Aggregator

Op de kalender is het hoogzomer, maar overal in Nederland staat de heide alweer in bloei. Heidevelden kleuren vroeger dan gebruikelijk dieproze tot paars.

Zelfs Staatsbosbeheer toont zich verbaasd over wat er nu gebeurt. "Ik dacht: goh, nu al? Normaal is het inderdaad pas half of eind augustus dat de heide echt paars begint te worden", zegt boswachter Manon van Wesel bij Omrop Fryslân.

Vroeger was de bloei van de hei de eerste aankondiging van de herfst. Midden augustus begon het. Als de -r in de maand kwam was de bloei van de hei op z'n hoogtepunt. Maar door klimaatverandering kruipt de bloei steeds een stukje verder naar voren.

Op de Veluwe bijvoorbeeld bloeide de hei in 2022 ook al vroeger dan normaal. Een ontwikkeling die al jaren aan de gang is, concludeerde de Veluwse boswachter Imke Boerma toen. De enige uitzondering op de reeks was het jaar 2018 toen de zomer zo droog verliep dat de heide helemaal niet tot bloei kwam.

Paarse lappendeken

Maar dit jaar is de natuur er heel vroeg bij. Op het Mandeveld bij het Friese dorp Bakkeveen bijvoorbeeld zijn de paarse kleuren al duidelijk zichtbaar. "Het speelt al enkele weken", zegt boswachter Van Wesel. "Toen kwam het al langzaam in bloei. Dan zie je nog niet overal heel duidelijk, maar die paarse lappendeken heeft natuurlijk een aanloop."

"Het was lange tijd ontzettend nat, het zou goed kunnen dat de plant het daar goed op doet", vervolgt ze. "Helemaal nu we de afgelopen jaren veel last hebben gehad van langdurige droogte. Daar kreeg de heide een flinke knauw van."

Staatsbosbeheer bereidt zich voor op veel dagjesmensen, want bloeiende heide trekt altijd veel bezoekers.

De grote vraag is of de hei ook blijft bloeien, nu de plant al zo vroeg tot wasdom komt. Normaal staat er ongeveer een maand voor de bloei. Maar dit jaar kan het alle kanten op, zegt Van Wesel.

Misschien dat de uitbundige bloei ook snel weer voorbij is. "Dat zou wel kunnen. Want het kost de plant ook energie om in bloei te staan. Dat kan-ie maar een bepaalde periode doen", aldus de boswachter. "Maar het kan ook zomaar langer aanhouden, dat is allemaal afhankelijk van verschillende factoren. Als het te lang warm en droog wordt, kan een plant weer snel uitdrogen."

De NOS vermoedt dat OpenAI en Midjourney beelden van Nederlandse makers hebben gebruikt om AI-modellen te trainen. De publieke omroep komt tot die conclusie na eigen onderzoek. Volgens de NOS hebben de techbedrijven mogelijk inbreuk gepleegd op het auteursrecht.

Het is niet onwaarschijnlijk dat premier Schoof met een handjevol ambtenaren en een stapel verhuisdozen over een maand op straat staat. Op 31 augustus verstrijkt de harde deadline van burgemeester Van Zanen van Den Haag en moeten het Torentje en het ministerie van Algemene Zaken (AZ) op het Binnenhofcomplex leeg zijn. Als dat niet zo is, volgt een dwangsom van 100.000 euro per week.

De kans op brand op het Binnenhof, waar een grootschalige renovatie aan de gang is, is zo groot dat Van Zanen uitstel van de verhuizing tot de kerst niet accepteert. Als vergunningverlener bepaalt de gemeente wie waar mag werken in de stad.

Hoekje van het complex

Hoe komt het dat een tijdelijke verplaatsing van een klein ministerie nog steeds niet is geregeld? Drie jaar geleden al vertrokken de Eerste en Tweede Kamer en de Raad van State van het Binnenhof. Maar in een hoekje van het complex, vlak bij het museum het Mauritshuis, wordt nog steeds doorgewerkt.

De gemeente snapt er weinig van. Volgens Van Zanen hebben de ambtenaren van toenmalig premier Rutte en het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) veertien jaar de tijd gehad om zich voor te bereiden. "Kom op zeg, veertien jaar! Als het zo belangrijk is, regel het dan."

Kijk hier naar een gesprek met burgemeester Van Zanen:

Is er in de periode-Rutte door het ministerie genoeg gedaan om de deadline deze zomer te halen? Het ministerie van Algemene Zaken wil niet ingaan op vragen hierover en verwijst naar een korte schriftelijke verklaring. Daarin staat dat de oorzaak ligt bij "zowel de fysieke veiligheid als staatsgeheime informatie, die raakt aan de nationale veiligheid die moet worden gewaarborgd".

Gehechtheid aan het Torentje

Het lukt dus niet om de computers met staatsgeheimen van Algemene Zaken op tijd en veilig aan te sluiten op de alternatieve locatie die het Rijksvastgoedbedrijf 3,5 jaar geleden al heeft aangewezen: het gebouw waarin onder andere het ministerie van Economische Zaken huist.

De boodschap is: we willen wel, maar we kunnen niet. Verder is er al veel personeel verhuisd (naar het gebouw van Binnenlandse Zaken) en gaat de ministerraad naar het Catshuis, staat in de verklaring.

In Den Haag gaat het verhaal dat de gehechtheid van oud-premier Rutte aan het Torentje een van de oorzaken is van het huidige probleem. Ook daar wil het ministerie niets over zeggen. Maar verschillende Haagse bronnen herkennen het beeld dat de ex-premier in elk geval geen vaart heeft gezet achter dit project.

