NOS Nieuws - Algemeen

Een nucleaire onderzeeër van de Chinese marine is eerder dit jaar gezonken op een scheepswerf bij Wuhan, meldt The Wall Street Journal op basis van bronnen bij de Amerikaanse overheid. Ook andere media melden het nieuws op basis van Amerikaanse bronnen.

Volgens de berichten gaat het om een nieuw type onderzeeër die nog in aanbouw was. Het vaartuig zou ergens tussen mei en half juni zijn gezonken. Het is onbekend of er al kernbrandstof aan boord was. Ook is niet duidelijk waardoor de onderzeeër zonk.

Op satellietbeelden die nieuwszender CNN heeft gepubliceerd, is te zien dat de onderzeeër op 10 maart nog aan een ponton in de Yangtze-rivier vastligt. Op de foto van half juni (zie boven) is het vaartuig niet meer te zien. Wel ligt er op dezelfde plek een aantal kraanschepen, die volgens de Amerikaanse functionarissen gebruikt kunnen worden voor het bergen van de onderzeeër. Ook liggen er slangen in het water die weglekkende olie kunnen tegenhouden.

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zegt niet bekend te zijn met het zinken van een onderzeeër.

Claim op Zuid-Chinese Zee

China heeft met meer dan 370 schepen de grootste marine ter wereld. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie hebben de Chinezen de beschikking over 12 kernonderzeeërs en 48 onderzeeërs met een dieselmotor. De Verenigde Staten verwachten dat het land in 2035 80 onderzeeërs in de vaart heeft.

China gebruikt de marine en de kustwacht onder meer om zijn illegale claim op vrijwel de gehele Zuid-Chinese Zee af te dwingen. Zo legt het bijvoorbeeld kunstmatige eilanden aan waarop vervolgens militaire basissen worden geplaatst. Dit leidt regelmatig tot gewelddadige confrontaties.

Bekijk ook deze video's over de strijd op de Zuid-Chinese Zee:

De helft van de tien miljoen euro die beschikbaar is voor veehouders om wolven te weren, is nog niet gebruikt. Tot nu toe is vijf miljoen euro subsidie voor wolvenrasters uitgekeerd, meldt het ANP. Uit een rondgang van het persbureau blijkt dat per provincie verschilt hoeveel boeren een subsidie aanvragen om een wolfwerend raster aan te schaffen.

Veehouders kunnen een aanvraag doen voor een subsidie voor zo'n omheining waar wolven niet doorheen of onderdoor kunnen. Zo kan worden voorkomen dat wolven vee aanvallen.

Volgens een woordvoerder van BIJ12, de organisatie die voor provincies wolvenzaken regelt, zijn er meerdere redenen dat nog niet alle subsidie aangevraagd is.

Desinformatie

Desinformatie is er daar een van. "Boeren twijfelen aan de werking van de wolvenrasters. Ze geloven niet dat het raster wolven hindert in het bereiken van terrein van de boer."

Die twijfel is niet nodig, zegt de woordvoerder. Het is volgens hem meermaals bewezen dat de rasters wolven tegenhouden. "Er zijn diverse eisen waar de wolfwerende rasters aan moeten voldoen, zoals bijvoorbeeld de minimale hoogte van 1,20 meter en het aantal stroomdraden en hoeveelheid stroom die op het schrikdraad staat."

Daarnaast zijn boeren vaak niet op de hoogte van de mogelijkheden. Ze weten volgens wolvenkenner Maurice La Haye van de Zoogdiervereniging vaak niet hoe ze de subsidie kunnen aanvragen. De Zoogdiervereniging helpt veehouders daarom door wolvenconsulenten in te zetten, die in sommige provincies op aanvraag boeren adviseren over maatregelen tegen de wolf.

Ten slotte zijn er nog boeren die überhaupt geen maatregelen willen treffen tegen wolven, omdat zij vinden dat de wolf zou moeten worden afgeschoten en verdwijnen.

Animo verschilt per provincie

Volgens BIJ12 is de subsidie vooral populair in provincies waar de wolf is gesignaleerd. Daarnaast is in sommige provincies de subsidie al langer aan te vragen, waardoor de subsidiepot op die plekken minder vol is.

De subsidie is in acht provincies beschikbaar en is in Gelderland en Drenthe het meest aangevraagd. In die provincies is daarom extra geld vrijgemaakt voor de subsidie. In deze provincies zijn de subsidieregelingen nog ongeveer twee jaar geldig. In de andere provincies lopen de regelingen eind 2024 of begin 2025 af, maar zijn de provinciebesturen van plan de regelingen te verlengen.

De staatssecretaris van Natuur Jean Rummenie (BBB) wil dat een landelijk team bijdraagt aan de plaatsing van extra omheiningen tegen wolven. Dit team zou moeten helpen met het plaatsen van de hekken en de boeren assisteren bij het aanvragen van de subsidies.

De Commissie Mijnbouwschade heeft voor het eerst sinds de oprichting in 2020 schade vastgesteld. Volgens de commissie is sprake van veertien gevallen van bevingsschade aan huizen in het dorp Ekehaar, zo'n vijf kilometer onder Assen. Inwoners van dat dorp zijn echter alles behalve blij.

Het Drentse dorp kreeg in oktober 2023 te maken met drie aardbevingen, waarvan de zwaarste een kracht had van 2,2. De bevingen werden veroorzaakt door drukdaling als gevolg van gaswinning in het nabijgelegen gasveld Eleveld.

Na de bevingen kwamen bij de commissie 38 schademeldingen binnen. In totaal zijn 21 definitieve adviezen over de meldingen verstuurd, waarvan dus veertien recht hebben op een schadevergoeding. Bij die veertien ging het om al bestaande schade aan woningen die door de bevingen is verergerd, stelde de commissie vast. Gedupeerden kunnen rekenen op een vergoeding tussen de 800 en 16.000 euro, meldt RTV Drenthe.

Dorpsbewoners ontevreden

De commissie heeft vastgesteld dat de woningen al schade hadden maar dat die schade is verergerd door de recente bevingen. Volgens Martijn Marree, voorzitter van Stichting Dorpsbelangen De Broekstreek, wordt hierdoor te weinig geld uitgekeerd. Bovendien vindt hij de opgestelde rapporten over de schade maar lastig te begrijpen. Hierdoor is het voor bewoners moeilijk te achterhalen hoe de commissie tot de hoogte van bepaalde vergoedingen kwam.

De Commissie Mijnbouwschade stelt dat de rapporten inderdaad technisch en ingewikkeld zijn. Toch staat volgens Margriet Drijver van de commissie vast dat de schade aan gebouwen door de recente bevingen alleen is verergerd. "Als ze ooit door andere bevingen veroorzaakt zijn, is dat al heel lang geleden. En dan hadden ze toen naar de NAM moeten gaan. Daar kun je niet meer naar terugkijken."

Marree ziet liever dat het Drentse dorp dezelfde regeling krijgt als in Groningen. Daar geldt een omgekeerde bewijslast en moet de NAM dus bewijzen dat schade juist niet is ontstaan door aardbevingen. De Drentse dorpsbewoners vermoeden dat die regeling voordeliger voor ze is.

