NOS Nieuws - Algemeen

Zowel Rusland als Oekraïne meldt vanochtend vroeg drone-aanvallen over en weer. Het vliegverkeer op drie van de vier luchthavens bij Moskou lag vanwege de drone-aanval korte tijd stil. Inmiddels zouden er weer vliegtuigen kunnen opstijgen en landen.

Rusland zegt 144 Oekraïense drones te hebben neergehaald boven het eigen grondgebied. Bijna de helft werd onderschept boven de westelijke regio Brjansk, meldt het Russische ministerie van Defensie. De rest van de drones werd neergehaald in de andere regio's tussen Oekraïne en Moskou. Op een snelweg en een landingsbaan van een vliegveld zouden brokstukken zijn neergekomen.

Het moment waarop een drone een flatgebouw bij Moskou raakt is gefilmd:

Het aantal aanvallen met drones lijkt afgelopen tijd toe te nemen. Vorige week stuurde Oekraïne een vergelijkbaar aantal drones naar Rusland. Toen brak onder meer brand uit in een olieraffinaderij.

Aanval op Kyiv

In twee flatgebouwen ten zuidoosten van Moskou is brand ontstaan door de aanval. De gouverneur van de regio Moskou zegt dat door de drone-aanval van Oekraïne een vrouw om het leven is gekomen en dat drie anderen gewond raakten. Zo'n twintig appartementen zijn ontruimd en tientallen mensen moesten worden geëvacueerd.

Volgens het Russische staatspersbureau TASS zijn brokstukken van een drone op een brandstofopslagplaats in de regio Toela terechtgekomen. Daarbij zou niemand gewond zijn geraakt.

Het Oekraïense leger meldde niet veel later een aanval met 46 drones op Kyiv. Daarvan zijn er 38 door de luchtafweer afgeslagen. Ook zegt Oekraïne dat Rusland twee raketten had afgevuurd. Over drones richting Rusland wordt doorgaans niks gezegd, ook nu zegt Oekraïne niks daarover.

Meer dan dertig jaar na de vliegramp in de Amsterdamse Bijlmer krijgen nabestaanden en andere belangstellenden inzage in archiefstukken over het dodelijke vliegtuigongeluk in 1992.

Een deel van het tot nu toe geheime archief wordt nu openbaar. De stukken zijn vanaf vandaag in het Nationaal Archief in Den Haag te bekijken. Het archief bestaat uit 81 dossiers, vier audio- en zes video-opnamen. 27 van deze dossiers zijn nu openbaar gemaakt. Sommige andere moeten nog wel geheim blijven, of moeten nog van geheime stukken worden gescheiden voor ze openbaar worden.

'Zelfs geheime handleiding'

Vorig jaar diende het toen nog onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt (NSC) een motie in, die werd bijna Kamerbreed ondertekend. Omtzigt noemde het onbegrijpelijk dat dertig jaar na de Bijlmerramp nog bijna honderd archiefmappen achter slot en grendel liggen. Volgens hem horen de meeste stukken daar niet thuis. "Het gaat zelfs om de handleiding van de Boeing 747 die gebruikt is. Het is onzin om die geheim te verklaren", zei Omtzigt toen.

Nog steeds vragen

Op zondagavond 4 oktober 1992 stortte een vrachtvliegtuig van El Al neer op twee flatgebouwen in de Bijlmermeer. Het toestel was vlak daarvoor opgestegen van Schiphol. Bij de ramp werden veertig appartementen weggevaagd, 43 mensen kwamen om het leven.

Na de ramp waren er veel vragen over onder andere de oorzaak, de vliegroute en de lading. Ook na het onderzoek door de Raad voor de Luchtvaart bleven nog vragen over. In 1999 bracht een parlementaire enquêtecommissie een onderzoeksrapport uit, maar ook dat gaf niet op alle vragen antwoord. Het is bijvoorbeeld nog steeds een raadsel waarom de cockpit voice recorder nooit is teruggevonden en wie de mannen in witte pakken waren die ooggetuigen op de avond van de ramp zagen. Ook over een deel van de lading is nog onduidelijkheid.

Over die lading zei Omtzigt: "Daar is toen van geconcludeerd dat er niet veel mis mee was. Nou, prima, maar maak ze dan openbaar."

Het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) had geconcludeerd dat het nabestaanden goed zou doen als ze een groter deel van de bewaarde documenten en videobanden zouden kunnen inzien.

Daarom bekeek het ACOI of het terecht was dat het archief van de Raad voor de Luchtvaart 75 jaar geheim moet blijven. Die periode geldt volgens de internationale luchtvaartorganisatie ICAO voor documenten die zijn verzameld of opgesteld ten behoeve van het onderzoek naar een vliegtuigongeval. Volgens het ACOI is het onnodig alle dossiers tot 2069 of nog later geheim te houden.

De Amerikaanse acteur James Earl Jones is op 93-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn agentschap bevestigd aan verschillende Amerikaanse media. Jones leende zijn onmiskenbare stemgeluid aan vele films en personages, waaronder aan Star Wars-schurk Darth Vader.

Jones had een carrière van ruim zestig jaar en is een van de weinige acteurs die alle grote Amerikaanse entertainmentprijzen hebben gewonnen. Het was een onverwacht levenspad voor een boerenjongen uit Mississippi die dusdanig stotterde dat hij vaak moest opschrijven wat hij wilde zeggen, schrijft het Amerikaanse blad Variety.