Rutte heeft zich er niet persoonlijk mee bemoeid, zo zeggen bronnen tegen de NOS. De ambtenaren voerden de gesprekken, ook met het Haagse stadhuis. Maar dat overleg met Algemene Zaken verliep vaak stroef. De ambtenaren van Rutte bleven pittige eisen stellen aan de veiligheid van hun werkomgeving, wat het proces niet versnelde.

Waterkokers verboden

Maar hoe kan het dat op de alternatieve locatie in Den Haag nog geen veilige werkplek klaar is? Het Rijksvastgoedbedrijf geeft hierover geen nadere informatie. "Het is heel complex", aldus een woordvoerster, die spreekt over een "samenspel" tussen gebruiker (Algemene Zaken) en de eigenaar (Rijksvastgoedbedrijf). Die zwijgzaamheid komt ook door het juridische getouwtrek met de gemeente.

De harde opstelling van de gemeente heeft het Rijksvastgoedbedrijf overvallen, valt af te leiden uit de stellige aankondiging vorige week dat de premier nog wel een paar maanden kon blijven. Maar onverwacht is het nee van Van Zanen niet, aldus zijn woordvoerder.

Waarschuwende brandweerrapporten liggen er al jaren en alle mogelijke extra brandveilige maatregelen zijn al genomen. Er worden logboeken bijgehouden, er zijn alternatieve vluchtroutes en waterkokers zijn vanwege het ontstekingsmechanisme verboden in het Torentje en het ministerie.

Zeer brandbaar materiaal

Het acute probleem is het toegenomen brandgevaar. In de Eerste en Tweede Kamer wordt volop gerenoveerd en om schade te voorkomen is op veel plekken houten bekisting aangebracht, een zeer brandbaar materiaal.

Vluchtroutes zijn geblokkeerd vanwege de bouw. Stel dat een brand overslaat naar het nabijgelegen Mauritshuis en De Stier van Paulus Potter of Het meisje met de parel van Johannes Vermeer in vlammen opgaat? Op het stadhuis moeten ze er niet aan denken.

De kans is groot dat Van Zanen bij zijn besluit blijft, ook omdat hij in de gemeenteraad van links tot rechts, van coalitie tot oppositie, wordt gesteund. Gelijke monniken, gelijke kappen, is het gevoel dat leeft. Waarom moet een huurder bij een renovatie op tijd zijn huis uit en de premier niet?

Toch hebben Algemene Zaken en het Rijksvastgoedbedrijf nog hoop. "We willen er alles aan doen om dit tot een goed einde te laten komen", aldus de woordvoerster van die laatste partij. De instantie is bezig met een schriftelijke reactie die binnen twee weken klaar moet zijn. Dan zal duidelijk worden of premier Schoof en zijn handjevol ambtenaren echt hun biezen pakken.

Xbox heeft de release van fantasy-rpg Avowed uitgesteld naar 18 februari 2025. Gamers krijgen op die manier volgens Xbox meer tijd om hun backlog bij te benen. Er zullen nieuwe gameplaybeelden van het spel te zien zijn op de aankomende Gamescom-beurs in Keulen.

Bij een terroristische aanslag op het populaire Lido Beach Hotel en het bijbehorende strand in de Somalische hoofdstad Mogadishu zijn zeker 32 doden gevallen en meer dan zestig mensen gewond geraakt.

Verwacht wordt dat het aantal slachtoffers nog zal oplopen. In de chaos die ontstond, was niet meteen duidelijk waar slachtoffers naartoe zijn gebracht.

Volgens de politie zijn vijf aanvallers doodgeschoten. Terreurbeweging Al-Shabaab heeft de verantwoordelijkheid opgeëist via zijn eigen radiozender.

De aanval begon gisteravond toen een terrorist zichzelf opblies bij de ingang van het hotel. De overige vijf aanvallers probeerden het hotel binnen te komen, maar schoten ook in de richting van het strand, waar op dat tijdstip veel lokale bewoners wandelden en groepjes mensen in het zand zaten. De politie is tot in de vroege ochtend in een schotenwisseling met de aanvallers verwikkeld geweest.

Ooggetuige Omar vertelt over wat hij precies zag:

Paniek

Iemand die de man die zichzelf opblies enkele ogenblikken voor dat gebeurde in een bomvest zag lopen, zegt tegen persbureau AP dat bij die explosie enkele van zijn vrienden zijn omgekomen of gewond zijn geraakt. "Meteen daarna begon het schieten, iedereen was in paniek, het was onduidelijk wat er precies aan de hand was. Ik zag gewonden en doden op de grond liggen." Hij zei erbij dat mensen probeerden beschutting te zoeken of weg te vluchten.

Een ooggetuige die de avond met vrienden doorbracht in het hotel zegt tegen persbureau DPA dat hij aan zijn arm gewond is geraakt bij de beschietingen en dat een vriend zwaargewond is geraakt aan zijn hoofd en in levensgevaar verkeert. Er brak volgens hem paniek uit in het hotel en op het strand. "Iedereen begon te rennen voor zijn leven."

Op beelden op sociale media is te zien dat mensen in paniek wegvluchten van het strand, terwijl anderen bloedend en schreeuwend in het zand liggen. Op de achtergrond zijn schoten te horen. De hulpdiensten konden aanvankelijk niet bij de slachtoffers komen, omdat er nog werd geschoten.

Het duurde uren voor mensen zekerheid kregen over het lot van familie of vrienden.

Al-Shabaab terug

Na jaren van geweld en aanslagen was het weer wat rustiger in Mogadishu. De islamitische terreurbeweging Al-Shabaab controleert nog wel andere delen van het land, maar was verdreven uit de Somalische hoofdstad. Mensen durfden weer naar het strand te gaan.

