NOS Nieuws - Algemeen

Werknemers zijn steeds minder vaak nog lid van een vakbond. In 1993 was nog 28 procent lid van een bond. In de dertig jaar daarna is dat gestaag gedaald, naar 15 procent in 2023, meldde het CBS vanochtend.

Dat roept de vraag op wat dat betekent voor de rol van vakbonden in Nederland. Want zij onderhandelen namens werknemers met werkgevers over bijvoorbeeld cao's. In die collectieve arbeidsovereenkomsten worden zaken als loonsverhogingen, werktijden en thuiswerkregels afgesproken.

'Kijk verder dan ledental'

Volgens UvA-hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp is het goed te beseffen dat misschien steeds minder mensen lid zijn, maar dat veel niet-leden positief zijn over vakbonden en ervan profiteren. "Het ministerie van Sociale Zaken houdt bijvoorbeeld enquêtes onder alle werkenden. En de meeste, echt 87 procent, beschouwen de vakbond nog steeds als hun vertegenwoordiger. Dus niet alleen het ledental zegt iets over de representativiteit van bonden."

De resultaten die vakbonden behalen, bijvoorbeeld loonsverhogingen, gelden voor alle werknemers in een sector of een bedrijf. Of je nu vakbondslid bent of niet. Dat betekent dus dat je als niet-vakbondslid wel de lusten (meer loon), maar niet de lasten (bondscontributie) hebt van vakbonden.

'Bloedchagrijnig'

Kitty Jong, vicevoorzitter van Nederlands grootste vakbond FNV, wordt soms 'bloedchagrijnig' van dat gegeven. "Ik hoor wel eens iemand zeggen 'ik heb zo'n fijne loonsverhoging gekregen'. En als je dan vraagt 'ben je ook lid van de vakbond die dat regelde' dan blijkt dat niet het geval. Vakbonden zijn nog steeds van deze tijd, zolang werkgevers niet vanzelf zeggen dat ze er 5 procent loon bij doen".

"Als ik heel diep in mijn hart kijk, denk ik soms wel eens: we moeten alleen nog cao's voor leden afsluiten", zegt Jong. "Niet-leden gun ik ook van harte een loonsverhoging. Maar het is niet solidair." Toch heeft de FNV geen plannen om daar echt op in te zetten. "We zetten meer in op bewustwording van de rol van bonden. Bijvoorbeeld met gastlessen op middelbare scholen, uitleggen wat we doen."

Werkgevers: zorgelijk

Werkgeversvereniging AWVN vindt het geringere animo voor vakbondslidmaatschap wel reden tot zorg. "Omdat elke werkgever wil dat een bond werknemers vertegenwoordigt en ergens voor staat", aldus een woordvoerder. "Maar in de praktijk gaat het nog wel goed zo. Bonden nemen het ook op voor het algemene werknemersbelang en zijn er niet alleen voor de eigen leden."

Volgens de AWVN kan het een alternatief zijn om te onderhandelen met een ondernemingsraad over arbeidsvoorwaarden. In een ondernemingsraad zitten werknemers van een bedrijf die vaak parttime, bijvoorbeeld een dag per week, meepraten over de gang van zaken en ook advies uitbrengen aan het bestuur van een bedrijf.

Maar volgens de AWVN heeft een vakbond vaak meer kennis over arbeidsvoorwaarden. "Daarom geven wij aan bonden de voorkeur voor cao-onderhandelingen. Als je als werkgever wil spreken over arbeidsvoorwaarden dan is het heel vervelend als de gesprekspartner het technisch niet snapt."

Anders bekostigen?

Hoogleraar Verhulp suggereert dat de financiering van vakbonden misschien anders moet, als er steeds minder betalende leden zijn. "Op dit moment valt nog 72 procent van de werknemers onder een cao. Die hebben voordeel van die cao, terwijl ze daar financieel niet aan bijdragen. Je kunt ook zeggen tegen deze groep werknemers: nou, betaalt u ook maar. Bijvoorbeeld via belastingen. Of een opt-out-systeem: dat het uitgangspunt is dat je lid bent, tenzij je heel nadrukkelijk aangeeft dat je dat niet wilt."

Kitty Jong van de FNV zegt dat haar bond nu financieel gezond is. "We hebben nog steeds een heleboel leden. En onze stakingskassen zijn gevuld om heel lang te kunnen staken." Als vakbondsleden staken, hoeven werkgevers aan hen geen loon te betalen. Stakers kunnen dan geld uit de stakingskas van de vakbond krijgen.

Onafhankelijk

Ook heeft ze twijfels over een andere bekostiging van vakbonden. "We hebben een onafhankelijke positie en vertegenwoordigen onze betalende leden. We hebben al last van zogeheten gele vakbonden." Dat zijn bonden met weinig leden, die vaak door werkgevers worden opgericht. "Die worden vooral gefinancierd door werkgevers, maar gaan ook snel akkoord met slechte loonafspraken."

Overigens heeft de FNV volgens Jong vorig jaar ledenwinst geboekt onder werkenden. "Een zwaluw maakt nog geen zomer, daar ben ik me heel goed van bewust. Maar we zijn onszelf opnieuw aan het uitvinden. We investeren bijvoorbeeld veel in het aantrekken van jongeren. Zo zijn we bezig met het minimumjeugdloon en de langstudeerboete."

In Antwerpen zijn twee mannen aangehouden voor het joyriden met een gestolen ambulance. De rit werd vastgelegd door camera's aan boord van de ambulance.

De wagen stond geparkeerd voor een huis waar het ambulancepersoneel op dat moment hulp aan het verlenen was.

Op de dashcambeelden is te zien hoe drie personen het voertuig in stappen en met de zwaailichten aan lachend wegrijden:

Na een 200 meter werd de ambulance langs de weg gezet. In eerste instantie waren de drie spoorloos, maar gisteravond meldde een van de verdachten zich. De man van 22 uit Antwerpen bekende direct en werd opgepakt.

Vanochtend liet een rechter de man onder voorwaarden vrij. Een andere verdachte, een 21-jarige Antwerpenaar, werd vandaag opgepakt. De politie zoekt nog naar de derde verdachte.

Op zijn twaalfdaagse reis door Zuidoost-Azië en Oceanië is paus Franciscus aangekomen Oost-Timor. Hij werd op het vliegveld in de hoofdstad Dili welkom geheten door president José Ramos-Horta, die een belangrijke rol speelde in de Oost-Timorese onafhankelijkheidsstrijd.