Na de middelbare school lukte het hem van het stotteren af te komen, en in zijn studietijd raakte hij geïnteresseerd in toneel. In 1958 stond hij voor het eerst op Broadway in New York. In de jaren zestig kwam zijn doorbraak in het theater en op televisie. Vanaf 1966 was hij de eerste zwarte acteur die een terugkerende rol had in de soap As the World Turns.

This is CNN

Zijn roem vergaarde hij als de stem van Darth Vader in de originele Star Wars-trilogie. Ook in latere Star Wars-films, uit 2005 en 2016, was hij te horen. Jones leende zijn stemgeluid andermaal aan Mufasa in de Disney-klassieker The Lion King. En zelfs wie Jones nooit hoorde in films, kon zijn stem kennen uit de televisiereclames van de Amerikaanse nieuwszender CNN ("This is CNN").

De acteur speelde ook rollen in bekende films als Coming to America (en het vervolg op die film uit 2021), Conan the Barbarian en The Hunt for Red October. Hij ontving in 2012 een Oscar voor zijn hele oeuvre.

Jones gaf Star Wars-filmmaatschappij Lucasfilm in 2022 toestemming om zijn stem voor het karakter Darth Vader in de toekomst te blijven gebruiken. Dat gebeurt met behulp van oude opnames en kunstmatige intelligentie.

Bekijk hieronder een aantal fragmenten van Darth Vader in de Star Wars-films:

Mark Hamill, die in de Star Wars-films de rol van Darth Vaders zoon Luke Skywalker vertolkte, zegt tegen persbureau Associated Press dat Jones enorm gemist zal worden. "Hij was een van de beste acteurs ter wereld. Zijn bijdragen aan Star Wars waren onmetelijk."

Disney-topman Bob Iger roemt de overleden acteur. "Van de zachte wijsheid van Mufasa tot de dreigende Darth Vader. James Earl Jones gaf stem aan enkele van de grootste personages in de filmgeschiedenis", aldus Iger. "Namens iedereen bij Disney betuigen wij onze diepste condoleances aan zijn familie en dierbaren."

"Die bulderende stem. Die stille kracht", schrijft acteur Kevin Costner op Instagram. Costner speelde samen met Jones in de film Field of Dreams (1989). "Er kan zoveel over zijn nalatenschap worden gezegd, maar ik wil gewoon zeggen hoe dankbaar ik ben dat Field of Dreams er deel van uitmaakt. Rust zacht, vriend."

Bij een schietpartij in Dronten in Flevoland zijn vanmiddag drie personen zwaargewond geraakt. Een van hen is ter plekke overleden aan zijn verwondingen, meldt de politie. De schietpartij was in een woonwijk.

Er werd een verdachte aangehouden en pas daarna ontdekte de politie dat er nog een derde persoon gewond was geraakt. Hij overleed aan zijn verwondingen. Volgens ooggetuigen lag dit slachtoffer bij een geparkeerde auto.

Mogelijk was er ook sprake van een explosief of iets wat daarop lijkt in de omgeving, meldt de politie. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) heeft daar onderzoek naar gedaan. Het is niet bekend wat de uitkomst van het onderzoek is.

De politie zegt nog onderzoek te doen naar de toedracht van de schietpartij. De Stentor sprak met meerdere buurtbewoners die zeggen dat het gaat om een uit de hand gelopen burenruzie.

De provincie Overijssel gaat bijna 8 miljoen euro van het Rijk gebruiken om zo'n 300 boeren te helpen bij het verminderen van de stikstofuitstoot. Het geld moet worden gestoken in aanpassing van de bedrijfsvoering.

De boeren zijn zogeheten PAS-melders. Zij hoefden tijdens het Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen vergunning aan te vragen voor activiteiten die stikstof uitstoten, zolang de uitstoot onder een bepaalde drempel bleef. Zij konden volstaan met een melding van hun stikstofuitstoot.

In 2019 haalde de Raad van State een streep door die regeling. De betrokken boeren kwamen daardoor, buiten hun schuld, in een illegale situatie terecht.

Formeel illegaal

Om deze ondernemers tegemoet te komen, stelt Overijssel nu 7,9 miljoen euro beschikbaar. De stikstofuitstoot kan worden verminderd door aanpassingen in de bedrijfsvoering, zegt Gert Harm ten Bolscher, gedeputeerde Leefbaar Platteland tegen regionale omroep Oost.

De emissie daalt bijvoorbeeld als koeien meer in de wei grazen. Er hoeft dan minder mest opgevangen en uitgereden te worden. "Dat kan een oplossing zijn voor een kleine overschrijding van de uitstoot", zegt Ten Bolscher.

Overijssel wil ervoor zorgen dat boeren zich voor het einde van het jaar nog kunnen melden voor de subsidie. Vanaf volgend jaar moeten provincies gaan handhaven bij ondernemers zonder de juiste vergunning. "De PAS-melders verdienen het dat we hiermee aan de slag gaan", zegt de gedeputeerde.

Landbouwbegroting

Het geld is onderdeel van de begroting van minister van Landbouw Femke Wiersma. Vorige week maakte ze bekend dat er in totaal 226,9 miljoen beschikbaar komt voor de provincies om problemen met stikstof aan te pakken. De komende anderhalf jaar komt telkens een stuk van dat bedrag vrij.

Provincies kunnen zelf kiezen hoe ze bedrijven helpen met het geld. Het kan worden gebruikt om het bedrijf van de PAS-melder uit te kopen, maar ook om een ander boerenbedrijf op te kopen. De stikstofruimte die daardoor vrijkomt kan dan een PAS-melder gegeven worden. Overijssel kiest er daarentegen voor om bedrijven te helpen met het verminderen van de uitstoot, waardoor PAS-melders geen aanvullende vergunning nodig hebben.

