NOS Nieuws - Algemeen

"De boysclub van Ursula von der Leyen." Zo wordt er in de Brusselse wandelgangen al weken gesproken over de nieuwe Europese Commissie, die op dit moment gevormd wordt. "Het is een moeizame tocht, daar bestaat geen twijfel over", zei Commissievoorzitter Von der Leyen gisteren in een persconferentie. "De nieuwe Europese Commissie moet een afspiegeling zijn van de Europese bevolking en de helft is vrouw."

Bij haar herverkiezing in het Europees Parlement in juli zei Von der Leyen zich sterk te willen maken voor gendergelijkheid. Het doel was om evenveel mannen als vrouwen in haar nieuwe Commissie te hebben. Daarom vroeg ze alle lidstaten om twee kandidaat-Eurocommissarissen voor te dragen: een man en een vrouw.

Dat verzoek werd door bijna alle landen aan de kant geschoven. Enkel Bulgarije kwam met twee kandidaten. Op dit moment zijn tien van de voorgedragen Eurocommissarissen vrouw tegenover achttien mannen. In de huidige Commissie zitten dertien vrouwen en veertien mannen.

Een gebrek aan vrouwen in de top van de Europese Commissie is niet zonder gevolgen, zegt universitair hoofddocent politicologie Liza Mügge van de Universiteit van Amsterdam. "Diverse teams komen met meer afgewogen beleidsvoorstellen", legt ze uit. "Verschillende ervaringen maken een wezenlijk inhoudelijk verschil. Von der Leyen zelf is daar een goed voorbeeld van. Als eerste vrouwelijke voorzitter van de Europese Commissie maakt ze zich hard voor gendergelijkheid."

Ook zouden minder vrouwen in de Commissie de geloofwaardigheid van de Europese Unie in de wereld verzwakken. "Europa heeft van oudsher een voorbeeldfunctie op het gebied van gendergelijkheid", zegt Mügge. Het zou volgens haar een blamage zijn voor de uitstraling van Europa als er vooral mannen in de Commissie zitten. "Andere landen kunnen dan zeggen: 'Jullie komen ons wat vertellen over regelgeving en gendergelijkheid, maar krijgen het zelf niet eens gedaan.'"

Druk op lidstaten

Von der Leyen probeert daarom nog te redden wat er te redden valt. Op dit moment zet ze kleinere lidstaten onder druk om hun voorgedragen mannelijke kandidaat in te ruilen. Daarbij probeert ze landen te verleiden alsnog voor een vrouw te kiezen door ze een belangrijkere portefeuille voor te spiegelen in haar nieuwe Commissie.

Deze inspanningen lijken de eerste vruchten af te werpen. Roemenië droeg begin deze week Europarlementariër Roxana Mînzatu voor in plaats van de eerder genoemde Victor Negrescu. Ook België kwam op de valreep met een vrouwelijke kandidaat: minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib.

Volgens D66-Europarlementariër Raquel García Hermida-van der Walle is het belangrijk dat de Commissievoorzitter voet bij stuk houdt. "Vijf jaar geleden hadden de Europese landen geen moeite met het sturen van twee kandidaten. Dat ze dat nu wel hebben, toont aan dat de lidstaten de Europese Commissie minder serieus nemen. Als we hier geen streep zetten, krijgen de lidstaten altijd hun zin."

Overigens houdt Nederland zich met de voordracht van Wopke Hoekstra als een van de weinige landen wel aan het verzoek van Von der Leyen, want landen die een zittende Eurocommissaris nomineren, hoeven niet met twee kandidaten te komen.

Hoorzittingen

Als het Von der Leyen niet lukt om met een Commissie te komen waarin het aantal mannen en vrouwen evenredig is verdeeld, kan haar dat in het Europees Parlement problemen opleveren bij de goedkeuring van haar kandidaten. De voorgestelde Eurocommissarissen moeten tijdens hoorzittingen in het Europees Parlement vragen beantwoorden. Als de Europarlementariërs niet overtuigd zijn van de geschiktheid van een kandidaat, kunnen ze die afkeuren en moet de lidstaat met een nieuwe naam komen.

Vijf jaar geleden, bij het samenstellen van de vorige Europese Commissie, kregen drie kandidaat-Eurocommissarissen geen goedkeuring van de Europarlementariërs. De verwachting is dat het er dit najaar mogelijk meer worden.

García Hermida-van der Walle vindt dat het Europees Parlement tijdens de hoorzitting zijn tanden moet laten zien. "Genderbalans is een element in de afweging die we per kandidaat zullen maken, ook prestaties en ervaring nemen we mee." Voor de PVV ligt de focus niet op gender. "Geslacht gaat geen invloed hebben op stemgedrag", laat PVV-Europarlementariër Sebastiaan Stöteler weten.

Minder serieus genomen

Op 11 september gaat Von der Leyen langs bij het Europees Parlement. Verwacht wordt dat dan de voordrachten definitief worden. Tot die tijd is het dus aan Von der Leyen om de lidstaten te overtuigen om meer vrouwelijke kandidaten voor te dragen.

Als haar dat niet lukt, tast dat ook haar eigen positie aan. "In het verleden zagen we dat vrouwen die zich inzetten voor gendergelijkheid en daar niet in slagen minder serieus worden genomen", zegt universitair hoofddocent politicologie Mügge. "Ze worden dan beticht van identiteitspolitiek."

U wist het niet, maar het is vandaag officieel Benelux-dag. Met een symposium, een herdenkingspenning en een grensoverschrijdende vrachtwagencontrole wordt vandaag het 80-jarige bestaan van de Benelux Unie gevierd. Menigeen zal het verbazen dat de aloude samenwerking tussen Nederland, België en Luxemburg nog bestaat. Maar ze is springlevend, verzekert secretaris-generaal van de Unie Frans Weekers op Benelux-dag.

Den Haag, 4 oktober 1951. In de dierentuin, die nu niet meer bestaat, vindt een heuse Benelux-manifestatie plaats. Onder het toeziend oog van Kamerleden, ministers en de Belgische ambassadeur wordt een Benelux-vlag gehesen met de kleuren van België, Nederland en Luxemburg. Volledig officieuze symboliek, maar het zegt iets over de bevlogenheid bij sommigen rond de dan nog prille samenwerking.

De eerste douane-overeenkomst was toen zeven jaar oud. Het eerste verdrag tussen de regeringen van de drie landen, toen in ballingschap, werd in 1944 tijdens de Tweede Wereldoorlog getekend.

80 jaar later klinkt de naam Benelux voor veel mensen vooral als iets van vroeger. Niets is minder waar, benadrukt oud-staatssecretaris Frans Weekers, sinds vorig jaar de hoogste ambtenaar van de Benelux. Graag somt hij de verworvenheden op. "Zaken die nu vanzelfsprekend zijn. Vrij reizen. Verdwenen obstakels in het handelsverkeer. De Benelux was en is de perfecte proeftuin voor Europa."

Is die samenwerking inmiddels niet overvleugeld door die andere unie, de EU? Voor een deel wel, beaamt Hendrik Vos, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Universiteit Gent. "Als het gaat over geopolitiek, het klimaat of de organisatie van de economie, daarover wordt op hogere niveaus beslist. De Benelux is eigenlijk te klein om daar nog echt bakens te kunnen verzetten.'

Daarbij zijn er ook wel de nodige verschillen tussen de drie landen. "Je ziet dat België soms andere bondgenoten zoekt in Europa, en Nederland ook. Als het gaat om de begrotingsdiscipline bijvoorbeeld, waar België vaak meer op de Franse lijn zit en dat wat minder belangrijk vindt."

