Aggregator

Burgemeesters in Frankrijk maken zich zorgen over de organisatie van de komende parlementsverkiezingen. Die werden gisteravond door president Macron uitgeschreven, na de forse nederlaag van zijn partij bij de Europese verkiezingen en de overwinning van het radicaal-rechtse Rassemblement National.

De eerste ronde is al op 30 juni, een week later volgt de tweede ronde. De voorbereidingstijd is heel kort en valt ook nog eens samen met de laatste voorbereidingen voor de Olympische Spelen die op 26 juli beginnen.

De burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, noemt Macrons besluit tot vervroegde verkiezingen "extreem verontrustend" en "moeilijk te begrijpen".

Koepelorganisatie l'Association des maires de France (de vereniging van burgemeesters van Frankrijk), stelt dat het "plotselinge besluit" een aanzienlijke belasting voor de gemeenten vormt en tot praktische problemen kan leiden.

Volgens de vereniging worden gemeenten niet alleen in beslag genomen door de Olympische en Paralympische Spelen, maar hebben ze ook te maken met de drukte van toeristen. Ze vrezen verder dat het lastig wordt om voldoende mensen te vinden voor de stembureaus, waardoor er een groter beroep moet worden gedaan op ambtenaren.

Uiteenlopende reacties

"Net als veel mensen was ik verbijsterd toen ik hoorde dat de president had besloten het parlement te ontbinden", zegt Hidalgo, die lid is van de Socialistische Partij.

Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) sprak vandaag geruststellende woorden en zei dat de politieke ontwikkelingen in Frankrijk de voorbereidingen van de Olympische Spelen niet zullen verstoren. "Frankrijk is gewend aan het houden van verkiezingen. Er komt een nieuw parlement en een nieuwe regering en iedereen zal de Olympische Spelen steunen", zei de voorzitter van het IOC, Thomas Bach.

Een 74-jarige Nederlandse man die gisteren op het Griekse eiland Samos alleen ging wandelen, is zoek. Zijn vrouw gaf hem op als vermist toen hij niet terugkwam en ze hem niet kon bereiken. De Griekse politie is een grootschalige zoekactie begonnen, meldt persbureau Reuters. Volgens de politie verblijft de man sinds mei op Samos.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat de man wordt vermist en staat in contact met zijn vrouw.

De Griekse krant Ekathimerini schrijft dat het reddingsteam drones gebruikt om de man te vinden. De route die hij bewandelde staat bekend als bijzonder uitdagend.

Bungie heeft bekendgemaakt dat Destiny 2 volgend jaar wordt voorzien van nieuwe content. De studio teaset de komst van de inhoud in een update over de toekomst van de game. De nieuwe content draagt de codenaam 'Frontiers'.

De gemeente Amsterdam gaat ruim 1200 camera's van Chinese makelij weghalen uit de stad vanwege zorgen over spionage en mensenrechten. Dat meldt wethouder Alexander Scholtes (ICT en digitale stad) in een brief aan de gemeenteraad.

In 2022 bleek uit onderzoek van de NOS dat in ruim vijftig Nederlandse gemeenten Chinese camera's hangen van de merken Hikvision en Dahua. De camera's zijn betaalbaar en van goede kwaliteit, maar er zijn zorgen over spionage en mensenrechtenschendingen door fabrikanten.

Inlichtingendienst AIVD waarschuwde eerder al dat China een "offensief cyberprogramma" gericht op Nederland heeft.

Een deel van de camera's hangt bij 'gevoelige' gebouwen als politiebureaus en gebouwen van het ministerie. Naar aanleiding van dat onderzoek besloten verschillende gemeenten de Chinese camera's te vervangen.

Motie

Volgens stadsomroep AT5 wil ook de Amsterdamse gemeenteraad al jaren af van de camera's. Suleyman Aslami van D66 diende daarom vorig jaar een motie in. Hij riep op om een groot onderzoek in te stellen naar de problemen die de Chinese apparaten met zich meebrengen. Een groot deel van de raad steunde de motie.

Met de aanpassing zegt Scholtes een "krachtig signaal af te willen geven aan de markt om alternatieven te vinden voor Chinese camerasystemen". De camera's in Amsterdam worden binnen vijf jaar verwijderd. Sneller kan niet omdat "het tussentijds vervangen van alle Chinese camera's leidt tot hoge extra kosten".

D66 Amsterdam is blij met het besluit.

De Arbeidsinspectie wil de Nationale Politie een dwangsom opleggen als communicatiesysteem C2000 niet wordt verbeterd. De inspectie noemt het "ontzettend onveilig" als medewerkers van de politie in crisissituaties geen hulp van collega's kunnen inroepen, doordat het communicatiesysteem slecht of helemaal geen bereik heeft.