Voordeel van de twijfel

Drijver noemt dat onzin. "In Groningen neemt het Instituut Mijnbouwschade Groningen de bewijslast over van mensen. In alle andere situaties doen wij dat. En we kijken op eenzelfde manier: kan de schade door mijnbouw zijn ontstaan? Als dat zo is dan krijg je een vergoeding. Is de schade niet door mijnbouw ontstaan, dan krijg je dat niet. En als er twijfel over is, valt ook bij ons het kwartje naar de kant van de schademelder."

De onafhankelijke Commissie Mijnbouwschade werd in 2020 opgericht. Particulieren en kleine bedrijven die vermoeden schade te hebben door aardbeving ontstaan door mijnbouw kunnen bij de commissie een melding doen.

Onderzoek moet dan uitwijzen of de schade is ontstaan door mijnbouw, zoals gaswinning. De commissie stelt de hoogte van de schadevergoeding vast. De mijnbouwbedrijven zijn verplicht deze vergoeding te betalen.

Gemeenten en hulporganisaties voor vreemdelingen zijn bezorgd over plannen om asielzoekers met ernstige psychische problemen niet langer te helpen in kliniek Veldzicht in Balkbrug. De Dienst Justitiële Inrichtingen overweegt asielzoekers te weren om ruimte te maken voor tbs'ers.

Het ASKV, een Amsterdamse organisatie die hulp biedt aan mensen zonder verblijfsvergunning, waarschuwt dat "zieke en kwetsbare mensen zonder zorg en begeleiding op straat komen te staan". Het ASKV spreekt van mogelijk levensgevaarlijke situaties.

Veldzicht is gespecialiseerd in ernstige psychiatrische problemen bij mensen met een migratieachtergrond. Soms zijn ze veroordeeld tot tbs of worden verdacht van een misdrijf, maar niet altijd. Zo heeft de kliniek momenteel ook plek voor 35 asielzoekers met ernstige psychische problemen. Zij veroorzaken overlast op gewone opvanglocaties en worden daarom behandeld in Veldzicht. Het is de enige plek voor deze doelgroep.

De Groningse wethouder Molema noemt het zorgelijk dat deze plekken verdwijnen, juist omdat er al een groot tekort is aan opvangplekken in de reguliere geestelijke gezondheidszorg. "Het zorgt voor een grotere kans op incidenten op asiellocaties, grotere druk op de ggz en heeft impact op de veiligheid in gemeenten, doordat deze mensen uiteindelijk op straat belanden", zegt zij.

"Het gaat om kwetsbare mensen die een gevaar zijn voor zichzelf of voor de samenleving. Forse delicten kunnen worden voorkomen door de juiste zorg te blijven bieden in Veldzicht."

Ruimte voor tbs'ers

De asielzoekers zouden ruimte moeten maken voor tbs'ers, bevestigen meerdere bronnen tegenover de NOS, omdat er al jaren in tbs-klinieken een groot tekort is aan plekken. Veldzicht was oorspronkelijk een tbs-kliniek, maar specialiseerde zich daarna in 'transculturele psychiatrie'.

De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), waar Veldzicht onder valt, kijkt nu of de groep asielzoekers elders ondergebracht kan worden. Aanvankelijk zou per 1 oktober een opnamestop ingaan voor Veldzicht, maar of die datum blijft staan is onzeker.

Geen bed-bad-brood meer

De gemeente Groningen werd onlangs al geconfronteerd met de uitplaatsing van iemand uit de kliniek. De man meldde zich bij de gemeentelijke bed-bad-broodlocatie. Groningen zegt niet door Veldzicht te zijn gewaarschuwd over de vrijlating, wat normaal wel gebeurt.

Wethouder Molema stelt dat haar gemeente in ieder geval geen mogelijkheden heeft om asielzoekers met ernstige psychiatrische problemen op te vangen. Niet alleen is de bed-bad-broodopvang geen geschikte plek, er komt ook een einde aan die regeling. Ook deze sobere opvangplekken voor uitgeprocedeerde asielzoekers moeten per 1 januari verdwijnen, tot ongenoegen van onder andere gemeenten en de politie.

'Op straat'

"Er is geen alternatief voor deze mensen", zegt Alice Beldman, manager van de medische opvang van het ASKV. "Dit zijn mensen die kampen met ernstige psychiatrische ziektes, ontregeld zijn, psychoses hebben. Die moeten worden opgenomen en gestabiliseerd. Het is volstrekt onduidelijk waar zij straks heen kunnen. Dat wordt de straat."

Naast Groningen vrezen ook andere gemeenten voor onveiligheid als asielzoekers met een stoornis onbehandeld op straat belanden. Gisteren hebben de gemeenten het onderwerp met spoed onder de aandacht gebracht van minister Faber van Asiel en Migratie en andere leden van het kabinet.

Vandaag zegt minister Faber dat er nog over gepraat wordt. "We hebben daar nog geen concrete plannen over gemaakt. Het heeft zeker mijn aandacht, maar ik wil daar niet op vooruitlopen." DJI zegt dat er "onderzocht wordt voor welke doelgroepen binnen Veldzicht in de toekomst zorg kan worden geleverd". De dienst is daarover onder meer in overleg met het COA.

'Politieke keuze'

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) vindt dat Veldzicht pas kan stoppen met het opnemen van nieuwe patiënten als er een alternatief is. Deze groep kan vanwege de ernstige psychische klachten niet naar een asielzoekerscentrum, zegt het COA. "Bewoners die nu in Veldzicht verblijven worden ook niet verplaatst voordat hun behandeling is afgerond", zegt een woordvoerder.

Het ASKV noemt het een politieke keuze om asielzoekers met psychische problemen niet meer in Veldzicht te behandelen. "Met deze beslissing creëert de politiek bewust een chaotische en onveilige situatie in de asielketen", vindt Erik Rouw, directeur van de organisatie. Volgens hem wordt het probleem nu naar de samenleving geschoven. "Dit zal onvermijdelijk leiden tot gevaarlijke situaties."

Het ASKV heeft ook al een aanmelding binnen van iemand die Veldzicht op zeer korte termijn moet verlaten. Beldman: "Ik moet hem weigeren. Deze cliënten zijn 'te zwaar' om in onze opvang te kunnen. En ik kan niet bedenken waar dan wel."

Een familielid van de 26-jarige verdachte in de grote zedenzaak in Enkhuizen is woensdagavond mishandeld. Het gaat om een 61-jarige man uit de Noord-Hollandse plaats, maakt de politie vandaag bekend.

De man werd op straat uitgescholden en vervolgens mishandeld. Hij is in de bosjes geduwd, waarbij hij gewond raakte. Hij hoefde niet naar het ziekenhuis. De dader fietste daarna weg. De politie heeft nog geen aanhoudingen verricht.

Een voorbijganger schoot de man te hulp. Volgens hem gaat het om de vader van de zedenverdachte, schrijft NH.

'Geen eigen rechter spelen'

Volgens de politie heeft de mishandeling "mogelijk" iets te maken met de zedenzaak. Dat wordt momenteel onderzocht. De politie roept getuigen van de mishandeling op om zich te melden bij de politie.

"De politie en het Openbaar Ministerie begrijpen dat zedenzaken veel emoties kunnen oproepen. Toch is het niet de bedoeling dat mensen voor eigen rechter gaan spelen."

