NOS Nieuws - Algemeen

Voormalig Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib zegt dat ze het vreselijk vindt dat ze in de rechtszaal zit om haar naam te zuiveren. Vandaag was de eerste dag van de rechtszaak die het oud-PvdA-Kamerlid heeft aangespannen tegen de Nederlandse Staat vanwege een rapport over grensoverschrijdend gedrag.

Het dagelijks bestuur van de Kamer, het presidium, zei een jaar geleden dat Arib zich schuldig had gemaakt aan het veroorzaken van een sociaal onveilige werkomgeving. Het presidium trok die conclusie uit een samenvatting van een rapport van onderzoeksbureau Hoffmann. Overigens spraken de onderzoekers zelf niet van een onveilige werkomgeving; wel beschreven ze diverse incidenten.

Anonieme klagers zeiden, onder meer in brieven, dat Arib zich structureel bemoeide met de ambtelijke organisatie. Tien mensen zeiden dat ze hen bovendien soms met stemverheffing toesprak. Arib liet zich daar volgens de onderzoekers niet op aanspreken en weigerde achteraf excuses aan te bieden.

'Immens onrecht'

De voormalig Kamervoorzitter spande een rechtszaak aan in de hoop dat het onderzoek onrechtmatig wordt verklaard. "Ik had niet gedacht dat mijn politieke carrière zo zou eindigen", zei ze aan het begin van de zitting. "Ik heb de afgelopen tijd geprobeerd alles achter me te laten, mijn leven op te pakken en aan het werk te gaan." Dat is volgens haar niet gelukt.

"Het onrecht dat ik voel is immens", vervolgt Arib. Ze noemt het een politieke afrekening. "Er is zo veel met modder gegooid. Het raakt mij als mens, het raakt de Kamer als instituut. En het raakt het ambt van Kamervoorzitter." Arib vindt ook dat ze zich niet kan verweren tegen de aantijgingen in de brieven, omdat ze niet weet wie de afzender is en omdat niet duidelijk is wat de inhoud van de brieven precies is.

Haar advocaat, Geert-Jan Knoops, zegt dat zowel het dagelijks bestuur van de Kamer als de ambtelijke leiding geen onderzoek had mogen laten instellen naar een Kamerlid. Enkel het College van onderzoek integriteit heeft die bevoegdheid, betoogt Knoops. Daarmee zou het hele onderzoek ondeugdelijk zijn. Ook zegt hij dat Arib lang de deur heeft opengehouden voor medewerking, maar dat ze een halfjaar lang niets had gehoord.

'Geen politieke afrekening'

Advocaten van de Tweede Kamer en hoogleraren die bij het onderzoek betrokken waren, weerspreken dat. Ze stellen dat Arib juist haar best heeft gedaan om geen informatie over de anonieme meldingen te krijgen. Ze zou zeker vier keer de kans hebben gekregen om erop te reageren, maar dat deed ze telkens niet, zeggen ze.

Dat er sprake zou zijn van een politieke afrekening vinden ze onrealistisch. In het presidium zitten acht Kamerleden uit allerlei fracties, en zij hebben unaniem besloten om het onderzoek te laten uitvoeren. Ook waren de klachten volgens hen zo ernstig dat er geen andere optie was dan een onderzoek. Het betrof overigens een feitenonderzoek, benadrukken ze, dat niet als doel had om tot een straf te komen.

Bovendien was het Aribs eigen keuze om de politiek te verlaten, zeggen ze, omdat het onderzoek nog niet was afgerond toen ze het besluit al had genomen om te vertrekken. Arib zat 24 jaar voor de PvdA in de Tweede Kamer en was tussen 2016 en 2021 voorzitter.

Het is nog niet bekend wanneer er een uitspraak in de zaak volgt.

Bij de Poolse parlementsverkiezingen van een jaar geleden had Katarzyna (42) haar hoop gevestigd op Donald Tusk. Hij beloofde abortushervormingen door te voeren. "Ik dacht dat dat het eerste was dat ze zouden doen", zegt ze. "Het is maatschappelijk zo'n belangrijk onderwerp. Het leeft bij veel vrouwen."

Maar het abortusbeleid in Polen is nog altijd een van de strengste in Europa. Sinds een oordeel van het Grondwettelijk Hof in 2020 is de ingreep alleen toegestaan als het leven of de gezondheid van de moeder in gevaar is of als de zwangerschap een gevolg is van verkrachting of incest.

Premier Tusk heeft toegegeven dat hervormingen deze regeringstermijn niet mogelijk zijn, omdat een christelijke partij in de coalitie niet wil meewerken.

Moeilijke keuze

Vier jaar geleden, kort voordat de nieuwe abortusregels ingingen, zag Katarzyna zich gedwongen om abortus te plegen. Ze was gewenst zwanger van haar derde kind, maar de jongen bleek het edwardssyndroom te hebben. Dat betekende dat hij voor de bevalling of kort daarna zou komen te overlijden. Abortus was voor haar destijds een moeilijke, maar wel juiste keuze.

Dat ging toen al niet makkelijk in het zeer conservatieve Polen. Ziekenhuizen wilden niet meewerken en ze werd van het kastje naar de muur gestuurd. "De ochtend dat ik naar het ziekenhuis zou gaan voor abortus, werd ik gebeld dat de baas er niet was en dat niemand mij zou willen toelaten." Na veel procedures en discussies, die ze door haar kwetsbare situatie als mensonterend ervoer, stemde het ziekenhuis toch in.

Bang voor vervolging

Na het oordeel van het hof, is het voor vrouwen nog veel moeilijker geworden. Katarzyna zou nu niet meer in aanmerking komen voor abortus en zou haar zoon dus hebben moeten voldragen.

Daarnaast zijn meerdere vrouwen de afgelopen jaren overleden omdat ze niet op tijd de zorg kregen die ze nodig hadden. Ziekenhuizen waren bang dat ze vervolgd zouden worden als ze een abortus zouden uitvoeren.

In Polen blijft het een zeer controversieel thema. Een grote meerderheid is tegen vrije toegang tot abortus tot twaalf weken, blijkt uit cijfers, maar de meeste Polen steunen de ingreep als het kind serieuze aandoeningen heeft, zoals bij Katarzyna.

Brede coalitie

Maar voorlopig verandert er dus niets. De regering-Tusk bestaat uit een brede coalitie die de krachten verenigde om de vorige regering onder leiding van de rechts-conservatieve PiS te verdrijven. Dat was een partij die de onpopulaire abortusbeperkingen juist steunde, maar als het om dergelijke gevoelige thema's gaat, kan de nieuwe coalitie het niet eens worden.

Een kleine christelijk-conservatieve partij in de coalitie is het niet eens met de abortusversoepelingen die de andere partijen willen. Het enige wat de regering heeft kunnen bieden, zijn richtlijnen voor ziekenhuizen om duidelijk te maken dat ze niet vervolgd worden als ze abortus plegen bij een moeder die in levensgevaar verkeert.

Ook bij de hulporganisatie Federa hoopten ze dat de nieuwe regering hervormingen zou doorvoeren. Zij staan vrouwen die abortus overwegen juridisch bij. "We hadden zo gehoopt dat er eindelijk verandering zou komen", zegt advocaat Mateusz Burzynski. "We hebben een grote campagne opgetuigd. Abortus was een grote motivator voor jonge vrouwen om te stemmen, maar in ruil voor die stemmen heeft de regering helemaal niks teruggedaan."