De Benelux is wel sterk op andere onderwerpen. "De drugsproblematiek in de grensregio bijvoorbeeld, of de uitdieping van de Westerschelde. Dat zijn thema's die vooral België en Nederland aangaan. En soms kan de Benelux een beetje voorop lopen. Dat is ook het imago dat de Benelux graag uitdraagt: wij zijn de pioniers en effenen het pad, en Europa zal later wel volgen. Soms is dat zo, soms ook niet."

In de begintijd werd de Benelux gezien als laboratorium voor Europese samenwerking:

"In 2008 liep het oude Benelux-verdrag af en stonden we voor de vraag: gaan we ermee door?", herinnert Weekers zich. "We hebben ervoor gekozen de samenwerking te verbreden. Inmiddels gebeurt dat op veel terreinen: energie, duurzaamheid, veiligheid, maar ook in het klein, zorgen dat boeren in de grensstreek hun vee over de grens kunnen beweiden."

Er is nog een reden om de Benelux te koesteren, vindt Weekers. "Internationale samenwerking is de laatste jaren niet meer zo vanzelfsprekend. We zien toenemende nationalistische tendensen. De Benelux is ook de waakvlam van Europa. Als die uitgaat, wordt de geiser niet meer warm."

De Benelux blijft op sommige terreinen voorop lopen. Agenten uit België of Nederland hoeven bijvoorbeeld sinds vorig jaar niet meer bij de grens te stoppen bij een politieachtervolging, iets dat eerder alleen mocht onder bepaalde omstandigheden. En korpsen hebben rechtstreeks toegang tot elkaars databanken.

Weekers: "Om gewapende diensten van een andere staat op jouw grondgebied toe te laten, dat is nogal wat. Dat vergt vertrouwen. Daaraan zie je hoe diep verankerd de samenwerking is."

Binnen Europa heeft de Benelux een speciale juridische status die het mogelijk maakt verder te gaan met samenwerken dan de rest van de EU. Maar hoe ver dan? Weekers: "Er is geen einddoel. Het Benelux-verdrag wordt iedere tien jaar stilzwijgend verlengd. Maar wat zeker is: alles gebeurt op basis van consensus. Als een van de lidstaten iets niet wil in Benelux-verband, dan gebeurt het niet."

Vos: "België, Nederland en Luxemburg liggen geografisch naast elkaar. Dat maakt dat we bijna onvermijdelijk wel gezamenlijk met problemen of uitdagingen geconfronteerd worden. De Benelux kan dan af en toe even zijn meerwaarde bewijzen. Ik zie het dan ook niet zo snel verdwijnen."

Het kabinet rekent zichzelf te rijk wat betreft de inkomsten die ze zullen krijgen bij het verhogen van de btw voor hotels. De btw op hotelovernachtingen gaat van 9 naar 21 procent, maar van de bijna één miljard euro die de overheid dacht hiermee op te halen, blijft er waarschijnlijk maar een derde over, zo heeft ABN Amro berekend.

De bank noemt de maatregel niet goed doordacht. Dat kan betekenen dat de extra belastinginkomsten flink kunnen tegenvallen.

Zakenreizigers

Volgens de berekeningen van het kabinet leidt een btw-verhoging tot een verwachte belastingopbrengst van ruim een miljard euro. Bij hotels en pensions zou de btw-verhoging leiden tot 910 miljoen euro extra inkomsten en bij overige logiesverstrekkers zou 302 miljoen euro kunnen worden opgehaald.

Bij de berekening is uitgegaan van een hotelomzet van 6,8 miljard euro in 2022, maar door de btw-verhoging zal dat waarschijnlijk dalen. Het kabinet rekent zelf op een daling met 6,75 procent.

De btw-verhoging leidt namelijk tot minder overnachtingen en dus minder winst en winstbelasting, zegt Stef Driessen, een van de onderzoekers van ABN Amro, tegen NOS Radio 1 Journaal. "Ook de winstbelasting van aanverwante sectoren zal teruglopen, zoals restaurants en vervoer."

Btw teruggestort

Naast deze schade, schrijft ABN Amro in de analyse, overschat het nieuwe kabinet mogelijk de inkomsten die het verwacht te behalen. In de berekeningen van de overheid wordt er volgens de bank onterecht van uitgegaan dat de btw-verhoging neerslaat op het hele bedrag van 6,8 miljard euro bij hotels.

Bijna de helft van de hotelgasten (40 procent) bestaat namelijk uit zakenreizigers, van wie de bedrijven de btw kunnen terugvorderen. "Het raakt met name hotels in de grensprovincies, zoals Limburg en Gelderland. Daar heb je relatief veel toeristische overnachtingen", zegt Driessen. "Vakantie in eigen land wordt duurder, waardoor een vakantie over de grens aantrekkelijker wordt."

Daarnaast komt 36 procent van de hotelomzet uit de verkoop van eten en drinken en uit aanvullende diensten. "Hotels behalen ook omzet uit de verhuur van zalen, parkeerplekken en voedingsmiddelen. De beoogde btw-verhoging raakt deze aanvullende omzetten niet", zegt Driessen. Hierdoor raakt de btw-verhoging in feite slechts 34,8 procent van de totale hotelomzet, berekent de bank.

De btw-verhoging resulteert volgens de bank in slechts 285 miljoen euro extra belastinginkomsten van hotels, een bedrag dat ver onder de verwachte opbrengst van 912 miljoen euro ligt.

Ministerie deelt conclusie niet

Het ministerie van Financiën spreekt het onderzoek tegen. "We hebben de berekening van ABN Amro niet ingezien, maar er is wel degelijk rekening gehouden met zakelijke reizen, aanvullende diensten en teruglopende winstbelasting van hotels", laat een woordvoerder desgevraagd weten.

Driesen zegt naast openbare CBS-cijfers ook te rekenen met gedetailleerde data uit de branche zelf. Die splitst de omzet van hotels ook uit naar herkomst, zoals zaalverhuur, eten en drinken of fietsverhuur. Dit zou het verschil in de berekening met het ministerie kunnen verklaren.

Goedemorgen! Het 80-jarige bestaan van de Benelux Unie wordt vandaag gevierd. En minister Brekelmans en staatssecretaris Tuinman presenteren hun Defensienota waarin zij hun plannen voor de komende jaren uit de doeken doen.

Eerst het weer: vanmorgen komt nog vrij veel bewolking voor, maar in de loop van de dag breekt vanuit het noordoosten de zon flink door. Als laatste in Zeeland. Het wordt maximaal 25 tot 29 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Rusland maakt met oude machines van het Nederlandse bedrijf ASML microchips, blijkt uit onderzoek van Trouw. Via tussenhandelaren in China worden reserveonderdelen geleverd om de machines draaiende te houden, meldt de krant. Het is niet duidelijk om hoeveel machines het gaat.

ASML laat weten zich aan de opgelegde sancties te houden en al jaren niets meer naar Rusland te verschepen. Microchips zijn essentieel voor de Russische oorlogsindustrie.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De Nederlandse rolstoelbasketbalsters hebben met grote moeite de halve finales van de Paralympische Spelen in Parijs bereikt. De ploeg van bondscoach Gertjan van der Linden won in de kwartfinales met 61-43 van Spanje.

Nederland, dat regerend paralympisch, wereld- en Europees kampioen is, geldt als absolute favoriet, maar had verrassend veel moeite met Spanje:

Fijne dag!

Met oude machines van het Nederlandse bedrijf ASML maakt Rusland microchips, schrijft Trouw op basis van eigen onderzoek. Vooral via tussenhandelaren in China komen Russische bedrijven aan reserveonderdelen om deze machines draaiend te houden. Microchips zijn essentieel voor de Russische oorlogsindustrie.