Vorige week werd in een andere grote zedenzaak het huis van een 45-jarige verdachte uit Barendrecht beklad. Die man heeft bekend dat hij ontucht heeft gepleegd met negentien meisjes.

Honderden jongens

Vorige week werd bekend dat de zedenverdachte uit Enkhuizen honderden jongens zou hebben aangezet tot het sturen van seksueel getinte beelden. Hij zit nog vast.

De man deed zich voor als een meisje op Snapchat. Volgens het Openbaar Ministerie voerden zijn slachtoffers soms "vergaande seksuele handelingen" uit. Ook zou hij een minderjarige jongen seksueel hebben misbruikt.

De zedenverdachte was vrijwilliger bij een voetbalclub uit Enkhuizen. Hij is daar op non-actief gesteld.

Jaar vertraagd

De meldingen die hebben geleid tot de aanhouding van de verdachte hebben door capaciteitsproblemen ruim een jaar op de plank gelegen bij de politie. Het OM erkent dat de verdachte mogelijk eerder gestopt had kunnen worden, als er eerder onderzoek was gedaan.

"We weten nu dat hij al jarenlang bezig was, ook voor de eerste melding", zegt officier van justitie Weijnen. "Wie weet hadden er dus slachtoffers voorkomen kunnen worden. Dat is pijnlijk, maar helaas wel de realiteit waarin politie en justitie werken."

Toen president Zelensky afgelopen weekend met een Amerikaans militair transportvliegtuig naar de VS vloog, was duidelijk dat hij dit bezoek hoog ging inzetten. Hij had een 'overwinningsplan', een plan om Moskou te verslaan en aan de onderhandelingstafel te dwingen.

De timing komt niet uit de lucht vallen. Oekraïne heeft het zwaar aan het front in de Donbas en mist slagkracht en manschappen om de Russische opmars genoeg tegenwicht te bieden. Met het plan hoopt Zelensky zijn belangrijkste bondgenoot ervan overtuigen dat Oekraïne de oorlog nog kan winnen. "Deze herfst zal de toekomst van deze oorlog bepalen", zei Zelensky.

Bewust of onbewust gaat het dan niet alleen om de strijd op het slagveld, maar ook om de strijd om het Witte Huis. Daar raakt het lot van Oekraïne steeds verder in verstrikt. Zelensky wilde deze week met leiders van beide partijen over steun spreken, onafhankelijk van wie in november wint. In plaats daarvan heeft zijn bezoek geleid tot de toorn van de volledige Republikeinse partij, inclusief stemmen die Oekraïne normaal gesproken steunen.

Munitiefabriek

De diplomatieke missie liep na de eerste dag al spaak. Zelensky bezocht een fabriek voor 155 millimeter artilleriegranaten in Scranton, Pennsylvania (toevallig ook de stad waar Biden opgroeide). Deze munitie is cruciaal voor de Oekraïense verdediging. "De 400 mensen die hier werken hebben miljoenen Oekraïners gered", sprak Zelensky de fabrieksarbeiders toe.

Maar Pennsylvania is tegelijkertijd de belangrijkste swingstate deze verkiezingen en bij het bezoek waren alleen Democraten aanwezig, onder wie de gouverneur Josh Shapiro. Republikeinen reageerden woedend, deden het af als een Democratische campagnestunt en betichtten Zelensky van inmenging in de Amerikaanse verkiezingen.

Voorafgaand aan zijn bezoek aan de munitiefabriek bedankte Zelensky de VS voor de steun aan Oekraïne:

Wat niet hielp was een New Yorker-interview met Zelenksy afgelopen weekend. In dat interview haalde de Oekraïense president uit naar vicepresidentskandidaat Vance, die bekendstaat om zijn anti-Oekraïne standpunten. Zelensky noemde hem 'radicaal' en zei dat de running mate van Trump "zich verder moet inlezen in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog" om te begrijpen wat er nu in Oekraïne gebeurt.

Ook dat viel slecht bij de Republikeinen. Leiders van de partij in het Congres wilden niet met hem afspreken. Een mogelijke ontmoeting met Trump dreigde helemaal niet meer door te gaan.

Trump haalde fel uit naar Zelensky. Die zou een grote fout hebben gemaakt omdat hij geen deal wilde sluiten met Poetin. Ook typeerde Trump de Oekraïner als "de beste verkoper ooit", omdat hij "elk bezoek miljarden dollars mee naar huis neemt".

'Weinig nieuws'

Tijdens de ontmoeting met Biden gisteren werd weinig bekendgemaakt over het overwinningsplan. Eerder zeiden Amerikaanse en Europese vertegenwoordigers tegen de Wall Street Journal dat het geen duidelijke strategie bevat en dat er "weinig nieuws" in stond.

Biden is zich er wel van bewust wat een tweede Trump-termijn kan betekenen voor Oekraïne. Tijdens een speech bij de VN deze week riep hij landen op om Kyiv te blijven steunen. Daarnaast kondigde hij een militair steunpakket aan van 8 miljard dollar, waarvan 5,5 miljard al eerder opzij was gezet.

Deze steun moet Oekraïne krijgen, wie er straks ook in het Witte Huis zitten. Kyiv krijgt onder meer een nieuw soort zweefbommen. Maar groen licht voor de inzet van langeafstandswapens diep in Rusland - op dit moment de belangrijkste wens van Oekraïne - lijkt er nog steeds niet in te zitten

President Poetin maakte woensdag bekend dat Rusland een nieuwe nucleaire doctrine zal navolgen. Een aanval met conventionele wapens op Russisch grondgebied met hulp van een kernmacht (lees: de VS) moet voortaan genoeg zijn om nucleair terug te slaan. Washington deed de uitspraken af als "nucleair wapengekletter", maar kennelijk houdt Biden wel rekening met verdere escalatie als hij instemt met het Oekraïense verzoek.

Zelensky sprak ook met vicepresident Harris, die in een gezamenlijke toespraak uithaalde naar Trump en de anti-Oekraïne koers van zijn partij. Hun voorstellen om de oorlog te beëindigen "zijn dezelfde als die van Poetin", zei Harris. "Dit zijn geen voorstellen voor vrede, maar voor een overgave."

De steun van de Democratische presidentskandidaat was al veiliggesteld, maar het was juist de Republikeinse partij die Zelensky deze reis voor zich moest winnen voor als het dubbeltje in november de andere kant op valt.

Klein lichtpuntje voor Zelensky is dat hij vandaag alsnog een ontmoeting heeft met Trump in New York. Maar nu de Republikein het anti-Oekraïne geluid verder heeft verankerd in zijn campagne, zal deze ontmoeting de dreiging van een dichte Amerikaanse geldkraan niet weghalen.

De Japanse regeringspartij LDP heeft Shigeru Ishiba gekozen als nieuwe leider. Hij volgt daarmee Fumio Kishida op, die vorige maand besloot zich niet herkiesbaar te stellen omdat zijn populariteit en die van zijn partij was gekelderd.

Aangezien de LDP de meerderheid in het parlement heeft, betekent de uitverkiezing van Ishiba dat hij Kishida ook opvolgt als premier. Het parlement stemt daar volgende week over.