Dagelijks spreekt Burzynski met vrouwen die woedend zijn op de regering-Tusk en wanhopig dat er nog altijd niks is veranderd. Een van de weinige manieren waarop vrouwen een abortus voor elkaar kunnen krijgen, is zeggen dat ze suïcidaal zijn vanwege de zwangerschap. Dat telt als levensgevaar en dan kan de operatie worden uitgevoerd. Ook vertrekken veel zwangere vrouwen naar het buitenland.

Terugdenken aan haar strijd om abortus uit te voeren, raakt Katarzyna nog diep. Niet alleen vanwege het verlies van haar zoon, maar vooral omdat abortus alleen nog maar moeilijker is geworden.

Op Katarzyna's stem kan Tusk in ieder geval niet meer rekenen. Voor haar twee dochters ziet ze met het huidige abortusbeleid geen toekomst in haar land. "Ik wil er alles aan doen om ervoor te zorgen dat mijn kinderen kansen hebben buiten Polen", zegt Katarzyna. "Zodat ze nooit hoeven te beslissen of ze kinderen willen krijgen in ons land."

Rabobank heeft de afgelopen tijd maandelijks zo'n 10.000 klanten de deur gewezen. Rabobank-bestuurder Philippe Vollot zegt dat in een video-opname die is gepubliceerd door Follow The Money (FTM). De opname werd in september gemaakt op een interne bedrijfsbijeenkomst waarop Vollot sprak over de aanpak van witwasrisico's.

Banken moeten hun klanten controleren op dit soort risico's. Als ze een risico zien, moeten ze de klant onderzoeken en een melding doen bij de autoriteiten. Wanneer een klant geen geruststellende uitleg kan geven, moet de bank de relatie beëindigen.

Interne bijeenkomst

Rabobank is in dit proces strenger geworden. Twee jaar geleden nam de bank elke maand afscheid van zo'n duizend klanten, maar dat is volgens Vollot dus vertienvoudigd.

"We zijn veel beter geworden in het identificeren van klanten die boven onze risicobereidheid uitkwamen", zegt de bestuurder. Het gaat daarbij volgens hem niet alleen om "slechte mensen", maar ook om klanten waar de bank zich niet "comfortabel" bij voelt gezien de wetten en regels waaraan de bank zich moet houden.

De versnelling in het beëindigen van klantcontacten komt in een periode waarin Rabobank onder een vergrootglas ligt. Sinds eind 2022 doet het Openbaar Ministerie strafrechtelijk onderzoek naar de bank vanwege mogelijke nalatigheid bij antiwitwascontroles.

In datzelfde jaar kwam ook Vollot in dienst bij de bank, die ruim 8 miljoen particuliere klanten en 800.000 zakelijke klanten heeft. Hij is verantwoordelijk voor de aanpak van financieel-economische misdaad bij de bank. Een onderdeel daarvan is een herstelprogramma.

Een woordvoerder van de bank bevestigt de groei van het aantal mensen van wie afscheid is genomen. "De afgelopen maanden hebben om verschillende redenen geleid tot een piek", zegt de woordvoerder. Het gaat om een inhaalslag op meerdere vlakken.

Zo heeft Rabobank klanten geschrapt die betrokken zijn geweest bij fraudezaken, maar ook klanten die niet bereid waren om gegevens te verstrekken die de bank nodig heeft voor hun antiwitwascontroles.

Daarnaast heeft de bank de eigen administratie bijgewerkt en afscheid genomen van zakelijke klanten die inmiddels geen eigen bedrijf meer hebben. En er was nog een groep klanten die zelf bij de bank weg wilde.

"De aantallen nemen gestaag af", zegt de woordvoerder nu. "Met de verwachting dat de volumes normaliseren na voltooiing van het herstelprogramma."

De Chinese economie hapert: gesloten restaurants en winkels kenmerken het straatbeeld. Teken aan de wand is de recente sluiting van de grote restaurantketen Din Tai Fung. Vandaag werd bekend dat de economische groei in China het afgelopen kwartaal het laagst was in ruim een jaar, namelijk 4,6 procent ten opzichte van een jaar eerder.

Veel Europese landen zouden tekenen voor zo'n groeipercentage, maar voor China valt het tegen. Het land streeft nu naar een groei op jaarbasis van 5 procent.

"De Chinese economie zit gevangen in een negatieve spiraal, waarbij cyclische en structurele problemen elkaar versterken en versterken", zegt Eswar Prasad, hoogleraar aan de Cornell University tegen zakenkrant Financial Times. Een combinatie van afnemende groei, deflatie en verlies van vertrouwen in het overheidsbeleid, vergrijzing en een vastlopende vastgoedsector veroorzaakt een enorme uitdaging. Zo daalden de investeringen in vastgoed met 10 procent ten opzichte van vorig jaar.

Steunpakket

Daarom introduceerde Peking in september het grootste financiële steunpakket sinds de coronapandemie. Maar het hele jaar door werden maatregelen genomen om de vastgoedsector, banken en lokale overheden een impuls te geven. "De overheid wil de vastgoedsector, de aandelenmarkt en de binnenlandse vraag stabiliseren", zegt Arjen van Dijkhuizen, econoom bij ABN Amro. "De neergang in de vastgoedsector is enkele jaren aan de gang en dat heeft zijn weerslag op consumentenvertrouwen, consumptie en private investeringen."

In het verleden haalde China jaarlijkse groeicijfers van wel 10 procent. Dan steekt 4,6 procent daar schril bij af. "Voor Chinese begrippen is het een lage groei, maar de economie is tenminste wel gegroeid", zegt Van Dijkhuizen. De export nam weliswaar af, maar winkels verkochten meer en het ging ook goed met de industriële productie. Verder daalde de werkloosheid in steden, naar 5,1 procent van de beroepsbevolking.

Doordat China een van de grootste economieën is, heeft de geringe groei ook invloed op de Europese economie. "Zo kunnen bedrijven van hier moeilijker hun producten naar daar exporteren, omdat er minder vraag naar is", legt Van Dijkhuizen uit.

Maar belangrijker nog is opkomende concurrentie vanuit daar. "China heeft een handelsoverschot ten opzichte van Europa als het aankomt op bijvoorbeeld elektrische auto's", zegt Van Dijkhuizen. "De Europese auto-industrie heeft last van de snelle opkomst van China." De Europese Unie voerde eerder dit jaar tijdelijke importtarieven op Chinese elektrische auto's in om zo de auto-industrie te beschermen. Autofabrikanten zoals Volkswagen, Mercedes-Benz en Stellantis (Fiat, Citroën en Jeep) zitten al langer in zwaar weer.

Twee bergingsauto's hebben met een lier het gezonken vrachtschip in de Maas losgetrokken. Dat gebeurde na drie mislukte pogingen van Rijkswaterstaat om het schip, dat tegen een stuw bij Borgharen lag, te bergen.

Rijkswaterstaat onderzoekt nu de schade aan de stuw. Het scheepvaartverkeer op de Maas ligt sinds het incident stil tussen Ternaaien en Born. Het is nog onbekend wanneer het kan worden hervat, meldt L1 Nieuws.

Het 67 meter lange schip botste zaterdag door een sterke zijstroming tegen de stuw in Borgharen, waarna het water maakte en zonk. Rijkswaterstaat begon maandagnacht met de voorbereidingen voor de berging. De lading werd verwijderd om het vaartuig lichter te maken. Ook werden de luiken van de laadruimte weggehaald.

Dinsdag werd een eerste bergingspoging ondernomen, maar die sneuvelde toen een lijn brak waarmee het schip moest worden losgetrokken. Ook een tweede poging mislukte. Bij een derde poging kwam het schip deels los, waarna de vierde poging succesvol bleek.

Scheve boten

Doordat het schip tegen de stuw lag, kon deze niet worden gesloten. Dit leidde tot een daling van het waterpeil in de Maas, waardoor in Maastricht een hotelboot, een coffeeshopboot en een brandstofbunkerschip scheef kwamen te liggen.

