NOS Nieuws - Algemeen

Zuid-Korea heeft de Russische ambassadeur in het land ontboden en eist de onmiddellijke terugtrekking van Noord-Koreaanse troepen uit Rusland. Volgens Zuid-Korea zijn er al zo'n 1500 militairen in Rusland aangekomen, die daar worden getraind om te vechten in Oekraïne.

De Zuid-Koreaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Kim Hong-kyun waarschuwde dat Seoul "met alle beschikbare maatregelen zal reageren".

Volgens de Russische ambassadeur valt de samenwerking binnen het kader van het internationaal recht. Onduidelijk is welke samenwerking hiermee bedoeld wordt, want Rusland noch Noord-Korea heeft bevestigd dat troepen mee gaan vechten met het Russische leger.

Internationale veroordeling

NAVO-chef Mark Rutte zegt bezorgd te zijn over de ontwikkelingen. Hij zegt dat het een "aanzienlijke escalatie" zou zijn als Noord-Korea troepen stuurt naar Oekraïne om samen met de Russen te vechten. Hij heeft met de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol gebeld over de samenwerking met het land.

Ook de Verenigde Staten en Japan hebben de militaire samenwerking tussen Noord-Korea en Rusland veroordeeld. Zuid-Korea is een bondgenoot van de Verenigde Staten en de NAVO en steunt Oekraïne. De Europese Commissie zei "zeer bezorgd" te zijn over de berichten.

"Dit illustreert alleen maar hoe vastbesloten Rusland is om zijn illegale acties tegen Oekraïne te escaleren, dat Rusland absoluut niet geïnteresseerd is in het zoeken naar vreedzame oplossingen", aldus een woordvoerder. Ook minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken waarschuwt dat de inzet van Noord-Koreaanse troepen een "serieuze escalatie" zou betekenen.

Banden aangehaald

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft de Russische president de banden met Noord-Korea aangehaald. Zo zijn er sterke vermoedens dat Kim wapens levert aan Rusland. De Verenigde Staten en Oekraïne zeggen dat die ook zijn ingezet op het slagveld. Noord-Korea en Rusland ontkennen dat.

Volgens de Zuid-Koreaanse inlichtingendienst NIS wil Noord-Korea 12.000 militairen gaan inzetten in Rusland. "Dit is niet alleen een ernstige bedreiging voor Zuid-Korea, maar ook voor de internationale gemeenschap", reageerde de Zuid-Koreaanse onderminister op dat nieuws.

Volgens de inlichtingendienst zouden Noord-Koreaanse militairen worden voorzien van Russische uniformen en identiteitsbewijzen uit Siberische regio's als Jakoetië en Boerjatië. De lokale bevolking in Siberië heeft deels vergelijkbare uiterlijke kenmerken als de bevolking in Noord-Korea.

Samenwerking Moskou-Pyongyang

Tijdens een bezoek van Poetin aan Pyongyang in juni maakten Rusland en Noord-Korea bekend dat de landen meer willen samenwerken op economisch en militair gebied. Poetin zei toen ook dat er in de overeenkomst staat dat Rusland en Noord-Korea elkaar helpen als een van de landen te maken krijgt met agressie tegen een van hen.

Mochten er daadwerkelijk Noord-Koreaanse troepen vechten in Oekraïne, dan is het de eerste keer dat Noord-Koreaanse troepen op Europese bodem actief zijn.

In Den Bosch is gisterenavond een explosief afgegaan bij de bestelbus van een dakdekker, schrijft Omroep Brabant. Het is volgens de omroep de vierde explosie in een week tijd die te maken heeft met een conflict onder dakdekkers.

De knal was rond 19.30 uur te horen. De schade aan de bestelbus viel mee. De straat werd afgezet en de Explosieven Opruimingsdienst kwam ter plaatse. De politie deed ter plekke sporenonderzoek.

Het zou gaan om de zeventiende explosie in vier maanden tijd in de Brabantse hoofdstad. De politie bevestigde eerder dat in de meeste gevallen dakdekkers het doelwit waren. De politie wil echter niet spreken van een 'dakdekkersoorlog' in de stad.

Zaterdagnacht was het raak bij een woning aan de Amsterdamstraat. De voordeur en ramen raakten ernstig beschadigd door zwaar vuurwerk. Niemand raakte gewond. Bij datzelfde huis was een week eerder ook al een explosie.

Er komt toch onderzoek naar het slavernijverleden van de private bank InsingerGilissen. In 2020 werd al een verkenning gehouden door het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), maar dat kreeg vooralsnog geen vervolg. Tot nu, want de bank ondersteunt een promotieonderzoek dat zich richt op de ontwikkeling van het zakenimperium van de familie Insinger.

De firma Insinger & Co was een van de meest succesvolle en winstgevende bedrijven in de slavernijsector van Nederland. "Uit de archiefstukken blijkt dat de firma Insinger & Co. een actieve rol heeft gespeeld in het Nederlandse slavernijverleden, onder meer door de handel in koloniale goederen en investeringen en het beheer van plantages", zo laat de bank weten.

"We betreuren de rol die de firma Insinger & Co. als handelshuis vervulde in een economie die toen mede gebaseerd was op kolonialisme en slavernij en vinden het belangrijk dat er een helder beeld is van dit deel van de geschiedenis. "

Profijt van slavernij

Tegenwoordig zijn de private bank InsingerGilissen, de Insinger Stichting en familieleden die de naam Insinger dragen op papier niet meer met elkaar verbonden. De stichting deed al eerder onderzoek naar de herkomst van het geld waarmee de stichting is opgericht, en concludeerde dat de stichting niet had kunnen bestaan zonder het profijt van de slavernij.

Toen de slavernij in 1863 werd afgeschaft, ontving de firma Insinger & Co omgerekend meer dan 4 miljoen euro voor de uitkoop van ruim 1200 tot slaaf gemaakten van de Nederlandse overheid.