In een korte speech op het partijcongres waar hij werd verkozen, zei Ishiba dat hij van Japan een veilig land wil maken waar iedereen weer gelukkig is. "We moeten geloven in het volk en ons moedig en oprecht uitspreken."

Vijfde poging

De 67-jarige oud-defensieminister deed al vier eerdere pogingen LDP-leider te worden, maar verloor steeds. Nu lukte het hem om zijn enige overgebleven tegenkandidaat, Sanae Takaichi, te verslaan met 215 tegen 194 stemmen.

De als aartsconservatief bekendstaande Takaichi (63) is de huidige minister van Economische Veiligheid en wilde de eerste vrouwelijke premier van Japan worden.

Rond de wedstrijd tussen Ajax en de Turkse club Besiktas zijn gisteren op verschillende plekken in Amsterdam veertien mensen aangehouden. Dat meldt de politie.

Voorafgaand aan de wedstrijd in de Johan Cruijff Arena hadden honderden Besiktas-supporters zich verzameld op de Dam. Bij een opstootje werden daar rond 17.30 uur twee mensen opgepakt.

Op het Waterlooplein, op een kwartiertje lopen van de Dam, kwam het een uur later tot een confrontatie tussen tientallen supporters van beide clubs. Hier werden drie mensen aangehouden voor openlijke geweldpleging. Een Besiktas-supporter werd door een politiehond gebeten.

Twee mensen werden aangehouden omdat ze vuurwerk afstaken bij een metrostation. Ook zijn twee supporters aangehouden omdat ze zonder toegangsbewijs het stadion probeerden binnen te komen. Daarnaast zijn supporters aangehouden voor belediging en omdat ze zwaar vuurwerk bij zich hadden.

Rellen rond politiestaking

De politie hield ook iemand aan die ervan wordt verdacht op 15 september een slagboom van een Amsterdams politiebureau te hebben vernield. Die dag braken in de stad rellen uit na een demonstratie van Ajaxfans tegen een politiestaking. Door de staking ging de wedstrijd tussen Ajax en FC Utrecht niet door.

Ajax won gisteren overigens met 4-0 van Besiktas. Het was het eerste duel in de Europa League. De Amsterdammers speelden in het verleden zes keer eerder tegen Besiktas en wonnen tot nu toe alle duels, meldt stadszender AT5.

Vandaag vliegen voor de laatste keer F-16's over Nederland. De Koninklijke Luchtmacht neemt afscheid van de gevechtsvliegtuigen, waarvan er 24 naar Oekraïne verscheept worden en andere gebruikt gaan worden voor trainingsdoeleinden in andere landen.

Zes tot acht straaljagers vertrekken vanmiddag om 13.30 uur vanaf Vliegbasis Volkel voor een afscheidsronde van twee uur langs militaire vliegvelden in Nederland. De formatie van gevechtsvliegtuigen doet onder meer het luchtruim boven vliegbasis Soesterberg en Breda aan.

De F-16 is ontwikkeld als luchtverdedigingswapen, maar kan ook worden ingezet als bommenwerper. Doordat het vliegtuig modulair is, kan het voortdurend worden gemoderniseerd door er bijvoorbeeld een nieuwe motor in te zetten of de software te verversen.

De straaljager is in gebruik genomen in 1979, tijdens de Koude Oorlog. In die tijd was dit volgens Frans Osinga, oud-F-16-piloot en hoogleraar Oorlogsstudies "een bijzonder en onvoorstelbaar beweeglijk vliegtuig". Hij beschrijft de F-16 ten opzichte van de straaljager F-5, die daarvoor gebruikt werd, als "het verschil tussen een Fiat 500 en een Ferrari".

Na de Koude Oorlog werd het nut van de vliegtuigen betwijfeld, maar de straaljager heeft volgens Osinga zijn waarde bewezen. "F-16's zijn ingezet in vredesoperaties om VN-militairen te beschermen, maar ook hebben ze onder meer onze troepen beschermd in vredesmissies in Afghanistan en opgetreden tegen Isis boven Irak."

De Nederlandse luchtmacht vliegt voortaan met F-35's, die bekend staan als de Joint Strike Fighter (JSF). De officiële naam van het gevechtsvliegtuig is F-35 Lightning II.

Voor het eerst is meer dan de helft van de Nederlandse elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare bronnen. In de eerste helft van het jaar was 53 procent van de elektriciteitsproductie duurzame energie, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Eerder dit jaar werd al duidelijk dat binnen de EU deze mijlpaal werd bereikt en nu is er meer bekend over de Nederlandse stroomproductie. Er zijn meer windmolenparken op zee aangelegd en ook op land kwamen er molens bij, vooral in Flevoland. Verouderde kleinere molens zijn vervangen door grotere exemplaren met meer vermogen.

Ook de hoeveelheid zonne-energie nam toe, hoewel de zon iets minder scheen dan normaal. Doordat er meer zonnepanelen zijn aangelegd nam de elektriciteitsproductie toch toe.

Minder dan 10 procent van de elektriciteit uit hernieuwbare bronnen wordt opgewekt met biomassa.

Duurdere kolen

De opwekking van stroom uit fossiele bronnen neemt af, omdat het vaak duurder is dan het opwekken van stroom uit hernieuwbare bronnen. De elektriciteitsproductie uit kolen daalde met bijna 40 procent.

Ook de productie van elektriciteit uit aardgas daalt, maar is met een aandeel van 35 procent nog altijd een belangrijk onderdeel van de totale productie.

Het elektriciteitsverbruik steeg het afgelopen half jaar met 5 procent. Daarmee ligt het verbruik iets onder het niveau van voor corona.

Totale energieverbruik

Het doel van het kabinet is om de hoeveelheid duurzame energie verder te laten stijgen. In 2030 moet 70 procent van de elektriciteit uit duurzame bronnen komen.

Elektriciteitsproductie is een klein deel van het totale energieverbruik, waarin bijvoorbeeld ook autobrandstoffen en het stoken van aardgas worden meegenomen. In 2023 was 17 procent van alle energie duurzaam. Recentere cijfers zijn niet bekend.

Goedemorgen! Voor de laatste keer vliegen F-16's over ons land en op het Filmfestival in Utrecht worden de Gouden Kalveren uitgereikt.

Eerst het weer: Vandaag is het onstuimig met verspreid buien en vooral aan zee kans op zware windstoten. In de avond neemt de wind weer af. Het wordt ongeveer 15 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Orkaan Helene heeft vannacht het noordwesten van de Amerikaanse staat Florida bereikt als storm van de op een na hoogste categorie. Weerdeskundigen waarschuwen voor "catastrofale" gevolgen, zoals stormvloeden en overstromingen in het zuidoosten van het land door zware regenval.

In Florida kwam een persoon om het leven toen een verkeersbord op een rijdende auto viel. In Georgia kwamen twee mensen om door mogelijke tornado's die ontstonden door de naderende orkaan.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De grootste droom van oud-wielrenner Rini Wagtmans komt uit: er komt een wielermuseum in het Brabantse Hoogerheide. De befaamde renner won drie etappes in de Tour de France in 1970.

Prettige vrijdag!

Vijftien slachtoffers van seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk in België zijn uitgenodigd voor een gesprek met paus Franciscus. Die is bezig aan zijn vierdaags bezoek aan België en Luxemburg. Voor het gesprek is vandaag een uur gereserveerd, vier minuten per persoon dus. Waar en wanneer het gesprek zal zijn is geheim.