De paus stond stil bij de onafhankelijkheidsstrijd en sprak waarderende woorden over de verzoening tussen Oost-Timor en de voormalige bezetter Indonesië.

Kolonie

In tegenstelling tot de eerste twee landen van de rondreis, Indonesië en Papoea- Nieuw-Guinea, is Oost-Timor overwegend katholiek. In de jaren 70 deed Indonesië een inval en ging over tot annexatie, een groot deel van het land werd verwoest. Er volgde een langdurige onafhankelijkheidsstrijd, die aan ten minste 100.000 mensen het leven kostte.

In 2002 werd Oost-officieel onafhankelijk. Sindsdien is de politieke situatie in het jonge maar zeer arme land redelijk stabiel.

In zijn toespraak benoemde Franciscus ook de alcoholproblematiek en het bendegeweld in het land. "We zijn allemaal geroepen om al het mogelijke te doen tegen misbruik, en een gezonde en vredige jeugd voor alle kinderen te garanderen."

Bisschop

Met het woord misbruik leek de paus te verwijzen naar bisschop Carlos Ximenes Belo. Die kreeg in 1996 samen met president Ramos-Horta de Nobelprijs voor de Vrede voor hun aandeel in het vredesproces, maar in 2022 werd hij in het geheim gestraft door het Vaticaan na beschuldigingen van misbruik van minderjarigen. De bisschop verschijnt niet meer in het openbaar, en is ook tijdens dit pauselijke bezoek niet in beeld.

Morgen is er een grote mis op de locatie waar paus Johannes Paulus II in 1989 ook was tijdens het laatste bezoek van een paus. Er worden 750.000 mensen verwacht. Na dinsdag trekt de 87-jarige Franciscus door naar de laatste stop van zijn reis door de regio: Singapore.

Het is de hoogste tijd dat het Europese economiebeleid drastisch op de schop gaat. Het voortbestaan van de Europese Unie staat op het spel, er is sprake van een "existentiële uitdaging". Aan grote woorden geen gebrek in een rapport over de toekomst van het Europese concurrentievermogen dat oud-topman van de Europese Centrale Bank Mario Draghi vanochtend presenteerde. Volgens hem zijn elk jaar honderden miljarden euro extra nodig.

Draghi werd vorig jaar om advies gevraagd door Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. De Europese economie blijft achter in vergelijking met de Amerikaanse en de Chinese. De groei van het besteedbare inkomen is in de Verenigde Staten al sinds begin deze eeuw bijna twee keer zo hoog als in Europa, schrijft Draghi.

Dat de Europese industrie het moeilijk heeft, bleek vorige week nogmaals. Toen werd bekend dat Volkswagen overweegt om zijn fabrieken in Duitsland te sluiten vanwege de toenemende druk van Chinese concurrenten.

Op een persconferentie vanochtend bij de ontvangst van Draghi's rapport zei Von der Leyen daarom dat het verbeteren van de economische positie "bovenaan de agenda" staat. Het rapport wordt een leidraad voor de nieuwe Europese Commissie.

Investeren in innovatie

Volgens Draghi gaat het slecht met alle drie de factoren die de economische groei van Europa mogelijk hebben gemaakt: de bloei van de internationale handel, goedkope energie uit Rusland en de eerder vanzelfsprekende Amerikaanse verdediging van Europa. Al deze factoren zijn opeens allemaal onzeker of zijn zelfs helemaal verdwenen. En op al deze gebieden zijn volgens Draghi grote veranderingen binnen de EU nodig.

Meer investeren in kennis en innovatie is volgens Draghi cruciaal om als EU de strijd te kunnen aangaan met economische grootmachten China en de VS. Op dit moment "boksen we als EU onder ons gewicht", schrijft de Italiaan. Het is volgens hem noodzakelijk om te strenge regelgeving en andere barrières weg te werken waar innovatieve ondernemers in Europa nu nog tegenaan lopen.

Dure energie

Een andere uitdaging wordt energiebeleid. Sinds de invasie van Oekraïne is Rusland als leverancier van goedkope energie aan Europa weggevallen. Daardoor is de gasprijs voor de Europese industrie meer dan drie keer zo hoog als die in de Verenigde Staten. De EU moet, zegt Draghi, haast maken met schone energieplannen.

In zijn rapport staan dan ook ruim 170 concrete voorstellen om de "radicale verandering" te bewerkstelligen die volgens hem nodig is.

De EU moet volgens het rapport verder meer op eigen benen staan op het gebied van veiligheid. Er moet meer geïnvesteerd én samengewerkt worden op het gebied van defensie. Ook moet de EU actie ondernemen om de aanvoer van belangrijke grondstoffen veilig te stellen. De EU kan hiervoor partnerschappen aangaan met landen die veel van deze grondstoffen hebben, maar moet ook meer zelf doen. Draghi denkt bijvoorbeeld aan het openen van nieuwe lithiummijnen.

Ook moeten verschillende manieren waarop de EU werkt op de schop. Zo staat in het rapport dat de EU meer moet coördineren op het gebied van concurrentievermogen. Ook moet de Europese Raad van lidstaten sneller tot besluiten komen, door vaker af te stappen van het vetorecht.

Ga hervormen

Minister Heinen van Financiën spreekt van een uitgebreid rapport. "Ik moet de details nog bestuderen, maar de analyse is helder: Europa moet groeien en daar ben ik het zeer mee eens", zegt hij. "Een economie gaat groeien als je hervormt en dat is iets wat in de afgelopen jaren te weinig is gebeurd. Daar spreek je landen op aan. Ga hervormen. Meer geld is niet altijd de oplossing."

In tegenstelling tot het heersende beeld dat er bestaat, plegen jongeren niet steeds meer misdrijven op steeds jongere leeftijd. Dat meldt het WODC, het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum op basis van onderzoek. Ook zijn er geen aanwijzingen dat jongeren vaker verdachte zijn van of veroordeeld zijn voor ernstige geweldsdelicten.

Voor het onderzoek zijn registraties bij politie en justitie een belangrijke bron, maar ook zelfrapportages die zo'n 20.000 jongeren in de leeftijd van 10 tot 23 jaar online hebben ingevuld.

Plaatsers van explosieven bij huizen en bedrijfspanden en zogenoemde "uithalers", personen die drugs uit containers halen, zijn wel vaak minderjarig, maar "het beeld dat er sprake is van een steeds jongere leeftijd van verdachten en daders" wordt in de landelijke cijfers niet teruggevonden, schrijven de onderzoekers. "Dit sluit echter niet uit dat er geen verjonging kan zijn bij bepaalde soorten misdrijven of in specifieke regio's", klinkt het.

