Vroege herfstkleuren en blaadjes op straat door toenemende droogte
Augustus is nog niet voorbij, maar in Nederland zijn al herfstige taferelen te zien. Bomen verkleuren en worden al wat kaal, de berm kleurt geel en hier en daar is het blaadjes vegen geblazen. Dat komt niet doordat de herfst dit jaar al vroeg zijn intrede doet, maar Nederland heeft deze zomer te maken met een 'valse herfst' als gevolg van de droogte. Bomen laten hun blaadjes en vruchten zoals eikels al vallen als overlevingstactiek.
"Hier zie je wel dat ze heel erg verdord zijn", zegt de Rotterdamse 'bomendokter' Ronald Loch, terwijl hij plantjes inspecteert aan de kade achter het nieuwe migratiemuseum Fenix, op Katendrecht. Hij adviseert de gemeente al bijna veertig jaar over de 165.000 bomen die de stad telt. "En we proberen er ook wel meer te planten, zeker ook voor de verkoeling van zo'n stad."
Al pratend bekijkt hij een van die nieuwe aanwinsten, met uitzicht op het imposante oude hoofdkantoor van de Holland-Amerika Lijn aan de overkant van het water. Het is een klein haagbeukje dat maar weinig leven bevat. Loch buigt naar voren en knakt een van de twijgjes. "Je ziet dat ze nog wel wat groen blad hebben, maar je breekt het zo af, dus het is afgestorven. Dat is zonde."
Uitzonderlijk droogDe haag had er nog jaren moeten staan, maar de droogte kwam te vroeg voor de jonge worteltjes. Rondom de grotere bomen naast het afstervende haagje zijn rubberen ringen in de grond geplaatst. Binnen die ringen geven Loch en zijn collega's deze zomer extra veel water om de bomen in leven te houden. Ze zien er ook beduidend groener uit dan het haagbeukje.
Na de hete en droge dagen van vorige week valt ook deze week op veel plaatsen bijna geen druppel regen. Het neerslagtekort loopt daardoor weer op, waarmee het tekort na de korte periode van buien half juli weer hoger is dan in de 5 procent droogste jaren. Ook het risico op natuurbranden is in de meeste regio's verhoogd vanwege de droogte.
Het neerslagtekort in 2025 tot nu toe, met ook de grote regionale verschillen:
"Zo droog als het nu is, dat verwachten we eigenlijk maar een keer in de twintig jaar", vertelt klimaatwetenschapper Karin van der Wiel van het KNMI. "Maar als je kijkt naar de afgelopen jaren, dan zie je dat dat dus wel anders ligt. In 2018 was het ook ontzettend droog. En in 2022. Het komt dus meer voor. Het valt op dat de laatste jaren een reeks extremen is: het is of heel droog, of heel nat."
Hoewel de mate waarin klimaatverandering deze zomer een rol speelt moeilijk te bepalen is, ziet ze wel een verband met de opwarming van de aarde. "Dit is in lijn met wat we verwachten van klimaatverandering in onze regio. Dat gaat zich in Nederland tonen met drogere zomers met minder neerslag en meer verdamping. De vraag is nu of het niet sneller gaat dan we verwachten. Dat is moeilijk te zeggen."
"1976 heb ik ook meegemaakt, dat was ook zo'n record", nuanceert bomendokter Loch de droogte en hitte van dit jaar. "Toen vielen de mussen echt van het dak. Maar dat zie je wel elke keer weer terugkomen. Nu hebben we al twee van die periodes achter de rug en daartussen is heel weinig water gevallen."
Volgend jaar weer in blad"In het voorjaar was het echt heel droog", zegt klimaatwetenschapper Van der Wiel. "We hebben eventjes boven het record gezeten. We hebben twee keer een hittegolf gehad, hè? Het begon met een droog voorjaar en daarna hadden we twee hittegolven die het nog eens flink hebben aangezet. Tussen die hittegolven door was het een vrij normale zomer."
"Die droogteperiodes komen wel te snel achter elkaar", vindt ook Loch. "Zo'n boom heeft eigenlijk geen kans meer om te herstellen. Is er weer een natte periode, dan hoop je maar weer dat die vochthuishouding kan herstellen."
Toch maakt de Rotterdammer zich geen zorgen. Het komt dan misschien een maandje te vroeg, maar het loslaten van de bladeren hoort erbij. "Dat is ook een strategie. Laat dat blad maar een beetje vallen, en alles wat ik nog heb, dan kan ik door", spreekt hij namens een grote plataan naast hem, die al een flinke lading blaadjes heeft laten vallen. "Volgend jaar kom ik gewoon weer lekker in blad."