Maar de laatste maanden laait het geweld weer op met aanslagen op overheidsgebouwen en op hotels of restaurants waar mensen er een westerse levensstijl op nahouden, buiten het zicht van islamisten. Zo vielen er vorige maand elf doden bij een aanslag tijdens de EK-finale voetbal.

Uitgeverij THQ Nordic en ontwikkelaar Gunfire Games hebben een nieuwe Darksiders-game aangekondigd. De bedrijven hebben een korte teasertrailer gepubliceerd, maar deelden verder geen details. Het is niet duidelijk wanneer het spel zal uitkomen.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie en de Federal Trade Commission hebben een rechtszaak tegen TikTok aangespannen. De autoriteiten claimen dat TikTok een wet heeft geschonden die de privacy van kinderen moet waarborgen. TikTok ontkent de beschuldigingen.

De Amerikaanse rockband Aerosmith stopt met optreden vanwege stemproblemen van frontman Steven Tyler. Dat heeft de band, bekend van hits als Dream On en Walk this Way, bekendgemaakt op sociale media.

De 76-jarige Tyler - echte naam Steven Victor Tallarico - liep vorig jaar september ernstige schade op aan zijn stembanden, met bloedingen als gevolg. Aerosmith was toen net begonnen aan een afscheidstournee door de Verenigde Staten en Canada, die oorspronkelijk tot begin komend jaar zou duren. De band moest door Tylers stemproblemen al meerdere concerten annuleren en stopt nu dus helemaal met optreden.

Tyler werkte maandenlang aan zijn herstel, schrijft de band. "We hebben hem zien worstelen, ondanks de hulp van het beste medische team aan zijn zij. Helaas is duidelijk dat een volledig herstel van zijn stemproblemen niet mogelijk is. Daarom hebben we, als goede vrienden, het hartverscheurende en moeilijke, maar noodzakelijke besluit genomen om te stoppen."

'Dream On' van Aerosmith, dat in 1973 uitkwam:

De rockgroep werd in 1970 opgericht in Boston. De samenstelling wisselde een paar keer, maar het grootste deel van de tijd bestond de band uit Steven Tyler (zang), Joe Perry (gitaar), Tom Hamilton (bas), Joey Kramer (drums) en Brad Whitford (gitaar). De band bracht vijftien studioalbums uit en werd in 2001 opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame in Cleveland.

In het bericht op sociale media bedankt de band de fans. "Sommigen van jullie reizen al vanaf het begin met ons mee en jullie zijn de reden dat we rock-'n-rollgeschiedenis hebben geschreven. Het is de eer van onze levens geweest dat onze muziek onderdeel werd van jullie leven."

Beschuldigd van seksueel wangedrag

Tyler werd de afgelopen jaren meerdere keren beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. In februari wees een Amerikaanse rechter een misbruikzaak af omdat de vrouw, die zei in de beginjaren van de band door de frontman te zijn gebruikt, volgens de rechter te lang gewacht met het aanklagen van Tyler.

Er loopt nog wel een andere misbruikzaak tegen de zanger, waarin de aantijging is dat Tyler in de jaren 70 een destijds 16-jarige meisje seksueel heeft misbruikt. Tyler heeft de beschuldigingen altijd ontkend.

De Amerikaanse staat Hawaï heeft een schikking getroffen van 4 miljard dollar (3,66 miljard euro) met slachtoffers en nabestaanden van de natuurbranden van vorig jaar die via de rechtbank een schadevergoeding eisten. Dat meldt de gouverneur van het eiland, Josh Green.

Onder meer elektriciteitsbedrijf Hawaii Electric was aansprakelijk gesteld voor de natuurbranden die ontstonden en aan meer dan honderd mensen het leven hebben gekost.

Vuur kon zich snel verspreiden

Op 8 augustus is het precies een jaar geleden dat de verwoestende natuurbranden uitbraken op het eiland Maui. Orkaan Dora raasde zo'n 800 kilometer ten zuiden van Hawaï. Door de harde wind waaiden tientallen stroompalen om. Hawaii Electric zou hebben verzuimd om de stroom uit te schakelen toen er sprake zou zijn van de zeer harde wind.

Ook wist het bedrijf dat de struiken en grassen onder de palen in brand konden vliegen en het vuur zich door de droogte extreem snel zou verspreiden. De natuurbranden legden de historische plaats Lahaina van 13.000 inwoners bijna volledig in de as. In totaal kwamen meer dan honderd mensen om het leven.

In totaal zijn er meer dan 600 rechtszaken aangespannen naar aanleiding van de natuurbranden. Onder meer ook tegen de staat Hawaï en de gemeente Maui.

Inwoners van Hawaï vertelden na de branden hoe zij slechts minuten hadden om te vluchten:

De overeenkomst tussen de partijen moet nog officieel worden vastgelegd. Gouverneur Green zegt in een verklaring dat er nu een principeakkoord is bereikt en dat de partijen de definitieve schikkingsovereenkomst naar verwachting snel zullen tekenen.

Hij hoopt de overeenkomst te kunnen teken voor 8 augustus, de dag dat de natuurbranden worden herdacht. Daarna moeten de uitbetalingen volgen.

Het lijkt er sterk op dat de AI-modellen van OpenAI en Midjourney om afbeeldingen te genereren zonder toestemming zijn getraind met beelden van Nederlandse makers. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en wordt bevestigd door vier experts. Daarmee hebben de techbedrijven mogelijk inbreuk gemaakt op het auteursrecht.

OpenAI wilde niet inhoudelijk reageren op het onderzoek, maar verwees onder meer naar de mogelijkheid voor beeldmakers om bezwaar te maken. Midjourney heeft niet gereageerd op onze vragen.

