Zuid-Korea en Japan zoeken toenadering nu steun VS niet meer vanzelf spreekt
"Voor het eerst sinds we de diplomatieke banden weer hebben genormaliseerd, in 1965, heeft een Zuid-Koreaanse president Japan gekozen als eerste bestemming voor een buitenlands bezoek", vertelt de Zuid-Koreaanse president Lee Jae-myung vandaag trots op een persconferentie.
Hij is dit weekend in Tokio voor overleg met de Japanse premier Shigeru Ishiba. "Wij verwerpen elke poging om de status quo in de regio te ondermijnen", verklaarde Ishiba, die zijn Zuid-Koreaanse collega nadrukkelijk de hand reikte.
Het bezoek van Lee aan Tokio lijkt op het eerste gezicht slechts een bilateraal overleg tussen twee buurlanden. Toch staat er veel op het spel: de machtsbalans in Oost-Azië, de afbrokkelende geloofwaardigheid van Amerikaanse veiligheidsgaranties aan zijn twee grootste bondgenoten in de regio en de vraag hoe democratische bondgenoten omgaan met het militair steeds assertiever wordende China.
Het bezoek is niet alleen om deze redenen opmerkelijk. De nieuwe Zuid-Koreaanse president breekt met de traditie en kiest ervoor om op zijn eerste buitenlandreis niet naar Washington te gaan, maar naar Japan. De relatie met dat land is al lang gespannen, maar het geeft aan hoe belangrijk de samenwerking tussen de twee landen is geworden. Pas daarna reist Lee door naar de VS voor een ontmoeting met de Amerikaanse president Trump.
TroostmeisjesDe relatie tussen Tokio en Seoul wordt al decennia gegijzeld door de erfenis van de Japanse koloniale overheersing tussen 1910-1945. Historische geschillen rond de dwangarbeid van honderdduizenden Koreanen en de systematische dwangprostitutie onder gezag van het Japanse leger drukt nog steeds zwaar op de relatie tussen de twee landen.
In het verleden deden ze beiden meerdere pogingen tot verzoening. In 2015 erkende de toenmalig Japanse minister Kishida de gedwongen prostitutie als "een ernstige aantasting van de waardigheid van vele vrouwen" en richtte samen met zijn Zuid-Koreaanse collega Yun Byung-se een herstelbetalingsfonds op.
Toch leidde hetzelfde geschil in 2019 alweer tot een handelsoorlog. Pas sinds 2021 onder president Yoon Suk-yeol en de inmiddels tot premier opgeklommen Kishida was er voorzichtig herstel te zien. Japan erkende nogmaals publiekelijk het leed van de slachtoffers, terwijl Yoon koos voor samenwerking, ondanks stevig verzet.
Pragmatische aanpakDie dooi wordt nu voortgezet door de Zuid-Koreaanse Lee, ook al was hij in het verleden een uitgesproken criticus van Japan. Tijdens zijn presidentscampagne matigde hij zijn toon aanzienlijk en pleitte hij voor een "pragmatische en op het nationale belang gerichte aanpak". Het was een poging om zichzelf als gedreven staatsman te profileren.
Voor de Japanse premier Ishiba biedt de ontmoeting eveneens een kans om zich te profileren als staatsman. Zijn positie is onzeker door zijn kwakkelende populariteit en een recent verkiezingsverlies. Daarbij zijn anti-Koreaanse sentimenten binnen zijn partij nog altijd sterk. Door een hechtere band met Zuid-Korea wil hij laten zien dat hij het nationale belang voorrang geeft boven partijpolitieke spanningen, waarmee hij ook de internationale positie van Japan versterkt.
Maar de toenadering tussen de twee landen heeft vooral te maken met de groeiende twijfel over de betrouwbaarheid van de Amerikaanse veiligheidsgaranties. Meer dan 80.000 Amerikaanse manschappen zijn gestationeerd in beide landen. Dat ging sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog gepaard met de belofte dat de VS garant staat voor hun nationale veiligheid.
Balans is fragielOnder Trump is dit vertrouwen aan het afbrokkelen. De president eist van de twee landen dat ze meer gaan betalen voor de Amerikaanse aanwezigheid in de regio. En ook al geven de landen al miljarden uit voor de militaire aanwezigheid van de VS, toch slaat Trump nog regelmatig dreigende taal uit richting de bondgenoten.
Ook in Peking wordt de ontmoeting in Japan met veel interesse gevolgd. Voor China is de versterkte samenwerking ongemakkelijk, want Peking probeert zelf ook de samenwerking met Zuid-Korea en Japan uit te breiden.
De balans is fragiel. Eén ondoordachte uitspraak of misstap door een Zuid-Koreaanse of Japanse politicus kan de relatie opnieuw onder druk zetten, zoals in het verleden geregeld is gebeurd. Voorlopig lijkt het tij echter te keren.
Waar Seoul en Tokio tot voor kort lijnrecht tegenover elkaar stonden, proberen beide nu uit noodzaak hun relatie te herdefiniëren. Of dat voldoende is om de groeiende onzekerheid rond Amerikaanse veiligheidsgaranties tegenwicht te bieden, moet blijken.