Eerder onthulde de onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur al dat microchips van Nederlandse fabrikanten door middel van sanctieomzeiling massaal in Rusland terechtkomen. Deze elektrische componenten worden teruggevonden in raketten, helikopters en drones waarmee Oekraïne wordt aangevallen.

Volgens Trouw beschikt Rusland ook over in Nederland gemaakte apparatuur om zelf chips mee te maken. Het is onduidelijk om hoeveel machines het precies gaat. Het in Veldhoven gevestigde ASML zegt tegenover de krant dat het zich aan de sancties houdt. Zo zegt het bedrijf al jaren niets meer naar Rusland te verschepen.

Niet allemaal gesanctioneerd

Uit opgevraagde douanegegevens zou blijken dat sinds het begin van de oorlog in Oekraïne minstens 170 reserveonderdelen voor ASML-machines Rusland zijn binnengekomen. Niet alle importerende Russische bedrijven staan volgens de krant op de sanctielijst. Als voorbeeld worden een bedrijf in Sint-Petersburg en een in Moskou genoemd.

Deze ondernemingen zouden via buitenlandse tussenhandelaren aan schaarse onderdelen komen. Dat zijn met name Chinese bedrijven, maar de krant noemt ook een Servisch bedrijf. De benaderde bedrijven beweren van niets te weten. De Servische eigenaar weet naar eigen zeggen niet waarom hij op de sanctielijst van de VS is geplaatst.

Geen geavanceerde chips

Rusland zou beschikken over ASML-apparatuur die stamt uit eind jaren negentig en begin jaren nul. Daarmee zijn geen geavanceerde chips te maken. Een Amerikaanse expert benadrukt dat ook deze relatief simpele chips belangrijk zijn voor de productie van oorlogsmaterieel.

Aanvankelijk zagen onderzoekers vooral hergebruikte Russische microchips terug in opengehaalde drones of raketten. Maar tegenwoordig duiken er steeds vaker nieuwere modellen op. Die zijn bijvoorbeeld gemaakt door Angstrem, een van de weinige chipfabrikanten die Rusland volgens de krant heeft. Uit aanbestedingsdocumenten van de Russische overheid zou blijken dat een dochterbedrijf tot voor kort over een ASML-machine beschikte.

Zo ontdekten we eerder hoe Nederlandse microchips ondanks sancties toch in Rusland terechtkwamen:

Wereldwijd wonen ruim 1,1 miljard vrouwen in een land waar de gendergelijkheid verslechtert of stagneert. Dat concluderen hulporganisaties in een jaarlijks rapport over gelijke rechten. Nederland scoort volgens de onderzoekers relatief goed, maar ook hier zou niet of nauwelijks sprake zijn van verbetering.

Voor de jaarlijkse SDG Gender Index zijn 139 landen met elkaar vergeleken. In bijna veertig procent van deze landen is de gendergelijkheid gedaald of gelijk gebleven; hier wonen bij elkaar ruim 1,1 miljard meisjes en vrouwen. Hierbij is de periode tussen 2019 en 2022 onderzocht.

Volgens het rapport wonen 850 miljoen vrouwen in een land waar de situatie als 'erg slecht' wordt gekwalificeerd. Ze krijgen bijvoorbeeld te maken met gedwongen zwangerschap en een verbod op onderwijs. Het gaat om 45 landen.

VN-doelstelling: gelijkheid in 2030

De onderzoekers vrezen voor een scenario waarin de gendergelijkheid er wereldwijd straks slechter voor staat dan voorheen. Volgens VN-doelstellingen moet in 2030 overal gelijkheid tussen vrouwen en mannen zijn bereikt. "Volgens de huidige trend wordt wereldwijde gendergelijkheid pas in de volgende eeuw bereikt", zeggen de onderzoekers.

Nederland is een van de 23 landen waar de situatie 'goed' is bevonden. Qua gelijke rechten staat Nederland wereldwijd op de zevende plek. De onderzoekers verwachten niet dat hier de komende zes jaar nog grote vooruitgang plaatsvindt. Voor vrouwen in Nederland is de gendergelijkheid min of meer al jaren hetzelfde gebleven.

Zwitserland, de nummer één, is de enige natie met de score 'erg goed'. Afghanistan is het land dat het slechtst scoort. Onder de Taliban hebben vrouwen en meisjes amper nog rechten, tot grote zorgen van mensenrechtenorganisaties.

Italië heeft een overeenkomst bereikt met de Europese Unie om de lucratieve vergunningen voor de exploitatie van stranden tot uiterlijk 2027 te verlengen. Daarmee wordt de eis van de EU ingewilligd om de sector open te stellen voor nieuwkomers.

De regering van premier Meloni zegt dat de openbare aanbestedingen in juni 2027 moeten beginnen. Ook belooft de regering om de strandtenthouders die hun bestaande vergunning straks verliezen te compenseren voor het mislopen van inkomsten.

Europese concurrentieregels

De Europese Commissie roept de Italiaanse overheid al sinds 2006 op de Europese concurrentieregels te respecteren als het gaat om de exploitatie van stranden. Zo blijven strandtenten vaak decennialang in de familie en zijn de stranden niet voor iedereen vrij toegankelijk. De strandtenthouders verdienen miljoenen, terwijl ze in verhouding een klein bedrag aan zogeheten pacht betalen.

De Italiaanse overheid ondernam tot voor kort weinig om zich aan de Europese regels te houden. Volgens de huidige wetgeving kunnen eigenaren investeren in hun strandtent met de garantie dat ze die investeringen in de loop der jaren kunnen terugverdienen. Ook wordt hun vergunning om een stuk strand uit te baten automatisch vernieuwd.

De afgelopen maanden voerde Brussel de druk op om de wetgeving aan te passen en kreeg daarbij steun van de Italiaanse Raad van State. De huidige situatie is niet wenselijk, oordeelde die.

Zorgen bij exploitanten

Vorige maand protesteerden Italiaanse strandtenthouders met een symbolische actie tegen de Europese regels. Voor 09.30 uur konden strandbezoekers geen parasol huren. Ook gingen de strandtenten in sommige delen van het land twee uur later open dan normaal.

De Italiaanse strandtenthouders maken zich al langere tijd zorgen over de Europese concurrentieregels. Ze stellen dat de strengere regels de ondergang van kleine ondernemer kan betekenen. Juist omdat de strandtenten meestal familiebedrijven zijn, is de kans volgens eigenaren groot dat ze uit de markt worden gedrukt door grote hotelketens die stukken strand willen exploiteren.

De Italiaanse kustwacht heeft in de buurt van het eiland Lampedusa zeven migranten uit zee gered nadat hun boot was omgeslagen. 21 andere opvarenden, onder wie drie kinderen, worden vermist. De kustwacht is met schepen en vliegtuigen naar hen op zoek.

De geredde migranten zijn Syrische mannen. Zij zeggen dat de boot waarop ze Italië probeerden te bereiken kapseisde toen het onderweg slecht weer werd. Daarna zou de boot nog enkele keren zijn omgeslagen.

De overlevenden werden aangetroffen in een drijvende, maar volgelopen boot. Een woordvoerder van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, noemt hun toestand op X "kritiek" en zegt dat ze familieleden verloren zijn. De kustwacht heeft de mannen naar Lampedusa gebracht.

De migranten waren afgelopen zondag vertrokken uit Libië. Volgens de UNHCR vertrok de boot waarschijnlijk vanuit de stad Sabratha, ten westen van de hoofdstad Tripoli. De vluchtelingenorganisatie zegt dat er ook Sudanezen aan boord waren.