Het percentage jongeren dat zelf zegt een misdaad te hebben begaan, is wel ongeveer tien keer zo hoog als wat door de politie wordt geregistreerd, meldt het WODC. "Hoewel het dan vooral gaat om lichte vergrijpen die meestal niet tot vervolging zullen leiden, geeft het zicht op een deel van de delicten dat niet of beperkt in beeld is bij politie of justitie."

Het overkoepelende beeld is echter dat de geregistreerde jeugdcriminaliteit de afgelopen twee decennia fors is afgenomen. "Ten opzichte van de piekjaren in 2006-2008 is in 2023 sprake van meer dan een halvering in de aantallen jeugdige verdachten en strafrechtelijke daders", meldt het WODC.

Dat het aantal minderjarigen dat in aanraking kwam met justitie is afgenomen, werd vorig jaar al bekendgemaakt door het onderzoekscentrum.

De beeldvorming van een toename van ernstige (gewelds)delicten kan ook op een andere manier worden verklaard, zeiden de onderzoekers toen.

Het zou bijvoorbeeld kunnen dat het OM de afgelopen jaren een toenemend aantal zware zaken voorbij zag komen omdat na de coronapandemie de ernstigste zaken als eerste zijn opgepakt. Of er zijn mogelijk meer jeugdzaken buiten de rechter om afgedaan waardoor alleen de zwaarste zaken overbleven. En tenslotte vergelijkt het OM vaak alleen met het jaar ervoor en kijkt het dus niet naar langere trends of verschuivingen.

Verschil

De onderzoekers merken op dat de jeugdcriminaliteit die door de politie geregistreerd is, uit een klein aantal buurten komt, met name binnen de grote steden. Die concentratie blijft stabiel, mogelijk doordat de sociaaleconomische samenstelling en kenmerken van die buurten niet veranderd zijn.

Maar het kan ook met de beschikbare data te maken hebben. De onderzoekers zagen namelijk dat in de politiegegevens duidelijke verschillen zaten tussen bevolkingsgroepen en geografische regio's. Maar die verschillen zijn in de zelfrapportages veel kleiner of zelfs helemaal afwezig. Daar was niet of nauwelijks sprake van geografische variatie of concentratie van crimineel gedrag onder jongeren.

Online criminaliteit

Een mogelijke verklaring voor de landelijke daling van de traditionele jeugdcriminaliteit is dat daders zijn overgestapt naar online criminaliteit. Ook hier lopen de cijfers van veroordelingen en de zelfrapportage sterk uiteen. Jongeren worden nauwelijks veroordeeld voor cyberdelicten, maar ze zeggen relatief veel betrokken te zijn bij het plegen van digitale criminaliteit. Of er echt sprake is van een verplaatsing naar online criminaliteit, kunnen de onderzoekers op basis van de beschikbare data nu nog niet zeggen.

Het is na dementie en kanker de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland: zelfdoding. Gemiddeld maken vijf mensen per dag een einde aan hun leven. Rik Dokter en Wies Klarenbeek wilden dat ook. Het is Wereld Suïcide Preventie Week en zij vertellen in deze podcast hoe het hen lukte om weer perspectief te vinden.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Ivo Talsma

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het hoofd van de nationale politie van El Salvador is met een fraudeverdachte omgekomen bij een helikopterongeluk. Mauricio Arriaza had Manuel Coto opgehaald in buurland Honduras nadat die daar was opgepakt.

Coto werd ervan verdacht als manager ruim 30 miljoen euro te hebben verduisterd. In die zaak zijn al meerdere verdachten gearresteerd. Coto zou van plan zijn geweest via Honduras naar de VS te vluchten toen hij zondag werd gearresteerd.

Arriaza was hem persoonlijk komen ophalen in een legerhelikopter. Het ging mis op de terugreis: de helikopter stortte door nog onbekende oorzaak neer vlak over de grens. Volgens het leger zijn daarbij alle inzittenden omgekomen, hoeveel precies is nog niet duidelijk.

Vlaggen halfstok

De Salvadoraanse president Bukele zegt dat het incident grondig zal worden onderzocht met internationale hulp. "Dit kunnen we niet afdoen als 'een ongelukje'", schrijft hij op X.

Bukele roemt Arriaza als iemand die voor rust en veiligheid zorgde in het land. "Hij ging de strijd aan zelfs toen niemand dacht dat we die konden winnen." De rechtse Bukele werd populair in het land door de misdaad hard aan te pakken, waarbij Arriaza een belangrijke rol speelde.

Bukele kondigde aan dat alle vlaggen op overheidsgebouwen drie dagen halfstok zullen hangen.

In Noord-Vietnam blijft het aantal doden als gevolg van de orkaan Yagi oplopen. Die kwam zaterdag aan land en is inmiddels afgezwakt tot tropische depressie. Het dodental staat volgens diverse bronnen rond de 60 en meer dan 300 mensen raakten gewond door het hoge water en aardverschuivingen.

Het blijft hard regenen en nog altijd gebeuren er ongelukken als gevolg van de afgezwakte orkaan. Zo werd vandaag een bus met twintig passagiers meegesleurd bij een aardverschuiving in de bergachtige provincie Cao Bang. Reddingswerkers kunnen de rampplek niet bereiken doordat de weg wordt geblokkeerd door brokstukken. Over het lot van de inzittenden is niets bekend.

In de provincie Phu Tho stortte een brug vanochtend in. Volgens lokale berichten vielen tien auto's en vrachtwagens, net als twee motorfietsen, in de rivier eronder. Drie mensen werden uit de rivier gehaald en naar het ziekenhuis gebracht, maar dertien anderen zijn vermist.

Het moment dat de brug instortte werd vastgelegd met een dashcam:

Een van de overlevenden vertelt tegen de krant VNExpress dat hij op zijn motor over de brug reed toen hij een hard geluid hoorde. Voordat hij wist wat er gebeurde, viel hij in de rivier. "Ik had het gevoel dat ik naar de bodem van de rivier was gezonken." Uiteindelijk slaagde hij erin om te naar boven te zwemmen en zich vast te houden aan een drijvende bananenboom. Hij kon uiteindelijk worden gered.

Vanwege de schade door overstromingen bleven fabrieken in de provincie Haiphong ook vandaag dicht. Apparatuur en machines zijn door al het water zwaar beschadigd. Ook is er in de wijde omgeving geen elektriciteit. In de fabrieken worden onder meer Apple-producten gemaakt, meldt persbureau Reuters. De schade loopt in de miljoenen.