Gele jurk

Voor het onderzoek vroegen we de AI-modellen afbeeldingen te genereren in de stijl van verschillende bekende Nederlandse beeldmakers, onder wie Erwin Olaf, Eddy van Wessel en Dick Bruna. Daarbij vroegen we enkel om de stijl na te bootsen, zonder verdere aanwijzingen.

Daarbij kwamen telkens karakteristieke eigenschappen van bekende werken naar voren. Zo genereerden de AI-modellen afbeeldingen van vrouwen in een gele jurk, net zoals in een fotoserie van Erwin Olaf.

In het geval van Eddy van Wessel ontstonden er zwart-witafbeeldingen van oorlogsgebieden, scènes waar de fotograaf om bekendstaat. Ook werden afbeeldingen van Nijntje gegenereerd toen we om een afbeelding in de stijl van Dick Bruna vroegen. De rechthebbenden van Bruna geven geen toestemming om die afbeeldingen in dit artikel te gebruiken.

Opvallend is dat het maken van afbeeldingen in de stijl van bepaalde artiesten met DALL-E van OpenAI (het bedrijf achter ChatGPT) soms wordt geweigerd, omdat het in strijd is met hun voorwaarden. Door het opnieuw te proberen in een ander tabblad lukt het echter vaak alsnog.

De NOS legde de resultaten voor aan vier experts op het gebied van AI: Evangelos Kanoulas en Efstratios Gavves van de Universiteit van Amsterdam, Olya Kudina van de TU Delft en Noelle Cicilia van Brush AI. Zij zeggen allemaal dat hoewel het niet met 100 procent zekerheid te zeggen is, het er zeer sterk op lijkt dat de AI-modellen zijn getraind op de Nederlandse werken.

"Het gaat hier om een heel generieke omschrijving", zegt Kanoulas van de UvA. "Toch zijn de AI-modellen in staat om alleen op basis van iemands naam een associatie te maken met bijvoorbeeld een gele jurk."

Cicilia benadrukt dat een AI-model niet zelf creatief is. "Generatieve AI-modellen proberen slechts de data waarop ze zijn getraind zo goed mogelijk na te bootsen of te reproduceren."

"Als werken beschermd zijn, wordt een schending van het auteursrecht over het algemeen vrij snel aangenomen als iemand ermee aan de haal gaat", zegt Mirjam Elferink, advocaat intellectueel eigendomsrecht bij Elferink & Kortier.

Maar er is een uitzondering voor het verzamelen van openbare gegevens, legt Elferink uit. Deze uitzondering geldt bijvoorbeeld voor wetenschappelijke instellingen. Maar ook commerciële partijen kunnen hiervan gebruikmaken zolang rechthebbenden geen expliciet bezwaar hebben gemaakt: de zogeheten opt-out.

Voor de werken van Dick Bruna en Eddy van Wessel is er gebruikgemaakt van zo'n opt-out, waardoor mogelijk sprake is van een schending van het auteursrecht. Bij Erwin Olaf is dat niet het geval, zegt Shirley den Hartog, die nu zijn werk beheert: "We hebben voor zijn overlijden besproken dat het juist heel mooi zou zijn als mensen over de hele wereld met zijn werk bezig blijven."

Niet op de hoogte

"Het is goed om te weten dat de uitzondering op het auteursrecht in de wet is gekomen voordat deze AI-tools publiekelijk toegankelijk werden", zegt advocaat Elferink. Dat leidt volgens haar nu tot onduidelijkheid over de toepassing ervan op het trainen van AI-modellen.

"Het jammere is dat er in Nederland vooralsnog geen rechtszaken over dit onderwerp zijn geweest, waardoor de rechter zich nog niet over dit vraagstuk heeft kunnen uitspreken." In de Verenigde Staten lopen meerdere rechtszaken hierover tegen zowel OpenAI als Midjourney. Er zijn nog geen uitspraken.

Hanneke Holthuis, jurist bij beeldrechtenorganisatie Pictoright, vertelt dat veel beeldmakers niet bekend zijn met deze "kronkel van het auteursrecht". Niemand hield er volgens haar rekening mee dat opeens AI-modellen getraind zouden worden met publiekelijk beschikbare werken: "Je kan niet verwachten dat iemand een voorbehoud maakt voor iets wat op dat moment nog niet bestaat."

Opt-out

De Europese AI-wet, die sinds deze maand van kracht is, lijkt aan te sluiten bij de opt-outsystematiek. Beeldmakers moeten aangeven dat ze hun opt-outrecht willen gebruiken, techbedrijven moeten vervolgens transparant zijn over hoe modellen zijn getraind en kunnen aantonen dat ze geen inbreuk maken op auteursrecht.

Het probleem met opt-out is dat deze eigenlijk moet worden toegepast voordat AI getraind wordt met het werk, zegt Holthuis. "Eenmaal getraind, is het voor een AI-systeem moeilijk om specifieke data te 'ontleren'. Dit betekent dat werken die niet onder een opt-out zijn gepubliceerd voordat de AI werd getraind, mogelijk onomkeerbaar zijn gebruikt." Nederlandse beeldmakers kunnen op optoutnow.ai aangeven dat ze hun opt-outrecht willen gebruiken.

Goedemorgen! In Amsterdam varen tachtig boten mee in de Canal Parade en in Sneek beginnen de zeilwedstrijden tijdens de Sneekweek.

Eerst het weer: later in de ochtend ontstaan in de oostelijke helft van het land buien, mogelijk met een enkele klap onweer. In de middag en avond kan ook elders een bui vallen. De temperatuur ligt tussen de 22 en 24 graden. De wind is met kracht 2 tot 4 zwak tot matig en komt uit het westen.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

In het Verenigd Koninkrijk zijn vrijdag opnieuw rellen uitgebroken in de nasleep van de steekpartij in Southport. In de stad Sunderland in het noordoosten van het land raakten betogers slaags met de politie. Drie agenten raakten gewond en moesten naar het ziekenhuis, acht betogers zijn gearresteerd.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De Nederlandse BMX'ster Manon Veenstra heeft verrassend zilver gewonnen op de Olympische Spelen. In Parijs moest ze alleen de Australische favoriet Saya Sakakibara voor zich dulden. Laura Smulders, die in 2012 in Londen brons pakte, eindigde als vierde.

