Na een week vol belangrijk diplomatiek overleg met Europese leiders heeft de Oekraïense president Zelensky vandaag nog een laatste, lastige ontmoeting op het programma staan. Namelijk met zijn nieuwe Poolse ambtsgenoot in Warschau.
Het is voor het eerst dat president Nawrocki met Zelensky afspreekt. De conservatief-nationalist won afgelopen juni de verkiezingen met een campagne vol Oekraïne-kritiek. Hij is tegen Oekraïens EU-lidmaatschap, hij hamert op de historische geschillen tussen beide landen en vindt dat Oekraïense vluchtelingen te veel worden voorgetrokken.
Het is veelzeggend dat een ontmoeting tussen de staatshoofden van de twee belangrijke bondgenoten zo lang heeft geduurd. De vorige president van Polen reisde herhaaldelijk af naar Kyiv, ging Zelensky omhelzend op de foto en stond bekend als een belangrijke pro-Oekraïense stem op het wereldtoneel.
Afgeslagen
Nawrocki weigerde zo'n bezoek tot nu toe. Volgens Poolse media werden maar liefst drie uitnodigingen afgeslagen. Het presidentieel paleis maakte duidelijk dat Zelensky maar naar Warschau moest komen. Volgens de Oekraïense leider liet een officiële uitnodiging echter op zich wachten.
De boodschap van de Poolse president deze week was nogmaals: Oekraïne neemt Polen te veel voor lief. De politiek van Nawrocki staat voor een veranderd sentiment ten opzichte van Oekraïne en Oekraïners.
Minder dan de helft van de Polen vindt dat het buurland militair gesteund moet blijven worden. Bovendien laat een recente peiling zien dat minder dan de helft vindt dat Oekraïense vluchtelingen moeten worden opgevangen.
Opvangplek
Dat de sfeer is omgeslagen, merken Oekraïners in Przemysl ook. Deze stad ligt vlak bij de grens en werd met zijn treinstation een belangrijke eerste opvangplek voor de miljoenen vluchtelingen die Polen binnenkwamen aan het begin van de oorlog. "Het was een belangrijke periode van solidariteit, openheid en steun", blikt Igor Horkow van het Oekraïense cultuurhuis van Przemysl terug.
Maar nu ziet hij de spanningen toenemen. De Oekraïense vlag die buiten hun pand naast de Poolse hangt, is meerdere keren weggehaald. Met regelmaat worden Oekraïners die met een accent Pools spreken op straat uitgescholden of ze krijgen te horen dat ze naar huis moeten.
Ouders maken zich zorgen dat hun kinderen Oekraïens spreken op straat. De tienerzoon van vrienden werd door een paar Poolse jongens in elkaar geslagen, vertelt Horkow, omdat hij Oekraïens sprak. In de stad Poznan werd afgelopen weekend nog een Oekraïner aangevallen in de tram.
Desinformatie
De haat wordt verder aangejaagd door een grootschalige Russische desinformatiecampagne, ziet Horkow. Die heeft als doel Polen en Oekraïners tegen elkaar op te zetten. De campagne landt volgens hem op vruchtbare grond vanwege de gecompliceerde geschiedenis tussen beide landen. "Sommige politici maken er politiek gebruik van", zegt Horkow. "Deze haat komt uit Rusland, maar is goed aangeslagen in Polen."
Opvallend in het veranderende klimaat is de ophef nu rond een grote, goudkleurige kerstbeer die op de oude markt van Przemysl staat. Hij had eerst een blauwe sjaal - het wapen van de stad is een beer met een blauwe achtergrond. Maar online werd er boos gereageerd dat de kleuren te veel op die van de Oekraïense vlag leken. De burgemeester zwichtte voor de kritiek en maakte de sjaal rood.
Sommige inwoners zijn duidelijk geïrriteerd over de discussie die de beer heeft losgemaakt. "De sjaal kan groen, geel of paars zijn: het is gewoon een mooie kerstversiering", zegt een stel dat langsloopt. "Het heeft niks met politiek te maken."
Anderen zijn tevreden dat de sjaal is veranderd. "Het waren typisch Oekraïense kleuren en daar ben ik niet dol op", zegt de gepensioneerde Alicja die met een groene muts en tassen vol spullen de heuvel van de markt afloopt. Rood vindt ze een goede aanpassing, want de vlag van Polen is immers wit en rood. Alicja zegt zich te storen aan jonge Oekraïense mannen die rondlopen in de stad, in plaats van voor hun eigen land te vechten.
'Goede relatie'
Een man die met vrienden selfies maakt voor de beer, houdt vol dat de relatie tussen Polen en Oekraïners nog steeds goed is. Wel stelt hij vast dat Oekraïners die in de stad zijn geen tanks naar Oekraïne brengen, maar rondrijden in dure auto's.
Hij heeft naar eigen zeggen ook vluchtelingen opgevangen aan het begin van de oorlog. Oekraïne zou volgens hem dankbaarder moeten zijn voor wat Polen doet. "Overal zie je hoeveel we Oekraïners geholpen hebben."
Directeur Horkow van het cultuurhuis hoopt vooral dat Zelensky en Nawrocki een manier vinden om de spanningen te verminderen. "Het gaat hier om de toekomst van Polen en Oekraïne. En die toekomst zal of samen zijn, of Russisch worden."