De coffeeshopboot maakte water, het brandstofbunkerschip is inmiddels leeggepompt en de hotelboot is ontruimd. Rijkswaterstaat plaatste een mobiele waterkering om te voorkomen dat het waterpeil verder zakt.

Zeker honderd mensen van onder meer Rijkswaterstaat zijn betrokken bij het weghalen van het schip, meldt de dienst.

Zat hij in een tunnel diep onder de grond in Khan Younis, de stad waar hij vandaan kwam, omringd door gijzelaars als menselijk schild? Was hij al via een tunnel naar Egypte ontkomen? Was hij dood? Speculaties over Hamas-leider Yahya Sinwar waren er genoeg de afgelopen maanden. Gisteren kwam er duidelijkheid over zijn lot. Volgens het Israëlische leger werd Sinwar gedood in een huis in het zuiden van Gaza, op anderhalve kilometer van de grens met Egypte.

Meer dan een jaar maakte Israël jacht op Sinwar. Op 10 oktober vorig jaar was hij nog in een tunnel onder Khan Younis. Beelden van een bewakingscamera toonden hem op de rug gezien.

DNA in een tunnel

Pas een klein jaar later, op 31 augustus, vonden militairen een nieuw spoor van de Hamas-leider. Zijn DNA werd aangetroffen in een tunnel onder Tal Al-Sultan, vlak bij Rafah. Daar waren kort daarvoor zes Israëlische gijzelaars dood gevonden. Vermoedelijk dienden zij als menselijk schild voor Sinwar, en gaf hij op het moment dat er een Israëlische patrouille dichtbij kwam persoonlijk het bevel om hen dood te schieten. Toen wist hij nog te ontkomen. Maar Israël zat hem op de hielen.

Een paar weken later, op 22 september, schreef de Israëlische krant Haaretz dat Sinwar al enige tijd geen contact meer had met de buitenwereld. Een mobiele telefoon gebruikte hij al lang niet meer, maar nu waren er kennelijk ook geen handgeschreven briefjes meer, die hij eerder met koeriers meestuurde.

De Israëlische veiligheidsdiensten onderzochten of Sinwar misschien gewond was geraakt bij een van de zware luchtaanvallen op de tunnels van Hamas, in het gebied waar hij zich vermoedelijk ophield. Maar ze hadden geen bewijs dat hij daadwerkelijk was getroffen.

Op de vlucht

Het Israëlische leger trok het afgelopen jaar steeds verder op naar het zuiden van Gaza. In mei viel het Rafah binnen, de meest zuidelijke stad. Het lijkt er nu op dat Sinwar daar in de val zat. Verder vluchten kon hij niet, de grens met Egypte werd intussen ook gecontroleerd door het Israëlische leger.

Op deze satellietbeelden van de dag dat Sinwar gedood werd, zijn Israëlische legervoertuigen te zien vlak bij het huis waar hij zich schuilhoudt:

En zo werd hij woensdag door Israëlische militairen gevonden. Al hadden ze op dat moment nog geen idee dat ze hun allergrootste vijand hadden opgespoord. Ze waren in het gebied op zoek naar commandanten van Hamas. Maar het was geen speciale operatie om iemand te doden, en ze hadden geen speciale inlichtingen over Sinwar gekregen.

Het einde

Het is woensdag 16 oktober. Een eenheid van de Bislamach-infanteriebrigade is op patrouille in Tal Al-Sultan, net ten noorden van Rafah. Het is een van de vluchtelingenkampen in Gaza, in de loop van de jaren uitgegroeid tot een stadswijk.

Het Israëlische leger heeft het gebied omsingeld en is al een tijd bezig om er tunnels op te blazen. Legerwoordvoerder Doron Spielman zegt tegen de BBC dat ze op die manier Sinwar dwongen om op de vlucht te slaan. Hij zou daardoor uiteindelijk een fatale vergissing hebben begaan door uit een tunnel naar boven te komen.

Maar dat weten de militairen nog niet, als ze drie vermoedelijke Hamas-strijders tussen de huizen zien lopen. Ze openen het vuur en de militanten splitsen zich op. Een van hen gaat een huis binnen. Als de militairen achter hem aan gaan, gooit hij twee handgranaten, waarvan er een ontploft, schrijft The Times of Israel. De militairen trekken zich terug en roepen om versterking.

De militairen sturen vervolgens een mini-drone het huis in en die filmt de strijder die op een stoel zit. Hij is zwaargewond aan zijn rechterhand en heeft een sjaal om zijn gezicht. Als hij de drone ziet gooit hij er een stok naartoe, maar hij mist.

Deze beelden van de drone zijn door het Israëlische leger gedeeld:

Nu weet het leger precies op welke plek in het huis de man zich bevindt. Een tank schiet een granaat op hem af en die maakt een eind aan zijn leven.

Pas de volgende ochtend, donderdag 17 oktober, checken militairen het lichaam. De linkerkant van zijn schedel is compleet verwoest. Maar een deel van zijn gezicht is nog intact. En dan zien ze een opmerkelijke gelijkenis met Yahya Sinwar. Om het zeker te weten, snijdt de geheime dienst Shin Bet een vinger van hem af om hem te identificeren. En pas daarna komt de bevestiging: Yahya Sinwar, de hoogste leider van Hamas, de man die de aanval van 7 oktober had voorbereid, is dood.

Bij Sinwar vinden de Israëliërs een wapen, een kogelwerend vest en 40.000 sjekel (10.000 euro). Pas als het gebied is veiliggesteld, halen ze zijn lichaam weg en brengen het naar Israël. De tunnel waar eerder zijn DNA was gevonden, lag maar een paar honderd meter verderop. De twee andere Hamas-strijders die bij hem waren, zijn ook gedood. Waarschijnlijk waren het lijfwachten.

Er blijven nog wel vragen over. Wat deed Sinwar buiten, overdag op straat? Waarom omringde hij zich niet langer met gijzelaars als menselijk schild? Verbleef hij al langer in het huis waar hij werd gedood, of ging hij toevallig daar naar binnen?

Hamas heeft bevestigd dat de leider van de groepering, Yahya Sinwar, is gedood. Israël claimde gisteren hem uitgeschakeld te hebben bij een operatie in de Gazastrook, maar nu melden hooggeplaatste leden van Hamas dat ook.

In een verklaring omschrijft de militante groepering Sinwar als een held die "opklom tot heldhaftige martelaar, die oprukte en zich niet terugtrok, met zijn wapen zwaaide en het bezettingsleger frontaal aanviel". Sinwar wordt gezien als het brein achter de terroristische aanslagen van 7 oktober 2023, waarbij meer dan 1200 burgers en militairen in Israël werden gedood en zo'n 250 mensen werden ontvoerd.

De plaatsvervangend chef van het politieke bureau van Hamas, Khalil al-Hayya, liet op televisie weten dat hij rouwt om de dood van de "martelaar" Sinwar. Hij voegde daaraan toe dat Hamas niet van plan is om de gijzelaars vrij te laten, voordat Israël stopt met de aanvallen op de Gazastrook en zijn troepen terugtrekt. Hayya is namens Hamas de belangrijkste onderhandelaar bij de gesprekken over een staakt-het-vuren en een gijzelaarsdeal.

De hoop op de vrijlating van de gijzelaars is bij Israël juist toegenomen. Premier Netanyahu zou gisteravond in een telefoongesprek met de Amerikaanse president Biden gezegd hebben dat de dood van Sinwar de mogelijkheid kan bieden voor een gijzelaarsdeal. Het Witte Huis spreekt vandaag van een unieke kans om een staakt-het-vuren rond te krijgen, aangezien Washington vindt dat Sinwar daarvoor het grootste obstakel was.