Yagi, de krachtigste orkaan in de regio in dertig jaar, kwam aan land in het noorden van Vietnam met windsnelheden van zo'n 150 kilometer per uur. Het dodental stond gisterochtend nog op 4, waarna het snel opliep. Duizenden huizen raakten beschadigd. In de hoofdstad Hanoi vielen bomen en elektriciteitspalen om en waaiden daken van gebouwen.

Later op de dag zwakte Yagi af, maar de Vietnamese weerdienst waarschuwde dat aanhoudende stortbuien overstromingen en aardverschuivingen kunnen veroorzaken. Op sommige plekken is er 40 centimeter regen gevallen.

Ook de bij toeristen populaire Ha Longbaai is getroffen. In de buurt van het Unesco-werelderfgoed raakten tientallen boten verwoest of zwaar beschadigd door de harde wind en hoge golven.

Nederland moet de oren niet laten hangen naar de Amerikaanse druk voor strengere regels voor de handel met China. Zo reageert China op de aankondiging van minister Klever voor Buitenlandse Handel dat er voor meer chipmachines van ASML een exportvergunning nodig is.

Peking vindt dat Nederland de internationale handelsregels moet handhaven, om de wederzijdse belangen van Nederlandse en Chinese ondernemingen te beschermen.

De EU en de VS vrezen dat China de geavanceerde chips die je met de ASML-machines kunt maken gebruikt om de Europese en Amerikaanse economie en defensie te ontregelen. Het land zou de chipmachines gebruiken om een economisch en militair overwicht op te bouwen. Daarom is er voor de uitvoer naar China van meer van die machines toestemming nodig van het Nederlandse ministerie.

Het Chinese ministerie van Handel denkt dat er andere motieven spelen. De exportbeperkingen zijn volgens China door de VS aan Nederland opgelegd. De VS isoleert zich daarmee, zegt China. Ook zou de maatregel de stabiliteit van de wereldwijde keten van toeleveranciers en de chipindustrie schaden.

ASML zegt in een verklaring op z'n website dat er door de exportbeperkingen weinig voor het bedrijf verandert. De exportregels in de VS waren al streng, met de Nederlandse verscherping "worden de Amerikaanse en Nederlandse regels geharmoniseerd".

Maar kort daarvoor zei ASML-topman Fouquet op een conferentie in New York dat de Amerikaanse beperkingen steeds meer economisch gemotiveerd zijn, in plaats van militair, zoals de VS zelf zegt.

Er komt geen hoger beroep in de zaak van profvoetballer Rai Vloet (29), die vorig jaar april werd veroordeeld tot 2,5 jaar cel vanwege een dodelijk ongeval op de A4. Hij kreeg ook een rijontzegging van vier jaar.

Vloet heeft zijn hoger beroep ingetrokken. Het Openbaar Ministerie heeft in navolging daarvan besloten ook niet in hoger beroep te gaan, mede vanwege de belangen van de nabestaanden.

Bij het ongeval op 14 november 2021 in de buurt van Hoofddorp kwam de 4-jarige Gio Roos uit Zoetermeer om het leven. Tijdens de strafzitting gaf Vloet toe dat hij sterke drank had gedronken, voordat hij in de auto stapte. Op het moment van het ongeluk reed Vloet 193 kilometer per uur, waar 130 was toegestaan.

FK Oeral

Ten tijde van het ongeluk was Vloet speler van Heracles Almelo. Hij speelde ook bij onder meer PSV en NAC. Vloet werd na het ongeluk geschorst door Heracles. Hij vertrok vervolgens naar Kazachstan en speelde daarna enige tijd bij de Russische club FK Oeral.

Na degradatie van deze club werd zijn contract niet verlengd en keerde hij terug naar Nederland. Tijdens zijn periode in Rusland had Vloet al via zijn advocaat laten weten dat hij bereid was zijn straf in Nederland uit te zitten.

Het grootste Boeddhabeeld van Japan kan er weer een jaartje tegenaan. Twee schoonmakers in klimuitrusting hebben het Ushiku Daibutsu-monument zijn jaarlijkse gezichtsbehandeling gegeven.

De twee schrobben ieder jaar vogelpoep en stof van het enorme beeld. Met zijn 120 meter hoogte was de Ushiku Daibutsu bij voltooiing in 1993 het grootste beeld wereldwijd. Hoewel het in 2008 werd ingehaald door twee nog grotere Boeddha's elders, staat het nog altijd in de top-5.

Het Vrijheidsbeeld kan er met zijn 46 meter net niet drie keer in en de Boeddha zou ook precies boven de 112 meter hoge Utrechtse Dom uitpiepen.

Het bronzen beeld werd in 1993 in de stad Ushiku opgericht om de belangrijke boeddhistische stroming te eren die hier in de 13e eeuw ontstond. Jaarlijks trekt het 600.000 bezoekers, die met een lift een museum in de borstkas kunnen bezoeken en genieten van het uitzicht op 85 meter hoogte.

Schoonmakers Kazuyoshi Taguchi (54) en Kazumi Minowa (51) zoeken het nog hogerop: door een gat in het hoofd komen ze tussen de 480 haarbolletjes van een meter op de scalp terecht, waarna ze abseilen naar het gezicht. Het is een taak die beiden al een kwart eeuw uitvoeren.

"We hadden aanvankelijk geen idee hoe we het beeld moesten schoonmaken en ondervonden veel problemen", herinnert Kazuyoshi Taguchi zich. "Zo tolden onze lichamen door de wind."

Al het materiaal dat ze nodig hebben, rond de 150 kilo zwaar, moeten ze zelf naar boven slepen. Hoewel er traditioneel bamboebezems worden gebruikt om Boeddhabeelden te reinigen, zijn die voor deze klus te klein. De mannen gebruiken hogedrukwaterpistolen, zonder schoonmaakmiddel omdat dat het metaal zou kunnen aantasten.

Tempelfunctionaris Masahiro Maekawa is blij als de mannen weer zijn langsgeweest en een blinkende boeddha achterlaten, zegt hij tegen het Franse persbureau AFP, die het ritueel dit keer vastlegde. "We zien het als een moment om na te denken over het afgelopen jaar en een nieuwe periode fris te beginnen."

In Amsterdam is een man om het leven gekomen na een korte politieachtervolging. Vlak voor het ongeval werd de auto opgemerkt door de politie vanwege de hoge snelheid waarmee de wagen reed. Er volgde een korte achtervolging, die direct weer werd afgebroken omdat het te gevaarlijk werd, meldt de politie.