Volgens de inspectie is dat een overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet. Op korte termijn moet de politie maatregelen nemen om een veilige werkomgeving voor medewerkers te creëren. Daar hoort bij dat agenten altijd weten wat ze moeten doen in noodsituaties, ook als C2000 het laat afweten.

Gebeurt dat niet, dan moet de politie een dwangsom betalen. Wat de hoogte van die dwangsom is, is nog niet duidelijk.

Klacht

Politievakbonden maken zich al vanaf het begin zorgen over de problemen met het in 2001 ingevoerde C2000. Het netwerk kampt met storingen en heeft niet overal in het land goede dekking.

Vakbond ACP diende vorig jaar een klacht in bij de Arbeidsinspectie. Die klacht werd gegrond verklaard, waarna de inspectie afgelopen september van de politie eiste dat de situatie werd verbeterd. De politie had daar tot 8 juni de tijd voor.

De inspectie stelt nu vast dat nog niet aan de eisen voldaan is. De politie krijgt nu extra tijd om aan te eisen te voldoen. Zo wil de inspectie er zeker van zijn dat politie "structurele maatregelen" neemt.

'Veel in gang gezet'

"Wij zijn blij dat we uitstel hebben gekregen. Naar aanleiding van het vorige advies (van de inspectie, red.) is er veel in gang gezet", zegt een woordvoerder van de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie.

"We zijn bezig om onze portofoons een update te geven. Daarnaast worden onze agenten getraind op wat ze moeten doen als het systeem uitvalt. Het ministerie heeft geld beschikbaar gesteld om het bereik in zogenaamde dipgebieden te verbeteren."

Bestuurder Ramon Meijerink van vakbond ACP zegt namens alle politievakbonden tegen de NOS dat de politie "er wel de schouders onder heeft gezet", maar nog niet voldoet aan de eisen van de Arbeidsinspectie. "We hopen dat de politie dit snel en veilig opgepakt."

De bevrijding van vier gijzelaars leidde zaterdag tot euforie in Israël, maar al snel was er ook kritiek te horen. Familieleden van gijzelaars demonstreerden zaterdagavond, net als iedere week, in Tel Aviv. Zij eisen dat Israël de gijzelaars veilig thuis brengt door een akkoord te sluiten met Hamas. Terwijl internationaal kritiek klinkt op de hoge aantallen burgerdoden in de Gazastrook, vrezen veel Israëliërs dat de huidige aanpak niet zal leiden tot de terugkeer van de resterende gijzelaars.

"De gijzelaars hebben geen tijd", zei Ayala Metzger, schoondochter van de inmiddels doodverklaarde gijzelaar Yoram Metzger, tegen The Guardian. "We kunnen niet iedereen bevrijden met militaire operaties. We moeten ons richten op een overeenkomst die levens zal redden." De Israëlische krant The Jerusalem Post kopte gisteravond: "Dit is waarom Israël nog steeds een gijzelingsovereenkomst nodig heeft, ondanks de geweldige reddingsoperatie."

Internationaal klinkt verontwaardiging

Internationaal wordt intussen verontwaardigd gereageerd op de vele Palestijnse burgerdoden die tijdens de operatie zijn gevallen: volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid werden 274 Palestijnen gedood, onder wie veel vrouwen en kinderen. Israël erkent dat er burgerslachtoffers zijn gevallen, maar noemt een lager aantal van 100 doden.

Sinds Hamas op 7 oktober 1200 mensen vermoordde en ongeveer 250 mensen ontvoerde, heeft Israël zeven gijzelaars bevrijd en zestien lichamen van gedode gijzelaars geborgen. Hamas stelt dat er bij de bevrijdingsoperatie van zaterdag ook drie andere gijzelaars zijn omgekomen. In totaal zouden er nog 120 gijzelaars in Gaza zijn, van wie een kwart waarschijnlijk niet meer in leven is. Bij een bestand tussen Hamas en Israël werden in november 105 gijzelaars vrijgelaten.

Tot zo'n bestand is het sindsdien niet meer gekomen, al wordt er al maanden onderhandeld. Een week of twee geleden presenteerde de Amerikaanse president Biden een voorstel voor een plan voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en vrijlating van gijzelaars in Gaza, maar kort daarna temperde premier Netanyahu de verwachtingen. Hij noemde de totstandkoming van zo'n bestand "kansloos" zolang niet alle Israëlische oorlogsdoelen zijn bereikt: de vrijlating van alle gijzelaars, de vernietiging van de Hamas-milities en het Hamas-bestuur, en de garantie dat Gaza nooit meer een bedreiging voor Israël zal zijn.

Militaire oplossing of bestand?

Volgens Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent zou Netanyahu de bevrijding van de gijzelaars weleens aan kunnen grijpen om die onderhandelingen verder voor zich uit te schuiven. "Netanyahu heeft tot nu toe laten zien dat hij vooral in een militaire oplossing gelooft. Hij kan afgelopen zaterdag gebruiken als bewijs dat het vernietigen van Hamas en het bevrijden van de gijzelaars prima samen kan gaan."