Het eerste deel is vanaf vandaag aan te vragen door alle provincies. Het maximale bedrag per provincie is 7,9 miljoen euro. "Dit is een kans die we moeten benutten", zegt Ten Bolscher.

In de Duitse gemeente Gronau, vlak over de grens bij Enschede, zijn gisteravond in een maïsveld twee lijken gevonden. Een hond die er werd uitgelaten, had een laars opgegraven. Twee vrouwen, die met de hond aan het wandelen waren, alarmeerden de politie toen ze bij de laars een lichaam zagen. De politie vond vervolgens nog een tweede stoffelijk overschot in het maisveld. Beide lichamen waren in het veld begraven.

Over de identiteit van de slachtoffers is nog niets bekend, behalve dat het om twee mannen gaat. De politie weet niet wanneer ze in het veld zijn begraven. Ook over de doodsoorzaak kan de politie nog niets zeggen. De autopsie heeft daar geen uitsluitsel over gegeven.

De afdeling moordzaken van de Duitse politie doet uitgebreid sporenonderzoek in de omgeving. Een drone en speurhonden zijn ingezet en rond de vindplaats wordt verder gegraven op zoek naar aanwijzingen. Mensen die de afgelopen tijd iets verdachts hebben gezien in de omgeving, worden opgeroepen zich te melden.

De Amerikaanse voormalig filmproducent Harvey Weinstein is met spoed geopereerd aan zijn hart. Dat bevestigt zijn agent na berichtgeving door nieuwszender ABC News. Weinstein werd daarvoor vanuit de gevangenis overgebracht naar een nabijgelegen ziekenhuis.

De oud-filmproducent zit in New York in de cel in afwachting van een nieuw proces over de zedenmisdrijven waarvan hij wordt verdacht. Gisteravond kreeg hij last van pijn op de borst.

Weinstein werd in februari 2020 veroordeeld tot 23 jaar cel wegens verkrachting en aanranding van twee actrices. Maar het hoogste gerechtshof van de staat New York schrapte dat vonnis eerder dit jaar. Vier van de zeven rechters waren ervan overtuigd dat de oud-producent geen eerlijk proces heeft gekregen, omdat er ook vrouwen getuigden die niet direct met de zaak te maken hadden.

Weinstein blijft in de gevangenis omdat hij in Los Angeles is veroordeeld tot 16 jaar cel wegens verkrachting. Hij heeft zelf altijd gezegd dat hij onschuldig is: de seks was volgens hem altijd met wederzijdse instemming.

De 72-jarige Weinstein kampt al langer met gezondheidsklachten. Volgens zijn team heeft hij onder meer diabetes en een hoge bloeddruk. Onlangs zou hij besmet zijn geraakt met het coronavirus en een dubbele longontsteking hebben opgelopen.

De aankondiging van de Duitse minister Faeser van Binnenlandse Zaken dat Duitsland vanaf volgende week maandag alle landsgrenzen gaat controleren, leidt tot bezorgdheid bij buurlanden en transportbedrijven.

De tijdelijke paspoortcontroles moeten het aantal mensen terugdringen dat het land zonder geldig visum binnenkomt. De maatregel zal zeker zes maanden van kracht blijven. Dat is de maximaal toegestane periode van grenscontroles binnen de Schengenzone. Binnen landen in dit gebied mogen inwoners van de Europese Unie en visumhouders vrij door de aangesloten landen reizen.

Wachtrijen bij grenzen

Transport en Logistiek Nederland (TLN) maakt zich grote zorgen over de gevolgen van de paspoortcontroles. De transportbranche zegt dat er grote problemen ontstonden in de coronaperiode en tijdens het Europees Kampioenschap voetbal in Duitsland, afgelopen zomer. Bij de extra controles die toen plaatsvonden, ontstonden er lange wachttijden bij de Duitse grens. Dat leidde tot stijgende kosten.

TLN is bang dat producten te laat aankomen, wat grote gevolgen heeft voor de handel. "Duitsland ondermijnt hierdoor het Schengenakkoord en het vrije verkeer van goederen", zegt de organisatie.

Bij Nieuwsuur legde de Duitse politie uit wat er gaat veranderen:

Minister Faber van Asiel en Migratie liet in een reactie weten dat ze begrijpt dat Duitsland de controles invoert. Zij zelf heeft eerder de wens uitgesproken om het grenstoezicht in Nederland ook te versterken. Ook Faber zei dat het belangrijk is om te kijken of de impact op het handelsverkeer zo klein mogelijk kan worden gehouden.

Oostenrijk is tegen

De Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken Gerhard zei tegen Duitse media dat Oostenrijk het terugsturen van mensen aan de grens niet zal accepteren. Hij zei de federale politie te hebben opgedragen het terugsturen aan de grens niet toe te staan.

Bij een aantal grenzen controleerde Duitsland al strenger sinds vorig jaar, zoals in Tsjechië. De Tsjechische minister van Binnenlandse Zaken Rakusan spreekt op X dan ook over een uitbreiding van de huidige maatregelen "die al maanden aan de Duitse grens gelden". Hij zegt geen fundamentele veranderingen te verwachten.

De Russische drone die zaterdag in Letland neerkwam, was uitgerust met explosieven. Dat meldt de Letse regering, die het onbemande vliegtuigje heeft onderzocht. De explosieven zijn door het leger onschadelijk gemaakt.

Het was een drone van het Iraanse type Shahed, meldde het Letse leger op een persconferentie. Vermoedelijk was het op weg naar Oekraïne. Vanuit Belarus kwam de drone Letland binnen, waar hij door het radarsysteem werd gedetecteerd. Ongeveer 90 kilometer landinwaarts kwam de drone op de grond terecht. De bevelhebber van de strijdkrachten zegt dat het nog niet duidelijk is waarom de drone in Letland is neergekomen.