Volgens de aan de VN verbonden Internationale Organisatie voor Migratie zijn er dit jaar al meer dan 2500 migranten om het leven gekomen of vermist geraakt bij pogingen om de Middellandse Zee over te steken.

De Amerikaanse regering beschuldigt Rusland van inmenging in de presidentsverkiezingen ten gunste van de Republikeinse kandidaat Donald Trump. De ministers van Justitie en Financiën kondigden sancties en aanklachten aan tegen medewerkers van het Russische staatspropagandakanaal RT, het vroegere Russia Today.

RT is sinds 2017 in de VS verboden, omdat het is bestempeld als "buitenlandse agent". Volgens de aanklacht hebben medewerkers van RT via stromannen 10 miljoen dollar betaald aan een bedrijf in de Amerikaanse staat Tennessee om online video's te maken die de Amerikaanse democratie ondermijnen.

Het niet nader genoemde bedrijf in Tennessee heeft volgens de Amerikaanse justitie sinds november circa 2000 video's geproduceerd. In één video kregen de VS en Oekraïne de schuld van de aanslag op een concertzaal in Moskou, in maart van dit jaar. Daarbij vielen meer dan honderd doden en gewonden.

Verborgen propaganda

Minister van Justitie Garland zei dat Moskou via verborgen propaganda probeert te bereiken dat Trump de verkiezingen wint van de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris. Bovendien zou Rusland erop uit zijn de steun voor Oekraïne te verminderen.

De aangeklaagde RT-medewerkers bevinden zich niet in de VS. maar in Rusland. RT reageert spottend op de aanklachten: "Drie dingen zijn zeker in het leven", zei een woordvoerder, "de dood, de belastingen en de bemoeienis van RT met de Amerikaanse verkiezingen".

Verfijnde technieken

Trump beschuldigt het Amerikaanse ministerie van Justitie op zijn beurt van pogingen om hem een verkiezingsnederlaag te bezorgen.

Volgens de Amerikaanse justitie gebruikt Rusland in toenemende mate verfijnde technieken bij zijn verkiezingsinmenging. Zo zou de Russische propaganda zich richten op specifieke groepen kiezers in de staten waar Republikeinen en Democraten elkaar weinig ontlopen.

Rusland probeerde volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten ook in 2016 en 2020 de verkiezingen ten gunste van Trump te beïnvloeden. In 2016 won hij van Hillary Clinton, in 2020 verloor hij van Joe Biden.

De Belarussische president Loekasjenko heeft gratie verleend aan dertig gevangenen die veroordeeld zijn voor "demonstratie-gerelateerde misdaden". Dat meldt de persdienst van Loekasjenko, die de actie omschrijft als "een humaan gebaar richting deze mensen." Het is niet duidelijk om wie het gaat. Wel is bekendgemaakt dat het 7 vrouwen en 23 mannen zijn. Het gaat vooral om ouders van minderjarige kinderen.

Het is de derde keer binnen een aantal maanden dat Loekasjenko gratie verleent aan politieke gevangenen. In totaal zijn sinds juli 78 gevangenen vrijgelaten, meldt mensenrechtenorganisatie Viasna. Nog zeker 1300 politieke gevangenen zitten vast. Daarnaast komen er nog steeds nieuwe politieke gevangen bij, schrijft de organisatie. In augustus werden meer nieuwe politieke gevangenen vastgezet dan dat er gevangenen gratie kregen.

Kort nadat het nieuws van de gratieverlening van Loekasjenko wereldkundig werd, deelde de mensenrechtenorganisatie dat er vijf nieuwe politieke gevangenen waren bijgekomen.

In augustus 2020 braken na de herverkiezing van Loekasjenko grootschalige protesten uit in Belarus. Honderdduizenden gingen de straat op nadat de oppositie en het Westen de verkiezingen als frauduleus hadden bestempeld. Tienduizenden inwoners werden gearresteerd.

Oppositieleider Tichanovskaja ontvluchtte het land en leeft sindsdien in ballingschap. Ze werd bij verstek veroordeeld tot vijftien jaar cel. Op X zegt ze opgelucht te zijn dat er dertig politieke gevangenen gratie hebben gekreten. "De onderdrukking blijft echter escaleren", schrijft Tichanovskaja.

In het voorjaar van 2025 zullen er nieuwe presidentsverkiezingen plaatsvinden in Belarus. Veel leden van de oppositie zijn in de afgelopen jaren vastgezet of naar het buitenland gevlucht. Ze zijn door een nieuwe wet uitgesloten voor deelname aan de verkiezingen.

Vorige maand stonden de Europese Unie, de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk in een gezamenlijke reactie stil bij de "vierde verjaardag van de frauduleuze presidentsverkiezingen". Ze riepen de Belarussische autoriteiten op om de bijna 1400 politieke gevangenen onmiddellijk vrij te laten en zeiden dat de onlangs aangekondigde sancties bedoeld waren om het regime van Loekasjenko ter verantwoording te roepen.

Loekasjenko verleende twee weken later gratie aan een aantal politieke gevangenen. De EU reageerde dat ze gezien hadden dat sommigen van de vrijgelaten gevangenen dringend medische hulp nodig hadden en riepen Belarus op om alle gevangenen adequate medische zorg te verlenen. Veel gevangenen reppen na hun vrijlating of het uitzitten van hun straf over praktijken van mishandeling en martelingen in de gevangenis.

Een van de prominentste politieke gevangenen in Belarus is oppositielid Maria Kolesnikova. Haar familie heeft al ruim 1,5 jaar lang geen contact met haar kunnen krijgen. Belarussische media citeren bronnen die zeggen dat ze "op elke mogelijke manier wordt gemarteld" en dat ze geen toegang heeft tot medische hulp. Volgens haar zus zou ze nog slechts 45 kilo wegen.

De Nederlandse krijgsmacht krijgt de komende jaren niet alleen weer de beschikking over tanks, er worden ook extra F35-straaljagers, gevechtshelikopters en fregatten gekocht. Dat staat in de Defensienota die morgen wordt gepresenteerd, bevestigen bronnen na een bericht van RTL Nieuws.

In totaal wordt er structureel 2,4 miljard euro geïnvesteerd in Defensie. Naast het nieuwe materieel wordt er ook veel munitie aangeschaft en wordt de Koninklijke Marechaussee, die de grensbewaking doet, versterkt.

Gisteren lekte al uit dat Nederland weer eigen tanks gaat aanschaffen van het type Leopard 2. Die werden dertien jaar geleden nog wegbezuinigd. Nu blijkt dus dat er ook extra F35's komen, anti-onderzeebootfregatten (ASW) en maritieme gevechtshelikopters (NH-90).

In het hoofdlijnenakkoord heeft de nieuwe coalitie afgesproken om 2 procent van het bruto nationaal product uit te geven aan Defensie. Daardoor is het budget enorm omhooggegaan.

De politie heeft vanmiddag een 31-jarige man uit Den Haag aangehouden voor het aanzetten tot een terroristisch misdrijf. Daarnaast wordt hij verdacht van groepsbelediging, omdat hij vorige week in een Haagse tram iemand uitschold voor "kankerhomo", dit filmde en ook zelf deelde.

Volgens de politie zou de man op Telegram hebben geschreven dat hij "een genocide aanval" wilde plegen "op een goed druk bezochte moskee". Bij het bericht over de aanval zou hij ook hebben geschreven: "Maar wil dat niet in m'n eentje doen. En niemand wil me joinen."