En dat terwijl een overeenkomst met Hamas volgens Malcontent de beste manier is om de gijzelaars thuis te krijgen. "Eigenlijk laat afgelopen zaterdag ook zien hoe moeilijk het is om gegijzelden met militair geweld te bevrijden. Dat de vier gijzelaars in woningen in Nuseirat werden vastgehouden, bewijst dat ze door heel Gaza verspreid zitten. Israëlische veiligheidsdiensten vermoeden dat Hamas de gijzelaars wil vermoorden zodra zij een Israëlische bevrijdingsactie aan zien komen."

Daar komt bij dat een groot deel van de resterende gijzelaars volgens experts wordt vastgehouden in ondergrondse tunnels. Het Israëlische leger zegt dat een bevrijdingsoperatie daar vrijwel onmogelijk is. Malcontent: "Ik denk dat een aantal gijzelaars in de buurt van Hamas-leider Yahya Sinwar wordt vastgehouden als menselijk schild. Andere gegijzelden zullen nu beter worden bewaakt. Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat wij nu ineens veel grote bevrijdingsacties gaan zien."

Wat betreft het accepteren van een bestand zit Netanyahu in een lastig parket. Om te zorgen dat Netanyahu's kabinet niet valt, is hij afhankelijk van twee extreemrechtse ministers die zich faliekant tegen Bidens voorstel hebben gekeerd.

"Netanyahu is afhankelijk van politici die de dreiging vanuit Gaza helemaal naar nul willen brengen", zegt Malcontent. "Om een meerderheid in het parlement te behouden, moet hij daarin mee gaan. Bovendien denkt hij ook: zolang de oorlog voortduurt, zijn er geen verkiezingen."

'Politiek gedreven'

Gisteren stapte minister Benny Gantz, uit het oorlogskabinet en drong hij aan op nieuwe verkiezingen. Het oorlogskabinet staat los van het normale kabinet, dus zijn vertrek leidde niet tot de val van de Israëlische regering. Voordat het oorlogskabinet werd gevormd, zat Gantz in de oppositie.

Zijn partij, die relatief gematigd is, doet het op dit moment beter in de peilingen dan die van Netanyahu. Malcontent: "Gantz beticht Netanyahu er al langer van dat zijn beslissingen politiek gedreven zijn en in de weg staan van het vrij krijgen van de gijzelaars."

Henriëtte Momma is eind vorige maand op 90-jarige leeftijd overleden. Ze was bekend uit verschillende documentaires waarin wordt getoond hoe haar zoon Kees Momma ondanks zijn autisme een zelfstandig leven probeert te leiden.

Documentairemaakster Monique Nolte bevestigt tegenover het AD het overlijden van moeder Momma. "Zij heeft er alles aan gedaan om Kees een mooi en zo goed mogelijk leven te geven, het is nu de vraag hoe hij het zonder haar gaat redden."

In 1998 groeide Kees Momma door Nolte's Trainman uit tot een van de bekendste Nederlanders met autisme. In de documentaire legde ze vast hoe het ouder wordende echtpaar probeerde een goede toekomst voor hun zoon te verzekeren.

Symbiotische band

Vooral tussen moeder en zoon was er een symbiotische band: de documentaire toonde hoe de moeder aan de ene kant meer zelfstandigheid voor Kees wilde, maar haar uiterst prikkelgevoelige zoon ook wilde beschermen voor overweldigende ervaringen in de buitenwereld.

Later volgden nog de documentaires Het beste voor Kees en Kees vliegt uit, waarin het tellen van de jaren van de ouders steeds meer centraal kwam te staan. Vader Willem Momma is inmiddels 94.

Nieuwe documentaires

Nolte denkt dat het gezin veel gedaan heeft om autisme bespreekbaar te maken in Nederland. Henriëtte Momma had een duidelijke missie, zegt Nolte in het AD. "In een tijd waarin we nog weinig wisten over autisme wist zij Kees te helpen zich te ontwikkelen door te focussen op zijn talenten, zoals tekenen, schilderen en schrijven. Hierdoor heeft Kees zich op een bijzondere manier kunnen ontplooien."

De impact van het overlijden is dan ook groot, vervolgt ze in de krant. "De gezinssituatie verandert nu drastisch en Kees moet een manier zien te vinden om daarmee om te gaan." Toch gaat het volgens haar naar omstandigheden goed met de 59-jarige Momma.

Nolte werkt aan twee nieuwe films waarin dat proces gevolgd wordt. De eerste moet volgend jaar verschijnen, de tweede een jaar later. In de films staat de definitieve verhuizing van Kees uit zijn ouderlijk huis centraal en de impact die dat had op het gezin.