De bestuurder van de auto verloor waarschijnlijk de macht over het stuur en botste rond 03.30 uur op de Wibautstraat met hoge snelheid tegen de muur van een spoorwegviaduct.

In de auto zaten vijf mensen. Hulpdiensten waren snel ter plaatse, maar konden niet voorkomen dat een 28-jarige man uit Amsterdam ter plekke aan zijn verwondingen overleed. Het is niet duidelijk of hij de bestuurder was of een passagier.

Geen treinverkeer

Drie inzittenden raakten gewond en zijn naar het ziekenhuis gebracht. Over de aard van hun verwondingen is niets bekendgemaakt. De vijfde inzittende bleef ongedeerd.

Vanwege de harde klap tegen het spoorwegviaduct lag het treinverkeer enige tijd stil om te controleren of er schade was aan het viaduct. Ook de weg is enige tijd afgesloten geweest voor onderzoek naar de toedracht. Daarbij zijn ook verkeersspecialisten van een andere eenheid betrokken, meldt de politie.

Het Openbaar Ministerie gaat niet uit van een causaal verband tussen de achtervolging en het ongeluk. Daarom stelt het OM geen onderzoek in naar het ongeluk, zegt een woordvoerder.

In 2023 waren opnieuw minder werknemers lid van een vakbond: 15 procent. Hiermee heeft de daling van de afgelopen jaren doorgezet. Het percentage vakbondsleden onder werknemers, ook wel de organisatiegraad genoemd, was in 2022 nog ongeveer 16 procent, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden.

Mannen zijn vaker lid dan vrouwen: 17 procent tegenover 14 procent. Tussen 2018 en 2023 is het vakbondslidmaatschap het sterkst afgenomen onder de oudere leeftijdsgroepen tot 65 jaar. Van de 55- tot 65-jarige werknemers was in 2023 25 procent lid, tegenover 31 procent in 2018. Onder de jongere leeftijdsgroepen nam het percentage vakbondsleden ook af, maar wel minder sterk.

De gemiddelde leeftijd van vakbondsleden was 47 jaar in 2023. Werknemers die geen vakbondslid zijn, waren gemiddeld 40 jaar. De organisatiegraad is het hoogst onder werknemers in het openbaar bestuur: 27 procent. Direct daarna volgt het onderwijs (26 procent) en in vervoer en opslag (24 procent). Aan de andere kant zijn werknemers in de informatie en communicatie met 6 procent het minst vaak vakbondslid.

Wel of geen cao

Verder valt op dat werknemers die in grote organisaties werken het vaakst zijn aangesloten bij een vakbond. Van de werknemers die in een bedrijf met 1 tot 5 personen werken, was 9 procent lid. Bij bedrijven met 1000 of meer personen was dit 20 procent, meldt het CBS. Ook is er in 2023 een verschil in lidmaatschap te zien tussen werknemers met een vaste arbeidsrelatie en werknemers met een flexibele arbeidsrelatie: 18 procent tegenover 9 procent. En werknemers die onder een cao vallen (19 procent) zijn veel vaker lid van een vakbond dan werknemers zonder cao (7 procent).

Waarom geen lid

Het CBS heeft voor dit onderzoek niet gevraagd aan niet-leden waarom ze geen lid zijn. Vorig jaar deed het statistiekenbureau dat wel: toen zei 54 procent dat ze er nooit serieus over hadden nagedacht. Daarna zei 12 procent dat vakbonden geen invloed (meer) hebben op hun arbeidsvoorwaarden. En 8 procent vond het lidmaatschap te duur.

Volgens Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht (Universiteit van Amsterdam) zegt het ledental niet alles over de representativiteit van de vakbonden. "Uit enquêtes die het ministerie van Sociale Zaken onder alle werkenden houdt, blijkt dat de meesten, echt 70 tot 80 procent, de vakbond nog steeds als hun vertegenwoordiger beschouwen", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens Verhulp is het zorgwekkender als het aantal werkgevers afneemt dat is georganiseerd. "Dan moeten werkgevers op een andere manier aan hun arbeidsvoorwaarden werken. Dan wordt er met ondernemingsraden onderhandeld of met hele kleine, net opgerichte vakbonden. Soms wordt alleen maar op individueel niveau onderhandeld, maar dat leidt natuurlijk tot allerlei problemen, zoals ongelijkheid tussen werknemers en bijzondere arbeidsvoorwaarden."

Om het ledental weer op te schroeven, zijn volgens de hoogleraar meerdere methoden denkbaar. "Een opt-outsysteem, met dus als uitgangspunt dat je als werknemer lid bent tenzij je uitdrukkelijk aangeeft dat je dat niet wilt. Je kunt ook denken: het ledental doet er niet zoveel toe, het gaat over representativiteit en de bereidheid van werknemers om een vakbond te steunen. Niet financieel, maar op een andere manier. Of je kunt aan stemmingen of verkiezingen denken."

Meebetalen

Toch is ledental wel belangrijk voor de financiële onderbouwing van vakbonden, omdat leden zorgen voor contributie en die contributie de vakbonden draaiende houden, zegt Verhulp. "Op het moment dat dat niet gebeurt en werkgevers gaan bijspringen om die vakbond te betalen, kan dat problemen opleveren. Want als een vakbond te veel werkgeversbijdragen krijgt, dan komt de onafhankelijkheid natuurlijk in gevaar."

Meer geld genereren voor vakbonden kan op verschillende manieren. "Eén ervan is dat je het via belastingen doet. Of via een algemene heffing", zegt Verhulp. "En daar zijn ook goede redenen voor: als bijna alle werknemers, op dit moment nog 72 procent, onder een cao vallen, dan hebben zij ook voordeel van die cao. Terwijl ze daar financieel niet aan bijdragen. Je kunt dan ook zeggen: dan betaalt u ook maar mee."

De NOS komt vanaf vandaag met een nieuwe tv-uitzending: het NOS Journaal in Makkelijke Taal. Dat is bedoeld voor mensen die moeite hebben met de Nederlandse taal, zo'n 2,5 miljoen mensen.

Een gevarieerde groep, bestaande uit ouderen, mensen met een andere eerste taal, zoals nieuwkomers, of mensen die leerproblemen of een problematische schooltijd hebben gehad.

Uit onderzoek is gebleken dat het nieuws voor deze groepen vaak moeilijk te volgen is en daardoor lastig te verwerken. "En omdat de NOS er voor iedereen is hebben wij de handschoen opgepakt en dit journaal ontwikkeld", zegt Marga van Beusekom, eindredacteur van het NOS Journaal in Makkelijke Taal.