Video in tram

Ook is tegen de man aangifte gedaan om het incident in de tram, schrijft Omroep West. De verdachte, die een relatief nieuwe vlogger is met ruim 10.000 volgers op zijn YouTubekanaal, schold vorige week donderdag een trampassagier uit voor "kankerhomo". Een omstander die ingreep kreeg daarna te horen: "Door mensen zoals jij worden deze demonen geaccepteerd".

De verdachte plaatste het filmpje, dat massaal werd gedeeld, zelf online. Op die manier kon hij door de politie worden herkend. Voor dit voorval is hij formeel niet aangehouden, volgens de politie omdat iemand voor een dergelijk vergrijp niet in voorarrest mag worden geplaatst. "Hij zal daar wel over verhoord worden."

De man wordt verdacht van opruiing tot een terroristisch misdrijf, groepsbelediging en belediging met een discriminatoir aspect.

Ophef

De video leidde op sociale media tot ophef. Volgens Omroep West werd er niet alleen woedend gereageerd, maar was er ook veel lof voor de passagier die het voor de jongen opnam. Onder meer VVD-fractievoorzitter Dilan Yesilgöz complimenteert de helper. "Be that guy. Letterlijk opstaan en opkomen voor een ander. Wat een voorbeeld", schreef ze op X.

Weinig technologieën ontwikkelen zich zo snel als kunstmatige intelligentie (AI). Dat merken ze ook in het onderwijs. De Algemene Onderwijsbond pleit voor duidelijke landelijke richtlijnen omdat er nog te weinig bewustzijn is over de risico's van die snelle ontwikkeling. Zo is er de dreiging dat techbedrijven invloed krijgen op lesstof en bestaat de kans dat gevoelige data op straat komen te liggen.

Maar docenten merken ondertussen dat ze bijna niet meer om AI heen kunnen. Zij zien ook de kansen. Niels de Leeuw, levensbeschouwingdocent, kwam voor het eerst in aanraking met AI toen hij profielwerkstukken ging begeleiden. Die bleken niet altijd meer door studenten zelf geschreven te zijn, maar door een AI-chatbot als ChatGPT.

'Vet probleem'

De Leeuw: "Je hebt heel weinig middelen om het te tackelen en het is moeilijk om te herkennen. Als die werkstukken een wassen neus worden, heb je wel een vet probleem." Hij zag zelfs hoe AI-werkstukken een verdienmodel werden. "Ik ken verhalen over leerlingen die met betaalde accounts andere leerlingen helpen om opdrachten te genereren."

En dus ging hij zich samen met een aantal andere docenten verdiepen in AI. Hij las studies en richtlijnen van universiteiten in Cambridge en Leuven en maakte een richtlijn voor zijn school. "Er was in Nederland nog weinig over te vinden, maar internationaal wel."

De Leeuw was niet de enige die het laatste jaar geconfronteerd werd met de keerzijde van ChatGPT in de klas. "Kunstmatige intelligentie is een enorm ding", zegt ook docent geschiedenis Marco van Vemde. Hij past inmiddels regelmatig zijn opdrachten en lessen aan: "We laten sommige opdrachten bijvoorbeeld met pen en papier schrijven omdat leerlingen anders ChatGPT gebruiken."

Spannender

Toch is Van Vemde niet per se negatief over kunstmatige intelligentie in de klas. "We hebben ook een opdracht waarbij we met de klas gaan kletsen met oud-premier Willem Drees. We laten een chatbot zich voordoen als Drees en leerlingen kunnen hem dan in de chat vragen stellen over zijn leven. Op die manier kan je de les interessanter maken, maar je leert leerlingen ook hoe je ermee om moet gaan."

Hij gebruikt generatieve AI ook om zijn lessen voor te bereiden. "Stel ik moet een toetsvraag maken over de Verlichting. Dan voer ik de vraag in ChatGPT in om te kijken wat voor soort antwoord ik krijg. Ik kan op basis daarvan mijn vraag verbeteren of verduidelijken."

Ook De Leeuw is ondanks zijn strijd tegen AI-werkstukken niet per se kritisch over chatbots als ChatGPT. "Ook zonder ChatGPT was het plagiaatbeleid op school niet waterdicht. Het grote voordeel is dat ik mijn lessen spannender en beter kan maken met hulp van ChatGPT."

Moeite met verandering

Zo laat hij ingewikkelde teksten vertalen, zodat ook leerlingen in de onderbouw ze kunnen gebruiken. "Laatst heb ik een heel interessant artikel in het Amerikaanse blad Wired over AI vertaald naar B2 Engels. Dan heb ik een hele actuele interessante tekst die ik na controle kan voorleggen. Het alternatief is vaak dat ik een oude en achterhaalde tekst uit het archief moet gebruiken."

Koen Buiter ziet als projectleider onderwijsvernieuwing bij scholenkoepel Openbaar Onderwijs Groningen veel vragen over AI voorbijkomen. "AI is voor scholen echt heel ingrijpend. Van het genereren van teksten en afbeeldingen tot het maken van hele profielwerkstukken. Er is zo veel mogelijk en leerlingen gebruiken AI vaak ongemerkt."

Toch ziet hij dat veel docenten en scholen nog niet staan te springen om er les over te geven of het in te zetten. "Zeker in het voortgezet onderwijs zie je ook docenten die weinig ruimte voor verandering voelen. Bijvoorbeeld een docent die denkt: ik geef al jaren goed les. Ik ga dat echt niet omgooien vanwege de komst van generatieve AI."

Werkdruk

Volgens Buiter is het ontbreken van tijd een probleem. "Het lastige met AI is dat je echt basiskennis moet hebben om een betekenisvol gesprek te hebben over hoe je het in je onderwijs kan gebruiken. Dan moet je het ook nog op een doordachte manier in je onderwijs integreren." De tijd om dat te doen hebben docenten vaak niet, ziet Buiter.

Hij vindt de richtlijnen waar de Algemene Onderwijsbond voor pleit een goed idee. "Maar die moeten dan wel heel actief geüpdatet worden. De ontwikkeling van AI gaat zo snel, dat het al snel gedateerd raakt."

Tijdgebrek is iets dat docent Nederlands Aruna Hoofs herkent. "De werkdruk bij ons is hoog. Ik ben in eerste instantie bezig met de orde van de dag", zegt ze. Zij ziet wel het belang van AI. Dat houdt vooral in dat ze haar leerlingen probeert bewust te maken van de risico's en minder bezig is met de mogelijkheden. "We kijken bijvoorbeeld naar gegenereerde foto's, dan vraag ik ze of de foto echt is of niet. Ik leer ze kritisch kijken."

Bang dat leerlingen op grote schaal teksten laten genereren door ChatGPT is ze overigens niet. "Als ze iets inleveren dat niet bij de leerling past, dan weet ik dat meestal wel."

Met de aankomende aanschaf van vijftig eigen tanks gaat een langgekoesterde wens van Defensie in vervulling. Niet langer hoeven tanks geleaset te worden van het Duitse leger. Experts zeggen dat de tanks nog altijd nodig zijn, ook met de komst van explosieve drones op het slagveld.

"Gezien de verslechterde veiligheidssituatie sinds 2022 is het van wezenlijk belang dat onze krijgsmacht verder wordt versterkt", zei oud-minister van Defensie Ollongren al in februari. Daarin sprak zij al over de aanschaf van vijftig tanks, maar ze zei ook dat het nieuwe kabinet daarover een besluit moest nemen. Dat is nu gebeurd; morgen volgt de officiële aankondiging.

Bijdrage aan NAVO

"Je moet dit vooral zien als een bijdrage aan de NAVO-capaciteit", zegt Peter Wijninga van The Hague Center for Strategic Studies (HCSS), die stelt dat deze tanks maar ten dele ter verdediging van Nederlands grondgebied gebruikt kunnen worden. "Natuurlijk kan je offensieve acties plegen met tanks in het kader van verdediging, maar je kunt ze niet langs de grens zetten en dan denken dat er niemand doorheen komt."