Fijne dag!

Bij een uitslaande brand in een woning van een zorginstelling in het Zeeuwse Arnemuiden is vannacht een 52-jarige vrouw om het leven gekomen.

In de instelling waren vannacht negen mensen aanwezig: acht bewoners en een medewerker die nachtdienst had. Een bewoonster overleed door de brand, drie mensen raakten zodanig gewond dat ze naar het ziekenhuis moesten. Vijf mensen konden ter plekke worden nagekeken door ambulancemedewerkers. Zij werden opgevangen in de buurt.

De brandweer rukte tegen 03.45 uur uit voor de brand aan het Bultengat in Arnemuiden. De brand woedde volgens een woordvoerder van de veiligheidsregio in de garage van een twee-onder-een-kapwoning waarin de cliënten van de zorginstelling wonen, en veroorzaakte korte tijd veel rook. Rond 04.30 uur meldde de brandweer dat het vuur was gedoofd.

De brand is vermoedelijk veroorzaakt door een storing in een koelkast. Dat laat de politie weten na onderzoek. "Er is in ieder geval geen sprake van een misdrijf", aldus de politie.

De buurt is geschrokken door de brand. "Het grijpt wel in hier in de buurt, ja", zegt buurman Jo Kodde tegen Omroep Zeeland. "Ik zag veel rook. En hier ook vlammen in het zijgebouw", zegt hij terwijl hij naar de zwartgeblakerde garage van de woning kijkt.

Burgemeester Marcel Fränzel van Middelburg laat in een korte verklaring weten mee te leven. "Mijn gedachten gaan uit naar de nabestaanden van het slachtoffer, de cliënten die gewond zijn geraakt en alle overige betrokken." De gemeente houdt maandagavond een bijeenkomst voor bewoners van Arnemuiden.

Het weekend van Kamala Harris staat in het teken van een belangrijke keuze. De Democratische presidentskandidaat hakt de knoop door over haar running mate: wie wordt vicepresident als zij president wordt? Het antwoord wordt waarschijnlijk dinsdag gepresenteerd, heeft Harris' campagne al laten doorschemeren.

Gewoonlijk heeft een kandidaat maanden om zich op deze keuze voor te bereiden, nu moest het in enkele weken gebeuren. Harris heeft volgens insiders daarom haar selectie teruggebracht naar vijf mannen - want ja, het zijn allemaal mannen - die ze dit weekend zal spreken. Drie van hen worden door Amerika-watchers als kansrijk gezien.

Josh Shapiro

Een van de grootste kanshebbers is de 51-jarige Josh Shapiro, sinds 2022 gouverneur van Pennsylvania, een cruciale swing state die in 2020 door Democraat Biden werd gewonnen. Sinds zijn aantreden scoort hij hoog in populariteit, onder meer door zijn snelle optreden toen vorig jaar een belangrijke verkeersbrug instortte.

Zijn populariteit kan Harris helpen om enkele noordoostelijke staten te veroveren, maar in de rest van de VS is Shapiro vrij onbekend. Voor het affiche zou Shapiro wel een interessante keuze zijn: als Harris wint, krijgen de Verenigde Staten niet alleen hun eerste vrouwelijke president, maar ook de eerste Joodse vicepresident.

Wel zou een keuze voor Shapiro tot verdeeldheid kunnen leiden binnen de Democraten. De gouverneur is uitgesproken in zijn steun voor Israël en reageerde fel op studentenprotesten voor Gaza. Dit levert hem kritiek op van de linkerflank van de partij. Ook bestaat het risico dat belangrijke kiezersgroepen, zoals jongeren of islamitische Amerikanen, hem dit kwalijk nemen.

Mark Kelly

Een bekendere naam voor veel Amerikanen is Mark Kelly. De 60-jarige senator uit Arizona is de oudste kanshebber, maar wel degene met de minste politieke ervaring: daarvoor was hij gevechtspiloot en astronaut.

Kelly profileert zich sterk op een belangrijk thema voor de Democraten: wapenwetten. Zijn vrouw, voormalig politicus Gabby Giffords, werd in 2011 bij een moordaanslag in haar hoofd geraakt. Zij en twaalf anderen overleefden het, maar zes mensen kwamen om het leven. Sindsdien is Kelly een voorvechter van strengere wapenrestricties.

Op andere gebieden heeft hij meer raakvlakken met de Republikeinen. Zo is hij, als senator van grensstaat Arizona, relatief streng op immigratie vanuit Mexico. In het verleden was hij kritisch op het beleid van president Biden, dat hij te soft vond. Met die standpunten kan hij twijfelende Republikeinen aantrekken, wat Harris ook in swing state Arizona een boost kan geven.

Andy Beshear

De jongste kandidaat op de shortlist, de 46-jarige Andy Beshear, komt wederom uit een staat die beide kanten op kan vallen. Hij is gouverneur van Kentucky, de staat waar ook Donald Trumps running mate J.D. Vance opgroeide. In 2020 werd die staat overtuigend gewonnen door Trump.

De vergelijking met Vance wordt vaak gemaakt, niet in de laatste plaats door Beshear zelf: hij noemt Vance een "nepperd" en heeft kritiek op hoe die de regio beschreef in zijn boek Hillbilly Elegy: "Hij noemde mijn volk lui. Dit zijn de mijnwerkers die dit land hebben opgebouwd."