Ook na de afschaffing van de slavernij bleef de firma investeren in de slavernij-economie. Het bedrijf investeerde in plantages, beheerde die en verdiende geld met de handel in bijvoorbeeld koffie, thee, suiker en cacao.

Leerstoel

Het onderzoek wordt uitgevoerd door het IISG en ondergebracht bij de leerstoel Global Histories of Labour and Colonialism aan de Radboud Universiteit. "Dat de voorloper van deze bank veel te maken heeft gehad met slavernij, dat weten we, dat staat vast. Nu is het interessant uit te zoeken wat dat voor effect heeft gehad op de mensen die het betrof", vertelt onderzoeker Matthias van Rossum, die het onderzoek zal begeleiden.

"Hoe leefden de mensen en hoe werkten ze, rondom die koloniale werkplekken. Daar zijn veel vragen die wetenschappelijk veel aandacht verdienen. Daar is nu maatschappelijk behoefte aan, om te kijken naar de menselijke impact."

PostNL verhoogt vanaf januari de prijs van een postzegel voor brieven binnen Nederland naar 1,21 euro. Dat is nu nog 1,14 euro. In juli van dit jaar was er al een tussentijdse prijsverhoging doorgevoerd.

Ook het versturen van brieven naar het buitenland wordt duurder. Het basistarief wordt 1,90 euro. Dat is tien eurocent meer dan nu. Het versturen van een pakket via een PostNL-punt gaat van 7,95 euro naar 8,25 euro, meldt het post- en pakketbedrijf. De prijs voor een online gekocht verzendlabel blijft gelijk.

In januari 2023 kwam de prijs van een postzegel voor het eerst boven de euro uit. De hogere prijs is volgens PostNL onvermijdelijk vanwege de gestegen kosten en een daling van de hoeveelheid post.

"Onze postbezorgers hebben steeds minder post in de tas. Waar we twintig jaar geleden drie brieven per dag op ieder huisadres bezorgden, zijn dat er nu drie per week. Tegelijkertijd zijn de kosten fors gestegen, waardoor een prijsverhoging noodzakelijk is", zegt Maurice Unck, directeur Mail bij PostNL.

Of de prijs van postzegels de komende jaren verder zal toenemen kan PostNL op dit moment nog niet zeggen.

Actievoerders van Extinction Rebellion hebben vanochtend opnieuw tijdelijk de sluizen bij IJmuiden geblokkeerd in een poging cruiseschip MSC Virtuosa tegen te houden. Tegelijkertijd verzamelden zich zo'n honderd mensen voor een tegenprotest, schrijft omroep NH.

Vier demonstranten ketenden zich vanochtend vast aan de sluizen. De actievoerders wilden aandacht vragen voor de vervuilende impact van cruiseschepen. XR blokkeerde de sluizen bij IJmuiden dit jaar al meerdere keren.

Rond 10.00 uur heeft de politie de eerste demonstranten van XR verwijderd en aan handen en voeten naar een politiebusje gesleept of gedragen. Rond 11.00 uur waren ook de vastgeketende actievoerders losgemaakt. Het cruiseschip kon de route naar naar Amsterdam vervolgen.

'XR has to go'

De tegendemonstranten kwamen vannacht al naar de sluis en hingen spandoeken op waar onder andere 'Hi ha ho, XR has to go' op staat. De tegenstanders komen vooral uit IJmuiden zelf.

"Het zijn bezorgde IJmuidenaren die eigenlijk zeggen: van ons dorpje blijf je af", zegt Joost Broekman, woordvoerder van de tegendemonstranten. Volgens de inwoners levert de sluis juist inkomsten op voor het dorp. De groep benadrukt dat het ging om een vreedzaam tegenprotest.

Egypte is officieel malariavrij. Het land heeft voor drie jaar op rij aangetoond dat het de besmetting via malariamuggen heeft weten te stoppen, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Bovendien is het in staat dat in de toekomst zo te houden.

"Historisch", zegt WHO-topman Tedros en dat is niet overdreven. De ziekte gaat in Egypte terug tot de tijd van de farao's. Bij een scan van de resten van de bekende farao Toetanchamon (1341-1323 v. Chr.) kwam aan het licht dat hij waarschijnlijk is overleden aan de gevolgen van malaria en een ontsteking in zijn knie.

Ruim honderd jaar geleden bond het toenmalige landsbestuur de strijd aan met malaria. Om muggen uit huizen weg te houden, werd het verboden om rijst en andere landbouwproducten dicht bij huizen te verbouwen. Aanvankelijk met weinig succes, in 1942 telde Egypte 3 miljoen malariapatiënten, mede door het medicijnentekort als gevolg van de Tweede Wereldoorlog.

Dankzij een combinatie van goede opsporing, goede behandeling en goede voorlichting kon de ziekte daarna steeds verder worden teruggedrongen.

Wereldwijd sterven elk jaar 600.000 mensen aan malaria, vooral in Afrika. De WHO heeft meer dan 40 landen die de ziekte actief en met succes hebben bestreden malariavrij verklaard.

Een nieuwe tegenvaller voor de bouwer van elektrische bussen Ebusco uit Deurne. Qbuzz heeft een order van 59 bussen bij Ebusco geannuleerd. Dat bedrijf legde eerder al beslag op enkele rekeningen van Ebusco. Wat precies de reden is voor de annulering maakte het bedrijf niet bekend.

Ebusco vecht het opzeggen van de order vandaag aan in een kort geding. Ook probeert Ebusco het beslag op de bankrekeningen ongedaan te krijgen.

45 van de 59 bussen zijn al geproduceerd, zegt Ebusco. 30 staan klaar voor levering.