Steeds vaker worden drones ingezet in conflicten, maar oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif zegt dat de tanks nog altijd een belangrijke functie hebben. "Zonder mis je op het land offensief vermogen naar de tegenstander. In mijn tijd als commandant waren er gevechten met de Taliban in Afghanistan en als je met tanks kwam, stopte het gevecht. We noemden de tank het grootste beschermingsmiddel."

Leopard-tanks

Hoewel het nog niet naar buiten is gebracht, is het vrijwel zeker dat de tanks die Nederland koopt Leopard 2 A8-tanks zijn, tanks die in Duitsland worden geproduceerd. Wijninga: "Die hebben betere bescherming dan hun voorgangers, maar hun gebruik is eigenlijk alleen nuttig als je heer en meester bent in het luchtruim. Anders zijn ze zeer kwetsbaar vanuit de lucht."

De Kruif denkt dat dat in de praktijk wel meevalt. "Alle moderne Europese tanks beschikken over anti-dronesystemen en zijn heel erg gericht op bescherming van de bemanning. Dat is echt een verschil met Russische tanks: Europese tanks zijn 60.000 kilo, terwijl Russische tanks zo'n 40.000 kilo wegen."

Volgens hem overleven tankbemanningen in Europese tanks daardoor vaker aanvallen dan hun Russische tegenhangers. "En je kunt de tanks daarna repareren. Bij Russische tanks vliegt de koepel er bij een luchtaanval af en komt de bemanning eerder om."

Ollongren stelde in januari dat de vijftig nieuwe tanks en het bemannen en het onderhoud ervan jaarlijks tussen de 260 en 315 miljoen euro zal kosten.

Wijninga: "Daar is alles bij opgeteld: de salarissen, de exploitatie, het onderhoud, de opleidingscapaciteiten en alles wat gebruikt wordt bij oefeningen." Hij erkent dat het "een flink prijskaartje" is. "Maar als je de capaciteit van het leger geloofwaardig wil hebben, moet je ook het onderhoud op orde hebben en dat kost geld."

Nederland werkt intensief samen met de Duitsers. Dat land bestelt honderd nieuwe tanks. Zowel De Kruif als Wijninga verwacht dat het grootste deel van de Nederlandse tanks in Duitsland komt te staan, omdat daar meer ruimte is om te oefenen.

Duitse tanks

In de tijd dat Nederland door bezuinigingen geen eigen tanks had, maakten Nederlandse militairen gebruik van Duitse tanks die in Duitsland stonden. De Kruif en Wijninga schatten in dat er nu ook een aantal tanks bij de landmachtkazerne in Amersfoort gestationeerd wordt, zodat nieuw tankpersoneel kan worden opgeleid.

Naast de plannen voor de aanschaf van nieuwe tanks, wordt morgen waarschijnlijk ook bekendgemaakt dat Nederland twee nieuwe Patriot-luchtverdedigingssystemen aanschaft en extra helikopters. Wijninga zegt deze keuzes te begrijpen: "Maar ik denk dat we ook flink moeten investeren in drones en cyberveiligheid. Ik ben benieuwd wat daarover in de plannen staat."

Bij een schietpartij op een middelbare school in de Amerikaanse staat Georgia zijn zeker vier doden gevallen. Twee scholieren en twee docenten werden doodgeschoten door een schutter. Een 14-jarige leerling is aangehouden, zo hebben de autoriteiten bekendgemaakt.

Negen gewonden zijn naar het ziekenhuis gebracht. Geen van hen verkeert in levensgevaar. Het motief van de schutter is nog onduidelijk. De 14 jarige Colt Gray is de enige verdachte in het onderzoek. Hij zal volgens het volwassenenstrafrecht worden berecht.

'Doodsbedreigingen'

Volgens krant The Washington Post was de FBI een jaar geleden getipt over de vermoedelijke dader. Gray zou doodsbedreigingen hebben geuit. De destijds 13-jarige jongen en zijn vader waren ondervraagd, maar er werd geen reden gezien voor een arrestatie.

Na de eerste melding van de schietpartij op de Apalachee High School in Winder gisteren, werd de campus hermetisch afgesloten. Leerlingen van de school renden naar een nabijgelegen sportstadion om in veiligheid te komen.

In de omgeving gingen andere scholen uit voorzorg op slot. Op beelden van nieuwszenders was te zien hoe een grote politiemacht zich verzamelde op het terrein. Kort na de schietpartij werd de verdachte gearresteerd.

Scholen vaker doelwit

In de Verenigde Staten zijn scholen geregeld het doelwit van schietpartijen. Tot 11 juli registreerde CNN dit jaar 35 schietpartijen op scholen, waarbij zeventien doden vielen. De beschieting in Georgia was de eerste van het nieuwe schoolseizoen.

De zoveelste domper. Zo zien omwonenden het nieuws dat Schiphol toch minder hoeft te krimpen van het kabinet dan eerder bedoeling was.

Waar de vorige minister van Infrastructuur Harbers in eerste instantie inzette op stevige krimp, wordt die door de huidige minister Madlener afgezwakt. Volgens hem is het effect van eerder aangekondigde maatregelen groter dan verwacht.

De grootste zorg van omwonenden zit hem in de geluidshinder. Volgens Madlener hoeft er minder gekrompen te worden om die hinder voldoende terug te dringen. "Krimp is niet het doel, geluid reduceren is het doel. En dat halen we hier", zei de minister. "Daarom ben ik blij en vind ik het ook goed nieuws voor de omwonenden dat we een forse geluidsreductie kunnen bereiken."

Omwonenden en de gemeente Amsterdam zien dit juist niet als goed nieuws. "Met dit besluit kiest deze minister de kant van grote vervuilers KLM en Schiphol, en niet van al die mensen die wakker liggen door de vliegtuigherrie", zegt Sijas Akkerman van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland. "Tegen beter weten in gaat deze minister mee met de loze praatjes van de luchtvaartlobby."

Akkerman denkt dat de maatregelen minder geluidsreductie opleveren dan de minister verwacht.

"Er zijn al zo lang twijfels over wat er over zou blijven van de plannen en nu mogen er toch weer meer vluchten. Het is de zoveelste domper", zegt Matt Poelmans. Hij is als bewonersvertegenwoordiger lid van de Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS). "Stille vliegtuigen bestaan niet."

Wat de MRS betreft, moet er vooral op de overstappers worden bezuinigd. Poelmans: "Die zorgen voor twee keer zoveel vluchten en dus ook twee keer zoveel overlast. Zij moeten namelijk voor een overstap sowieso een keer landen en gelijk erna opstijgen. En voor de retourvlucht nog een keer."

Ook Khadija Arib, voorzitter van de MRS, zegt dat de verontwaardiging groot is. "Er is wél geluisterd naar de luchtvaartbranche, maar niet naar de omwonenden", zegt de oud-Kamervoorzitter.

"Er zit geen waarborging in voor de omgeving en de maatregelen zijn veel te vrijblijvend. Er is nog steeds geen 'fair balance' tussen belangen van omwonenden en die van de luchtvaart. Ondanks een uitspraak van de rechter én alle hinder die er nu al is, mag Schiphol doorgroeien."

De uitspraak waar Arib aan refereert is van maart dit jaar. Toen oordeelde de rechter dat de staat de belangen van omwonenden jarenlang niet genoeg heeft meegenomen in besluiten over de luchthaven. De officiële wetten over Schiphol komen uit 2008. Sindsdien is Schiphol flink gegroeid en werd de bijkomende geluidshinder gedoogd. De rechter heeft dus nu gezegd dat de Staat zich binnen een jaar aan de officiële regels moet houden.