In de regio kan Beshear stemmen trekken, maar ook hij is op landelijk niveau onbekend. Toch kan hij zichzelf profileren op een aantal belangrijke beleidspunten voor Democraten: als gouverneur maakte hij zich hard voor het recht op abortus, de rechten van transgenders en openbaar onderwijs.

Bekendheden

Uit meerdere peilingen komt naar voren dat deze kandidaten bij het grote publiek vrijwel onbekend zijn. Op Harris' lijstje zouden ook nog twee bekendere partijprominenten staan: oudgediende en gouverneur van Minnesota Tim Walz en transportminister Pete Buttigieg.

Maar hun bekendheid maakt hen niet per se geliefd. Buttigieg reageerde de afgelopen jaren traag op meerdere crises in de infrastructuur. Walz voerde relatief strenge covidmaatregelen in en zette de reservestrijdkrachten in tegen demonstranten na de geruchtmakende dood van de Afro-Amerikaanse arrestant George Floyd in Minneapolis in 2020.

In meerdere peilingen is geen van de bovengenoemde kandidaten een overduidelijke stemmentrekker, voornamelijk doordat ze zo weinig bekend zijn. Dat is niet per se negatief: de meeste Amerikanen zullen de running mate pas leren kennen tijdens de campagne. Dat zal al direct gebeuren: Harris neemt haar running mate vanaf dinsdag mee op tournee langs vijf cruciale staten.

De Amerikaanse minister van Defensie Austin heeft de deal die was gesloten met drie mannen die worden verdacht van het beramen van de aanslagen van 11 september 2001 in de VS weer ingetrokken. Dat heeft het Pentagon bekendgemaakt in een memo aan de toezichthouder van de militaire commissie van Guantánamo Bay.

Twee dagen geleden werd bekend dat het veronderstelde brein achter de aanslagen, Khalid Sheikh Mohammed, schuld zou gaan bekennen in ruil voor een levenslange gevangenisstraf. Ook twee handlangers van Mohammed sloten die deal. Daarmee zouden zij berechting in de gevangenis van de VS op Cuba met de doodstraf als mogelijke uitkomst kunnen ontlopen.

De toezichthouder van de militaire commissie tekende de deal met het drietal, maar defensieminister Austin ontneemt haar die bevoegdheid en trekt de overeenkomst nu in. "Vanwege de belangen zou de verantwoordelijkheid voor een dergelijke beslissing bij mij moeten liggen", schrijft Austin in de memo. Dat betekent dat de doodstraf weer terug op tafel is in de zaak.

Kritiek nabestaanden

Nadat de deal tussen de verdachten was getekend, werden de nabestaanden van de bijna 3000 slachtoffers van de aanslagen per brief op de hoogte gesteld. Sommige families van de slachtoffers hadden flinke kritiek op de deal en de voorwaarden, die overigens niet openbaar zijn gemaakt.

Wat gebeurde er op 11 september 2001? Bekijk een terugblik:

Khalid Sheikh Mohammed wordt door de VS beschouwd als de architect van de aanslagen in 2001. Hij werd in 2003 in Pakistan opgepakt. Vervolgens verbleef hij drie jaar in geheime CIA-gevangenissen in diverse landen, waar hij veelvuldig werd gemarteld.

Om deze reden sleept de zaak tegen Mohammed en andere terreurverdachten al jaren. Er lopen al ruim tien jaar juridische procedures over de vraag hoe rechtmatig of betrouwbaar het verkregen bewijs tegen hen is als gevolg van de martelpraktijken.

In Engeland zijn afgelopen nacht opnieuw rellen uitgebroken in de nasleep van de steekpartij in Southport. In de stad Sunderland, aan de noordoostkust, raakten betogers slaags met de politie. In het centrum van de stad werden auto's vernield en in brand gestoken. Ook een politiebureau moest het ontgelden.

Drie agenten raakten gewond en moesten naar het ziekenhuis, acht betogers zijn gearresteerd. Volgens de BBC scandeerden de relschoppers anti-islamleuzen. Ook betuigden zij hun steun aan Tommy Robinson, de oprichter van de English Defence League, een extreemrechtse beweging die zich tegen immigratie, multiculturalisme en de islam keert.

Desinformatie

De rellen in Sunderland volgen op rellen in Southport en Londen eerder deze week. Maandag stak een 17-jarige jongen drie jonge kinderen dood in de Engelse plaats Southport. Bij die steekpartij raakten ook acht andere kinderen en twee volwassenen gewond.

Nadien werd op sociale media veel gespeculeerd en desinformatie verspreid over de dader. Er gingen geruchten rond dat de dader een islamitische asielzoeker was. Hoewel de politie dit tegensprak en niet uitgaat van een terroristische daad, was het kwaad al geschied.

De geruchtenmolen bracht een menigte op de been die het een dag later gemunt had op een moskee in Southport. Bij de aanval op de moskee raakten tientallen agenten gewond. Woensdag ging het mis in Londen toen duizenden mensen zich hadden verzameld bij de ambtswoning van premier Starmer.

De politie in het Verenigd Koninkrijk bereidt zich ondertussen landelijk voor op tientallen geplande extreemrechtse demonstraties dit weekend. De 17-jarige verdachte van de mesaanval in Southport zit vast en is inmiddels voorgeleid. Bij hoge uitzondering is de naam van de jongen vrijgegeven.

Vanwege de onrust is het volgens de rechter in het algemeen belang dat zijn naam, Axel Rudakubana, toch wordt genoemd. Ook speelde mee dat de verdachte volgende week woensdag 18 wordt.

Rudakubana moet op 25 oktober weer voor de rechtbank van Liverpool verschijnen. De start van het proces, dat zes weken zal duren, staat gepland voor 20 januari 2025.