Een vertegenwoordiger van de Russische ambassade is door Letland op het matje geroepen. Die ontkende dat de drone van Rusland is.

Tweede drone in Roemenië

Ook in Roemenië zijn resten van een Russische drone gevonden, in de buurt van de grens met Oekraïne. Gisterochtend vlogen een of meer aanvalsdrones door het Roemeense luchtruim, meldde het Roemeense ministerie van Defensie in de loop van de dag. Roemenië stuurde twee F-16's de lucht in en waarschuwde bewoners van het gebied.

Eerder maakten we deze uitlegvideo over de Shahed kamikazedrone:

NAVO-landen die dicht bij Oekraïne liggen pleiten er steeds vaker voor om luchtafweersystemen tegen de drones in te zetten. Rusland schendt regelmatig het luchtruim van NAVO-lidstaten die grenzen aan Oekraïne. Polen pleitte er al eens voor om Russische drones die het Poolse luchtruim schenden neer te mogen halen.

Ook Letland zegt nu dat dit in NAVO-verband besproken moet worden. De NAVO stelt zich tot nu toe terughoudend op, om te voorkomen dat het westers bondgenootschap direct bij de Russisch-Oekraïense oorlog wordt betrokken.

De beroemde 'spionagebeloega' die eind vorige maand dood werd aangetroffen voor de Noorse kust, is niet gedood door mensen. Dat meldt de Noorse politie na onderzoek naar de toedracht van de dood van de witte dolfijn.

Twee Noorse dierenrechtenorganisaties deden vorige week aangifte vanwege de dood van de witte dolfijn Hvaldimir. De dolfijn was ongeveer vijftien jaar oud. Beloega's kunnen veel ouder worden, ongeveer 60 jaar. Volgens de organisaties was het dier gezond.

Ze zeiden sterke aanwijzingen te hebben dat de beloega opzettelijk was gedood. Regina Haug van OneWhale liet weten dat er "geen twijfel mogelijk is dat dit vriendelijke, zachtaardige dier zinloos werd vermoord". De organisaties zeiden onder meer dat dierenartsen en biologen op de foto's van het dode dier schotwonden hadden gezien.

Daarvoor heeft onderzoek van het dier dus geen bewijs opgeleverd. De wonden op de foto's zijn slechts oppervlakkige wonden, zegt de politie. Een van de wonden was wat dieper, maar er zijn geen vitale organen aangetast.

'Stok van 35 centimeter'

Voor het onderzoek zijn röntgenfoto's gemaakt van het voorste deel van de walvis, die in totaal meer dan vier meter lang is. Daar zaten ook de verwondingen, maar er is niets dat erop wijst dat dit schotwonden zijn.

Wel werd er een stok van 35 centimeter lang en 3 centimeter dik aangetroffen in de bek van het dier. De maag van het dier was leeg en de meeste organen werkten niet meer, staat in de verklaring van de politie. De politie verwacht het definitieve autopsierapport over twee weken, maar zal de zaak niet meer actief verder onderzoeken.

Russische spion

De tamme beloega werd al sinds hij opdook voor de Noorse kust in 2019 nauwlettend in de gaten gehouden. Omdat hij een tuigje omhad waarop 'Sint-Petersburg' stond en waarin een camera gehangen kon worden, werd al snel vermoed dat het ging om een spionagedolfijn uit de Russische stad Moermansk.

Dolfijnen zijn goed te trainen en kunnen daardoor worden ingezet als spionagedolfijnen. Rusland heeft ontkend te maken te hebben met Hvaldimir. Wel is bekend dat het Russische ministerie van Defensie in 2016 vijf witte dolfijnen voor "trainingsdoeleinden" kocht.

Jonas overleefde volgens de overlevering enige tijd in de buik van een walvis, maar Japanse aaltjes kunnen er ook wat van: nadat ze zijn opgeslokt door een roofvis, weten ze vaak weer te ontsnappen uit de maag van de vis. Dat doen ze door uit zijn kieuw te zwemmen.

Wetenschappers wisten al dat dit mogelijk was, maar nu hebben ze ook in beeld gebracht hoe het gebeurt. Met behulp van een röntgenopname konden ze in de ingewanden kijken van de Odontobutis obscura, een straalvinnige vissensoort.

Bekijk hier hoe de ontsnapping in zijn werk gaat:

Het is niet een enkele geluksvogel die aan de aanvaller weet te ontsnappen. Van de 32 aaltjes die voor het oog van de camera werden verslonden, wisten er negen weer te ontkomen, schrijven de onderzoekers in het wetenschappelijke blad Current Biology.

De roofvis moet dus veel meer aaltjes vangen dan hij nodig heeft om aan zijn dagelijkse hoeveelheid calorieën te komen. De aaltjes deden gemiddeld 56 seconden over hun ontsnapping, kort genoeg om weer ongeschonden verder te kunnen leven.

In Amsterdam, Rotterdam en Den Haag rijden er in de ochtendspits geen bussen, trams en metro's. Dat komt door acties in het stadsvervoer. Werknemers staken voor behoud van het vroegpensioen. De pont over het IJ in Amsterdam vaart wel.

Tussen 04.00 uur vannacht en 08.00 uur 's ochtends staat het ov in deze drie steden stil.