Haperende aanvoer

De fabrikant van elektrische bussen lijdt grote verliezen door problemen met de productie. Die ontstonden onder meer door haperende aanvoer van onderdelen na de coronapandemie. Er worden veel minder bussen gemaakt dan gepland.

Eerder zegden Connect Bus en Keolis al orders voor tientallen bussen af. Ebusco zegt dat 47 bussen van de order van Connect Bus al in een vergevorderd stadium van productie zijn. Met verschillende andere partijen wordt gesproken over de koop van die bussen.

Met Keolis is overeenstemming bereikt over het stopzetten van een order van 50 bussen.

Ebusco wil nieuw kapitaal binnenhalen via een zogeheten 'claimemissie'. Aandeelhouders moeten daar toestemming voor geven. Of dat lukt, zal donderdag moeten blijken op een buitengewone aandeelhoudersvergadering.

Op de beurs ging de busbouwer vanmorgen hard onderuit. Het aandeel zakte met 18 procent. De handel werd korte tijd stilgelegd om beleggers te kalmeren. Toen de handel na korte tijd werd hervat, was er een licht koersherstel. Sinds begin dit jaar is de waarde van Ebusco al met ruim 85 procent gedaald.

Fethullah Gülen, de leider van de Turkse Gülen-beweging is op 83-jarige leeftijd overleden. Dat heeft de Turkse minister van Buitenlandse Zaken bevestigd, nadat Turkse media het bericht eerder hadden gebracht.

In een overlijdensbericht van een aan Gülen gelieerd X-account staat dat hij na een kort ziekbed is overleden in een ziekenhuis in de Verenigde Staten, waar hij in ballingschap leefde. De islamitische geestelijke zou de laatste tijd al problemen hebben gehad met zijn gezondheid.

Gülen werd gezien als de aartsvijand van de Turkse president Erdogan. Hij was een van de belangrijkste tegenstanders van het regime, en verbleef sinds 1999 in een zelfverkozen ballingschap in Amerika. Hij werd ervan beschuldigd het brein te zijn achter de poging tot staatsgreep in Turkije in 2016, iets wat hij zelf altijd heeft ontkend.

Bij de actie vielen meer dan 250 doden. In de periode daarna werden meer dan 80.000 Turken opgepakt op verdenking van banden met de geestelijke. 150.000 mensen - onder wie rechters, ambtenaren en militairen - werden ontslagen of geschorst.

Na de mislukte coup is echt onderzoek naar Gülens rol nooit mogelijk geweest. De regering-Erdogan zag iedere vraag daarover als verraad. Daardoor is de rol van Gülen in de machtsstrijd met Erdogan nooit echt opgehelderd.

Gülen en Erdogan werkten in de jaren 90 nog nauw met elkaar samen. Mede dankzij steun van Gülen-aanhangers kwam Erdogan in 2002 aan de macht. Maar in de jaren daarna waren er aanvaringen tussen beiden. Erdogan wilde meer macht, terwijl Gülen voor een machtiger parlement was.

Gülen creëerde een groot imperium met eigen scholen, universiteiten en media in Turkije. Ook probeerde hij met zijn organisatie invloed te vergaren in de staatsinstituties. Erdogan zag dat als een bedreiging en probeerde Gülens volgelingen eruit te werken. Dat leidde tot zuiveringen.

De bom barstte nadat leden van Erdogans regering in 2013 werden aangeklaagd voor corruptie. Volgens Erdogan zat Gülen achter de beschuldigingen en probeerde hij zo een staatsgreep te plegen. Vanaf toen werd de Gülen-beweging als terroristisch bestempeld.

Miljoenen aanhangers

Mensenrechtenorganisaties en westerse bondgenoten van Turkije uiten regelmatig kritiek op de aanpak van (vermeende) Gülen-aanhangers. President Erdogan zou de verdenking misbruiken om politieke tegenstanders uit te schakelen. De Turkse regering houdt vol dat het opsporen van aanhangers van de geestelijke nodig is voor de veiligheid in het land.

Het aantal volgers van Gülen is moeilijk in te schatten omdat lid worden niet mogelijk is. Geschat wordt dat de Gülen-beweging wereldwijd miljoenen aanhangers heeft. Zijn beweging heeft nog veel invloed in Turkije.

Critici stellen dat de Gülen-beweging af wil van het secularisme. Ook zou de beweging van Turkije een islamitische staat willen maken.

Turkije riep al jaren om de uitlevering van Gülen, maar de Amerikaanse regering weigerde hem uit te leveren. Erdogan vergeleek de beweging van Gülen eerder met een kwaadaardige vorm van kanker die terugkeert als die niet wordt geëlimineerd.

'Pijnlijke dag'

Vanuit de Hizmet-beweging Nederland, die het gedachtegoed van Gülen aanhangt, wordt emotioneel gereageerd op het overlijden. "Het is een pijnlijke dag voor ons", zegt Saniye Calkin, die de organisatie een warm hart toedraagt.

"Hij was echt een inspirator en zeker in 2024, in deze gekke tijden, zie je weer hoe hard we hem nodig hebben. Het gaat niet om hem persoonlijk, maar om zijn gedachtegoed."

Calkin vertelt hoe Gülen met zijn denkbeelden drie grote problemen wilde aanpakken om de wereld te verbeteren: verdeeldheid, armoede en onwetendheid. "En eigenlijk zie je dat er in de afgelopen dertig jaar niets veranderd is. Het is een groot verlies, maar iedereen zal zijn verantwoordelijk nemen en zichzelf de vraag stellen wat gedaan kan worden om de samenleving te helpen."

Op basis van voorlopige resultaten lijkt het erop dat een nipte meerderheid van Moldaviërs in een EU-referendum voor heeft gestemd. De vraag was of de pro-Europese koers van het land vastgelegd moest worden in de Moldavische grondwet.