Als het NOS Journaal van 20.00 uur lastig te volgen is kan je ook terecht bij het Jeugdjournaal, maar dat is voor veel mensen niet de oplossing, denkt Van Beusekom. "De doelgroep is anders, dus zal de onderwerpkeuze en invalshoek bij het nieuws daarop moeten aansluiten. Zo vertel je het nieuws voor kinderen vaak met veel vaart en effecten. Het tempo en het gebruik van beeld in het NOS Journaal in Makkelijke Taal is juist veel rustiger, zodat het voor die doelgroep goed te volgen is. Het programma heeft ook minder onderwerpen dan andere journaals, de presentator geeft meer uitleg en er worden geen moeilijke woorden gebruikt."

"De taal in de gewone journaals is in de loop van de jaren zeker ook veranderd", zegt Tjitske Speckmann, chef eindredactie. "We gebruiken meer spreektaal, kortere zinnen en geen jargon en onnodig moeilijke woorden. Maar we gaan bij het maken van het gewone journaal wel uit van mensen die de Nederlandse taal redelijk goed beheersen en een bepaalde basiskennis hebben."

Dat hoeft zeker geen hoger of universitair niveau te zijn. Het gewone journaal gaat er bijvoorbeeld van uit dat de kijkers weten wat de NAVO is. In het NOS Journaal in Makkelijke Taal zal dat veel meer uitgelegd worden", zegt Van Beusekom. "Op het moment dat Rutte daar de baas wordt, zullen we dat uitgebreid behandelen."

Het eerder genoemde onderzoek, dat werd uitgevoerd samen met de Stichting Lezen en Schrijven én met mensen die zelf moeite hebben met lezen en schrijven, leidde in 2021 al tot het NOS Nieuws van de Week, een wekelijks journaal op YouTube en op regionale en lokale tv-zenders. Het NOS Journaal in Makkelijke Taal is daar een vervolg op.

"In principe maken we gebruik van bestaand materiaal, maar verslaggevers zullen op ons verzoek ook interviews speciaal voor ons journaal opnemen", zegt Van Beusekom.

Verslaggever Joris van Poppel, die heeft meegewerkt aan een proefuitzending, heeft een interview met een deskundige twee keer opgenomen. "Als een geïnterviewde te moeilijke woorden gebruikt stellen we de vraag opnieuw, daar gaan we extra op letten", zegt Van Poppel.

Ook kan het zijn dat er aanvullende opnamen worden gemaakt om een onderwerp dichter bij de doelgroep te brengen, zoals bij een onderwerp over niet gestoord worden buiten werktijd.

De gewone journaals interviewden hiervoor werknemers op een kantoor. Het NOS Journaal in Makkelijke Taal zal eerder kiezen voor mensen met praktische beroepen. "We willen dat het journaal zo veel mogelijk aansluit bij de belevingswereld van onze doelgroep."

Het NOS Journaal Makkelijke Taal wordt gepresenteerd door de bekende gezichten van het NOS Journaal en is dagelijks te zien om 17.00 uur op NPO 1. Het gewone journaal komt dan te vervallen.

In de Filipijnen is een populaire predikant gearresteerd na een klopjacht van twee weken. Hij wordt beschuldigd van vrijheidsberoving van vrouwen en kinderen. Ook zou hij ze seksueel hebben misbruikt.

De 71-jarige Quiboloy, die zichzelf "de zoon van God" noemt, is de oprichter van de in de Filipijnen gevestigde Kingdom of Jesus Christ-kerk. Die heeft naar eigen zeggen miljoenen leden. In 2021 werd Quiboloy door het Amerikaanse ministerie van Justitie aangeklaagd omdat hij meisjes en vrouwen tussen de 12 en 25 jaar voor hem liet werken. Ook werd verwacht dat ze seks met hem hadden. De VS heeft eveneens om de arrestatie van Apollo Carreon Quiboloy gevraagd.

Volgens de VS heeft Quiboloy ook plannen gehad om kerkleden met behulp van frauduleus verkregen visa naar de VS te sturen. De FBI zegt verder dat leden zijn gedwongen om donaties te geven. Daarmee werd geld ingezameld om de extravagante levensstijl van de leiders te financieren, aldus de FBI.

Nadat een arrestatiebevel werd uitgevaardigd, begon een klopjacht op de predikant. Gisteren hield hij zich verborgen in een appartementencomplex in de miljoenenstad Davao City. Quiboloy kwam uiteindelijk zelf naar buiten nadat de politie hem een ultimatum van 24 uur had gegeven om zich over te geven. Ook vier medeverdachten zijn opgepakt.

Uitlevering

De Filipijnen zijn niet van plan de predikant uit te leveren aan de Verenigde Staten. "Op dit moment kijken we niet naar uitlevering", zei de Filipijnse president Ferdinand Marcos tegen verslaggevers in de hoofdstad Manilla. "We concentreren ons op de zaken die in de Filipijnen zijn ingediend."

Het is niet bekend of de VS formeel om uitlevering heeft verzocht. Het ministerie van Justitie liet vanochtend weten dat Quiboloy eerst zijn straf op de Filipijnen moet uitzitten.

Duitsland en Nederland treffen elkaar morgen in de Nations League. Het zou voor velen de gedroomde EK-finale in Berlijn zijn geweest, maar bij het EK in eigen land vloog Duitsland er in de kwartfinale uit. Toch kijkt het land niet met een kater terug op de organisatie van het toernooi. Integendeel.

Over het Europameisterschaft wordt, anderhalve maand na de finale, vrijwel alleen in superlatieven teruggeblikt. Toernooibaas Martin Kallen kijkt "zeer tevreden" terug, de Duitse voetbalbond DFB sprak van een "sportief, economisch en sociaal succes" en minister Faeser van Binnenlandse Zaken zei dat alle verwachtingen "overtroffen werden".

Voor de UEFA was het een "doorslaand succes", blijkt uit de evaluatie die half augustus naar buiten werd gebracht. 2,7 miljoen bezoekers uit 190 landen bezochten de tientallen EK-wedstrijden, maar nog indrukwekkender: wereldwijd waren er niet minder dan 5,2 miljard tv-kijkers, aldus de Europese voetbalbond.

Van de geschatte miljardenopbrengst van de UEFA, voornamelijk door de verkoop van tv-rechten, vloeit bijna één miljard naar de deelnemende nationale bonden. En wat de Duitse organisatie belangrijk vindt om te benadrukken: een kleine 7 miljoen gaat naar duurzaamheidsprojecten in het Duitse amateurvoetbal.