Een ander hooggeplaatst Hamas-lid, Bassem Naim, noemt de dood van Sinwar "pijnlijk en verontrustend", maar zegt dat de terreurbeweging "uiteindelijk zal zegevieren". "Het lijkt erop dat Israël gelooft dat het doden van onze leiders het einde betekent van onze beweging en de strijd van het Palestijnse volk. Ze kunnen geloven wat ze willen. Dit is niet de eerste keer dat ze dat zeggen", aldus Naim.

Midden-Oosten-correspondent Daisy Mohr sprak Naim in maart in Qatar, waar hij onderhandelde namens de militante organisatie:

De Iraanse minister Araghchi van Buitenlandse Zaken zegt dat Sinwar "moedig heeft gestreden tot het einde". Hij was een "bron van inspiratie voor alle verzetsstrijders in de regio, zowel Palestijnen als niet-Palestijnen", aldus Araghchi.

Hezbollah zegt in een verklaring dat de Hamas-leider "het Amerikaanse project en de zionistische bezetting tegemoet trad" en daarvoor zijn leven gaf. De Libanese militante groepering spreekt zijn steun uit voor het Palestijnse volk.

Per toeval

Het lijkt erop dat Sinwar woensdag min of meer per toeval werd gedood in een gebouw in Rafah. Het Israëlische leger zou een gebouw beschoten hebben omdat het daar meerdere Hamas-militanten had gezien. Toen het gebouw later werd geïnspecteerd, bleek dat een van de doden sterke gelijkenissen vertoonde met Sinwar. Gisteren kon Israël dat na identificatie bevestigen.

Dat is opmerkelijk, omdat inlichtingendiensten ervan uitgingen dat Sinwar zich diep in de ondergrondse Hamas-tunnels schuilhield. Als de verklaringen kloppen, bevond de Hamas-leider zich op het moment van de aanval bovengronds.

Hamas heeft vooralsnog nog geen nieuwe leider aangewezen. Het lijkt er volgens de onafhankelijke denktank Institute for the Study of War niet op dat dit snel zal gebeuren, omdat Hamas onder grote druk staat in de Gazastrook. Verwacht wordt dat in de eerste fase de militaire taken en verantwoordelijkheden opgesplitst zullen worden onder verschillende commandanten.

Nieuwsuur maakte vorige maand deze video over de overlevingsstrategie van Hamas:

In de oudste dierentuin van Hongkong zijn de afgelopen week in twee dagen tijd negen apen doodgegaan. Dagenlang was onduidelijk wat er met de dieren aan de hand was. Nu blijkt dat ze besmet waren met een bacteriële infectie (melioidose) en zijn bezweken aan een sepsis, oftewel bloedvergiftiging.

De apen werden hoogstwaarschijnlijk ziek door besmette grond na graafwerkzaamheden in de buurt van de verblijven in de Hong Kong Zoological and Botanical Garden, zeiden de autoriteiten op een persconferentie. Ze benadrukten dat er geen gevaar is voor mensen.

Melioidose wordt veroorzaakt door de bacterie burkholderia pseudomallei, die veel voorkomt in grond en modderig water.

Ongewoon gedrag

Acht apen werden zondag dood aangetroffen. De negende stierf maandag nadat hij ongewoon gedrag had vertoond. Het gaat om vier saki's, drie katoentamarins, een doodshoofdaapje en een brazzameerkat.

Een andere aap vertoonde ook ongewoon gedrag en had minder eetlust, maar een woordvoerder van het dierenpark zei vandaag dat de situatie van dat dier stabiel lijkt.

Dierenrechtenorganisatie Peta heeft gezegd zich ernstige zorgen te maken. Volgens de organisatie laat dit zien dat er risico's zijn op uitbraken van ziekten zoals mpox, die van dier op mens kunnen overspringen.

Een 33-jarige man uit Utrecht is opgepakt voor het leksteken van banden van geparkeerde politieauto's. Dat gebeurde in de nacht van zondag op maandag bij het politiebureau in IJsselstein. De man is inmiddels weer vrij.

Rond 02.30 hoorde een agent op het politiebureau een autoalarm afgaan. Buiten aangekomen zag de agent dat alle banden van drie politievoertuigen lek waren.

Daardoor konden de agenten uit IJsselstein twee uur lang niet met de auto naar spoedmeldingen. Agenten uit Nieuwegein namen de meldingen over.

De verdachte is dinsdag opgepakt in zijn woning. Hij is verhoord en inmiddels weer op vrije voeten. Zijn motief is nog onduidelijk, "Het onderzoek loopt nog", zegt een politiewoordvoerder tegen RTV Utrecht.

De provincie Zeeland roept minister Wiersma van Landbouw in een brief op om onderzoek te doen naar de aanwezigheid van schadelijke PFAS in vlees en melk van dieren die in het kustgebied grazen.

Er is een verhoogd PFAS-gehalte gevonden in het bloed en vlees van enkele runderen in Het Verdronken Land van Saeftinghe. Dat is een natuurgebied op de grens van Nederland en België. Het grootste deel van het gebied ligt in Zeeuws-Vlaanderen.

Het onderzoek werd in augustus uitgevoerd door Het Vlaamse Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Bij één Vlaamse veehouder werd tot vier keer de toegestane PFAS-norm gemeten in vlees dat bestemd was voor consumptie, schrijft de provincie in de brief aan de minister. Het gaat om het PFAS-type PFOS.

Het FAVV heeft de verkoop van het vlees van de koeien voorlopig verboden. Ook twee andere veehouderijen mogen in afwachting van laboratoriumonderzoek geen vlees verkopen.

NVWA treft maatregelen

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is op de hoogte gebracht van de onderzoeksresultaten. Die laat weten dat vee van zes pachters in het natuurgebied graast. Onder hen zijn drie veehouders uit Nederland.

"Bij de Nederlandse veehouders heeft de NVWA maatregelen getroffen, waardoor er geen vlees met te veel PFAS op de markt kan worden gebracht", meldt de provincie. Om wat voor maatregelen het gaat, is niet bekendgemaakt.

PFAS in eieren

Het RIVM stelde eerder vast dat ook eieren van Nederlandse hobby-kippen hoge concentraties PFAS kunnen bevatten. Uit recent onderzoek dat in de omgeving van de Chemours-fabriek in Dordrecht is uitgevoerd blijkt dat regenwormen, die door de kippen worden opgegeten, een belangrijke bron van de PFAS in de eieren zijn. Ook hier ging het voornamelijk om PFOS, een stof die Chemours voor zover bekend nooit in zijn productieproces heeft gebruikt.

Het Openbaar Ministerie in de VS klaagt een voormalig geheim agent uit India aan voor het beramen van een moordaanslag op een sikh-activist in New York.

De 39-jarige Vikash Yadav zou vorig jaar zijn landgenoot Nikhil Gupta hebben gerecruteerd om de Amerikaans-Canadese sikh-activist van Indiase komaf te laten ombrengen. Ook zou Yadav zijn landgenoot Gupta hebben gezegd waar de activist woont en hem hebben verteld over diens dagelijkse doen en laten.

Daarnaast zou geheim agent Yadav zijn landgenoot Gupta naar een man hebben gestuurd die hij voor de moord kon inhuren, niet wetend dat dit een informant was van de Amerikaanse drugsbestrijdingsorganisatie DEA. Gupta bood de informant 100.000 dollar voor de moord, waarvan 15.000 dollar als aanbetaling.