Het personeel van HTM, GVB en RET wil dat het vroegpensioen voor mensen met zwaar werk definitief wordt geregeld. Op dit moment is er een tijdelijke regeling, die mensen met een zwaar beroep onder voorwaarden in staat stelt drie jaar eerder met pensioen te gaan. Die regeling loopt eind volgend jaar af.

'Onacceptabel'

"Minimaal de helft van de mensen in het stadsvervoer doet zwaar werk", zegt FNV-bestuurder Eric Vermeulen. "Het zijn bijvoorbeeld mensen die onregelmatig werken en met agressiviteit te maken krijgen, zoals tram- bus- en metrochauffeurs en conducteurs. Maar ook technische mensen doen fysiek zwaar werk, zoals wielen van trams afhalen", zegt Vermeulen.

Als er geen schot komt in het maken van een nieuwe, definitieve vroegpensioenregeling volgt er volgende maand een 24-uursstaking in het stadsvervoer, zegt de FNV-bestuurder. Er werken zo'n 10.000 mensen bij de drie stadsvervoerders.

Vorige week deed het ministerie van Sociale Zaken een voorstel voor een nieuwe regeling, maar de bonden hebben dat als onacceptabel van de hand gewezen. "Wij willen een permanente regeling die beter is dan de huidige, tijdelijke regeling. Het voorstel is niet verbeterd en niet permanent", zegt de FNV.

Meer dan twintig acties

Deze week organiseren FNV, CNV en VCP meer dan twintig acties en stakingen voor behoud van het vroegpensioen, niet alleen in het openbaar vervoer, maar ook in de bouw, de industrie, de metaal, de schoonmaak, de zorg en bij de politie.

Zo legden havenwerkers en schoonmakers de afgelopen dagen het werk neer. Woensdagochtend staken werknemers van de NS en het streekvervoer. De voetbalwedstrijd tussen Ajax en FC Utrecht van komende zondag is afgelast vanwege een staking van politieagenten.

Dinsdag dient er een kort geding dat luchthaven Schiphol heeft aangespannen tegen de bonden om een "minimale treinverbinding" in stand te houden. De gemeente Haarlemmermeer sluit zich aan bij het kort geding.

De Britse prinses Kate heeft haar chemotherapie afgerond en gaat weer voorzichtig aan het werk. Dat heeft ze bekendgemaakt in een video op sociale media.

In de video blikt ze terug op de tijd waarin ze werd behandeld voor kanker. "De afgelopen negen maanden waren ontzettend zwaar", zegt ze. "Ik moest mijn kwetsbaarheden onder ogen zien zoals nooit tevoren. Maar het maakte ons ook dankbaar voor de simpele, maar belangrijke dingen in het leven."

De prinses zegt dat ze ernaar uitkijkt om weer aan het werk te gaan. De komende maanden zullen dat een paar publieke optredens zijn, waar het kan. "Maar de weg naar herstel is lang", vult Kate aan. "Ik moet elke dag nemen zoals hij komt."

Ze deelde ook beelden van haar gezin:

De prinses lag begin dit jaar dertien dagen in een ziekenhuis in Londen na een buikoperatie. Uit privacyoverwegingen maakte Buckingham Palace niets over haar situatie bekend, maar door de radiostilte groeide de speculatie over wat er precies met haar aan de hand was.

In maart maakte ze bekend dat ze kanker had. Om welk soort kanker het ging, is nooit bekendgemaakt.

Gejuich

In juni verscheen de prinses voor het eerst weer in het openbaar, tot grote vreugde van het Britse volk. Ze werd met gejuich ontvangen door het publiek.

Vandaag sprak de prinses van Wales opnieuw over alle steun die zij en prins William hebben gekregen. Ze zegt in de video dat ze erg dankbaar zijn en veel kracht hebben geput "uit al diegenen die ons op dit moment helpen. Ieders vriendelijkheid, empathie en medeleven maken nederig", aldus de prinses.

Het evenement waarbij zou worden stilgestaan bij het dichtdraaien van de Groningse gaskraan, is uitgesteld. Het is de organisatie niet gelukt de vergunning op tijd rond te krijgen. "Ontzettend jammer", zegt mijnbouwgedeputeerde Susan Top.

Het evenement 'Vanuit Hier' zou op 5 oktober plaatsvinden. De datum was gekozen omdat in oktober het officiële 'gasjaar' begint. Het evenement zou na dit jaar uitgebouwd moeten worden tot 'De Dag van de Groninger', zegt Top.

Dit jaar is het eerste sinds 1959 waarin geen gas meer gewonnen mag worden uit het Groningerveld: sinds 19 april is dat wettelijk verboden.

Markeringsmoment

Reden voor feest, vond de provincie Groningen, die het zelf een 'markeringsmoment' noemt. Het zou een 'dag van solidariteit' worden, met muziek, sport en theater door heel de provincie verspreid. Artiesten, schrijvers en sporters zouden vertellen over 65 jaar gaswinning, herinneringen eraan en de gevolgen voor Groningers.

Maar ondanks de inzet van betrokkenen is de vergunning niet op tijd rond, waardoor er onvoldoende tijd is om de locatie goed in te richten en inwoners zorgvuldig te informeren.

'Indrukwekkend programma'

Daarom wordt het evenement verplaatst. De nieuwe datum is nog niet bekend, maar zal in het voorjaar van 2025 zijn. Top is teleurgesteld. "Maar er staat een indrukwekkend programma in de steigers en dat gaan we nu met nog meer voorbereidingstijd verder vormgeven."

De organisatie is sinds half april bezig met het programma. Verschillende artiesten zouden meedoen, onder wie de Groningers Bert Visscher en TikTok Tammo, maar ook Zoë Tauran, die in het Drentse Roden werd geboren.