Wat de organisatie Duitsland precies heeft gekost, is niet bekend, maar vooraf werden de uitgaven op zeker 625 miljoen euro geschat. Een relatief laag bedrag (Qatar investeerde naar schatting 220 miljard voor het WK van 2022), voornamelijk omdat in voetballand Duitsland geen nieuwe stadions gebouwd hoefden te worden. De meeste speellocaties waren bovendien al opgeknapt of uitgebreid voor het WK van 2006.

'7,4 miljard voor Duitsland'

Een rapport van Nielsen Sports over de baten van het EK voor Duitsland werd vorige week met gejubel ontvangen. Het onderzoeksbureau onderzocht voor UEFA en DFB het effect van het toernooi op de Duitse economie en kwam uit op een bedrag van 7,4 miljard euro, voornamelijk door de uitgaven van de uitbundige bezoekers.

In het grotere plaatje komt dat neer op een eenmalige boost van 0,1 procent voor de Duitse economie, becijferde het Duitse onderzoeksinstituut Ifo eerder. Na één kwartaal is dat effect overigens al grotendeels uitgewerkt: iedereen is immers weer naar huis.

Het PR-effect voor Duitse steden mag echter niet onderschat worden, volgens de hoofdmarketeer van Stuttgart, waar onder meer de kwartfinale tussen titelfavorieten Spanje en Duitsland werd gespeeld. "De brutokosten van 38 miljoen voor de stad zijn relatief laag als je het uitsmeert over de komende tien jaar", zei ze tegen de SWR. Zij verwacht een blijvende, positieve imagoboost voor de stad in Baden-Württemberg.

Niet alleen hosanna

Gemor is er ook, bijvoorbeeld bij een groot deel van de horeca. Volgens de Duitse hotel- en restaurantvereniging DEHOGA profiteerde maar 8,1 procent van de ondervraagde horecazaken van het EK. Vooral biergärten en cafés boekten grote winst door de drinkgrage Schotten, uitbundige Oranjefans en triomferende Spanjaarden.

Ook ondernemers die een stand in de officiële fanzones huurden, kijken met gemengde gevoelens terug. Mede door de strenge toegangscontroles en beperkt entertainmentaanbod kozen veel fans liever voor een bar buiten de fanzone. Ook beklagen standhouders zich in Duitse media over de strenge UEFA-regels, waardoor zij gebonden waren aan vaste prijzen en de producten van UEFA-sponsors.

Kritiek is er ook op de teleurstellende Duitse infrastructuur, van de vele werkzaamheden op de Duitse autobahn tot uitval en urenlange vertraging op het spoor. Vele bezoekers ontdekten dat het cliché van 'Deutsche pünktlichkeit' in de praktijk wat tegen kan vallen. Ook Oranje moest noodgedwongen van trein op vliegtuig overstappen.

Volgend toernooi

Over het algemeen overheerst de positiviteit. Het leidt tot het zelfvertrouwen dat Duitsland zich op wil maken voor een volgend sporttoernooi: de Olympische Spelen. Onlangs meldde het zich als eerste officiële kandidaat voor de organisatie van de Spelen van 2040, vijftig jaar na de hereniging van Oost- en West-Duitsland

In de Amerikaanse staat Kentucky zoekt de politie nog altijd naar een man die dit weekend verkeer op een snelweg onder vuur nam. De autoriteiten hebben een 32-jarige verdachte op het oog, ze vermoeden dat hij zich verschuilt in een moeilijk begaanbaar bosgebied in de buurt.

Twaalf rijdende auto's werden zaterdagavond geraakt toen de schutter het vuur opende vanaf een klif boven afslag 49 van Interstate 75, dicht bij het stadje London. De politie sprak aanvankelijk van vijf geraakte auto's, maar dat aantal werd later naar boven bijgesteld doordat enkele chauffeurs zich pas thuis realiseerden dat ze waren geraakt.

"Het was een gekkenhuis toen de eerste collega's arriveerden. Mensen langs de kant van de weg, alarmlichten aan, kogelgaten, ramen kapotgeschoten", omschreef een politiewoordvoerder de situatie. "Pure chaos."

Vijf personen raakten gewond, allen liggen nog in het ziekenhuis. Enkelen van hen raakten zwaargewond, zo werd één slachtoffer in het gezicht geraakt. In totaal moet de schutter zo'n twintig tot dertig kogels hebben afgevuurd. De politie gaat ervan uit dat de automobilisten willekeurige slachtoffers waren.

AR-15 gevonden

De politie opende meteen de jacht op de schutter. Met een drone, helikopters en te voet werd een bosrijk gebied in de buurt uitgekamd.

Daarbij werden zaterdag en zondag een achtergelaten auto en een weggegooid AR-15-geweer gevonden. Beide bleken eigendom van Joseph A. Couch uit het plaatsje Woodbine in de buurt. Couch had het geweer zaterdagochtend gekocht, samen met zo'n duizend patronen.

Over een motief wil de politie niet speculeren. Couch heeft een strafblad, maar slechts voor enkele kleine vergrijpen. Hij diende zeker vier jaar in de Nationale Garde van de staat.

Volgens de politie is de zoektocht naar Couch moeilijk en gevaarlijk. Het gebied is moeilijk toegankelijk door de dichte bebossing en ravijnen en Couch geldt als vuurwapengevaarlijk. "Hij kan zich achter een boom verschuilen en dan lopen we zo op hem af."

Omwonenden wordt daarom aangeraden hun deuren te sluiten, goed op te blijven letten en weg te blijven uit de omgeving van de zoektocht. Uit voorzorg blijven scholen in het gebied vandaag dicht, ook gingen gisteren sommige kerkdiensten niet door.

De klopjacht werd toen het donker werd in Kentucky opgeschort. De zoektocht wordt herstart bij het ochtendgloren.

Wat is de AR-15? En waarom is er in de Verenigde Staten veel discussie over? NOS op 3 legt het je hieronder uit:

Goedemorgen! Vandaag is de rechtszaak over de wolf op de Utrechtse Heuvelrug. En voor de paralympiërs zitten de Spelen erop: vanmiddag worden ze gehuldigd in Den Haag.

Eerst het weer: verspreid over het land komen buien voor. Tussendoor is er soms wat zon. Bij een matige tot aan zee vrij krachtige noordwestenwind wordt het 21 graden. Na vandaag blijft het wisselvallig en de temperatuur gaat omlaag.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het is niet duidelijk welke giftige stoffen er waar worden geloosd in de Maas. Dat heeft mogelijk gevolgen voor de kwaliteit van het drinkwater van zeven miljoen mensen, waarschuwen drinkwaterbedrijven. Die halen water uit de Maas om te zuiveren, maar stoffen als PFAS zijn er niet of nauwelijks uit te halen.