Tot uitvoering kwam het niet, omdat de Amerikaanse regering de zaak bij die van India aankaartte. Het Amerikaanse OM bracht de plannen vorig jaar november in de openbaarheid. Gupta was daarvoor al in Praag gearresteerd en door Tsjechië aan de VS uitgeleverd.

Voortvluchtig

Yadav is nog voortvluchtig. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken hoorde van Indiase onderzoekers dat hij niet langer in dienst is van de Indiase regering. Hij verblijft vermoedelijk in India.

Het beoogde slachtoffer, Gurpatwant Singh Pannun, zet zich in voor een onafhankelijke sikh-staat. Sikhs zijn een religieuze minderheid die voornamelijk in de Indiase deelstaat Punjab wonen. India beschouwt hem als een terrorist.

Moorden in Canada

Ook Canada beschuldigt India van het beramen van moorden op sikhs. Ook in die gevallen zou India de moorden door criminelen willen laten uitvoeren.

Deze week besloot Canada tot de uitzetting van zes Indiase diplomaten. Er zou voldoende bewijs zijn dat zij betrokken waren bij de moord in juni vorig jaar op sikhleider Hardeep Singh Nijjar in een voorstad van het Canadese Vancouver.

Koning Charles en koningin Camilla landen vandaag in Australië voor een zesdaags bezoek. De laatste keer dat de Australiërs bezoek kregen van hun staatshoofd is dertien jaar geleden; toen was het nog koningin Elizabeth. Door het koninklijke bezoek laait de discussie onder de bevolking weer op: moet Australië een republiek worden, of onderdeel blijven van het Gemenebest met de Britse vorst aan het hoofd?

Peilingen geven een wisselend beeld. Een recente peiling van het Australische mediabedrijf News Corp stelt dat 45 procent de monarchie steunt, 33 procent voor een republiek is en de rest geen voorkeur heeft. Maar uit een peiling van de Australische republikeinse beweging ARM komt naar voren dat 60 procent van de bevolking liever een Australisch staatshoofd heeft dan de Brit Charles en dat 92 procent in principe openstaat voor een Australische republiek.

Een meerderheid van de Australische bevolking, die een overwegend Britse achtergrond heeft, hecht nog aan het koningshuis. Maar de demografische samenstelling van het land is de afgelopen jaren enorm veranderd. Het land is inmiddels heel multicultureel en veel mensen met verschillende achtergronden hebben geen band met het koningshuis. Volgens de peiling van de Australische republikeinse beweging weet 40 procent van de bevolking niet eens dat koning Charles het staatshoofd is.

Roep om excuses voor koloniaal verleden

Ook de inheemse bevolking staat kritisch tegenover de Britse kroon. Voor hen staat het koningshuis symbool voor het grote leed dat hun sinds de kolonisatie van hun land is aangedaan. Leiders van Aboriginals en van de inwoners van de Straat Torreseilanden hebben Charles opgeroepen excuses te maken voor het koloniale verleden. Ze willen ook herstelbetalingen. De koning heeft vooralsnog niet gereageerd op hun verzoek.

Het is geen verrassing dat de bestemming van zijn eerste grote internationale reis sinds zijn kankerdiagnose, begin dit jaar, Australië is. Charles heeft een bijzondere band met het land. Op zijn 17e studeerde de jonge prins een half jaar aan een prestigieuze school in Geelong, in de buurt van Melbourne. In de jaren daarna kwam hij vaak terug, dit wordt zijn zeventiende bezoek.

Even leek de reis vanwege Charles' kankerdiagnose niet te kunnen doorgaan. Sinds februari ondergaat hij chemotherapie. Welke vorm van kanker de 75-jarige koning heeft, is niet bekendgemaakt. Zijn gezondheid is ook de reden dat het een vrij vluchtig bezoek is. De koning pauzeert zijn behandeling voor de reis.

Veel politici afwezig

Toch krijgt hij in Australië door sommigen een lauwe ontvangst. Charles en Camilla worden ontvangen door premier Albanese, een uitgesproken voorstander van een Australische republiek, al is niet de verwachting dat de premier daar een punt van gaat maken tijdens het bezoek.

Voor andere politici is het koninklijke bezoek geen prioriteit. Geen enkele van de zes leiders van Australische deelstaten is aanwezig bij een officiële receptie in de hoofdstad Canberra vanwege "andere verplichtingen". De Australische Monarchie Vereniging spreekt van een "klap in het gezicht" van de koning.

Het is niet voor het eerst dat er discussie is over de toekomst van de monarchie in Australië. 25 jaar geleden werd een referendum gehouden over de toekomst ervan. In de jaren daarvoor leek er een meerderheid voor te zijn, maar uiteindelijk stemde 54,9 procent van de bevolking tegen.

Toch bleef het koningshuis omstreden. Dat heeft deels te maken met een opmerkelijk moment in de Australische geschiedenis: het ontslag van de premier door de vertegenwoordiger van de koningin in 1975. De toenmalige Australische premier Whitlam werd ontslagen door gouverneur-generaal Kerr, de vertegenwoordiger en plaatsvervanger van de Britse vorst in Australië. Dat leidde tot een constitutionele crisis en is nog steeds een van de meest controversiële gebeurtenissen uit de Australische politieke geschiedenis.

In 2020 werden de brieven tussen Kerr en het koninklijk huis openbaar gemaakt. Daaruit bleek onder meer dat de toenmalige prins Charles hem in 1976 een steunbetuiging stuurde, vier maanden na het ontslag. "Geef de moed niet op", schreef de troonopvolger aan Kerr over de ontstane ophef. "Je hebt een goed en moedig besluit genomen." Dit wordt Charles in Australië nog altijd aangerekend.

Afscheidstournee?

Maandag ontmoet de koning zijn onderdanen bij het Australische oorlogsmonument in Canberra. Dinsdag kunnen mensen hem zien bij het beroemde Opera House in Sydney. Het is nog onduidelijk hoeveel mensen erbij zullen zijn.

De Australische republikeinse beweging heeft aangekondigd een ludiek protest te houden. Als het aan de republikeinen ligt, is dit Charles' afscheidsbezoek. In een ludieke campagne wordt de koninklijke familie gepresenteerd als een oude rockband die een laatste tournee maakt.

Hier zie je het campagnespotje:

De Ugandese minister van Buitenlandse Zaken, Jeje Odongo, zegt dat hij niet met minister Klever voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp heeft gesproken over het opvangen van uitgeprocedeerde asielzoekers. Volgens Klever was dat wel het geval, zij het kort.

Klever was deze week op werkbezoek in Uganda en sprak daar onder meer over het tegengaan van migratie. Duidelijk werd dat het kabinet de mogelijkheid verkent om uitgeprocedeerde asielzoekers op te vangen in Uganda.

Ze sprak ook met minister Odongo, maar dit specifieke plan kwam volgens hem niet ter sprake. "We hebben alleen gesproken over Nederlandse steun aan vluchtelingen die al in Uganda zijn", zegt hij in Bureau Buitenland op NPO Radio 1. "Mocht Nederland weer beginnen over terugkeerhubs dan ga ik met mijn team het voorstel bekijken en kom ik terug met een antwoord."

Tegen de NOS zei Odongo na afloop van zijn ontmoeting met Klever open te staan voor alle vormen van samenwerking bij de opvang van asielzoekers.

Klever reageert vandaag kort op de uitspraken die haar Ugandese collega op de radio deed: "Het onderwerp is kort aan de orde geweest tijdens het bilaterale gesprek met minister Odongo, dat over opvang in de regio en migratie ging."

Uganda vangt vluchtelingen op

Uganda is al een land dat veel vluchtelingen opvangt uit de regio. Zo zitten er vluchtelingen uit Sudan, Zuid-Sudan en de Democratische Republiek Congo.