Voor het programmaonderdeel 'Groot Gronings Koor' hadden al bijna 200 Groningers zich aangemeld. Afgelopen zaterdag vond de eerste repetitie van het koor plaats. "De eerste beelden klonken prachtig", zegt Top daarover.

De kosten van het evenement zijn ruim 1 miljoen euro. Het Rijk en de provincie betalen vooralsnog allebei de helft daarvan.

In twee panden in het centrum van Schagen, in Noord-Holland, heeft vandaag een grote brand gewoed. Het vuur brak rond 15.45 uur uit bij een telefoonwinkel. Dat gebouw is ingestort, evenals de naastgelegen kledingwinkel, meldt een woordvoerder van de veiligheidsregio. Rond 19.00 uur was het vuur onder controle.

De brand was vanmiddag al snel overgeslagen van de telefoon- naar de kledingwinkel, zegt de woordvoerder. "Beide panden zijn als verloren te beschouwen."

De brandweer was de hele middag druk bezig om te voorkomen dat het vuur naar nog meer panden zou overslaan. Dat is niet gebeurd, al heeft een ander naastgelegen pand volgens de woordvoerder wel schade opgelopen. Het is nog niet in kaart gebracht hoe groot die schade is.

NL-Alert

De omliggende woningen zijn vanmiddag ontruimd. Ook bezoekers van het nabijgelegen theater moesten het gebouw verlaten. Vanwege de vele rook die vrijkwam bij het vuur werd een NL-Alert verstuurd in de omgeving. Mensen werd verzocht ramen en deuren te sluiten en ventilatie uit te zetten.

Nu voert de brandweer metingen uit in de ontruimde woningen, om te kijken of bewoners weer veilig kunnen terugkeren. Een aantal mensen is alweer thuis, zegt de woordvoerder. "We vragen hen wel om de ramen en deuren gesloten te houden."

Dat komt omdat er een kraan ter plaatse is voor sloopwerkzaamheden. Dat is nodig, want bij de in as gelegde panden moet nog het laatste deel van de brand geblust worden en dat kan alleen als de panden gesloopt worden. "En daar kan er nog wat rook vrijkomen."

Het is nog niet duidelijk hoe de brand is ontstaan.

De rechtbank in Den Haag heeft twee Pakistanen die hun volgelingen opriepen om PVV-leider Geert Wilders te vermoorden veroordeeld tot celstraffen van veertien en vier jaar.

De zwaarste straf, conform de eis van het Openbaar Ministerie, is voor de 56-jarige geestelijk leider Muhammad Ashraf Asif Jalali. De andere veroordeelde is de 29-jarige Saad Hussain Rizvi, leider van de extremistische partij Tehreek-e-Labaik Pakistan (TLP).

De rechtbank vindt het aannemelijk dat de volgelingen van Jalali zijn oproepen serieus namen. De religieus leider deed zijn uitlatingen ook in het Engels en richtte zich daarbij op een internationaal publiek. De rechtbank ziet die oproepen als een misdrijf met een terroristisch oogmerk.

Rizvi werd deels vrijgesproken van een misdrijf met een terroristisch oogmerk. Er zijn onvoldoende aanknopingspunten gevonden waaruit duidelijk werd dat dit Rizvi's doel was, zegt de rechtbank. Daarom wordt Rizvi veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar. Het OM had zes jaar geëist.

Geen uitleveringsverdrag

Zowel Jalali als Rizvi was niet in de rechtszaal aanwezig. Nederland heeft geen uitleveringsverdrag met Pakistan, waardoor het land ook niet verplicht is om de twee uit te leveren aan Nederland. De kans dat ze hun straf uitzitten is dus klein. Wilders zelf was wel aanwezig in de rechtbank.

Wilders kondigde in 2018 aan een cartoonwedstrijd in de Tweede Kamer te willen houden, waarbij mensen 10.000 dollar konden winnen met een spotprent over de profeet Mohammed. De wedstrijd leidde in de islamitische wereld, met name in Pakistan, tot veel verontwaardiging.

Pakistan heeft heel strenge wetgeving op het gebied van godslastering. Voor de extremistische partij TLP is het tegengaan van godslastering een belangrijk speerpunt. Wilders kreeg te maken met meerdere doodsbedreigingen en blies de wedstrijd af.

Eerdere veroordeling

In een soortgelijke zaak werd de Pakistaanse oud-cricketspeler Khalid Latif vorig jaar in Nederland bij verstek veroordeeld tot een celstraf van twaalf jaar. Hij werd schuldig bevonden aan een poging tot uitlokking van moord op Wilders, opruiing en bedreiging en kreeg twaalf jaar cel. Latif is niet uitgeleverd aan Nederland.

Na de veroordeling van Latif uitte Rizvi zich lovend over Latif. Ook Rizvi heeft een groot bereik van miljoenen mensen, zegt de rechtbank. Een "niet onaanzienlijk" deel van de TLP-aanhang is volgens de rechtbank bereid geweld te gebruiken, wat de gevolgen van de oproepen van Rizvi groot maakt.

De veroordeelden kunnen nog in hoger beroep gaan.

'Belangrijk signaal'

Wilders kwam zelf niet aan het woord tijdens de rechtszitting. Na afloop zei hij tevreden te zijn en noemde hij het vonnis "pure winst". "Ik hoop nu dat de Nederlandse regering ook alles in het werk zal stellen om ervoor te zorgen dat de betrokkenen hun straf ook zullen uitzitten."

Makkelijk zal dat niet worden, erkende de PVV-leider. "Los daarvan is het wel een belangrijk signaal, ook internationaal, dat het uitspreken van een fatwa over een parlementariër niet onbestraft blijft, zei Wilders.