Het is nogal een contrast met de eucharistieviering van komende zondag. De paus leidt die viering in een naar verwachting vol Koning Boudewijnstadion. Over de hele wereld is de mis live te volgen.

Slachtoffers vinden dat het misbruik weer wordt weggestopt, net als vroeger. Het is een van de redenen dat het geplande gesprek bij hen op weinig enthousiasme kan rekenen.

Godvergeten

Verontwaardiging is er ook over het feit dat de vijftien slachtoffers die met de paus in gesprek gaan, zijn uitgekozen door de Belgische bisschoppen en het Vaticaan. Op voorwaarden van de kerk dus. "De paus wordt binnengehaald als een sportvedette, maar eigenlijk is hij een dictator."

Aan het woord is Linda Opdebeeck. Toen ze 13 was is ze misbruikt door een pater. In de documentaire Godvergeten, begin dit jaar ook in Nederland uitgezonden, deed ze haar verhaal. "Ik moest gemiddeld drie keer per week naar zijn kantoor komen. En daar werd ik dan, ja, eigenlijk verkracht."

Een jaar na uitzending van de geruchtmakende documentaire is haar vertrouwen in de kerk op een dieptepunt. "Het is helemaal niet belangrijk dat hij komt. Het is walgelijk, want hij weet alles al jaren. En hij doet er niks aan."

De verontwaardiging na uitzending van Godvergeten was groot in België. Opdebeecks verhaal was slechts een van vele heftige getuigenissen in het vierluik over misbruik binnen de kerk. Duizenden Belgen lieten zich uitschrijven en keerden de kerk de rug toe.

Opdebeeck: "Dan komt hij een jaar na uitzending van Godvergeten. Het is gewoon om de publieke opinie weer aan hun kant te krijgen."

'Gaat om discretie en sereniteit'

Het verhaal van Linda Opdebeeck staat niet op zichzelf. In aanloop naar het bezoek van de paus gaat in Belgische media de aandacht vooral uit naar het seksueel misbruik binnen de kerk. Andere slachtoffers hebben dezelfde kritiek.

Toch is het plan voor het pausbezoek echt al ontstaan ruim voor alle commotie over Godvergeten, benadrukt Geer de Kerpel, woordvoerder van de Belgische bisschoppen. En dat het gesprek met de slachtoffers op een geheime locatie plaatsvindt, is volgens hem niet om iets toe te dekken.

"Het gaat niet om, zoals nu soms gesuggereerd wordt, een vorm van geheimzinnigheid. Nee, het gaat om discretie, om sereniteit." Hij voegt toe dat sommige gespreksdeelnemers zelfs in hun directe omgeving nog nooit over het misbruik hebben durven vertellen.

De Kerpel denkt dat een gesprek met de paus van grote waarde kan zijn. "Ik weet dat hij vooral wil luisteren. En we weten uit het verleden dat zo'n symbolische handeling kan helpen in de verwerking van het trauma." Ook verwacht hij dat de paus zal laten zien dat hij "nul tolerantie" heeft voor misbruik binnen de kerk.

Veel wensen, weinig hoop

"Allemaal blabla", vindt Opdebeeck, die niet op nieuwe excuses zit te wachten. Dat heeft ze al te vaak gehoord. "Hij zal zeggen dat hij zal bidden voor vergeving, maar dat is niets." Ze is zelf niet uitgenodigd voor het gesprek, maar kan alleen enigszins tevreden zijn als het iets concreets oplevert.

Opdebeeck wil dat er voor de slachtoffers een herstelfonds komt. "Mensen kunnen niet studeren, niet werken. Ze zitten aan de drugs, ze drinken." En net als veel anderen pleit ze voor transparantie en wil ze dat de kerk opening van zaken geeft over wat misging. "Ze moeten stoppen daders te beschermen."

De kerk trekt zich die kritiek aan, zegt woordvoerder De Kerpel van de bisschoppen. "En ik denk ook dat die kritiek te kort door de bocht is." Hij zegt dat de kerk er zich niet makkelijk vanaf maakt en wijst op plannen die de komende maanden gepresenteerd zullen worden om het misbruik nog beter aan te pakken.

Erkenning

En, zegt hij namens de bisschoppen, "excuses zijn ook belangrijk. Het betekent dat wij het erkennen nu, het geloven. Want dat is lange tijd ook een groot probleem geweest, dat zij tegen muren botsten."

Opdebeeck heeft er een hard hoofd in. En ze denkt dat niet alleen de slachtoffers van seksueel misbruik zo cynisch zijn over het pausbezoek. "Ik ken niemand die het bezoek als een feestelijk moment ziet. De meeste mensen die ik tegenkom zeggen dat het allemaal toneel is."

In de Amerikaanse staat Alabama is opnieuw een terdoodveroordeelde geëxecuteerd met behulp van stikstof. Die nieuwe methode is omstreden: toen er begin dit jaar voor het eerst iemand zo werd gedood, spraken sommigen van ontoelaatbaar lijden bij de gevangene.

Bij de methode krijgt een terdoodveroordeelde een masker op waarin zuurstof wordt vervangen door stikstof. De gevangene moet daardoor snel buiten bewustzijn raken en sterven binnen enkele minuten. Alabama koos voor deze methode omdat medische bedrijven niet meer de stoffen wilden leveren die voor dodelijke injecties worden gebruikt.

Moordenaar Kenneth Eugene Smith was in januari de eerste die zo werd terechtgesteld. Getuigen waren geschrokken door de heftigheid van zijn dood: hij spartelde minutenlang tegen. Volgens justitie duurde de executie inderdaad langer dan gedacht doordat Smith aanvankelijk zijn adem inhield, maar waren er geen fundamentele problemen.

Naar adem happen

Deze tweede stikstofexecutie verliep minder dramatisch dan de vorige: minder lang en minder heftig volgens een journalist van persbureau AP. De 59-jarige Alan Eugene Miller lag ongeveer twee minuten schuddend en bevend op de stretcher, gevolgd door zes minuten waarbij hij naar adem hapte voordat hij niet meer bewoog.

Dat Miller enkele keren aan zijn boeien trok, was volgens justitie het gevolg van ongecontroleerde stuiptrekkingen. Volgens hen verliep de executie als gepland. "Ondanks een desinformatiecampagne door activisten, advocaten van buiten de staat en vooringenomen media heeft Alabama opnieuw bewezen dat deze methode humaan en effectief is", oordeelde justitieminister Marshall.

Miller had er aanvankelijk tegen geprotesteerd om zo ter dood te worden gebracht. Hij had al eens eerder een mislukte executie overleefd: in september 2022 ging een dodelijke injectie niet door omdat gevangenispersoneel geen bruikbare ader konden vinden bij de zwaarlijvige Miller. Hij liet zijn bezwaar uiteindelijk varen na overleg met de gevangenis.

Gouverneur Ivey noemde de daden van Miller "puur slecht". Hij vermoordde in 1999 drie collega's omdat hij dacht dat ze over hem roddelden. Hij schoot ze dood tijdens hun werk voor een transportbedrijf.