Op de vraag of Uganda geld zou krijgen in ruil voor de opvang, reageert Odongo geïrriteerd bij Bureau Buitenland: "Ik zei je toch, daar hebben we helemaal niet over gesproken."

Tijdens haar bezoek aan Uganda benadrukte Klever dat het kabinet de migratie wil terugdringen. "Het is belangrijk dat uitgeprocedeerde asielzoekers teruggaan naar hun land van herkomst. Daar stokt het soms. We hebben een lange relatie met Uganda en het is een gastvrij land."

'Innovatief'

De kern van het plan is dat Afrikaanse asielzoekers die in Nederland zijn afgewezen, worden uitgezet naar het Oost-Afrikaanse land. Uganda zou daarvoor geld krijgen. Volgens premier Schoof is het een "innovatieve oplossing", waarover wel meer wordt gesproken in Europa.

Het plan stuit wel al bij voorbaat op meerdere bezwaren, zeggen deskundigen. Zo zou het plan in strijd zijn met Europese wetgeving en is er twijfel over de veiligheid van afgewezen asielzoekers in Uganda.

In een testveld van de Wageningen Universiteit & Research (WUR) in Lelystad worden vandaag de eerste aardappels geoogst die bemest zijn met menselijke urine. De universiteit wil een duurzaam alternatief vinden voor dierlijke mest en kunstmest, en test daarom nieuwe meststoffen.

Het klinkt misschien onsmakelijk, maar projectleider Kimo van Dijk van de WUR ziet dat anders. "Nu gebruiken we ook mest van dieren, mest van onszelf is niet veel anders."

Het doel van de proef is om te kijken hoe menselijke afvalstromen, waaronder urine, poep en water uit de gootsteen, gebruikt kunnen worden bij het telen van gewassen. Volgens Van Dijk zitten er in huishoudelijk afvalwater vaak voedingsstoffen die verloren gaan als ze in het riool terechtkomen.

"Dat is zonde, momenteel importeren we in Nederland veel voedingsstoffen voor de landbouw in de vorm van veevoer en kunstmest", zegt de onderzoeker. "Terwijl veel van die stoffen terug te winnen zijn uit ons afvalwater."

Vervuilende kunstmest

"Op dit moment gebruiken we nog veel kunstmest in de landbouw om extra voedingsstoffen zoals fosfaat toe te voegen," zegt Van Dijk. Dat is erg vervuilend.

Fosfaat wordt vaak gewonnen uit mijnen in het buitenland. "Het is vervuilend om te importeren en het is ook een fossiele stof die op termijn opraakt. Met deze proef hopen we een duurzaam alternatief te bieden." Want fosfaat is volgens Van Dijk makkelijk uit menselijke ontlasting te halen.

Bij de proef worden ook andere afvalwaterstromen getest, zoals water uit de voedselindustrie. "Fabrieken die aardappels verwerken, spoelen de modder van het gewas af en wassen de schillen", zegt Van Dijk. "In het proceswater dat overblijft zitten ook voedingsstoffen. Die mogen nu niet over het land worden uitgereden."

Daarnaast worden ook de assen van verbrand slib uit het openbare riool gebruikt in de proef. De as van die klei wordt normaal gebruikt in asfalt.

Urine thuis opgevangen

In een woongroep in Arnhem is de urine voor de proef opgevangen. "We hebben toiletten waarbij de urine wordt gescheiden en in een tank terechtkomt." Dat is volgens de onderzoeker ook nodig, want bij reguliere toiletten wordt de urine verdund met water en dat maakt het ongeschikt om voedingsstoffen uit te winnen.

Van Dijk hoopt dat er in de toekomst meer huishoudens komen die hun ontlasting verzamelen. "Het is een grote overgang en daar moet inspanning voor komen." Hij denkt dat het winnen van deze stoffen bij nieuwbouwhuizen potentie heeft.

Aardappelteler en LTO-bestuurslid Pieter Evenhuis is ook enthousiast over de proef. "Normaal zit er een gat in de circulaire keten, dat is de mens", vertelt hij. "Daarom is het mooi dat ze dat nu dicht proberen te maken door voedingsstoffen te hergebruiken."

Medicijnresten uit riool

Geheel zonder zorgen is de aardappelteler niet. "Het risico van het gebruiken van stoffen uit het riool is wel dat je niet precies weet wat erin zit. Je wilt bijvoorbeeld niet dat er stoffen uit medicijnen die nog niet afgebroken zijn op het land terechtkomen."

Onderzoeker Van Dijk vindt dat een terechte zorg. "We hebben bij alle meststoffen in de proef gekeken wat erin zit en dat vergeleken met wat Nederlandse meststof nu mag bevatten. Na het filteren kijken we of er medicijnresten of ziektekiemen over zijn. Die worden vervolgens met twee extra filtratiestappen eruit gehaald."

Lachend zegt hij: "Ik durf te zeggen dat ons urineconcentraat zuiverder is dan de gemiddelde dierlijke mest, het stinkt ook niet zo."

Het is vaak een van de hoogtepunten van het Amerikaanse verkiezingsjaar, maar het Al Smith Dinner was dit keer minder vermakelijk dan normaal. Hoewel het gebruikelijk is dat de rivalen voor het presidentschap goedgehumeurd zichzelf en elkaar op de hak nemen, liet vicepresident Harris verstek gaan en hield haar tegenstander Trump een toespraak die bij vlagen afgeraffeld was en bitter.

De Republikein liet op humorvolle momenten zien het publiek mee te kunnen krijgen, zoals met zijn bedankje voor de uitnodiging. "Altijd fijn om ergens in New York te mogen komen zonder dagvaarding", grapte hij met een knipoog naar de rechtszaken die tegen hem lopen in de stad.

Hij liet ook merken dat hij uitstekend begreep wat de bedoeling was van het vierjaarlijkse evenement: een beetje lucht brengen in de felle woordenstrijd voorafgaand aan de stembusgang. "Het is de traditie dat er ook een paar grappen met zelfspot gemaakt worden", begon Trump een poging zichzelf niet al te serieus te nemen. "Nope, er schiet me niets te binnen."

Hij rondde zijn spiel af met een verwijzing naar de aanslagpogingen die hij overleefde. "Waarom zou ik mezelf onder vuur nemen als anderen dat al doen?" Zijn snaakse voordracht leidde tot enthousiast gelach uit de zaal.

Er waren ook momenten dat Trump minder sterk was, zoals toen hij de draad van zijn betoog losliet en voor de vuist weg ging praten. Zo gaf hij een zelfingenomen terugblik van anderhalve minuut op de steun die hij het speciaal onderwijs in New York had gegeven tijdens de coronapandemie, zonder dat er enige clou volgde.

Een grap over het gezinsleven van Harris ("wat tijd voor een intiem diner met haar man en haar autocue") sloeg dood, omdat Trump juist voor deze speech had geklaagd dat hij zelf zo'n tekstdisplay wilde gebruiken. Als dat had gemogen waren zijn komische noten misschien beter uit de verf gekomen, maar opgelezen van papier voelden ze wat gehaast en afgeraffeld.

Openhartige terugblik

Na zo'n mislukte grap erkende Trump dat hij soms een grens over gaat. Zo nam hij meteen afstand van een grap over de man van Kamala Harris, die na een affaire scheidde van zijn eerste vrouw. Toen het publiek korzelig reageerde op de punchline ("Als Harris wint moet ze hem maar weghouden bij de kindermeisjes"), gaf Trump zijn tekstschrijvers de schuld. "Die was gemeen. Ik zei die idioten die dit voor me schreven nog dat het te hard was."