Nadat ruim 99 procent van de stemmen waren geteld, bleek 50,39 procent van de stemmen voor de "ja"-optie te hebben gekozen en 49,61 procent voor "nee", meldt de centrale kiescommissie van het land.

Gedurende de nacht stond het nee-kamp nog voor. Maar tegen het einde werden stembiljetten van de pro-EU-stemmers vanuit Europa geteld, waardoor de "ja"-campagne op het laatste moment een duwtje in de rug kreeg, melden lokale media.

De verkiezingen werden geteisterd door een grootschalige Russische desinformatiecampagne tegen de EU en inmenging van een pro-Russische oligarch die mensen geld betaalde om tegen te stemmen.

Hoewel een verre van een overtuigd "ja" waar de regering op hoopte, zijn de voorlopige resultaten in het voordeel van de zittende pro-EU-president Maia Sandu. Het EU-referendum viel samen met de presidentsverkiezingen.

Sandu staat op ruim 41 procent met 97 procent van de stemmen geteld. Haar belangrijkste rivaal bij de presidentsverkiezingen, voormalig procureur-generaal Alexandr Stoianoglo, kreeg ruim 26 procent van de stemmen.

De presidentsverkiezingen gaan naar een tweede ronde omdat Sandu geen meerderheid haalt. De president zal het op 3 november opnieuw opnemen tegen Stoianoglo. De verwachting is dat Sandu die zal winnen voor een tweede termijn.

Verkiezingsinmenging

Vlak nadat de eerste resultaten waren binnengekomen, sprak Sandu het land toe en sprak ze van een "ongekende aanval op de vrijheid en democratie" van Moldavië deze verkiezingen. Volgens de president is er duidelijk bewijs dat 'criminele groepen' geprobeerd hadden 300.000 stemmen af te kopen.

Die groepen zouden samenwerken "met buitenlandse strijdkrachten die vijandig stonden tegenover de belangen van Moldavië", zei Sandu. "Hun doel was om een democratisch proces te ondermijnen. Hun bedoeling was om angst en paniek in de samenleving te verspreiden. " Sandu noemde Rusland niet bij naam.

De verkiezingen werden overschaduwd door een reeks beschuldigingen van verkiezingsinmenging door de voortvluchtige tycoon Ilan Shor, die in Rusland woont. Shor is de spin in het pro-Russische web dat vanuit Moskou probeert de politiek van Moldavië te sturen.

130.000 betaalde kiezers

Voorafgaand aan de verkiezingen zeiden autoriteiten dat zeker 130.000 kiezers geld hadden gekregen om tegen te stemmen. Uit gesprekken met deze kiezers blijkt dat ze roebels kregen via de organisatie van Shor. Nu zegt president Sandu dus dat dit aantal veel hoger ligt. Het is een van de vele manieren waarop Shor samen met Rusland de stembusgang probeerde te beïnvloeden en manipuleren.

De NOS was gisteravond bij een stembureau waar veel stemmers voor toetreding tot de EU zeiden te zijn:

Het landschapskunstwerk De Tong langs de A6 tussen Almere en Lelystad is opnieuw vernield. Volgens Omroep Flevoland hebben koperdieven de onderste helft van het beeld kaalgeplukt. Het metershoge ovale kunstwerk werd al twee keer gerestaureerd.

De vermoedelijke diefstal gebeurde waarschijnlijk afgelopen weekend. Zondagochtend lagen er onder het beeld nog een pakje tiewraps en stukken staal, constateerde een verslaggever van de omroep.

Over het kunstwerk gemaakt van staal en koperdraad is al heel wat te doen geweest. Het beeld van kunstenaar Rudi van de Wint uit 1993 heette eerst Tong van Lucifer. De SGP was niet blij met het beeld omdat het de tong van de duivel zou symboliseren.

Omgewaaid

In 2020 waaide het kunstwerk om en raakte daarbij flink beschadigd. De provincie besloot het ovale beeld weg te halen voor restauratie. Vervolgens ontstond stevige discussie over of het beeld wel terug moest keren naar zijn plek.

Nadat De Tong scheef waaide, werd het kunstwerk weggehaald voor restauratie:

"Iedere keer als ik er langsrij doet me dat pijn", zei fractievoorzitter Sjaak Simonse van de SGP toen. Uiteindelijk is besloten om de naam te wijzigen naar De Tong en werd het teruggeplaatst op de Knardijk. Voor de restauratie werd een bedrag van 200.000 euro begroot.

In 2006 raakte het kunstwerk zwaar beschadigd door koperdieven. Die restauratie nam vier jaar in beslag en kostte bijna een kwart miljoen. In 2010 keerde het beeld terug en werd het voor bijna een ton extra beveiligd. In 2012 werd echter de verlichting gestolen en de elektriciteitskast vernield.

Het is nog onbekend hoe groot de schade dit keer is en of het beeld opnieuw gerestaureerd zal worden.

Om de natuur wereldwijd te herstellen moeten landen meer actie ondernemen dan ze twee jaar geleden hebben afgesproken. Dat concluderen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op de dag dat een internationale top over biodiversiteit begint in Colombia.

Bijna 200 landen sloten in 2022 in Montreal een historisch akkoord over de bescherming van biodiversiteit (de rijkdom aan planten, dieren en ander leven). Ze spraken onder meer af dat in 2030 zeker 30 procent van al het land en water op aarde beschermd moet zijn.

In Colombia onderhandelen landen over de uitwerking van het akkoord van twee jaar geleden om de afname van soorten te stoppen en de biodiversiteit te herstellen.

Zowel in Nederland als wereldwijd staat de natuur onder druk. Het Wereld Natuur Fonds (WWF) meldde onlangs nog een flinke afname van het totaalaantal dieren wereldwijd en eerder stelde het VN-biodiversiteitspanel dat de mensheid wordt bedreigd door het verlies aan soortenrijkdom.