Volvo roept wereldwijd iets minder dan 72.000 elektrische auto's terug vanwege een mogelijke softwarefout. Het gaat om problemen met het tonen van onder meer de snelheid in EX30-modellen. In Nederland zijn er ruim 4600 van deze voertuigen geregistreerd.

De Belgische koning Filip heeft premier Alexander De Croo officieel ontslagen na de verkiezingsuitslag van zondagavond. De Croo blijft aan als premier van een 'regering in lopende zaken', een soort demissionair kabinet met beperkte bevoegdheden. Dit doet hij tot er een nieuwe premier is gevonden.

Het betreft een standaardprocedure; elke Belgische premier van een kabinet dat de regeertermijn volmaakt, dient zijn ontslag in bij de koning.

De Croo zal hoogstwaarschijnlijk niet zelf de nieuwe premier worden. Bij de verkiezingen voor het Vlaamse parlement kreeg zijn liberale partij Open Vld 8,5 procent van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen trok zijn partij nog 13 procent van de stemmers.

Partijvoorzitter Tom Ongena liet weten dat het hele partijbestuur ontslag neemt en zei dat "de kans heel groot is" dat de partij plaatsneemt in de oppositie.

Wie wel de nieuwe premier van België wordt, is onduidelijk. Aan Vlaamse zijde is de centrumrechtse partij N-VA van Bart de Wever de grootste geworden. De Wever heeft in de campagne gezegd dat hij wel premier wil worden.

Maar dan moet hij wel met liberaal-conservatieve Mouvement Réformateur (MR) om de tafel; die partij werd de grootste in Wallonië en Brussel. Verder lieten de Franstalige christendemocraten van Les Engagés eerder al weten liever niet in een regering te willen met De Wever als premier.

Lastige formatie

België kan zich hoe dan ook opmaken voor een lastige formatie. In Vlaanderen is totaal anders gestemd dan in Wallonië en Brussel. In Wallonië is de liberaal-conservatieve Mouvement Réformateur (MR) veruit de grootste, gevolgd door de Franstalige socialisten van de PS.

De andere grote winnaar aan de Franstalige kant is Les Engagés, de voormalige christendemocraten. In Brussel kwamen de liberale en groene partijen als winnaar uit de bus.

Het radicaal-rechtse Vlaams Belang boekte ook winst, maar niet genoeg om de grootste te worden. De partij behaalde in het Vlaams parlement evenveel zetels als N-VA: 31. In het federale parlement werd N-VA alleen afgetekend de grootste.

De voorzitter van Vlaams Belang, Tom van Grieken, riep de N-VA op samen een coalitie te vormen. De Wever sloot samenwerking met Vlaamse Belang eerder al uit. De N-VA zou daarmee namelijk het risico lopen zelf uitgesloten te worden bij het vormen van een landelijke regering. De Franstalige partijen willen absoluut niet in zee met radicaal-rechts.

Hoewel België een opkomstplicht kent, kwam 12,5 procent van de stemmers niet opdagen. Niet eerder was dat percentage zo hoog, schrijven Belgische media. Mensen die niet zijn gaan stemmen, riskeren in theorie een boete. Tot vervolging komt het zelden, omdat het Belgische OM andere prioriteiten heeft.

Overigens is de opkomstplicht geen stemplicht. Stemgerechtigde Belgen zijn verplicht om naar het stembureau te gaan. Eenmaal daar kunnen ze er ook voor kiezen om niet, blanco of ongeldig te stemmen.

Een dag na het eindigen van de Europese Parlementsverkiezingen is het globale beeld duidelijk. Radicaal-rechtse partijen zijn weliswaar gegroeid, maar verder zijn de verhoudingen in het parlement niet opzienbarend gewijzigd.

Hoe zit dat als we inzoomen op de uitslagen in de afzonderlijke landen? Hieronder volgt een overzicht van de verkiezingsresultaten in de 26 EU-landen, dus afgezien van Nederland. Het is in de meeste gevallen gebaseerd op de voorlopige officiële einduitslagen.

In het EU-land met de meeste zetels in het parlement, Duitsland, kregen de regeringspartijen flinke klappen. De sociaaldemocratische SPD van bondskanselier Scholz leverde ten opzichte van vijf jaar geleden weliswaar weinig in, maar haalde met nog geen 14 procent van de stemmen het slechtste resultaat ooit in een algemene verkiezing.

Coalitiepartner De Groenen ging van 20,5 naar 11,9 procent van de stemmen en de liberale FDP van 5,4 naar 5,0 procent.

Grootste partij in Duitsland werd de christendemocratische CDU/CSU (30,0 procent). Tweede werd het radicaal-rechtse AfD (15,9 procent), dat een fikse winst boekte.