Het leidde tot een openhartige terugblik op 2016, toen Trump met gestrekt been inging op Hillary Clinton. "Ik had begrepen dat het een roast moest zijn, dus koos ik de gemeenste tekstschrijver. De hele zaal werd boos, zelfs de kardinaal weet het nog wel. Ik ging te ver. Vreselijk."

"Maar goed, het is ook niet gemakkelijk om voor een zaal te staan waar de ene helft je uitkotst en de andere dol op je is."

Harris maakt video

Kamala Harris had ervoor gekozen haar avond te besteden aan de campagne in swingstates, de staten die binnengehaald moeten worden om over 2,5 week de verkiezingen te winnen. Wel had ze een filmpje van vier minuten opgenomen met een komiek uit de sketchshow Saturday Night Live.

Erg enthousiast was het publiek er niet over. Volgens The New York Times sloeg de videobijdrage keer op keer de plank mis in de zaal.

Oordeel hier zelf:

Trump gebruikte Harris afwezigheid dankbaar voor wat oneliners. "Als de Democraten vanavond niemand bij ons hadden willen hebben, hadden ze Joe Biden kunnen sturen", grapte hij bijvoorbeeld over de teruggetreden presidentskandidaat.

Tegelijkertijd hengelde hij openlijk naar de stemmen van katholieken door haar "agendaconflict" af te doen als "bijzonder respectloos". "Vergeet vooral niet dat ik er wel ben en zij niet."

Trump herinnerde zijn publiek er ook aan dat de laatste kandidaat die niet kwam opdagen, de verkiezingen verloor. Democraat Walter Mondale zag 49 van de 50 staten naar Republikein Ronald Reagan gaan. "Zo zie je maar: God bestaat."

Honderden Belgen hebben de Rooms-Katholieke Kerk gevraagd hen als lid uit te schrijven vanwege gewraakte uitspraken van paus Franciscus. Die vergeleek onlangs na een bezoek aan het land abortusartsen met huurmoordenaars omdat beide groepen beschikken over het leven van anderen. De Belgische regering noemde de uitspraken onaanvaardbaar en riep de pauselijke vertegenwoordiging op het matje.

Inmiddels hebben meer dan 500 mensen een open brief aan de bisdommen in België ondertekend met de vraag hen te 'ontdopen'. Behalve naar de uitspraken van de paus verwijst de brief ook naar de volgens de ondertekenaars lakse houding van de kerk tegenover beschuldigingen van ontucht door geestelijken.

De organisatie achter de brief eist ook dat de regering meer werk gaat maken van de scheiding tussen kerk en staat. Zo zou de nationale feestdag 21 juli voortaan niet meer moeten beginnen met een mis.

Föhn

Ontdopen nam in 2010 een vlucht in België na de eerste onthullingen over seksueel misbruik binnen de kerk. Hoewel het strikt genomen om alleen een administratieve handeling in het kerkrecht gaat, zetten sommigen destijds in filmpjes op sociale media hun besluit kracht bij door met een föhn als het ware het wijwater van de doop weg te blazen.

Ook na de uitzending van de documentairereeks Godvergeten, waarin slachtoffers uitgebreid hun verhaal deden, nam het aantal verzoeken tot ontdopen weer toe. Op het hoogtepunt daarvan zouden zeker 5000 mensen de kerk de rug hebben toegekeerd.

Drie boten zijn op de Maas in Maastricht scheef komen te hangen door de lage stand van de rivier. Een van de schepen maakt water. Het gaat om een hotelboot, een coffeeshopboot en een brandstofbunkerschip.

Ze hangen aan de oever bij de Maaspromenade. Het gebied is afgezet voor publiek. De brandweer heeft opgeschaald naar GRIP 2, wat betekent dat een extra crisisteam meekijkt met de situatie.

De stand van de rivier is laag doordat de stuw bij Borgharen niet gesloten kan worden. Een vrachtschip botste vorige week zaterdag tegen de stuw vanwege de sterke zijstroming in de Maas. Het schip is gezonken en ligt deels in de scheepvaartopening van de stuw. Daardoor stroomt het water sneller weg dan normaal en zakt het waterpeil in de Maas tussen België en Borgharen.

Waarschuwing

Gisteravond zijn diverse schepen op de Maas geïnformeerd over de lage waterstand, zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat. De coffeeshopboot ligt op dit moment scheef en maakt water. Ook de hotelboot loopt het risico om scheef te komen liggen; de gasten zijn uit voorzorg van de boot gehaald. Het brandstofbunkerschip is leeggepompt om het risico op lekken in de rivier te vermijden.

Rijkswaterstaat is sinds maandagnacht bezig om het gezonken vrachtschip bij de stuw te bergen. Tot nu toe is dat verschillende keren mislukt.

Vandaag wordt opnieuw geprobeerd het schip los te trekken. Rijkswaterstaat wil eerst zo veel mogelijk water uit het gestrande schip wegpompen, zodat het lichter wordt en dus makkelijker is los te trekken.

De dood van Hamas-kopstuk Yahya Sinwar is een harde klap voor de terreurorganisatie, maar volgens experts hoeft dat niet te betekenen dat ze ook zijn verslagen. De 61-jarige Sinwar kwam gisteren om het leven bij een Israëlische aanval in de Gazastrook. Hamas heeft nog altijd niet gereageerd op zijn dood.

"Hamas is een organisatie die gewend is dat zij leiders verliest", zegt Peter Malcontent, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht, in het NOS Radio 1 Journaal. "Op het moment dat je daar een leider bent, ben je eigenlijk een dead man walking. Hier houden ze rekening mee. De overige strijdkrachten zullen dus echt nog wel even doorgaan."

De kans bestaat ook dat Hamas nu zo hard geraakt is dat de organisatie implodeert, zegt Malcontent: "Dan zal de strijd snel beslist zijn. Maar dat is zeker niet gezegd. Met de gijzelaars hebben ze nog altijd een troef in handen. Hamas is niet verslagen als de leider dood is. Leiders komen en gaan."

Zoektocht naar nieuwe leider

Feit is wel dat Hamas nu op zoek moet naar een nieuwe leider. Volgens het onafhankelijke Institute for the Study of War (ISW) is het niet waarschijnlijk dat Hamas snel een nieuwe leider zal benoemen. De Amerikaanse denktank ziet dat Hamas gebukt gaat onder grote druk in de Gazastrook en verwacht dat in de eerste fase de militaire taken en verantwoordelijkheden opgesplitst zullen worden onder verschillende commandanten.

Volgens islamoloog en kenner van Hamas Joas Wagemakers volgt er echt geen interne machtsstrijd. "Hamas heeft dit al heel vaak meegemaakt, er zijn al tientallen leiders gedood. Er komt altijd weer snel een nieuwe", zegt hij in het NOS-radioprogramma Met Het Oog Op Morgen.

"Natuurlijk zijn er stromingen, je hebt haviken zoals Sinwar, die vaker voor de militaire oplossing kiezen, en duiven die wat meer geneigd zijn tot diplomatie. Maar dat er afsplitsingen komen of ze niet meer met één mond praten, dat gaat echt niet gebeuren."

Wagemakers noemt verschillende namen die het over zouden kunnen nemen van Sinwar, zoals Khaled Mashal en Moussa Abu Marzouk. Beiden waren al betrokken bij de politieke koers van de organisatie.

Komt er een staakt-het-vuren?

Beide experts denken dat Hamas na de dood van Sinwar iets meer geneigd zal zijn tot concessies, maar dat de organisatie de gijzelaars niet zomaar zal opgeven. "Als ze die opgeven en Israël gaat daarna toch door met de oorlog, dan zijn ze alles kwijt", zegt Wagemakers. "Ze zullen Israël niet snel vertrouwen."