Ook voor wie weinig waarde hecht aan natuur en groen is biodiversiteit van belang. "We weten dat bestuivende insecten essentieel zijn voor een groot aantal voedselgewassen", zegt milieuwetenschapper Aafke Schipper van de Radboud Universiteit en het PBL, zelf medeauteur van het rapport. "En bijvoorbeeld koraalriffen zijn kraamkamers voor allerlei soorten, waaronder vissen, die een belangrijke voedselbron zijn voor miljarden mensen."

Het verlies van biodiversiteit brengt ons volgens Schipper op onbekend terrein. "Een systeem met veel verschillende soorten is stabieler en veerkrachtiger dan een minder divers systeem. We weten niet bij hoeveel minder insecten of koralen onze voedselzekerheid in het geding komt. Maar je wilt niet met vuur spelen, want we hebben maar één planeet."

Licht verlies of stabilisatie

Het akkoord dat de landen twee jaar terug in Montreal tekenden is een stap richting natuurherstel, maar op de lange termijn is er meer nodig, stelt nu het PBL. Die conclusie is getrokken op basis van modellen. Daarin zitten onder meer gegevens over de invloed die stikstofuitstoot en de opwarming van de aarde hebben op de natuur. De onderzoekers stopten verschillende maatregelen in de modellen en berekenden vervolgens het effect op de wereldwijde biodiversiteit.

"Hoewel de biodiversiteitsdoelen van twee jaar terug niet altijd even scherp geformuleerd zijn, hebben we deze zo goed mogelijk vertaald naar onze modellen", zegt hoofdauteur Marcel Kok van het PBL. "Als die doelen worden uitgevoerd, dan verwachten we op basis van onze analyse dat er in 2050 nog een licht verlies van biodiversiteit is, of dat de soortenrijkdom zich stabiliseert op het huidige niveau. Dat is al een enorme verbetering ten opzichte van de achteruitgang die we verwachten als de wereld op de huidige voet doorgaat."

"Onze modellen zijn heel geschikt om de grootschalige effecten van verschillende scenario's met elkaar te vergelijken", zegt medeauteur Schipper. "Een model blijft wel een versimpeling van de werkelijkheid, waarin we nooit alle factoren kunnen meenemen die invloed hebben op de aantallen van individuele diersoorten."

Landen aan zet

Duidelijk is volgens de onderzoekers wel dat er meer actie nodig is van de landen. Alleen als ook alle afspraken uit het klimaatakkoord van Parijs worden uitgevoerd én de wereld nog een tandje bij zet, komt volgens het PBL herstel van biodiversiteit in zicht. Een ontwikkeling die veel verschil kan maken, is een daling in de wereldwijde vleesconsumptie, waardoor minder landbouwgrond nodig is.

Vooralsnog ligt de wereld zelfs niet op koers om de afspraken uit het biodiversiteitsakkoord uit te voeren. Twee jaar geleden spraken de deelnemende landen onder meer af om vóór de volgende top uit te werken hoe ze in eigen land de afspraken invullen. Een dikke week voor de top die vandaag start, werd bekend dat Nederland de plannen in de la laat liggen en veel andere landen dienden ook nog geen plannen in.

Dat is niet altijd een kwestie van onwil, vermoedt Marcel Kok, die namens het PBL meerdere toppen bijwoonde. "Wereldwijd is er veel werk verzet, er zitten veel plannen in de pijpleiding en je zag dat veel landen hun plannen nog snel inleverden aan de vooravond van de top in Cali. Tegelijkertijd wilden we die plannen nu allemaal op tafel hebben en het is zorgelijk dat dit niet het geval is. Maar de werkelijke opgave ligt in de uitvoering."

Tijdens een bezoek van koning Charles aan het Australische parlement heeft een Australische senator een tirade gehouden tegen de Britse vorst.

Na een toespraak van Charles liep de inheemse Lidia Thorpe naar het podium en riep: "Dit is niet jullie land. Jullie hebben genocide gepleegd op ons volk. Geef ons ons land terug. Geef ons wat jullie van ons hebben gestolen: onze botten, onze schedels, onze baby's, ons volk. Jullie hebben ons land verwoest."

De 51-jarige Thorpe werd uiteindelijk weggevoerd uit de zaal door beveiligers terwijl ze nog "jij bent niet mijn koning" riep. Charles en ook de Australische premier Albanese reageerden niet op de uitbarsting en gingen ook later niet in op het incident.

Uit het publiek kreeg Thorpe weinig bijval:

Thorpe is een onafhankelijk senator voor de staat Victoria en pleit al langer voor de volledige onafhankelijkheid van Australië. Ze is van Aboriginal origine.

In 2022 kwam ze in het nieuws toen ze bij het afleggen van de eed in het parlement koningin Elizabeth kolonisator noemde. "Ik beloof trouw aan hare koloniserende majesteit koningin Elizabeth II", zei ze met opgeheven vuist tijdens de ceremonie, waarna ze gevraagd werd de eed nogmaals te doen zonder die taal.

Australië werd in 1901 onafhankelijk nadat het meer dan honderd jaar een Britse kolonie was geweest. De Britse vorst bleef echter het staatshoofd en dus is Charles er nog steeds koning. Uit een recente peiling kwam naar voren dat 45 procent van de bevolking de monarchie steunt, 33 procent voor een republiek is en de rest geen voorkeur heeft.

Goedemorgen! In Colombia begint een klimaattop over biodiversiteit. En FvD-Kamerlid Pepijn van Houwelingen hoort of hij wordt gestraft voor het plaatsen van een bewerkte foto van ministers met een hakenkruisvlag.

Eerst het weer: In het noordwesten schijnt eerst nog even de zon, verder is het bewolkt en vooral later op de dag gaat het weer flink regenen, met name in het zuiden en oosten. Het wordt 16 graden.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het aantal hiv-diagnoses bij mannen onder de dertig die seks hebben met andere mannen stijgt. Dat blijkt uit onderzoek van Stichting HIV Monitoring. Vooral onder jonge mannen is het totaal aantal nieuwe hiv-diagnoses toegenomen.