"Drie gezinnen zijn voor altijd veranderd door die vreselijke misdaad", zei Ivey. "Ik bid dat ze na al deze jaren troost mogen vinden." Geen van de nabestaanden had ervoor gekozen aanwezig te zijn bij de executie.

Vijf executies in een week

De executie van Miller was de vijfde in de VS in een week tijd, het hoogste aantal in meer dan twintig jaar. De eerste executie vond vorige week vrijdag plaats in South Carolina, dinsdag volgden er twee in Missouri en Texas, gisteren nog een in Oklahoma.

Hoewel het toeval was dat deze executies zo snel op elkaar volgden is het aantal opmerkelijk: zowel de steun voor de doodstraf als het aantal uitgevoerde vonnissen neemt juist al jaren af.

De laatste keer dat vijf gedetineerden in een week tijd werden geëxecuteerd, was in juli 2003.

De regering in Peru roept een zestig dagen durende noodtoestand uit in districten rond de hoofdstad Lima om de stijging van het aantal misdaden te bestrijden, zo heeft premier Gustavo Adrianzén bekendgemaakt. In het land staakten buschauffeurs omdat ze zich zorgen maken over hun veiligheid.

Adrianzén heeft in twaalf districten van Lima en de aangrenzende provincie Callao de noodtoestand uitgeroepen. Daarmee kunnen strijdkrachten op straat worden ingezet en kan de politie worden ondersteund in de strijd tegen criminele bendes waar de hoofdstad onder gebukt gaat.

Golf van afpersingen

Afgelopen zondag werd een buschauffeur gedood, volgens de politie omdat hij weigerde te worden afgeperst. Bij de aanval raakte ook een passagier gewond. Sinds eind vorige maand zijn vier chauffeurs om het leven gekomen, vermoedelijk omdat ze geen 'beschermingsgeld' aan de bendes hadden betaald.

Als reactie op het geweld legden chauffeurs donderdag het werk neer. "We staken vanwege de onveiligheid en het gebrek aan empathie van de regering over deze golf van afpersingen", zei Hector Vargas, het hoofd van een transportvakbond. Duizenden mensen die met het openbaar vervoer wilden reizen strandden bij bushaltes en konden niet naar hun werk.

In Lima gingen stakende chauffeurs de straat op om te protesteren tegen het criminele geweld:

"Afpersing is weliswaar zichtbaarder als gevolg van het recente probleem met de vervoerders, maar tegenwoordig zijn ook kleine bedrijven en ondernemers het slachtoffer van deze misdaad", zei de premier op een persconferentie.

Op dezelfde persconferentie zei minister van Defensie Walter Astudillo dat de regering een wetsvoorstel naar het Congres zal sturen om huurmoorden, ontvoeringen, afpersing en illegaal bezit van vuurwapens te classificeren als 'stedelijk terrorisme', om zo de straffen voor deze misdaden aan te scherpen.

Orkaan Helene heeft de Amerikaanse staat Kentucky bereikt nadat die in Florida aan land kwam als een storm van de op een na hoogste categorie. Weerdeskundigen waarschuwden voor catastrofale gevolgen, zoals stormvloeden en overstromingen in het zuidoosten van het land door zware regenval.

In Florida kwam een persoon om het leven toen een verkeersbord op een rijdende auto viel. In Georgia kwamen twee mensen om door mogelijke tornado's die ontstonden door de naderende orkaan. De storm trok ook over de staat Tennessee.

In de stad Fort Myers, in het zuiden van Florida, werden vannacht mensen uit hun huis gehaald:

De orkaan bereikte de noordwestkust van Florida gisteren rond 23.00 uur lokale tijd. Dat gebeurde met windsnelheden van naar schatting 225 kilometer per uur.

Volgens het National Hurricane Center (NHC) zwakt de orkaan vandaag en morgen af als die in de richting van het noordwesten trekt. Boven land verliezen orkanen snel hun kracht omdat ze niet meer worden gevoed door het warme water uit de oceaan.

Noodtoestand

De gouverneurs van Florida, Georgia, Alabama, North en South Carolina, en Virginia hebben in hun staat de noodtoestand uitgeroepen. Door de sterke wind is de stroomtoevoer naar honderdduizenden huizen in Florida en Georgia al uitgevallen.

Overheidsfunctionarissen hebben inwoners van de gebieden opgeroepen te luisteren naar de evacuatiebevelen die zijn uitgevaardigd. Op sommige plaatsen kan de vloedgolf die de storm zal veroorzaken zo'n 6 meter hoog worden. "Er gaat zich een werkelijk onoverkomelijk scenario afspelen in het kustgebied", waarschuwde NHC-directeur Michael Brennan.

Boven land is Helene inmiddels afgezwakt van de vierde naar de tweede categorie. Dat betekent nog niet dat het gevaar is geweken, er worden nog altijd windsnelheden van 180 kilometer per uur gemeld.

Ziekenhuizen in Nederland moeten beter bereikbaar worden met het openbaar vervoer. Dat zegt reizigersorganisatie Rover op basis van een steekproef. Veel ziekenhuizen zijn vooral gericht op de bereikbaarheid met de auto, blijkt uit het onderzoek van Rover.

Loopafstanden naar parkeerplekken zijn vaak korter dan die voor de bus, constateert Rover. Er is wel vaak een bushalte op korte loopafstand, maar wanneer de bushalte verder van het ziekenhuis ligt, is de looproute niet altijd duidelijk aangegeven. Ook is er soms geen geleidelijn voor blinden en slechtzienden.

De steekproef van de reizigersorganisatie volgt op een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat vandaag is gepresenteerd. Daaruit bleek dat mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer steeds langer onderweg zijn naar werk, school, ziekenhuis en andere voorzieningen.

Beste en slechtste scores

Om te kijken wat dit in de praktijk betekent, bezocht Rover 24 ziekenhuizen met het openbaar vervoer. Hiervoor werd er gekeken naar bereikbaarheid, looproutes en informatievoorziening.

De beste scores geeft Rover aan het Flevoziekenhuis in Almere, het Spaarne Gasthuis Haarlem Noord en de St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. Rover zegt dat het Flevoziekenhuis een goede bereikbaarheid heeft van bijna 24 uur per dag. Daarnaast scoort dat ziekenhuis goed op onder meer de bewegwijzering en looproutes. Ook het ziekenhuis in Haarlem en de ziekenhuizen in Nieuwegein doen het goed met goed uitgeruste haltes en bewegwijzering.

Hiertegenover staan ook negatieve uitschieters. Het meest ontevreden is Rover over het Alrijne Ziekenhuis in Sassenheim, het Maasziekenhuis Pantein in Boxmeer en het Ziekenhuis Rivierenland in Tiel. In Sassenheim moeten reizigers ver lopen door een woonwijk zonder bewegwijzering. In Boxmeer en Tiel is de bereikbaarheid slecht en gaat het niet goed met informatie over het ov of de bewegwijzering naar bushaltes.

Zorgverzekeraars

Rover adviseert om nieuwe ziekenhuizen in de stad te bouwen en niet aan de minder goed bereikbare randen van steden. "Duurdere grond kan dan worden gecompenseerd met minder parkeerplekken en een goede bereikbaarheid per bus", klinkt het.