'Letterlijk wakker liggen'

"Schiphol is te ver gegroeid, tegen de afspraken in", zegt Poelmans, "Dus moeten ze terug naar 400.000 per jaar, en dan kunnen we daarna kijken naar wat mogelijk is. De gemeente Amsterdam steunt ons hierin." De gemeente Amsterdam is deels aandeelhouder van de luchthaven en wil ook krimp.

Hester van Buren, wethouder Schiphol, vindt het een enorme teleurstelling voor omwonenden: "Ik kan mij voorstellen dat zij hier letterlijk wakker van liggen. Een verdere afzwakking van de krimp van het aantal vliegbewegingen is niet in het belang van de omwonenden van Schiphol en het klimaat. Deze koerswijziging strookt ook niet met de toekomstvisie die wij hebben als aandeelhouder en buurgemeente." Van Buren wil snel in gesprek met het kabinet.

Met haar reactie raakt Van Buren ook aan de zorgen die naast geluidshinder spelen rond Schiphol: de hoge stikstofuitstoot rond de luchthaven, de natuur eromheen die onder druk staat en de woningbouw in gemeentes als Amstelveen, die hierdoor niet kan uitbreiden. Wat de afzwakking van de krimp daarvoor gaat betekenen, kwam vandaag niet aan de orde.

Bij een schietpartij in Dinteloord is vanmiddag een man gewond geraakt. Volgens Omroep Brabant was het slachtoffer na het incident met de auto naar een tankstation gereden om hulp te zoeken.

De politie kreeg rond 13.30 uur een melding van een schietincident aan de Steenbergseweg. Wat er precies is gebeurd, wordt onderzocht. Volgens de politie heeft het slachtoffer medische hulp gekregen.

Een medewerker van het tankstation zegt tegen Omroep Brabant dat een gewonde man vanmiddag om hulp vroeg. "Hij zei dat hij in zijn knie geschoten was. Hij bleef in zijn auto zitten", zegt ze. "Mijn baas kwam vervolgens met een verbandkoffer. Er lag een bloedbad naast de auto." Waar de man is beschoten, weet ze niet. "Niemand wist wat er aan de hand was."

'Het bloed spoot uit zijn knie'

Pieter Vlamings, de eigenaar van het tankstation, ving het slachtoffer samen met een klant op. "Het bloed spoot uit zijn knie", zegt hij. "We hebben de wond proberen te stelpen. Maar als je het aan de ene kant dichthield, kwam het er aan de andere kant weer uit."

Met zijn tweeën hebben ze de wond dichtgehouden tot de hulpdiensten kwamen. De man is daarna naar het ziekenhuis gebracht.

De politie heeft het tankstation enkele uren afgezet voor onderzoek. Ook eigenaar Vlamings heeft geen idee waar de schietpartij was. Wel hoorde hij het slachtoffer diverse keren bellen. "Ik dacht alleen maar, hier wil ik niks mee te maken hebben."

Mogelijk tienduizenden mensen hebben jarenlang een te hoge of te lage arbeidsongeschiktheidsuitkering gekregen. Uitkeringsinstantie UWV gaat verdiepend onderzoek doen naar fouten die zijn gemaakt in het berekenen van de WIA (Wet Inkomen naar Arbeidsvermogen). Dat bevestigt een woordvoerder aan de NOS na berichtgeving in het AD.

Van een WIA-uitkering kun je onder voorwaarden gebruik maken als je langer dan twee jaar ziek bent en daardoor niet of minder kunt werken. "Het is pijnlijk dat we fouten maken", laat het UWV weten. "Het is een ingrijpend moment in het leven van mensen. Je verwacht dan van ons dat wij een goede beoordeling doen en de juiste uitkering geven."

UWV-bestuurder Johanna Hirscher zegt dat de uitkeringsinstantie al jaren onder druk staat om de WIA uit te voeren. "We krijgen al jaren elk jaar meer aanvragen." Volgens haar heeft het UWV "ontzettend veel aandacht om mensen die een aanvraag doen op tijd te kunnen helpen. We hebben te weinig aandacht gehad voor de kwaliteit van onze berekeningen".

Het UWV zegt geen cijfers te kunnen geven over hoeveel fouten er gemaakt zijn. De uitkeringsinstantie verwacht in december klaar te zijn met het onderzoek. Daarna zal de instantie contact opnemen met mensen.

Het UWV heeft wel een team gevormd waar mensen zelf naartoe kunnen bellen om te controleren of de berekening van hun uitkering klopt. Dat team zit vanaf morgenochtend klaar.

Minister Van Hijum

Minister van Sociale Zaken Van Hijum zegt "erg geschrokken te zijn van de vele fouten in de beoordelingen van het UWV". Hij zegt snel een verbeterplan van het UWV te willen om de fouten te herstellen en herhaling te voorkomen. "Dit heeft veel te lang kunnen voortduren."

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft hij dat er sinds 2020 een "substantieel aantal onjuistheden aangetroffen" is bij de WIA-uitkeringen. "Ondanks de kanttekening dat het beeld nog niet volledig is, kan niet worden uitgesloten worden dat tienduizenden uitkeringen niet correct zijn vastgesteld."

Van Hijum schrijft dat het uitgangspunt is dat "mensen waar nodig mogelijk alsnog de uitkering krijgen waar ze recht op hebben." Ook schrijft hij dat er wordt gekeken in welke gevallen er uitkeringen moeten worden teruggevorderd. Hij zegt daarnaast dat het nog niet uit te sluiten is dat sommige fouten al gecorrigeerd zijn doordat mensen bezwaar hadden aangetekend.

Terugbetalen

Wanneer mensen te veel hebben ontvangen door een fout van het UWV hoeven ze het in principe niet terug te betalen, zegt een woordvoerder van het UWV. Maar als mensen redelijkerwijs hadden kunnen weten dat ze te veel geld kregen moet daar wel extra goed naar gekeken worden, zegt de instantie.

Al eerder dit jaar kwam aan het licht dat de wijze waarop het UWV tot de arbeidsongeschiktheidsbeoordelingen komt onder de maat was.

Het UWV noemt de berekening van de uitkeringen "bijzonder complex". De organisatie zegt dat de afgelopen jaren de opbouw van het loon veranderd is, waardoor het lastiger geworden is goed en snel de uitkering vast te stellen. Volgens het UWV gaf dit veel druk op de organisatie en medewerkers.

Zorgen bij FNV

Vicevoorzitter Kitty Jong van vakbond FNV laat weten bezorgd te zijn om de mensen die hierdoor zwaar zijn benadeeld. "Die moeten zo snel mogelijk fatsoenlijk gecompenseerd worden." Daarvoor is 2025 te laat, vindt de vakbond. Daarnaast vraagt de FNV zich af er niet ook mensen zijn die een volledige afwijzing hebben gekregen op hun aanvraag, terwijl ze daar wel recht op hadden.

"Wat we moeten voorkomen, is weer een affaire waarbij de mensen die zelf geen fouten gemaakt hebben de dupe worden van een uitkeringsinstantie", zegt Jong.

Het Europese landbouwbeleid moet dringend op de schop. Dat adviseren bijna dertig vertegenwoordigers van uiteenlopende clubs, afkomstig uit onder meer boeren- natuur- en consumentenorganisaties en de wetenschap.

Ze willen dat EU-subsidies voor een veel groter deel bij boeren belanden die de inkomenssteun echt nodig hebben. Nu ontvangen vooral de grootste boerenbedrijven die subsidies.