Door verouderde vergunningen hoeven bedrijven niet van alle stoffen bij te houden wat ze lozen. De drinkwaterbedrijven willen dat één instantie in binnen- en buitenland toezicht houdt, zodat er een beter beeld ontstaat van lozingen in de Maas.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De Paralympische Spelen leverde voor Nederland maar liefst 56 medailles op, waarvan 27 keer goud. Geniet nog even na van de mooiste momenten uit Parijs:

Fijne maandag!

In Algerije heeft zittend president Abdelmadjid Tebboune zoals verwacht de verkiezingen gewonnen. Met bijna 95 procent van de stemmen werd hij herkozen.

De 78-jarige Tebboune wordt gesteund door het leger en was vooraf de grote favoriet om de verkiezingen te winnen. De oppositie kreeg een fractie van de stemmen: de gematigde islamist Abdelaali Hassani Cherif kreeg slechts 3 procent van de stemmen, de seculiere Youcef Aouchiche bleef steken op 2 procent.

Fraudebeschuldiging

De uitdagers van Tebboune hadden al voor de bekendmaking van de uitslag gesproken van fraude. Stembureaufunctionarissen zouden onder druk zijn gezet om resultaten aan te passen. Enkele uren na de bekendmaking van de uitslag trok opvallend genoeg ook Tebboune de verkiezingsuitslag in twijfel.

Ook over de opkomstcijfers zijn de nodige vragen. In eerste instantie zei de kiescommissie dat de opkomst 48 procent was, later lieten functionarissen weten dat slechts 5,6 miljoen van de ongeveer 24 miljoen stemgerechtigden een stem hadden uitgebracht. Dat opkomstcijfer zou zelfs nog lager zijn dan de 39,9 procent bij de verkiezingen in 2019.

Het is onduidelijk wat dat alles betekent voor de definitieve verkiezingsuitslag. Het Grondwettelijk Hof moet die nog bekrachtigen. Dat kan tot drie weken duren.

Tebboune kwam in 2019 aan de macht, toen hij Abdelaziz Bouteflika opvolgde na wekenlange protesten. Bouteflika trad af onder druk van het leger. Sinds het aantreden van Tebboune zou de onderdrukking van kritische geluiden zijn toegenomen. Amnesty International veroordeelde vorige week nog het "hardhandig optreden van Algerije tegen de mensenrechten, inclusief het recht op vrijheid van meningsuiting, vreedzame vergadering en vereniging in aanloop naar de presidentsverkiezingen in het land".

Door verouderde en onvolledige vergunningen is vaak onbekend welke schadelijke stoffen er op welke plek in de Maas worden geloosd door de industrie. De waterkwaliteit van de Maas, bron van drinkwater van zeven miljoen mensen in Nederland en België, staat daardoor onder druk, waarschuwen samenwerkende drinkwaterbedrijven verenigd in RIWA-Maas in het jaarrapport over 2023.

"Wat mij nogal verbaast, is dat er geen overzicht is met alle bedrijven die zowel direct als indirect via de riolering afvalwater lozen", zegt directeur Maarten van der Ploeg. "Zonder zo'n overzicht weet je dus eigenlijk ook niet precies wat er gebeurt."

Vooral lozingen van stoffen als PFAS vormen een probleem, aldus de drinkwaterbedrijven. Nadat de Maas Nederland binnenstroomt vanuit België, komt er nog eens de helft van de PFAS bij. Deze zogeheten PMT-stoffen (persistente, mobiele en toxische stoffen) breken niet af, zijn niet of nauwelijks te zuiveren met bestaande technieken en zijn schadelijk voor mens en milieu.

Vorige week riepen waterzuiveringsbedrijven langs de Rijn Duitsland al op om meer toezicht te houden. Dat land zou zich niet aan de afspraken houden om stoffen als PFAS uit het water te houden. Overigens benadrukt RIWA in beide gevallen dat de wettelijke kwaliteitseisen voor drinkwater nog altijd gehaald worden.

Vergunningen

Industrieel afvalwater wordt niet alleen direct in rivierwater geloosd, maar komt ook via de riolering in het milieu terecht. Voor beide methodes hebben bedrijven een vergunning nodig, maar volgens RIWA-Maas zijn veel van deze vergunningen verouderd. "Vooral in die laatste categorie is er eigenlijk heel weinig zicht op wat er nou precies gebeurt", stelt Van der Ploeg. "Het is heel belangrijk dat we daar beter zicht op krijgen."

In de vergunningen staat bijvoorbeeld nog een beperkt aantal verplicht te meten stoffen, waardoor niet duidelijk is welke stoffen de bedrijven mogelijk nog meer lozen. Het leidt bovendien tot een oneerlijke situatie tegenover bedrijven die wel een actuele vergunning hebben. Als voorbeeld noemt hij industriecomplex Chemelot bij Geleen, dat juist het goede voorbeeld geeft.

"Die hebben een volledig transparante vergunning waarbij in kaart is gebracht wat zij precies lozen, mét doelstellingen welke stoffen zij zo snel mogelijk gaan reduceren. Wat je merkt is dat zo'n bedrijf dat volledig transparant is, vaker negatief in het nieuws komt. Terwijl bedrijven waarvan veel meer onbekend is, positiever bekendstaan. Dat is een trend die omgekeerd moet worden: transparantie moet lonen."

Betere handhaving

De drinkwaterbedrijven, die jaarlijks 450 miljard liter water uit de Maas onttrekken voor drinkwater, dringen aan op een volledig overzicht van alle directe en indirecte industriële lozingen in het hele internationale Maasstroomgebied. Rijkswaterstaat is momenteel een van de vergunningverleners, maar RIWA wil dat één autoriteit het volledige overzicht krijgt, zodat de waterkwaliteit van de Maas beter bewaakt wordt.

Volgens Van der Ploeg is het thema lang genegeerd door de politiek. Hij pleit dan ook niet alleen voor strengere regels, maar ook meer menskracht om te handhaven.

"Water uit de Maas is niet alleen voor kraanwater belangrijk, er zijn ook genoeg vissen, je hebt recreatie en landbouw die er gebruik van maakt. Het is dus in het belang van de hele samenleving dat de kwaliteit goed is en dat we deze schadelijke stoffen daar zoveel mogelijk uit weren."