Radicaal-rechts de grootste in Frankrijk en Italië

Ook in Frankrijk deed de regering het slecht. De partij van president Macron kreeg ruim twee keer zo weinig stemmen als het radicaal-rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen.

Een overwinning van Le Pen was weliswaar verwacht, maar de grootte ervan kwam voor velen als een verrassing. In een reactie heeft president Macron nieuwe parlementsverkiezingen uitgeschreven voor 30 juni. "Ik kan niet doen alsof er niets is gebeurd", zei hij.

In Italië was er eveneens succes voor radicaal-rechts. Fratelli d'Italia van premier Meloni boekte zoals verwacht een grote overwinning en ging van 6 naar ruim 28 procent van de stemmen. Tweede eindigde de centrumlinkse Partito Democratico (ruim 24 procent).

De winst van Meloni's partij ging ten koste van onder meer de Vijfsterrenbeweging en vooral Lega van vicepremier Salvini. Die laatste radicaal-rechtse partij, in 2019 nog de grootste, is nu de vijfde partij van het land met 9 procent van de stemmen.

In Spanje is de PSOE van premier Sánchez niet meer de grootste in het Europees Parlement. De sociaaldemocratische partij zakte licht van 32,9 naar 30,2 procent en werd ingehaald door de christendemocratische Partido Popular (34,2 procent).

Ook in Spanje werd radicaal-rechts populairder, maar in vergelijking met andere landen viel die winst klein uit. De partij VOX kreeg een kleine 10 procent van de stemmen.

Polen, dat 53 zetels heeft in het Europees Parlement, kende een nek-aan-nekrace tussen de pro-Europese Burgercoalitie van premier Tusk en de nationalistische oppositiepartij PiS.

Tusks partij beslechtte de strijd nipt in haar voordeel, met 37 tegen 36 procent. Het is voor het eerst in tien jaar dat PiS niet de grootste wordt bij een verkiezing in Polen.

In Roemenië kreeg de regeringscoalitie van de sociaaldemocratische PSD en de liberale PNL 54 procent van de stemmen. Ze deden met één lijst mee aan de verkiezingen.

De anti-migratiepartij AUR, die na de Europese verkiezingen in 2019 werd opgericht, kwam uit op 12,5 procent.

In België, dat gisteren overigens ook federale en regionale verkiezingen had, kregen drie partijen drie zetels: de Vlaamse partijen Vlaams Belang en N-VA en de Franstalige Mouvement Réformateur.

In percentages gerekend werd Vlaams Belang met 13,9 procent nipt de grootste. Open VLD, de liberale partij van premier De Croo, haalde 5,5 procent van de stemmen en werd daarmee landelijk de tiende partij.

De centrumrechtse regeringspartij Nieuwe Democratie werd de grote winnaar in Griekenland. De partij van premier Mitsotakis verwierf 28,3 procent van de stemmen.

Op ruime achterstand werd het radicaal-linkse Syriza (14,9 procent) tweede, voor het sociaaldemocratische PASOK (12,8 procent).

In Tsjechië gingen de meeste zetels naar de centrumpopulistische oppositiepartij van oud-premier Babis. Zijn ANO-partij kwam uit op 26,1 procent.

De drie partijen van de centrumrechtse regeringscoalitie van premier Fiala bleven steken op 22,2 procent. De regeringspartijen waren samen opgetrokken bij de Europese verkiezingen.

Zo reageerden Europeanen uit verschillende landen op de uitslag in hun land:

In Zweden was er een overwinning voor de sociaaldemocraten. De oppositiepartij haalde 24,9 procent van de stemmen en had daarmee een ruime voorsprong op de conservatieve Moderata-partij van premier Kristersson (17,5 procent).

Derde werden de Groenen (13,8). De rechts-populistische Zweden Democraten leverden ten opzichte van 2019 iets in en kwamen uit op 13,2 procent. Zweden was daarmee een van de weinige landen waar rechts-populisme stemmen verloor.

De strijd in Portugal ging vooral tussen de conservatieve regeringspartij Alianca Democratica en de linkse oppositiepartij Partido Socialista. Die laatste werd nipt de grootste: 32,1 tegen 31,1 procent.

Op gepaste afstand (9,8 procent) werd het rechts-populistische Cheda derde. Die partij komt daarmee voor het eerst in het Europees Parlement.

In Hongarije haalde de regeringspartij van premier Orbán weliswaar 44 procent van de stemmen, maar dat betekende het slechtste verkiezingsresultaat in twintig jaar. De nieuwe oppositiepartij Tisza van Peter Magyar kwam uit op 30 procent.

Magyar is net als Orbán een nationalistische, centrumrechtse politicus, maar profileert zich wat meer met een pro-Europees geluid. Ook richtte hij zich in de campagne tegen de corruptie waaraan Fidesz zich volgens hem schuldig maakt.