Met de arrestatie van parlementslid Akeem Arrindell en drie anderen vanwege het kopen van stemmen wordt Sint-Maarten opnieuw opgeschrikt door onregelmatigheden in de aanloop naar de verkiezingen van 19 augustus. Het Openbaar Ministerie in Philipsburg verdenkt de UP-politicus ervan dat hij bij de vorige verkiezingen, op 11 januari van dit jaar, stemmen heeft gekocht.

De arrestatie is het nieuwste incident in een reeks die raakt aan de integriteit van de parlementaire democratie op het eiland. De uitslag van de verkiezingen in januari bleek al een voorbode van instabiliteit.

Elf regeringen

In het vijftien zetels tellende parlement is een meerderheid van acht stemmen voldoende om te regeren. Vier partijen met elk twee zetels formeerden een kabinet onder leiding van Luc Mercelina. Deze chirurg debuteerde in 2018 in de politiek en werd in mei na de nodige perikelen premier.

Lang duurde dat niet. Zeventien dagen na de installatie van zijn regering trok Statenlid Kevin Maingrette van regeringspartij NOW zijn steun aan Mercelina in om samen met de oppositie, die met hem weer een meerderheid kreeg, een gooi naar de macht te doen.

Dit zogenaamde ship jumping is een veel voorkomend verschijnsel in de politiek op Sint Maarten. Mercelina deed hetzelfde in 2019, waardoor het tweede kabinet van Marlin-Romeo viel. Op het eiland zijn al elf regeringen geweest sinds 2010, toen het uit de Nederlandse Antillen stapte en autonoom werd binnen het Koninkrijk.

Moordaanslag

Maar het plannetje van Maingrette is mislukt, want Mercelina stak er een stokje voor. De premier ging naar de gouverneur om het parlement te laten ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven, verkiezingen die dus 19 augustus gehouden worden.

Maingrette had door dat hij met onhandig gemanoeuvreer politiek tussen wal en schip raakte en betuigde spijt aan de premier. Hij wilde zijn zetel weer innemen, maar de premier had er geen boodschap aan. Sterker nog: het Openbaar Ministerie deed huiszoeking bij Maingrette omdat er aanwijzingen waren dat hij omgekocht was om de regering omver te werpen.

Amper vier dagen later volgde er een moordaanslag op politicus Oliver Arrindell, waarbij hij, een partijgenoot en zijn dochter gewond raakten en zijn vrouw Sabine gedood werd. Arrindell wist in de ambulance al te vertellen dat het om een politieke aanslag ging, de schutter zou het op hem hebben gemunt.

Maar daags na de aanslag hield Mercelina een toespraak, waarin hij verklaarde dat er geen aanwijzingen waren dat het om een politiek gemotiveerde aanslag op Arrindell ging.

Anonieme tiplijn

De toespraak werd door lokale media gezien als een poging om de gemoederen op Sint Maarten te bedaren, maar een week later kwam premier Mercelina met een verbod op politieke bijeenkomsten tot aan de verkiezingen met een beroep op de veiligheid.

Alle oppositiepartijen in het parlement eisten tekst en uitleg en vroegen zich af wat Mercelina wist, wat zij niet wisten. Nog geen dag later haalde de premier bakzeil en gaf zijn minister van Justitie opdracht het verbod weer in te trekken. Uitleg over de kennelijke misstap werd niet gegeven.

Het onderzoek naar stemmen kopen loopt nog. De politie, die de komende weken wordt bijgestaan door Nederlandse en Curaçaose militairen, roept burgers op om politiek strafbare feiten te melden via een speciale anonieme tiplijn.

Arrindell is inmiddels wel weer op vrije voeten, maar blijft wel verdachte.

Zeehondencentrum Pieterburen trekt sinds gisteren veel belangstelling in Japan. Nadat een Japans account op X een livestream van de zeehondenopvang deelde, is de live-uitzending door miljoenen mensen bekeken. Sindsdien stromen ook de donaties binnen.

Op de livestream is een van de baden in het centrum te zien, waar momenteel elf jonge zeehonden rondzwemmen. De dieren zitten daar om aan te sterken zodat ze later weer naar zee kunnen.

Het zeehondencentrum ontdekte gisteren dat de live-uitzending op YouTube opeens honderden bezoekers meer dan normaal trok. "Het was op zich al apart dat het er driehonderd zijn, want doorgaans zijn er op een dag tussen de dertig en honderd kijkers op de livestream", vertelt Marco Boshoven van het zeehondencentrum aan RTV Noord.

Livestream massaal gedeeld

Volgens Boshoven werd eerst gedacht aan een Ddos-aanval, maar al snel werd duidelijk dat de livestream door opvallend veel kijkers uit Japan werd gevolgd. Hoe zij op de live-uitzending waren gestuit, was niet meteen duidelijk. "We hebben wat vragen van die mensen kunnen vertalen en zo zijn we erachter gekomen waar ze het over hadden", zegt Boshoven.

Alle aandacht bleek te komen door een Japans account op X, dat gisteren de livestream met zijn volgers deelde. Dat bericht ging vervolgens viraal. "Het bericht is meer dan 30.000 keer gedeeld en het heeft inmiddels veertien miljoen mensen bereikt", zegt Boshoven.

Sindsdien kan de live-uitzending rekenen op duizenden Japanse kijkers. Ook de zeehonden hebben in korte tijd een grote fanbase opgebouwd. In de livestream bespreken de kijkers hun favoriete zeehond en online worden foto's, memes en tekeningen van de jonge dieren gedeeld.