De afgelopen maanden kwamen de organisaties bij elkaar op verzoek van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Het overleg begon in januari, toen in de hele EU boze boeren de straat op gingen.

Ook in Brussel kwamen duizenden boeren op trekkers protesteren tegen de in hun ogen doorgeschoten gevolgen van de Green Deal. Onder die deal vallen de plannen van de EU om als eerste continent ter wereld in 2050 klimaatneutraal te zijn. Onder druk van de demonstraties versoepelde de Europese Commissie eerdere eisen aan boeren.

'Gezamenlijke visie'

De protesten liepen regelmatig uit de hand. In een poging de gemoederen te bedaren, startte Von der Leyen de gesprekken met alle vertegenwoordigers van de sector. "We voelen allemaal dat de verdeeldheid en de polarisatie op het terrein van landbouw toeneemt", zei de Commissievoorzitter bij de aftrap.

Doel van het overleg was met een gezamenlijke visie voor de toekomst van de landbouw en voedselsector te ontwikkelen.

Een succesvolle strategie, lijkt het. Vanmorgen presenteerde Von der Leyen de uitkomsten van de zogenoemde "strategische dialoog over de toekomst van het EU-landbouwbeleid". Het verstrekkendste voorstel is het advies om de basis van de EU-landbouwsubsidies te veranderen.

Nu nog krijgen boerenbedrijven met de meeste hectares grond het overgrote deel van de subsidies. Daardoor komt ongeveer 80 procent van de bijna 400 miljard euro bij de 20 procent grootste bedrijven terecht. Dat is niet eerlijk, vinden de organisaties. In hun advies pleiten ze voor steun aan boeren die de subsidie het meest nodig hebben.

'Compromissen onvermijdelijk'

Op die manier hopen de vertegenwoordigers de zo nodige verduurzaming van de landbouw- en voedselketen meer te stimuleren. Ook zou die op deze manier competitiever en winstgevender worden, waardoor ook kleinere boeren een beter inkomen zouden krijgen.

De Commissievoorzitter is dankbaar voor de unanieme adviezen van de club. "Het is heel belangrijk het gepolariseerde debat achter ons te laten en het wederzijdse vertrouwen vast te houden", zei ze.

"Vanwege de tegengestelde belangen zijn compromissen onvermijdelijk", schrijven de deelnemers. Daarbij mag wat hen betreft geen kostbare tijd verloren gaan. "De tijd voor verandering is nu", is het eerste van tien politieke uitgangspunten die in het stuk staan.

"Deze breed gedragen voedselvisie biedt een stevige basis voor toekomstig landbouw- en milieubeleid in Europa met perspectief voor jonge boeren en tuinders. Het helpt ons om weer vanuit een visie naar de wereld te kunnen kijken, zodat we de huidige problemen in Nederland op kunnen lossen", zegt Gerben Boom, vicevoorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt.

Niet bindende adviezen

Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Wageningen Universiteit, was een van de deelnemers aan het overleg. Voor haar is het cruciaal dat de adviezen een goede wetenschappelijke basis hebben.

"Wetenschappelijke onwaarheden zijn benoemd en het stuk is zo goed mogelijk gebaseerd op feiten. De rol van de wetenschap is door alle partijen aan tafel, hoe verschillend ook, als belangrijk genoemd." Ze "put moed" uit het gegeven dat onomwonden gesteld wordt dat de landbouw dringend moet verduurzamen.

De adviezen zijn niet bindend. Eerder beloofde Von der Leyen wel dat ze de aanbevelingen wil gebruiken als leidraad voor een nieuwe visie op landbouw en voedselvoorziening. Ze wil die binnen honderd dagen na het van start gaan van de nieuwe Europese Commissie wil presenteren, vermoedelijk in het eerste kwartaal van volgend jaar.

Influencers zien steeds vaker haatcomments voorbijkomen op hun socialemediaprofielen. Dat blijkt uit een rondvraag van NOS Stories onder zestig grote influencers.

Het gaat hierbij om reacties onder video's en foto's die mensen plaatsen die onaardig zijn en soms ook ronduit discriminerend, racistisch of homofoob.

"Ik denk dat ik wel tientallen van zulke berichten per dag krijgt", zegt Julia Verschuur, goed voor bijna 700.000 volgers op TikTok. Ze is inmiddels gewend geraakt aan nare berichten, maar toen ze begon met video's maken, had ze er veel last van. "Ik dacht: wat overkomt me nou?"

Waarom zou je zulke reacties plaatsen? NOS Stories sprak met twee jongens die dit wel eens doen:

De impact van zo'n comment is groot. Niet alleen op influencers, maar ook op jongeren die niet bekend zijn. "Ik voelde me gewoon echt onveilig", zegt Sterre (18). Ze plaatste een video op TikTok waar op de achtergrond een regenboogvlaggetje te zien was. "Kankerhomo", kreeg ze vervolgens te lezen.

"En iemand stuurde ook een doodsbedreiging." Sindsdien plaatst Sterre nauwelijks meer beelden met haar gezicht op sociale media uit angst voor meer negatieve reacties.

Onderzoeker Koen Kros keek voor Movisie naar de impact van online haat op jongeren. "Sommigen zeiden dat haatcomments niets met hen deden, anderen geven juist aan meer depressieve klachten en negatieve emoties te hebben. Ze trekken zich vaker terug, niet alleen online, maar ook offline."

Zijn algoritmes het probleem?

De toename zou te maken kunnen hebben met nieuwe algoritmes van TikTok en Instagram, zegt socialemedia-expert Kirsten Jassies. "Je komt online steeds vaker content tegen van accounts die je niet volgt. Dan krijg je dus ook vaker dingen te zien die je niet leuk vindt. Dat zou kunnen verklaren waarom er meer negatieve reacties zijn."

TikTok bevestigt dat deze algoritmes ertoe kunnen leiden dat er meer negatieve reacties te zien zijn. "Zeker wanneer content gekoppeld is aan een bepaalde niche, bijvoorbeeld queer-content", zegt een woordvoerder.

"Mensen reageren eerder op posts die ze boos maken, dan op posts die ze leuk vinden", legt mediawetenschapper Linda Duits, verbonden aan de Universiteit Utrecht, uit.

Zij ziet dat haatcomments ook steeds normaler worden. "Hoe meer je ze ziet, hoe meer je het normaliseert. Je wordt aangestoken met wat er om je heen gebeurt."

Wat wordt er tegen gedaan?

Socialemediaplatformen geven aan dagelijks comments te verwijderen. Daarvoor volgen ze hun eigen 'community-richtlijnen'. TikTok heeft in het eerste kwartaal van dit jaar bijna een miljard reacties verwijderd. Dat komt neer op 1,6% van alle comments.

TikTok en ook YouTube wijzen op de tools die gebruikers hebben om zélf comments te verwijderen, of niet toe te laten. Instagram reageerde niet op vragen van NOS Stories.

Of die richtlijnen en tools genoeg zijn? "Belangrijk is dat mensen gaan beseffen dat er gevolgen zijn", zegt sociaalwetenschapper Duits. Ze pleit voor een sociale norm waarbij haatcomments ontoelaatbaar zijn, dus ook strafbaar zijn. "Dat kan in de rechtbank, maar we kunnen 'sociaal straffen'. Net zoals dat je boze blikken krijgt als je zit te bellen in een restaurant."

Haatcomments hebben in het verleden al eens tot rechtszaken geleid. Zo vervolgde het OM in 2020 twee mannen. Zij plaatsten discriminerende reacties onder een AT5-livestream over Keti Koti, de jaarlijkse herdenking van de afschaffing van de slavernij.