In Oostenrijk haalde de rechts-radicale oppositiepartij FPÖ de meeste stemmen, al was het verschil klein met de conservatieve regeringspartij ÖVP en de sociaaldemocratische SPÖ. Alle drie de partijen kregen ongeveer een kwart van de stemmen.

De Bulgaarse oud-premier Borissov haalde gisteren een dubbelslag. Zijn centrumrechtse partij GERB werd in Bulgarije de grootste bij zowel de Europese verkiezingen als bij de landelijke verkiezingen, die op dezelfde dag werden gehouden. In Europees verband kwam zijn partij uit op 23 procent van de stemmen.

In Denemarken werden twee linkse partijen de grootste. De groene Socialistische Volkspartij kwam uit op 17,4 procent en de Sociaal Democraten op 15,6 procent. Derde werd het rechts-liberale Venstre, dat veel inleverde en 14,7 procent van de stemmen haalde.

In Finland gingen de meeste zetels naar de liberaal-conservatieve partij Kokoomus van premier Orpo. De partij won licht en kwam uit op 24,8 procent van de stemmen. Tweede werd de Linkse Alliantie (Vasemmistoliitto) en derde de Sociaal-Democratische Partij.

De liberale oppositiepartij PS won de verkiezingen in Slowakije. De partij werd met 27,8 procent groter dan de SMER-partij (24,8) procent van premier Fico, die onlangs een aanslag overleefde. Het radicaal-rechtse Republika haalde 12,5 procent van de stemmen.

In Ierland werd vrijdag al gestemd, maar is nog geen uitslag bekendgemaakt. Het land heeft 14 zetels in het Europees Parlement.

De verkiezingen in Kroatië werden gewonnen door de regerende conservatieve HDZ. De partij haalde 34,6 procent van de stemmen. Tweede werd de sociaaldemocratische oppositiepartij SDP (26 procent).

In Litouwen kwamen maar weinig mensen stemmen. De opkomst was 28,4 procent. De winst ging naar de centrumrechtse regeringspartij TS-LKD, al leverde die wel wat stemmen in ten opzichte van vijf jaar geleden. De een-na-grootste werd de sociaal-democratische oppositiepartij LSDP.

Premier Golob van Slovenië leed een gevoelige nederlaag. Zijn liberale partij bleef steken op 22,1 procent van de stemmen, terwijl de rechtse oppositiepartij SDS 30,6 procent haalde. SDS-leider Jansa, een bondgenoot van de Hongaarse premier Orbán, heeft al opgeroepen tot nieuwe landelijke verkiezingen, maar Golob zegt dat die er niet komen.

In Letland kreeg de oppositie niet echt voet aan de grond. De regeringspartijen JV (liberaal-conservatief) en NA (nationalistisch) haalden samen bijna de helft van alle stemmen binnen. De grootste uitdager, het liberale LA, kwam uit op 9,4 procent.

In buurland Estland was het wel een oppositiepartij die de grootste werd, namelijk het conservatief-liberale Isamaa. Tweede en derde werden de regeringspartijen SDE (sociaal-democratisch) en de liberale ER van premier Kallas.

Influencer het parlement in

In Cyprus is het opvallendste resultaat wellicht dat een 24-jarige influencer zonder enige politieke ervaring een van de zes zetels wist te bemachtigen. Fidias Panayiotou haalde ruim 19 procent van de stemmen onder de partijnaam Fidias. Hij werd daarmee de op twee na grootste partij, achter het conservatief-liberale DISY en het communistische AKEL.

In Luxemburg werd de CSV-partij van premier Frieden de grootste partij. De christendemocraten kregen bijna 23 procent van de stemmen in het groothertogdom. De sociaaldemocratische LSAP haalde 21,7 procent van de stemmen en werd daarmee de tweede partij.

Tot slot Malta, zowel qua oppervlak als qua inwonersaantal (nog geen 550.000) het kleinste land van de Europese Unie. Daar werden de zes zetels evenredig verdeeld over de twee grootste partijen. De conservatieve PN van Europees Parlementsvoorzitter Metsola haalde 42,8 procent van de stemmen, iets minder dan de 45,2 procent van de Arbeiderspartij.

Een 17-jarige jongen uit Heerhugowaard is veroordeeld tot 2 jaar jeugddetentie en jeugd-tbs voor het neerschieten van een 15-jarige vluchteling. Het is de maximale straf die opgelegd kan worden aan een minderjarige.

Het slachtoffer uit Saudi-Arabië werd vorig jaar oktober plotseling in zijn rug geschoten. Hij verbleef op dat moment in de vluchtelingenopvang in Oss en was op straat met een vriendje aan het spelen toen hij van korte afstand werd beschoten. Hij raakte zwaargewond.