De livestream wordt sinds gisteren massaal door kijkers uit Japan gevolgd:

Het zeehondencentrum is sindsdien druk met alle aandacht. Zo is de livestream voorzien van informatie in het Japans, en proberen medewerkers vragen van kijkers te beantwoorden. Een vertaalprogramma biedt daarbij uitkomst, zegt Boshoven.

Niet alleen vinden veel kijkers de zeehonden schattig, er is volgens Bosman nog een andere reden waarom er uit Japan zo veel interesse is. Hij legt uit dat als een theeblaadje rechtop in thee drijft, dat door Japanners wordt beschouwd als een symbool voor geluk. "Als een zeehond in het water hangt met zijn kopje recht omhoog, dan lijkt dat op een theeblaadje in een kop thee."

Tegenvallende bezoekersaantallen

De onverwachte belangstelling levert niet alleen miljoenen views op, volgens Boshoven wordt ook massaal gedoneerd. "We zitten ongeveer op de helft van wat wij normaal gesproken in een maand binnenkrijgen. Dat hebben we nu in vierentwintig uur voor elkaar gekregen", zegt hij.

Het extra geld is meer dan welkom. "De realiteit gebiedt ons te zeggen dat het voor ons een moeilijk jaar is. We hebben dat geld gewoon heel hard nodig."

Dat heeft volgens hem alles te maken met tegenvallende bezoekersaantallen: "De zomer werkt niet echt mee. Nederland verlaat massaal het land om naar de zon te gaan. En dat merken wij natuurlijk."

Maar voorlopig lijkt de belangstelling onder Japanse kijkers aan te houden. Ook de Japanse X-gebruiker die de livestream deelde, zegt op X blij te zijn met alle aandacht die het zeehondencentrum sindsdien krijgt. "Ik ben blij dat zoveel mensen hebben gedoneerd. Het is niet alleen voor de pups die er nu zijn, maar ook voor de zeehonden die in de toekomst gered zullen worden."

De organisator van de uit de hand gelopen betogingen in Suriname vorig jaar hoeft niet terug de cel in. Stephano Biervliet, ook bekend als Pakkitow, werd veroordeeld tot 400 dagen celstraf, waarvan 391 voorwaardelijk. Hij hoeft niet terug de cel in omdat hij al anderhalve week in voorarrest heeft gezeten.

De kantonrechter veroordeelde hem voor opruiing en poging tot zware mishandeling. Van poging tot doodslag werd hij vrijgesproken.

De 31-jarige activist was zelf niet bij de uitspraak aanwezig. Zijn advocaat, Benito Pick, is het niet eens met het vonnis en stuurt aan op een hoger beroep. Hij vindt dat er geen bewijs tegen Biervliet is geleverd.

Plunderingen

Biervliet was in februari 2023 de organisator van een protest tegen de overheid. In Suriname was veel onvrede over de economische situatie en de inflatie. Daarnaast waren de demonstranten boos over de gang van zaken bij politieke benoemingen. Zo zette president Santokhi familieleden op belangrijke functies.

Het vreedzaam bedoelde protest liep uit op de vernieling van het parlement, maar ook op brandstichtingen, plunderingen en diefstallen in Paramaribo. Biervliet zei dat hij niets met de ongeregeldheden te maken had. Volgens hem heeft een bepaalde groep demonstraten het protest uit de hand laten lopen. Maar de rechter oordeelde vandaag dat Biervliet daar wel een rol in had.

Niet zo opgevoed

Na anderhalve week werd hij vrijgelaten. "Er was aangegeven dat ik moordpogingen had gedaan, diefstal, plunderingen, brandstichtingen. Mevrouw, van waar ik kom, ben ik niet zo opgevoed hoor", zei hij toen tegen NOS-correspondent Nina Jurna. Ook beloofde hij dat hij zou blijven strijden voor een betere economische situatie. Vorig jaar zomer sprak hij met Surinamers in Nederland over de crisis in zijn thuisland.

De bestuurder van de wagen waar Biervliet tijdens het protest op meereed, medeverdachte Ashwin Ramharak, werd veroordeeld tot 180 dagen cel, waarvan 156 dagen voorwaardelijk. Ook hij hoeft niet terug naar de gevangenis.

Game Informer, het langstlopende Amerikaanse gamingmagazine, stopt na 33 jaar. Moederbedrijf GameStop heeft vrijdag het hele team ontslagen, inclusief het team achter de site, de podcastredactie en de videoredactie.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie en de Amerikaanse mededingingsautoriteit, de Federal Trade Commission, hebben een rechtszaak aangespannen tegen TikTok en het moederbedrijf ByteDance omdat ze de privacy van kinderen niet voldoende hebben beschermd.

De socialemedia-app heeft daarmee een wet overtreden die het verzamelen, gebruiken of openbaar maken van persoonlijke informatie van kinderen onder de 13 jaar zonder toestemming van de ouders verbiedt.

TikTok heeft kinderen willens en wetens gewone accounts laten aanmaken, waarbij video's en berichten werden gedeeld met volwassenen en andere gebruikers van het platform, aldus het ministerie van Justitie.

Groot wantrouwen

TikTok zegt in een reactie dat het al ruim een jaar samenwerkt met de mededingingsautoriteit om de problemen aan te pakken. Het bedrijf is teleurgesteld dat de Federal Trade Commission nu een rechtszaak aanspant in plaats van samen te blijven werken aan een oplossing.

Er is al jaren groot wantrouwen in de VS richting TikTok, een app van Chinese makelij. Gevreesd wordt dat de Chinese overheid gevoelige data in handen kan krijgen via de app. De regering van president Biden wil ByteDance daarom dwingen de Amerikaanse activiteiten af te splitsen. Anders dreigt een verbod op de app in de VS.

Vorig jaar kreeg het bedrijf van de EU ook boetes opgelegd vanwege de manier waarop de gegevens van kinderen worden verwerkt.