Malcontent twijfelt of Israël wel wil praten over een mogelijk staakt-het-vuren. Kort na de bevestiging van de dood van Sinwar benadrukte de Israëlische premier Netanyahu dat hij wil doorgaan met de oorlog in Gaza. "Onze taak is nog niet voltooid."

Malcontent: "Je hoort aan zijn woorden dat hij Hamas juist nu de definitieve slag wil toebrengen. Hij neemt dan een beetje op de koop toe wat er met de gijzelaars gaat gebeuren."

Nieuwsuur maakte vorige maand deze video over de overlevingsstrategie van Hamas:

Het aantal bosbranden is de afgelopen twintig jaar wereldwijd toegenomen, met name op het noordelijk halfrond, met als gevolg dat de CO2-uitstoot ook flink is gestegen. Dat blijkt uit onderzoek dat is gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science.

De uitstoot van bosbranden in Eurazië en Noord-Amerika zijn tussen 2001 en 2023 bijna verdrievoudigd, zeggen de wetenschappers. Die toename hield onder meer verband met "brandgunstige weersomstandigheden" en een drogere grond in de gebieden.

Eén van de onderzoekers is Sander Veraverbeke, aardwetenschapper en bosbrandexpert bij de Vrije Universiteit in Amsterdam. "We hebben eigenlijk heel veel satellietdata bestudeerd van branden, maar ook data van klimaat, vegetatie en menselijke activiteit, om te begrijpen wat er achter die bosbranden zit", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal.

Die branden kunnen verklaard worden door die verschillende factoren, maar klimaatverandering is de belangrijkste, zegt hij. "Die is eigenlijk een drijvende kracht in de toename van bosbranden in de noordelijke bossen en dus ook in de uitstoot van broeikasgassen van die branden."

Minder tropische bosbranden

Er zijn heel veel gebieden aan te wijzen waar het aantal bos- en natuurbranden is toegenomen, zegt de wetenschapper. "Er zijn wereldwijd een paar hotspots, vooral in Canada en Siberië, dus die noordelijke bossen. Dat is ook niet verwonderlijk als je kijkt naar het recordjaar in Canada het afgelopen jaar en ook een aantal recente records in Siberië."

In tropische gebieden neemt het aantal branden juist af. Daar is een eenvoudige verklaring voor, legt Veraverbeke uit. "In het begin van deze eeuw was er meer ontbossing en werd vuur ook gebruikt om te ontbossen. Nu is het landschap gefragmenteerd geraakt, waardoor branden zich minder makkelijk kunnen verspreiden."

Daardoor is er een kentering zichtbaar, zegt Veraverbeke. Er is een lichte afname van de branden in de tropische bossen, maar wel een heel duidelijke en sterkere toename in branden in de noordelijke bossen.

Positief effect

Een bosbrand hoeft op zich geen probleem te zijn en kan zelfs ook een positief effect hebben op de natuur, want het brengt biodiversiteit. Maar het probleem zit hem in die toename, zegt de wetenschapper. Daardoor kunnen de bossen niet volledig herstellen.

"Is dat herstel er niet en zijn er steeds vaker branden, dan krijg je wel degelijk een netto toename van broeikasgassen in de atmosfeer. En die broeikasgassen kunnen dan weer bijdragen aan een versterking van de klimaatverandering."

Toch is er wel wat aan die situatie te doen. "Wereldwijd moet dit niet worden gezien als een bosbrandcrisis, maar als een deel van de klimaatcrisis. Maar ook lokaal en regionaal zijn er dingen te doen. De vegetatie en ook de mens als de bron van bosbranden spelen een belangrijke rol."

Bewustzijn en preventie

Er liggen kansen op gebied van bewustzijn en preventie, zegt Veraverbeke. "Iedere keer dat er niets wordt aangestoken, betekent het ook geen brand." Daarnaast kan er gekeken worden naar het aanplanten van bepaalde vegetatie.

"Je kunt natuurlijk niet alle bossen in Canada transformeren, maar lokaal kun je wel de ernstige gevolgen beperken. Bepaalde vegetatie brandt minder goed dan andere. Daardoor zou je dorpen en steden kunnen afschermen van de negatieve gevolgen van die branden."

In Nederland is vorig jaar vaker melding gedaan van slachtoffers van mensenhandel en seksuele uitbuiting. Daar zitten opvallend veel mensen uit Zuid-Amerika en Afrika tussen die aan het werk waren in de thuisprostitutie, blijkt uit cijfers van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel.

In Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen waar het niet goed gaat, zoals in Venezuela en Colombia, vertrekken mensen. Dat maakt ze kwetsbaar om ten prooi te vallen aan mensenhandel, zegt Conny Rijken, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen.

Slachtoffers worden geronseld in hun eigen land of in Nederland of Spanje, waar ze vaak naartoe gaan om te werken. "Ze weten soms wel dat ze sekswerk gaan doen, maar niet onder welke omstandigheden", zegt Rijken.

Die omstandigheden zijn in Nederland bar en boos, zegt de rapporteur. Slachtoffers, die hier vaak illegaal verblijven omdat hun visum is verlopen, worden op een plek gezet waar ze niet weg kunnen. De mensenhandelaar regelt de seksadvertenties, de afspraken en de betalingen en "in het gunstigste geval worden de opbrengsten verdeeld, maar we zien veel vaker dat het geld in de zak van de mensenhandelaar belandt".

Slachtoffers steeds verplaatst

De meeste slachtoffers van seksuele uitbuiting over wie een melding werd gedaan, bevonden zich in de thuisprostitutie en de escortprostitutie. In 2023 waren er 178 meldingen over Afrikaanse slachtoffers van seksuele uitbuiting, versus 119 gevallen in 2022. Vorig jaar werd over 68 Latijns-Amerikaanse slachtoffers melding gedaan, tegenover 26 in het jaar ervoor.

De rapporteur verwijst naar de crises in met name Venezuela. De gevolgen hiervan zijn "goed voelbaar en zichtbaar in Caribisch Nederland en andere landen binnen het Koninkrijk".

Wat het volgens rapporteur Rijken ingewikkeld maakt, is dat er weinig zicht is op thuisprostitutie. "Het is voor de mensenhandelaren gemakkelijk om iemand te isoleren. Bovendien worden de slachtoffers steeds verplaatst, waardoor het voor instanties moeilijker is om met hen in contact te komen en te blijven. Zodra ze in beeld zijn, zijn ze alweer verplaatst", zegt Rijken. "Dit gebeurt door heel Nederland, maar soms ook naar andere landen."

Klein deel in beeld

Het ging in 2023 om 868 meldingen van mensenhandel. Dat zijn er 54 meer dan het jaar ervoor. Volgens de rapporteur zijn er veel meer slachtoffers. "We weten dat er per jaar zo'n vijfduizend slachtoffers zijn, dus we hebben maar een klein deel in beeld", aldus Rijken. "Het is heel belangrijk dat we er zoveel mogelijk in beeld krijgen, zodat we hen uit hun situatie kunnen halen."

Van de geregistreerde slachtoffers is het grootste deel vrouw, ook de afgelopen jaren. Vrouwen zijn vooral slachtoffer van seksuele uitbuiting, mannen hebben vaker te maken met arbeidsuitbuiting. Zij worden niet betaald voor hun werk, maken te lange dagen of doen gevaarlijk werk. "Dit zien we vooral in de bouw- en transportsector."

In 2023 zijn er 52 minderjarigen als slachtoffer van mensenhandel geregistreerd. Dat is een daling ten opzichte van het jaar ervoor.