De schutter sloeg op de vlucht. Beelden van de jongen werden gedeeld in het televisieprogramma Opsporing Verzocht. Zijn moeder herkende hem en gaf de tiener direct aan.

Willekeurig

Waarom de 17-jarige de jongen in zijn rug schoot, is altijd onduidelijk gebleven. Hij heeft nooit iets losgelaten over een eventueel motief. Dader en slachtoffer kenden elkaar niet. De rechter zei dat de 17-jarige "in koelen bloede" heeft geschoten en veroordeelt hem daarom voor poging tot moord.

"Er is sprake van voorbedachten rade, omdat hij een paar weken voor de schietpartij het wapen heeft gekocht. Hij is bewust met dat doorgeladen wapen op zak rond gaan fietsen in Oss, op zoek naar een willekeurig slachtoffer", zei de rechter, aldus Omroep Brabant.

Stoornissen

Hij krijgt naast detentie ook een PIJ-maatregel (beter bekend als jeugd-tbs) opgelegd om kans op herhaling te voorkomen. De jongen leidt volgens deskundigen aan ADHD, zwakbegaafdheid, een persoonlijkheidsstoornis en een gedragsstoornis. De rechtbank beschouwt hem daarom als verminderd toerekeningsvatbaar.

De Nederlandse politie wil in 2025 een zelfreguleringssysteem inzetten om te controleren of politieteams hun bevoegdheid om apparaten van verdachten te hacken volgens de regels gebruiken. Ook moeten er maatregelen genomen worden om eventuele risico's te verhelpen.

De Britse gezondheidsdienst (NHS) roept mensen op om bloed te doneren. Door een grote cyberaanval kunnen ziekenhuizen het eerder gedoneerde bloed minder snel matchen met het bloed van patiënten. Voor operaties en bloedtransfusies moet daarom bloed van het O-type worden gebruikt. Dat is veilig voor alle patiënten.

O-negatief staat bekend als de universele bloedgroep en is het type dat aan iedereen kan worden gegeven. Het wordt gebruikt in noodgevallen of wanneer de bloedgroep van een patiënt onbekend is. O-positief komt het meest voor en kan gegeven worden aan iedereen met een positieve bloedgroep. Dat is ruim 76 procent van de Britse bevolking.

"Patiëntveiligheid is onze absolute prioriteit. Als ziekenhuizen de bloedgroep van een patiënt niet kennen of beschikbaar hebben, is het veilig om groep O-bloed te gebruiken", zegt directeur Gail Miflin van NHS Blood and Transplant. Daarom is de komende weken meer bloed van het O-type nodig dan normaal.

Gijzelsoftware

De cyberaanval trof vorige week verschillende grote ziekenhuizen in Londen, waaronder het King's College Hospital, het Guy's en St. Thomas' Hospital en het Evelina London Children's Hospital. Meerdere operaties, tests en andere behandelingen zijn uitgesteld. De medisch directeur van NHS Engeland zegt dat het personeel "alles doet om de verstoringen voor patiënten" tot een minimum te beperken.

De aanval met gijzelsoftware was gericht op het pathologiebedrijf Synnovis, die laboratoriumtests uitvoert voor ziekenhuizen. Volgens de autoriteiten zit de Russische hackergroep Qilin erachter en zou het uit zijn op geld. Bij aanvallen met gijzelsoftware, ook wel bekend als ransomware, worden gegevens versleuteld en wordt vaak losgeld geëist.

NHS is vaker getroffen door een ransomware-aanval. Onder meer in 2017, toen ziekenhuizen in het hele land afdelingen moesten sluiten of helemaal werden stilgelegd. Er is toen geen losgeld betaald, wel was er naar schatting tot 92 miljoen pond aan schade.

Twee gebouwen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zijn beklad met pro-Palestijnse leuzen. Ook zijn bij een van de panden de ruiten ingegooid.

De politie kreeg vannacht rond 03.00 uur een melding binnen van vernielingen bij een universiteitsgebouw aan de Muurstraat. Het pand was beklad met pro-Palestijnse leuzen en twee ramen waren vernield. Rond 10.00 uur bleek ook een pand aan de Grote Kruisstraat beklad met rode verf en leuzen.

Op de gevel van het Heymansgebouw staat "Free Palestine":

Op de plek waar ramen zijn ingegooid zitten kantoren en werkruimtes. Een woordvoerder zegt tegen RTV Noord dat de universiteit is geschrokken van de incidenten. "We betreuren ontzettend dat dit weer gebeurt. Dit soort acties zijn gewoon vandalisme. Daarom hebben we aangifte gedaan."

Banden met Israëlische instellingen

Op meerdere universiteiten, waaronder de RUG, zijn al langer pro-Palestijnse protesten. De demonstranten willen dat de banden met Israëlische organisaties verbroken worden, vanwege de oorlog in Gaza. Voor sommige actievoerders gaat het om alle banden, voor andere actievoerders om de banden met organisaties die de oorlog in Gaza zouden steunen.