Volgens het Aidsfonds zit de stijging bij die groep voornamelijk in het condoomgebruik dat is gedaald. Ook zijn deze mannen, onder de 30, seksueel een stuk actiever dan bijvoorbeeld mannen van 70+.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Sittard is dit weekend het Oktoberfest gevierd. De gemeente verwachtte zo'n 200.000 mensen die gekleed in lederhosen bier drinken. Volgens de wethouder van de Limburgse gemeente is vooral het sociale aspect belangrijk. "Het elkaar ontmoeten, de gezelligheid met elkaar"

Fijne maandag!

De lange wachttijden voor een psycholoog leiden ertoe dat werknemers vaker aankloppen bij de bedrijfsarts voor een verwijzing naar een bedrijfspsycholoog. Dat melden diverse arbodiensten in gesprekken met de NOS.

Een arbodienst adviseert en ondersteunt een bedrijf op onderdelen als arbeidsomstandigheden, verzuimbegeleiding en re-integratie.

Grote arbodiensten namen afgelopen jaren meer psychologen aan.

"Werkgevers weten dat iemand thuis laten wachten op een behandeling vaak duurder uitpakt dan snel de juiste hulp bieden. Korter verzuim of het voorkomen van verzuim betaalt zich terug", zegt Sandra Bleyenberg, arbeids- en organisatiepsycholoog van ArboNed.

Deze organisatie groeide in 2,5 jaar tijd van 5 naar 20 psychologen. Zusterorganisatie HumanCapitalCare groeide in vier jaar van 0 naar 20 arbeids- en organisatiepsychologen. Vergelijkbare cijfers meldt Zorg van de Zaak, dat ruim 1 miljoen werknemers bereikt.

Bij PSION, dat zich richt op psychologische diensten voor organisaties, zijn ruim 90 psychologen in dienst. Dat is een verdubbeling ten opzichte van vier jaar geleden.

ArboUnie, een grote arbodienst, heeft ook meer psychologen in dienst.

Vaker verwijzen

Van politie tot adviesbureaus: veel werkgevers maken gebruik van psychologen. Ze zetten ze in via de arbodienst of hebben ze zelf op de loonlijst staan.

Huisartsen verwijzen vaker door naar bedrijfspsychologen, zegt Bleyenberg. "Het aantal mensen met mentale klachten neemt toe en de wachtlijsten in de reguliere zorg zijn enorm. Burn-outbehandelingen worden niet door de reguliere geestelijke gezondheidszorg vergoed. Dan kijken ze al snel naar een bedrijfspsycholoog."

Verschillen met de reguliere psycholoog zijn er. "Mensen kunnen bij ons met dezelfde problematiek terecht maar wij focussen ons op het werkaspect", zegt Bleyenberg van ArboNed. "Dat zie je bij de reguliere ggz minder of niet. Werkhervatting is altijd onderdeel van de geboden hulp."

Als gevolg van wachtlijsten verwijzen huisartsen vaker door naar bedrijfsartsen. "Dat vind ik wel zorgelijk. Het verschuift complexere gevallen naar de bedrijfspsycholoog, waar we niet altijd voor zijn toegerust. Soms moeten we dan toch terugverwijzen", zegt Bleyenberg.

Onafhankelijkheid

Werkgeversvereniging AWVN herkent dat. "Het is goed om te zien dat werkgevers op de bres springen als medewerkers psychische klachten hebben. Als de overheid wachtlijsten laat oplopen, is het begrijpelijk dat werkgevers zelf oplossingen zoeken."

Het CNV is op zich positief over de ontwikkeling, al brengt die volgens de vakbond ook risico's met zich mee. "Je moet wel altijd de garantie hebben dat de hulpverlener onafhankelijk is", zegt voorzitter Piet Fortuin. Mensen moeten zich veilig voelen, zegt hij. "Bij de psycholoog leg je je ziel en zaligheid bloot en praat je ook over je eigen werkgever. Dan moet die informatie niet bij die werkgever terechtkomen."

De werkgever betaalt de rekening voor zijn werknemer, zegt psycholoog Bleyenberg. Maar dat betekent volgens haar niet dat de psycholoog kan afwijken van privacyrichtlijnen. "Ik schep vertrouwelijkheid en leg altijd uit: wij delen niets zonder toestemming met de werkgever."

Anoniem

Ongemak kunnen werknemers toch voelen, zegt Maarten Lintsen, hr-directeur bij accountancykantoor EY. Het bedrijf heeft al tien jaar twee bedrijfspsychologen in dienst. Werknemers kunnen ze anoniem spreken.

Toch gaat het bedrijf nu ook samenwerken met een extern psychologenplatform. "Wij weten dat een psycholoog bij ons in dienst ook voelt alsof die onderdeel is van EY. En dat kan een drempel zijn."

Hij herkent de toenemende behoefte aan een psycholoog, maar ziet ook een veranderde mentaliteit. "Met name onder dertigers, de gemiddelde leeftijd bij ons. Zij zijn gewend snel aan de bel te trekken en vinden het heel logisch met een professional te praten."

Hoge eisen

De vraag is er, en daar gehoor aan geven loont financieel. "Langdurig verzuim is een behoorlijke kostenpost, met name mentaal verzuim. Het risico op uitval is er, want wij stellen hoge eisen aan mensen. Daarom nemen wij ook onze verantwoordelijkheid."

Over de privacy is Lintsen duidelijk. De twee psychologen in dienst praten nooit over individuele zaken. Wel kunnen ze trends signaleren waar de werkgever weer wat mee kan.