Daarnaast zegt Rover dat ziekenhuizen meer kunnen doen om reizigers van informatie te voorzien. De organisatie meldt dat niet op elke website van ziekenhuizen informatie staat over bereikbaarheid en looproutes. Rover zegt "het liefst" in de hal van de ziekenhuizen een scherm te zien met actuele vertrektijden.

Volgens Rover zouden zorgverzekeraars meer moeten doen voor het verbeteren van de bereikbaarheid van ziekenhuizen. "Zij hebben immers verantwoordelijkheid voor het bereikbaar maken van goede zorg voor iedereen." De resultaten van het onderzoek worden aanstaande dinsdag aan de Tweede Kamer aangeboden.

Erfgenamen van de in 1946 overleden kunsthistoricus Abraham Bredius eisen kunstwerken terug van het Mauritshuis. Dat bevestigt hun advocaat na berichtgeving van NRC. Het museum in Den Haag zou afspraken over het tentoonstellen van de werken niet nakomen. Onder de werken zijn topstukken van Rembrandt.

Voor zijn overlijden was Bredius met het Mauritshuis overeengekomen dat hij het museum 25 van zijn kunstwerken zou nalaten. In ruil daarvoor zouden de werken altijd op zaal hangen, oftewel: ze moesten altijd worden tentoongesteld in het museum. Dat blijkt niet het geval. Twintig van de 25 werken hangen niet op zaal.

De erfgenamen beroepen zich nu op de afspraken die toen zijn gemaakt. Zij zijn geen directe nakomelingen van Bredius, maar familieleden van zijn pupil Joseph Kronig (1887-1984). Bredius en Kronig brachten een groot deel van hun leven met elkaar door en Kronig was de enige erfgenaam van het vermogen van Bredius.

'Niet om het geld te doen'

De advocaat van de familie, Gert Jan van den Bergh, zegt dat Bredius heel strikt was in zijn voorwaarden bij het testament. "Begin vorige eeuw had hij al een deel van zijn collectie aan het Rijksmuseum gegeven. Vervolgens kwam hij erachter dat de kunstwerken in het donker bij een trap werden gehangen. Dat wilde hij nooit meer."

Vandaar dat Bredius voor de kunstwerken die na zijn overlijden naar het Mauritshuis gingen, de strenge eis had opgesteld dat ze altijd te zien moesten zijn. "In werkelijkheid heeft het museum de collectie geaccepteerd, maar niet de voorwaarden", aldus van den Bergh.

De advocaat benadrukt dat het de familie niet om het geld gaat en zij niet van plan zijn om de kunstwerken te verkopen. "Het gaat om het naleven van het testament."

Directeur

Bredius (1855-1946) was een gevierd kenner van de Hollandse zeventiende-eeuwse schilderkunst. Van 1889 tot 1909 was hij directeur van het Mauritshuis. Het museum had hem zelf verzocht de werken na te laten. De collectie bestaat onder meer uit schilderijen van Rembrandt, Jan Steen en Jan van Goyen.

Vier werken van Rembrandt (Saul en David, Homerus, Andromeda en Twee Afrikaanse mannen) en één van Salomon van Ruysdael hangen nog wel op zaal.

Vandaag is een dagvaarding afgeleverd bij het Mauritshuis en bij de Nederlandse staat, de eigenaar van de collectie van het Mauritshuis. Het Mauritshuis zegt geen mededelingen te kunnen doen zolang de zaak loopt.

Moe zien ze eruit, de oudere mannen en vrouwen die op een regenachtige middag het herdenkingsmuseum Casa de la Memoria in Mexico-Stad binnenlopen. Ze hebben zojuist zeven uur in de bus gezeten, vanuit de door geweld verscheurde deelstaat Guerrero aan de westkust, helemaal naar de hoofdstad.

Iedere maand maken ze deze tocht, om de aandacht te houden op de kinderen wier beeltenissen ze op hun shirts dragen. Het zijn hun kinderen. Hun zoons. Tien jaar geleden verdwenen ze, en begon de strijd van deze ouders.

Het was op 26 september 2014 dat een grote groep studenten aan de lerarenopleiding van het plaatsje Ayotzinapa in Guerrero naar de nabijgelegen stad Iguala trok. Ze gingen naar een betoging, zoals de activistische studenten zo vaak deden.

Deze keer zouden ze niet thuiskomen. Onderweg terug naar Ayotzinapa werd hun bus aangehouden door politieagenten. Het vuur werd geopend, drie studenten kwamen om. 43 anderen werden weggevoerd. Waarheen, is tien jaar later nog steeds de vraag.

'Levend terug'

Benjamín, de destijds 19-jarige zoon van Cristina Bautista, was een van de 43. Ze herinnert zich de glimlach, de ondeugende ogen en de energie van haar zoon als de dag van gisteren. "Zolang ik mijn zoon niet heb gevonden, blijft hij leven voor mij. Tegen hem en zijn vrienden zeg ik: wanhoop niet. Wij ouders zullen blijven zoeken."

Op een wit doek, die Cristina constant tegen haar borst gedrukt houdt, heeft ze het gezicht van Benjamín geborduurd. "Levend werden ze meegenomen. Levend willen we ze terug hebben", staat er in zwarte letters omheen. Het is het motto van deze protestbeweging, een spreuk die de hele middag door het centrum van de stad zal schallen.

In het Casa de la Memoria bereiden Cristina en de andere ouders zich voor op een protestmars, die in de middag plaatsvindt in het druilerige centrum van Mexico-Stad, waar de hoofdstraat is afgezet om de ouders ruim baan te geven.

Getuigenverhoren

Felgekleurde protestborden met nummers 43 erop worden uitgedeeld. Huidige studenten aan de lerarenopleiding in Ayotzinapa lopen ook mee. Potige jongens, in het zwart gekleed, die vol overgave om gerechtigheid schreeuwen.

Want die gerechtigheid, die blijft voorlopig nog uit. Hoewel er mensen zijn gearresteerd en veroordeeld, blijft het een grote vraag wat er die nacht precies is gebeurd met de 43 jongens nadat ze werden weggevoerd.

Uit getuigenverhoren komt een verhaal naar voren dat tekenend is voor grote delen van Mexico: agenten, militairen en andere autoriteiten werkten nauw samen met plaatselijke drugskartels en hielpen hen misdaden te plegen en berechting te ontlopen.

Volgens een getuigenis zou de groep zijn overgedragen aan Guerrero Unidos, de machtigste bende van de deelstaat. Die bende zou de studenten hebben geëxecuteerd en later hebben verbrand in een plaatselijk crematorium.

Wanhopig

In andere getuigenissen wordt gesproken van een rol voor militairen, die de studenten eerst zouden hebben ondervraagd. Met name rond de rol van het leger zijn onderzoekers tegen een muur aangelopen. Hooggeplaatste militairen weigeren mee te werken aan het onderzoek, verdachten vluchtten naar het buitenland of worden vermoord.

De ouders van de 43 vermiste studenten zijn wanhopig. Ze hadden hun hoop gevestigd op Andrés Manuel López Obrador, de huidige president van Mexico, die bij zijn aantreden in 2018 gerechtigheid beloofde.

Later deze week hebben ze een ontmoeting met hem. Maar ze weten al: ook AMLO, zoals de president kortweg wordt genoemd, zal niet met antwoorden komen. Zoals bij zoveel zaken in Mexico, waar ruim 100.000 mensen als vermist staan opgegeven, dreigen ook bij 'Ayotzinapa' antwoorden uit te blijven.

