Miljarden voor Tata Steel, maar hoe haalbaar is de vergroening?
Al jaren wordt erover gepraat, maar gisteravond is er dan eindelijk een stap gezet in de verduurzaming van Tata Steel. Daarover hebben demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei en het staalbedrijf voorlopige afspraken gemaakt.
Het hele project mag wat kosten. De schatting is dat er in totaal 6,5 miljard euro nodig is, waarvan 2 miljard subsidie aan het bedrijf in IJmuiden. Hiermee proberen het kabinet en Tata staalproductie in Nederland te houden.
Werknemers hebben opgelucht gereageerd op de afspraken. "Dit plan is zeker een steun in de rug," zegt Cynta Groos van de Ondernemingsraad van Tata. "In diverse Facebookgroepen las ik reacties van mensen die blij zijn dat we verder kunnen. Het heeft al veel te lang geduurd, maar het is nog niet te laat."
Tegelijkertijd maakt vakbond FNV zich wel zorgen om een aangekondigde reorganisatie waarbij 1200 banen zouden verdwijnen. "Voor veel medewerkers is de toekomst bij het bedrijf onzeker. Bij zo'n grootschalige transformatie heb je juist iedereen keihard nodig. Neem je nu afscheid van zo veel mensen, dan vertraag je de verduurzaming alleen maar", zegt Cihan Lacin, bestuurder van FNV Metaal.
Te veel staalHoe dan ook staat Tata voor een enorme opgave. Deze zomer publiceerde hoogleraar macro-economie Roel Beetsma samen met een collega een analyse over het verdienmodel van Tata Steel in economenvakblad ESB. Hun conclusie toen: het verdienmodel van Tata is zwak.
Die conclusie staat wat hem betreft nog altijd overeind. Hij twijfelt of Nederland wel de juiste plek is voor de fabriek. Wereldwijd wordt er op dit moment te veel staal geproduceerd, zegt Beetsma tegen de NOS. "Dat komt omdat veel landen de productie subsidiëren, terwijl wereldwijd de vraag naar staal afneemt."
De staalproductie in Nederland kan maar moeilijk concurreren met andere landen. Dat komt onder meer door de hoge energiekosten. Die leiden ertoe dat Tata momenteel verlies draait, waarbij de Amerikaanse importheffingen van 50 procent het bedrijf ook hard raken. 12 procent van de productie gaat naar de Verenigde Staten.
Uitstoot TataTata Steel is een grote vervuiler in Nederland. Tata stoot jaarlijks 12,6 megaton CO2 uit. In de nieuwe plannen moet de CO2-uitstoot in stapjes omlaag:
De hoop is dat hiermee de totale Nederlandse CO2-uitstoot 5 procent minder zal worden.
Demissionair minister Hermans wil dat Tata verduurzaamt om zo de CO2-uitstoot naar beneden te brengen. Ook is het bedrijf belangrijk voor de economie en de werkgelegenheid.
Beetsma twijfelt of Tata, ook na verduurzaming, als een gezond bedrijf kan draaien in Nederland. Het vergroenen van de staalproductie maakt het niet goedkoper voor Tata. Staal maken met gas of waterstof is vooralsnog duurder dan met kolen.
Op eigen benen staanAls zwaarwegend argument voor het steunen van Tata, noemt Hermans ook de zogenoemde strategische autonomie van Europa. Oftewel, Europa moet op eigen benen staan. Wereldwijde spanningen leggen bloot dat Europa sterk afhankelijk is van andere landen voor belangrijke grondstoffen.
Zo moet Europa ook zelf staal blijven maken, benadrukken momenteel veel Europese leiders. De vraag is of Nederland daarvoor het beste land is, zegt hoogleraar Beetsma. Ook binnen Europa zijn er landen waar 'groen' staal goedkoper gemaakt kan worden. Zo wekt Spanje veel zonne-energie op en kunnen ze in Zweden goedkoop energie produceren door middel van waterkracht.
"Nederland heeft niet de beste papieren door dure stroom", zegt Beetsma. "Dan heb je niet alleen steun nodig voor het ombouwen van de fabriek, maar ook jarenlange subsidie voor groene energie." Ook helpt de drukte op het Nederlandse elektriciteitsnet niet mee, legt Beetsma uit. Dat gaat ten kosten van de ruimte voor andere bedrijven.
Positiever beeldUit onderzoek van oud-minister Hans Wijers en bankier Frans Blom, dat vorig jaar verscheen, blijkt juist een positiever beeld van de toekomst van Tata Steel. Zij noemen de gunstige ligging van het bedrijf aan de Noordzee met een eigen haven. Waarmee Tata ook toegang heeft tot groene energie van windparken op de Noordzee. Daarmee kan groen waterstof worden geproduceerd, zeggen zij.
Hun rapport was de basis waarop het kabinet verder met Tata in gesprek is gegaan over de toekomst.