Een fatwa is een juridisch advies in de islam en kan normaliter alleen worden uitgesproken door een hoge islamitische wetsgeleerde. Een fatwa is niet per definitie bindend, maar een moslim kan het wel als een heilige plicht zien de fatwa uit te voeren. Fatwa's kunnen ook doodvonnissen zijn.

De eredivisiewedstrijd Ajax tegen FC Utrecht in de Johan Cruijff Arena gaat zondag niet door. Dat heeft de bestuurlijke driehoek van Amsterdam (burgemeester, politie en Openbaar Ministerie) besloten vanwege de aangekondigde politieacties.

"De veiligheid van de spelers, supporters en de openbare orde in de stad kunnen niet gegarandeerd worden zonder de belangrijke inzet van de politie", laat de gemeente weten. De gemeente zegt begrip te hebben voor de politieacties, maar betreurt het wel dat Ajax nu opnieuw wordt getroffen.

Ook de optie om zonder publiek te spelen is volgens de gemeente besproken. "Maar ook daarbij is het risico op ongeregeldheden en onveilige situaties te groot en onverantwoord om te nemen zonder mogelijke inzet van politie." Er wordt verwezen naar Ajax-Utrecht afgelopen maart, waarbij provocatie tussen de supportersgroepen uit de hand liep en de mobiele eenheid nodig was.

Ajax baalt er vreselijk van, zegt de club in een reactie. Volgens de Amsterdamse voetbalclub had de wedstrijd ook zonder politie kunnen doorgaan, "met aanvullende maatregelen en goede afspraken tussen de beide clubs en supporters".

Vroegpensioen

Al maanden voeren politiebonden actie voor een betere vroegpensioenregeling. De huidige regeling loopt volgend jaar af, en bovendien zijn de bonden niet tevreden met de inhoud ervan. Vorige week kondigden ze aan dat bij Ajax-FC Utrecht geen politie aanwezig zou zijn.

Ook de eredivisiewedstrijd tussen Feyenoord en Ajax in Rotterdam sneuvelde twee weken geleden vanwege de aangekondigde acties. Daar zouden alleen fans van de thuisclub in het stadion zitten, maar toch vond burgemeester Aboutaleb dat "de veiligheid voor de spelers, maar ook voor het publiek, zonder inzet van de politie onvoldoende kan worden gewaarborgd". Deze wedstrijd is verplaatst naar 30 oktober.

2 miljoen per week

De werkonderbreking bij Ajax-FC Utrecht is de zesde politieactie bij eredivisiewedstrijden. Politie in Actie zegt dat de acties onverminderd doorgaan als er onvoldoende zicht is op een doorbraak in het conflict over het vroegpensioen. Ook andere acties lopen nog; sinds mei schrijft de politie bijvoorbeeld minder bekeuringen uit. De waarde van alle niet-uitgeschreven bekeuringen schat de organisatie op 1,5 á 2 miljoen euro per week.

Ook in andere sectoren wordt actiegevoerd voor een betere regeling voor vervroegd uittreden. Vandaag hebben schoonmakers in heel Nederland het werk neergelegd, zoals het schoonmaakpersoneel op Schiphol. Ook onder schoonmaakpersoneel in de trein, bij het streekvervoer, in de bouw en de industrie zijn deze week werkonderbrekingen aangekondigd.

'Elke drie jaar opnieuw'

Vorige week legde minister Van Hijum van Sociale Zaken een voorstel op tafel. Het ging volgens vakbond FNV opnieuw om een tijdelijke regeling, met onder meer een inkomensgrens in de vroegpensioenregeling, een maximum van 15.000 mensen dat de regeling in mag stromen en een driejaarlijkse herziening. De bonden pleiten juist voor een permanente en structurele regeling. "Zo krijgen we elke drie jaar deze onrust opnieuw", reageerde de bond.

Minister Klever (Ontwikkelingshulp) trekt drie miljoen euro uit voor de bestrijding van het mpox-virus in Afrika. Het geld gaat naar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die er vaccinatiecampagnes mee kan opzetten.

Klevers collega Agema (Volksgezondheid), ook van de PVV, is tot nu niet van plan Nederlandse vaccins naar Afrika te sturen, omdat ons land de huidige voorraad van 100.000 vaccins volgens haar niet kan missen. Het RIVM adviseerde Agema om juist wel een deel van de pokkenvaccins naar Afrika te sturen om de uitbraak in te dammen.

Ook een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat er vaccins gestuurd moeten worden naar landen waar het virus heerst. Agema zei vorige week nog dat ze er nog steeds geen voorstander van is, maar dat ze bereid is de Kamer te volgen.

Sneller opsporen

Volgens minister Klever zijn vaccins belangrijk, "maar er is meer nodig om de vaccins ook bij de mensen te krijgen die ze het hardst nodig hebben." Daarom helpt ze de WHO financieel met het vaccineren van risicogroepen en het sneller opsporen van uitbraken in Afrika. "Zo helpen we voorkomen dat het virus zich verder verspreidt."

De WHO heeft een plan opgesteld om de mpox-epidemie in Afrika in te dammen. Er wordt gewerkt aan transport van vaccins, meer testcapaciteit en het trainen van personeel.

Een proef waarbij boa's handhaven op seksuele straatintimidatie in de gemeente Utrecht heeft tot dusver maar één keer geleid tot een proces-verbaal. Wel is er een toename in het aantal meldingen van seksuele intimidatie op straat, meldt het gemeentebestuur.

