Europese leiders zijn tevreden over de Oekraïnetop in het Witte Huis vannacht. De Oekraïense president Zelensky sprak na afloop van een positief gesprek en noemde het "de beste ontmoeting" die hij ooit met president Trump gehad had. Een schril contrast met het gebekvecht waar een eerder bezoek nog mee eindigde.
De leiders hopen snel vervolgstappen te kunnen zetten op weg naar vrede in Oekraïne. Daarvoor zou er binnen enkele weken al een gesprek tussen Zelensky en de Russische president Poetin moeten volgen. President Trump kondigde aan daar vannacht al meteen met het Kremlin over te hebben gebeld.
"Aan het einde van de gesprekken heb ik president Poetin gebeld om voorbereidingen te treffen voor een ontmoeting, op een nader te bepalen locatie, tussen presidenten Poetin en Zelensky", schreef Trump op Truth Social. "Daarna volgt dan een trilateraal gesprek, met mijzelf erbij."
'Ontmoeting op korte termijn'
De Duitse bondskanselier vertelde dat Trump het gesprek met de Europese leiders zo'n 40 minuten onderbrak om Moskou te bellen. Volgens hem wordt ernaar gestreefd om binnen twee weken een ontmoeting te regelen tussen Poetin en Zelensky. De Franse president Macron had het zelfs over een ontmoeting binnen enkele dagen.
Het Kremlin hield vannacht de boot daarover nog af. Topadviseur Oesjakov zei dat Rusland "ervoor openstaat om de gesprekken op te schalen naar een hoger niveau", maar wilde het nog niet hebben over een bijeenkomst van de presidenten. Wellicht koerst Moskou eerst nog aan op gesprekken op ministerieel niveau.
De Russische terughoudendheid drukte de stemming in Washington niet. "Ik moet bekennen dat ik niet wist welke kant dit op zou gaan", zei Merz achteraf. "Maar mijn verwachtingen zijn overtroffen." Ook NAVO-chef Rutte sprak van een "erg succesvolle dag in Washington."
Dit zijn een aantal video's vanuit het Witte Huis:
De leiders zouden het ook grotendeels eens zijn geworden over veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Hoewel Rutte achteraf zei dat er nog geen concrete plannen waren om militairen in te zetten, berichtte Trump later dat Europese landen daarin het voortouw zullen nemen en de VS een coördinerende rol zal spelen.
Rutte noemde die toezegging een doorbraak. De plannen voor veiligheidsgaranties moeten deze week worden uitgewerkt, meldden verschillende leiders na de ontmoeting in het Witte Huis. Rutte en andere leiders spraken de afgelopen dagen wel meermaals over garanties die lijken op artikel 5 van de NAVO, waarin staat dat een aanval op één land geldt als een aanval op allen.
Veiligheidsgaranties blijven nog wel een heikel punt, omdat Rusland het onacceptabel vindt als er militairen van NAVO-landen in Oekraïne worden gestationeerd.
Staakt-het vuren of vredesakkoord?
Er blijven ook twijfels over de intenties van de Russen. Zo noemde de Finse president Stubb Poetin "niet te vertrouwen" en gaf bondskanselier Merz aan dat hij betwijfelt of Poetin het aandurft om met Zelensky in gesprek te gaan. De Franse president Macron uitte zijn twijfels of Poetin wel vrede wil. "Zijn uiteindelijke doel is zoveel mogelijk gebied te veroveren, om Oekraïne te verzwakken." Macron stelde na de bijeenkomst dat als onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne mislukken, er zwaardere sancties aan Rusland moeten worden opgelegd.
Zelensky zei dat hij geen voorwaarden stelt voor een ontmoeting, omdat die alleen maar tot extra vertraging leiden. Wel zei hij dat hij zich niet kan voorstellen dat er onderhandelingen worden gevoerd zonder een staakt-het-vuren. Poetin wilde daar tot nu toe niet aan, omdat hij stelt dat Oekraïne de gelegenheid krijgt zich te hergroeperen als zijn militaire druk wegvalt.
Trump liet zich de afgelopen tijd afwisselend uit over de noodzaak van een staakt-het-vuren. Na de Alaskatop was hij het eens met Poetin dat er meteen ingezet kan worden op een permanent vredesakkoord, omdat "bestanden het nooit lang volhouden". Hoewel hij dat nu herhaalde tegen Zelensky, zei hij na overleg met de Europese leiders dat "wij allemaal natuurlijk het liefst een onmiddellijk staakt-het-vuren willen terwijl er gewerkt wordt aan een vredesakkoord."
Grondgebied
Zelensky zei na het overleg dat hij lang met de Amerikaanse president had gesproken over Oekraïens grondgebied. Hij had zelfs nog een stevige discussie over de kaarten van het Witte Huis waarop volgens hem verkeerde frontlinies stonden afgebeeld, maar hij haastte zich te zeggen dat het meningsverschil in goede harmonie was verlopen.
NAVO-chef Rutte stelde dat dit onderwerp verder niet besproken is in de bijeenkomst waar ook de Europese leiders bij aanwezig waren. Dit onderwerp zou pas ter tafel moeten komen wanneer er een ontmoeting plaatsvindt tussen Rusland en Oekraïne. Rutte onderstreepte dat grondgebied pas ter sprake kan komen als er veiligheidsgaranties voor Oekraïne zijn.
Samenvattend keek de Britse premier Starmer positief terug op het ingelaste topoverleg. Hij noemde de doorbraak over veiligheidsgaranties en concrete beweging richting vervolgstappen "precies waar hij op uit was". "Ik ben tevreden dat we dat bereikt hebben."