"Zo merkten onze psychologen dat expats vaker mentale klachten hebben omdat zij geen sociaal vangnet hebben. Daarop zijn wij een community gestart. Op deze manier scherpen wij ons hr-beleid aan".

Premier Dick Schoof heeft meegedaan aan de halve marathon van Amsterdam onder een schuilnaam. Hij liep de ruim 21 kilometer in een tijd van 01:53:00, blijkt uit de uitslagen van de organisatie. Dat deed hij onder de naam Peter Jansen.

In de RTL-talkshow Renze op Zondag zei Schoof dat hij een schuilnaam gebruikte om niet "getrackt" te worden. Zijn eigen voornaam stond wel op zijn startnummer.

Onderweg werd de premier meerdere malen herkend. "Hey Dickie, hey Schoofie, hey, onze minister-president", vertelde de premier in het RTL-programma.

Aan de politiek moest Schoof tijdens het lopen niet denken. "Je denkt aan helemaal niks joh." De premier is een fanatiek hardloper en heeft meerdere marathons gelopen.

Het aantal hiv-diagnoses bij jonge mannen stijgt, blijkt uit onderzoek van Stichting HIV Monitoring (SMH). Terwijl het totaal aantal nieuwe hiv-diagnoses stabiel is gebleven met 424 geregistreerde gevallen in 2023, is bij de nieuwe diagnoses het aandeel toegenomen van jonge mannen die seks hebben met mannen.

In de leeftijdscategorie van 15 tot 24 jaar werden in 2023 40 nieuwe diagnoses gesteld van hiv, het virus dat aids veroorzaakt.

De organisatie wijst erop dat het percentage jonge mannen (15-30 jaar) die seks hebben met mannen in de hiv-cijfers is gestegen van 15 procent in 2002 naar 29 procent in 2023.

"Zorgwekkend", reageert het Aidsfonds. "We zien dat er te weinig is geïnvesteerd in preventie", zegt directeur Mark Vermeulen. "Landelijke campagnes over seksuele gezondheid zijn er al meer dan tien jaar niet geweest. Een hele generatie heeft niet meegekregen wat bijvoorbeeld hiv is. We zien dat condoomgebruik onder jongeren hierna is afgenomen en dat het aantal soa's weer toeneemt. Het is dan niet gek dat de hiv-cijfers dan ook stijgen."

Preventiepil

Een andere manier om een hiv-besmetting te voorkomen is het dagelijks slikken van PrEP. "Met die pil ben je voor 100 procent beschermd tegen een infectie. Maar dat doet lang niet iedereen die daadwerkelijk risico loopt", zegt Vermeulen.

Van alle mensen die vorig jaar hiv kregen, dacht 25 procent dat PrEP voor hen niet nodig was. 19 procent wist niet eens dat het middel bestond.

"Dat pleit voor betere voorlichting. Maar het middel moet ook toegankelijker worden. Sinds augustus moeten mensen zelf betalen voor PrEP, dat zo'n 30 euro per maand kost. Voor veel mensen is dat geen probleem, maar juist voor jongeren kan dit een drempel zijn, terwijl juist zij risico lopen", zegt Vermeulen.

Hoewel de cijfers onder jongeren zorgwekkend zijn, benadrukt Aidsfonds dat Nederland nog steeds in een sterke positie verkeert om het aantal nieuwe hiv-infecties terug te dringen naar nul. De middelen zijn beschikbaar, maar moeten effectief worden benut, zegt het Aidsfonds.

Een speler van een Vlaamse amateurvoetbalclub is zwaargewond geraakt door zwaar vuurwerk dat op het veld was gegooid. Zeker één vinger is hij kwijt, twee andere vingers kunnen misschien nog deels worden gered, meldt VRT Nieuws.

Het incident gebeurde in Zillebeke, een plaats niet ver van de Franse grens in de buurt van Ieper. Nadat de scheidsrechter de wedstrijd in de vierde provinciale klasse had afgefloten, gooide een toeschouwer vanaf de tribune het vuurwerk tussen de spelers op het veld. De 26-jarige speler van KSCT Menen wilde de cobra oprapen en weggooien, maar voor hij dat kon doen ontplofte het projectiel.

'Kracht van een handgranaat'

Voorzitter Mathieu Verhoest van thuisploeg SK Zillebeke was er getuige van. "De scheidsrechter floot af en toen werd er een soort granaat geworpen", zei hij tegen de VRT. "Later bleek het te gaan om een Cobra 6. Dat is zwaar vuurwerk met de kracht van een handgranaat. Het is verboden in ons land."

De toeschouwer die het vuurwerk gooide, een 21-jarige man uit Wevelgem, werd na de wedstrijd opgepakt. Hij wordt verdacht van het onopzettelijk toebrengen van letsel.

Naast de strafrechtelijke vervolging kan de scheidsrechter de zaak aankaarten bij de Belgische voetbalbond. Die kan nog andere maatregelen nemen, zoals een toegangsverbod bij wedstrijden.

In Noord-Italië is opnieuw iemand aangevallen door een beer. De man van 31 raakte bij de aanval gewond. Hij was bij het gehucht Rango in Trentino paddenstoelen aan het plukken toen de beer hem aanviel. Rango ligt een half uur ten noorden van het Gardameer.

De man liep verwondingen op aan zijn armen en rug. Hij kon zich volgens de Italiaanse autoriteiten in veiligheid brengen. De beer zou verder het bos in zijn getrokken. In de Italiaanse regio Trentino leven volgens schattingen zo'n honderd beren.

De laatste jaren zijn er vaker incidenten geweest. Zo werd vorig jaar een 26-jarige hardloopster gedood door een beer. Het dier werd gevangen en wordt binnenkort naar een verblijf voor beren in Duitsland gebracht.

In juli raakte een Franse toerist gewond bij een aanval. Dat gebeurde niet ver van de plek waar het nu misging. Die beer werd doodgeschoten.