Sinds 1 juli is het maken van seksueel intimiderende opmerkingen op straat, in winkels en op sociale media landelijk strafbaar en kunnen slachtoffers aangifte doen. Op dezelfde datum begon Utrecht met een pilot waarbij een aantal speciaal getrainde boa's de bevoegdheid heeft om bij het zien of horen van seksuele straatintimidatie een proces-verbaal op te stellen.

Tijdens de pilot, die tot juli 2025 loopt, wordt gekeken hoe de handhaving verloopt en hoe effectief die is. Het doel is om daders op heterdaad te betrappen. Boa's die seksuele intimidatie waarnemen, kunnen dan een proces-verbaal opstellen. Vervolgens gaat de zaak naar het Openbaar Ministerie en kijkt een rechter ernaar.

Meer meldingen van seksuele intimidatie op straat

De gemeente zegt dat de afgelopen twee maanden flink meer meldingen van straatintimidatie zijn binnengekomen dan de maanden ervoor en dan dezelfde periode vorig jaar.

In juli en augustus ging het om respectievelijk 35 en 30 meldingen, in mei en juni waren dat er 9 en 14. De toename valt volgens de gemeente mogelijk te verklaren door de publieke aandacht voor de nieuwe wet.

Grensgevallen

Sinds de start van de proef zijn er vijf acties gehouden in het centrum, het stationsgebied en de wijk Lombok. Volgens de gemeente zagen de boa's tijdens zo'n actie gemiddeld één of twee keer zogenoemde grensgevallen van seksuele straatintimidatie. Het gaat dan om sissen, nastaren en suggestieve vragen stellen of opmerkingen maken. Deze incidenten waren volgens de gemeente niet strafbaar genoeg voor een proces-verbaal.

Twee keer werd wel een overtreding geconstateerd, maar in beide gevallen waren de daders minderjarig. Daarom kregen ze een waarschuwing en een corrigerend gesprek op straat, meldt de gemeente. In beide gevallen is ook op straat met de slachtoffers gesproken, om te kijken of zij nog een vorm van hulp nodig hadden.

Strafbaar feit

Bij de ene keer dat een proces-verbaal werd opgesteld, was het een boa van het speciaal opgeleide team zelf die, buiten de acties om, zelf seksueel werd geïntimideerd.

Een woordvoerder van de gemeente erkent bij RTV Utrecht dat het in de praktijk lastig is om aan te tonen wanneer het om een strafbaar feit gaat. "De handhavers moeten iemand op heterdaad betrappen. Vervolgens moeten zij een hele checklist afgaan om te kijken of iets strafbaar is."

Boa- en politievakbonden zeiden voor het ingaan van de nieuwe wet tegen onderzoeksprogramma Pointer twijfels te hebben over de uitvoerbaarheid van de wet. Zo noemde vakbond ACP de opstapeling van nog meer taken van boa's eerder al een "heel grote uitdaging". Ook waren er zorgen over de haalbaarheid van het op heterdaad betrappen van daders.

Regeringspartijen NSC, PVV, BBB en VVD zitten niet op één lijn bij de bestrijding van witwassen. Ze zijn het niet eens over welk bedrag je als limiet moet stellen om witwaspraktijken - van waaruit vaak ook terrorisme wordt gefinancierd - aan te pakken.

Het oude kabinet werkte aan een wet om een limiet van 3000 euro voor contante betalingen in te voeren. Daarmee maak je het criminelen moeilijker om met contant geld transacties te doen waarmee ze eigenlijk crimineel geld willen witwassen. Maar NSC, PVV en BBB vinden dat te streng en willen die grens liever oprekken naar 10.000 euro. Ze zeggen dat bij een limiet van 3000 euro ook burgers worden getroffen die te goeder trouw met contant geld dingen willen betalen.

De VVD wil toch aan die limiet van 3000 euro vasthouden, zei VVD-Kamerlid De Vries vandaag in een debat. Ze wees erop dat ervan afzien ook financiële gevolgen heeft. Het oude kabinet heeft de limiet van 3000 euro namelijk eerder opgenomen in hervormingsplannen waarmee Nederland aanspraak hoopt te maken op geld uit het Europese coronaherstelfonds. Als Nederland die plannen niet uitvoert, dan zouden we honderden miljoenen kunnen mislopen, waarschuwde het vorige kabinet al..

'Te streng'

Maar BBB, PVV en NSC twijfelen daaraan en willen liever een minder strenge limiet. NSC-Kamerlid Joseph noemde het bedrag van 3000 euro "niet goed onderbouwd en te streng". PVV'er de Vree is dat met haar eens. Hij wees erop dat vanuit Europa de limiet nu wel op 10.000 euro ligt. "Waarom zou Nederland de eigen economie onder druk zetten met maatregelen die verder gaan dan waar de EU om vraagt?"

NSC, PVV en BBB betwijfelen ook of Brussel echt zo streng zal oordelen over de hervormingsplannen. VVD'er De Vries neemt het risico liever niet. Ze stipte aan dat er meer terreinen zijn waarop de nieuwe coalitie "hoopt op coulance in Brussel", zoals stikstof en migratie.

Justitieminister Van Weel (VVD) benadrukte in het debat overigens dat de financiële gevolgen nooit de belangrijkste reden zijn geweest om de limiet op 3000 euro te stellen. Het hoofdargument is echt inhoudelijk, zo benadrukte hij, namelijk om het criminelen lastiger te maken.

Naar verwachting volgende week stemt de Kamer over de plannen. Het is nog niet van alle partijen duidelijk hoe ze zullen stemmen. D66 en GroenLinks lijken de 3000-euro-limiet te steunen.