten, die in hetzelfde tv-programma zat, denkt er anders over. "De route vanuit het midden zou ook goed zijn voor de VVD", zei hij. Jetten sprak een voorkeur uit voor een coalitie met CDA, VVD en GroenLinks-PvdA. "De vier grote partijen die Wilders op de hielen zitten." De D66'er wil die "bij elkaar brengen" na de verkiezingen. Hij benadrukte dat hij er klaar voor is om premier te worden "van alle Nederlanders".
Om dat te bereiken, wil de partij van Jetten vooral een constructieve en optimistische houding uitstralen. "Tijd om Nederland terug te veroveren op de ruziemakers en pessimisten", is het devies.
Ook het CDA zet in op samenwerking. "Alleen door samen te werken brengen we dit land verder", is de boodschap van CDA-leider Bontenbal. En net als Jetten stelt Bontenbal dat hij premier wil worden. "We moeten naar een nieuwe generatie politici", zei hij bij WNL op Zondag. "En daar wil ik graag leiding aan geven."
Garantie op een links kabinetWaar partijen aan de rechterzijde hem als boeman neerzetten, draait Timmermans dat zelf begrijpelijkerwijs om. "Wij zijn de enige garantie op een progressief en links kabinet", is de boodschap van GroenLinks-PvdA. Op campagne bij de Klimaatmars vandaag zette hij zich af tegen de PVV. "Wij zitten hem op de hielen." En net als zijn concurrenten probeerde hij zelfvertrouwen uit te stralen: "Ik weet zeker dat wij woensdag de grootste partij zijn bij de uitslag."
Wie van deze lijsttrekkers de meest overtuigende boodschap of strategie heeft, zal die avond of donderdagochtend blijken.