Op de rondweg van Oldenzaal is een Ferrari flink beschadigd geraakt. De bestuurder van de sportauto (795 pk en een topsnelheid van 340 km per uur) reed vanmorgen op de N342 en raakte daar een lantaarnpaal. Vervolgens kwam de auto op de andere rijbaan tegen de vangrail tot stilstand. De bestuurder kwam volgens regionale omroep Oost met de schrik vrij.

Het is niet bekend hoe hard hij reed toen het ongeluk gebeurde.

De auto met een nieuwwaarde van bijna 450.000 euro is zwaar beschadigd. Een bergingsbedrijf heeft de auto weggesleept.

Na bijna drie jaar oorlog worden in Oekraïne zeker 40.000 mensen vermist, vooral militairen. Familieleden zijn hard naar hen op zoek. In hun wanhoop zijn ze soms een gemakkelijke prooi voor zowel oplichters als de Russische geheime dienst.

"Wij zijn de vrouwen van de 71e Luchtlandingsbrigade. En we willen heel graag dat de wereld van ons hoort", zegt Katerina Bratkivska. "Wij vertegenwoordigen onze naasten die vermist worden. We zoeken ze, maar vooralsnog zonder resultaat. Niemand zegt iets over deze brigade."

Bratkivska zoekt haar man Sergej. Hij raakte vermist aan het front, meer weet ze niet. "Het voelt alsof ik ben doodgeschoten, alleen ben ik vergeten te sterven."

'Hoe kan ik leven zonder mijn man?'

Een groepje van ongeveer twintig vrouwen verzamelt zich voor het hoofdbureau van politie in het centrum van Kyiv, waar ook de afdeling voor vermiste personen zit, van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit zijn moeders, partners en zussen. Ze zijn allemaal op zoek naar vermiste militairen, die vochten in dezelfde brigade.

Svetlana Krivosjejeva zoekt haar man, die al vijf maanden vermist wordt in de provincie Donbas. Meer weet ze niet. "Overal heb ik naar geschreven, we gaan overal heen, naar demonstraties. We zoeken en hopen hem te vinden, levend. Want hoe kan ik leven zonder mijn man?" Krivosjejeva zegt "met haar hart" te voelen dat haar man nog leeft.

Sommigen zullen voor altijd wachten

In het politiebureau nemen de vrouwen plaats in een zaaltje dat oogt als een tribunaal. Het hoofd van de afdeling vermiste personen, Artoer Dobroserdov, zit met een aantal assistenten achter een zware hoge balie. Via een internetverbinding is ook de commandant van de brigade aanwezig.

De sfeer is gespannen. De commandant krijgt verwijten naar zijn hoofd geslingerd. Hij legt uit dat zijn eenheid zich wel eens moest terugtrekken, zonder dat het mogelijk was gewonden of gesneuvelden mee te nemen.

De vrouwen worden niet gespaard: "Het gebeurt dat er een granaat recht in een bunker inslaat. Dan blijft er van niemand iets over en wordt alles bedolven." Met andere woorden: sommigen in het zaaltje zullen voor altijd op antwoord blijven wachten.

Het hoofd van de afdeling vermiste personen is ondanks de gespannen sfeer de rust zelve. Achteraf legt Dobroserdov uit dat deze bijeenkomst wat hem betreft constructief was. Omdat het er vaak heel anders aan toe gaat, met schreeuwen en huilen. Het afdelingshoofd heeft daar begrip voor: "Deze vrouwen hebben het kostbaarste gegeven dat ze hebben en willen dus antwoord."

Dobroserdov biedt ook hoop. Hij legt uit dat er met nieuwe technieken voor gezichtsherkenning al ongeveer 700 vermisten zijn geïdentificeerd. Vier oud-politiemannen zoeken daarvoor op Russische socialemediakanalen naar foto's van Oekraïense gesneuvelden en gevangenen.

Het zijn gruwelijke sites waarop Russische militairen "opscheppen" over hun verrichtingen op het slagveld. Er worden ook schokkende beelden geplaatst om Oekraïners te ontmoedigen, denkt Dobroserdov. "Dat ze niet naar het front zullen gaan om Oekraïne te verdedigen."

Ondertussen komen die beelden wel van pas. "We zoeken uit wie erop staat", vervolgt hij. De onderzoekers vergelijken de beelden die de Russen hebben geplaatst met foto's die de families hebben aangeleverd. Met behulp van geavanceerde technieken van onder meer de Amerikaanse FBI kunnen Oekraïense militairen worden geïdentificeerd.

Oplichters ruiken kansen

Dobroserdov waarschuwt de vrouwen dat ze niet te veel persoonlijke details moeten prijsgeven op onduidelijke zoeksites die van alles beloven. Omdat daar vaak oplichters achter zitten die hen geld proberen af te troggelen, in ruil voor meer informatie over hun mannen.

De Russische inlichtingendiensten proberen de vrouwen te chanteren, zegt Dobroserdov: "De vijand manipuleert de families. In ruil voor informatie stellen ze eisen. Dat de families bijvoorbeeld inlichtingen moeten geven over onze militairen, waar zij zich bevinden, waar hun materieel staat."

Moskou is spaarzaam met informatie over Oekraïense gesneuvelden en gevangenen. De Russen doen dit opzettelijk, zegt Solomiya Choma van het Ukrainian Security and Cooperation Center. "Ze proberen zo onvrede over de regering aan te wakkeren, zodat die onder druk komt te staan om de oorlog te beëindigen."

De vrouwen van de 71e Brigade laten zich niet ontmoedigen. Om hun toewijding te demonstreren kussen ze, vol liefde, de wijnrode vlag van de brigade. De vrouwen dragen ook allemaal een shirt in dezelfde kleur, met de tekst: 'Wij vechten voor hen, zoals zij voor ons vochten'.