Herinneren

De ouders zijn inmiddels aangekomen bij een donkerrood nummer 43, een monument in de stad voor hun vermiste kinderen. De zwartgeklede studenten uit Ayotzinapa beginnen te tellen, van 1 tot 43. Dan een oorverdovend "justicia!", "gerechtigheid!"

Staand voor het nummer 43 haalt Cristina een lijst namen uit haar zak. Ze schraapt haar keel en begint ze een voor een op te lezen. Na iedere naam roept de menigte "aanwezig, en in leven!" Als ze bij de naam van Benjamín is, stokt haar stem even. Alleen door te herinneren, blijft haar zoon in leven.

Technologiebedrijf OpenAI is van plan de bedrijfsstructuur op de schop te nemen. De maker van chatbot ChatGPT wil zich definitief omvormen van een stichting naar een bedrijf met winstoogmerk, meldt persbureau Reuters.

Rond hetzelfde moment dat dit nieuws bekend werd, maakte de technologiedirecteur van OpenAI, Mira Murati, op X bekend weg te gaan bij het kunstmatige-intelligentiebedrijf. Ze zegt dat te doen om "tijd en ruimte te maken voor mijn eigen zoektocht".

Richtingenstrijd

Murati was 6,5 jaar werkzaam bij OpenAI, waarvan ook heel even als de hoogste baas. Dat gebeurde in november vorig jaar, toen topman Sam Altman werd ontslagen door de raad van toezicht. Het was een van de vele ontwikkelingen tijdens enkele crisisweken binnen het bedrijf. Uiteindelijk keerde Altman binnen een week weer terug als topman, onder druk van investeerder Microsoft.

De onrust vorig jaar kwam voort uit een richtingenstrijd binnen het bedrijf. Een deel van de OpenAI-top wilde meer tempo in technologische ontwikkeling en meer focus op winstgevendheid, een ander deel pleitte juist voor veiligheid en zorgvuldigheid.

Naast Murati vertrekken nu ook twee hooggeplaatste onderzoekers bij OpenAI. Daarmee zijn ze niet de eersten: afgelopen maanden gingen medeoprichters Ilya Sutskever en John Schulman ook al weg. Medeoprichter Greg Brockman kondigde vorige maand aan de komende tijd een sabbatical te nemen.

De recente uittocht valt moeilijk los te zien van de nieuwe koers van het AI-bedrijf. OpenAI begon in 2015 nog als een stichting, met als doel "de samenleving te beschermen tegen oncontroleerbare AI-systemen". Nu wil het dus een bedrijf met winstoogmerk worden, waarin de stichting nog wel bestaat, maar nog slechts een minderheidsaandeel heeft.

Volgens Reuters koerst het bedrijf af op een nieuwe investeringsronde, waarmee het 6,5 miljard dollar (zo'n 5,8 miljard euro) hoopt op te halen. Daarmee wordt de AI-onderneming gewaardeerd op zo'n 150 miljard dollar. Ter vergelijking: in 2021 was OpenAI nog 14 miljard dollar waard. Techbedrijven als Apple en chipfabrikant Nvidia zouden interesse hebben om te investeren in de onderneming.

Bij de nieuwe investeringsronde zou topman Sam Altman ook 7 procent van de aandelen (ter waarde van omgerekend 9,3 miljard euro) krijgen.

o1

Volgens Jelle Zuidema, universitair hoofddocent natuurlijke taalverwerking aan de UvA, zal er ondanks de nieuwe ontwikkelingen weinig veranderen aan de werkwijze van de onderneming. "OpenAI gedroeg zich al als een bedrijf met winstoogmerk. De hoge marktwaarde van de AI-technologieën oefent enorme druk uit op bedrijven om de grenzen op te zoeken."

Een paar weken geleden lanceerde het bedrijf o1, het naar eigen zeggen "eerste AI-model dat zelf kan redeneren". Zuidema: "OpenAI had heel hard een nieuwe aandachtstrekker nodig, om een nieuwe financieringsronde mogelijk te maken. Dat is ze gelukt: met o1 hebben ze iets afgeleverd dat mensen verrast. Maar ze hebben er niks fundamenteels mee opgelost. o1 is een veel kostbaarder model dan vorige modellen, omdat het ook tijdens het gebruik veel rekentijd nodig heeft. Het levert knappe redeneervoorbeelden op, maar ook nog steeds soms grote fouten."

Als wetenschapper zegt hij heel bezorgd te zijn over de nieuwe ontwikkelingen. "Toen ChatGPT en beeldgeneratoren verschenen, hebben wij als wetenschappers meteen gewaarschuwd. Met kunstmatig gegenereerde beelden, teksten en geluid, is het moeilijk om nep nog van echt te onderscheiden. Daar heb je watermerken voor nodig, maar er zijn helaas commerciële motieven om dat niet te doen."

Ahmed Aboutaleb nam vanmiddag afscheid als burgemeester van Rotterdam. In de raadszaal werd hij door collega's toegesproken en gaf hij zelf zijn laatste speech.

Bij het afscheid waren onder anderen de burgemeester van Utrecht Sharon Dijksma, oud-partijleider Ronald Sörensen van Leefbaar Rotterdam en zijn voorganger Ivo Opstelten aanwezig. Ook de vrouw en dochter van Aboutaleb waren erbij.

Theo Coskun nam als eerste het woord. Hij is het langstzittende raadslid van Rotterdam en zat in de sollicitatiecommissie die Aboutaleb uit 25 sollicitanten koos. "Wij zochten de beste burgemeester voor Rotterdam", zei hij, "maar jij groeide uit tot de beste burgemeester van de wéreld."

Namens de hele gemeenteraad overhandigde hij Aboutaleb een overlevingspakket. Met daarin onder meer een fietskaart van Nederland, een kookboek, een Netflix-tegoedbon, een yogamat en tuinhandschoenen. "Om na bijna zestien jaar burgemeesterschap lekker uit te rusten."

'En nu opzouten'

Ook de Haagse burgemeester Jan van Zanen richtte zich tot Aboutaleb. Hij haalde herinneringen op aan hun eerste ontmoeting in 2014 bij de G4, een vergadering met de vier grootste gemeenten van Nederland, en roemde de inspanningen van Aboutaleb voor de metropoolregio, die zijn gemeente vormt met Rotterdam.

Tot slot bedankte locoburgemeester Said Kasmi (D66) Aboutaleb in zijn toespraak. "Je bent één van de bekendste burgemeesters van Nederland. Dat kom door keihard werken." En om dat harde werk te belonen reikte Kasmi de hoogste onderscheiding uit van de gemeente Rotterdam: De Johan van Oldenbarneveltpenning.

Aboutaleb kreeg het laatste woord. Hij beschreef de stad waar hij bijna zestien jaar burgemeester van was als "de wereld in het klein". "Een stad die echt als een stad voelt, met bewoners en ondernemers uit alle windstreken", citeert Rijnmond. "Voor mij zit het erop. Het ambt van burgemeester is, na mijn gezin, het beste dat mij ooit is overkomen." Om vervolgens op zijn Rotterdams te eindigen: "Het is goed zo en nu opzouten."