Bij meerdere universiteiten zijn tijdens de protesten gebouwen beklad of vernielingen aangericht. In Nijmegen werd vorige week een protestactie van pro-Palestijnse demonstranten door de politie beëindigd. Dat gebeurde nadat de betogers vernielingen hadden aangericht.

Open brief

De Erasmus Universiteit in Rotterdam liet enkele dagen eerder weten strenger op te treden nadat demonstranten een campus hadden beklad met verf.

Zaterdag lieten de Nederlandse universiteiten weten niet van plan zijn om de samenwerking met Israëlische instellingen stop te zetten. In een open brief in Trouw zeiden de rectoren van de vijftien instellingen niet in te gaan op de eis van actievoerende studenten.

Tegen de vermoedelijke drugsbaron Jos L. heeft het Openbaar Ministerie vandaag 24 jaar gevangenisstraf geëist. Het OM houdt hem verantwoordelijk voor de smokkel van duizenden kilo's cocaïne en een liquidatiepoging.

De 32-jarige L., in de media vaak omschreven als 'Bolle Jos', is de meest gezochte crimineel van dit moment. Al jaren is hij spoorloos. Het OM heeft hem ondanks een uitgebreide zoektocht en een beloning van 200.000 euro voor de gouden tip nog niet kunnen vinden.

De rechtbank in Rotterdam behandelde de zaak vandaag daarom zonder verdachte. Hij liet zich ook niet vertegenwoordigen door een advocaat.

Op basis van onderschepte chatberichten denkt het OM dat Jos L. in iets meer dan een half jaar tijd bijna 7000 kilo cocaïne heeft ingevoerd via de havens van Rotterdam en Antwerpen. Dat was in 2019 en 2020.

De zes partijen werden allemaal door de douane in beslag genomen. Daar zat ook een megavangst van ruim 4000 kilo bij in een loods in Antwerpen. "Een onderschepte partij cocaïne lijkt voor hem niet meer dan een ingecalculeerd bedrijfsrisico", zei de officier van justitie. Na de inbeslagname van een paar honderd kilo coke schreef L. dat er nog altijd duizenden kilo's onderweg waren op zee.

Corrupte contacten

Volgens het OM is Jos L. dan ook de drijvende kracht achter grootschalige drugssmokkel. Hij wist in welke containers uit Zuid-Amerika cocaïne verstopt zat en regelde uithalers om de drugs op te pikken in de haven. Hij maakte volgens de officier van justitie steeds groepsapps aan met medeverdachten om de klussen te bespreken.

Volgens de onderschepte berichten beschikte hij ook over tal van corrupte contacten in de havens van Rotterdam en Antwerpen, zoals bij de douane, containerbedrijven en bij transporteurs. Die hielden hem op de hoogte van controles of leverden valse zegels voor de containers, zodat niet opviel dat ze open waren geweest.

Onder schot

Naast cocaïnehandel, gaf Jos L. volgens het OM ook opdracht voor geweld. Zo zou hij een groepje uithalers naar Finland hebben gestuurd, om een partij cocaïne uit een container te halen die in Rotterdam gemist was. Daarbij werd onder andere een vrachtwagenchauffeur onder schot gehouden en bont en blauw geslagen, op instructie van de verdachte.

Daarnaast wordt Jos L. verdacht van het voorbereiden van een liquidatie. Het doelwit was een man, die zelf betrokken was bij het inrichten van de martelcontainers in Wouwse Plantage. De afrekening ging uiteindelijk niet door.

Nog meer strafzaken

De strafeis van 24 jaar is niet de enige zaak tegen Jos L. In februari werd hij in België al tot 12 jaar cel veroordeeld voor de smokkel van andere partijen cocaïne via de haven van Antwerpen. Ook toen ging het om duizenden kilo's.

Twee weken geleden heeft het Belgische OM nog eens 12 jaar tegen hem geëist. Jos L. zou een groep uithalers hebben aangestuurd die bijna 500 kilo coke moesten oppikken in Antwerpen en een beveiliger zwaar mishandelden.

Verder houdt het Nederlandse OM hem verantwoordelijk voor de verdwijning van Naima Jillal, een vrouw die zelf ook actief was in het criminele circuit. Dit onderzoek loopt nog altijd. Tegen familieleden van Jos L. loopt ook nog een zaak, in hun geval wegens witwassen.

Alle 27 lidstaten van de Europese Unie hebben hun stem uitgebracht en de kaarten zijn opnieuw geschud. De uiterst eurokritische fracties in het Europees Parlement groeien en het midden houdt stand, is de analyse. Hoeveel invloed de partijen op rechts krijgen ligt aan hoe het parlement in de komende maanden wordt opgebouwd.

In drie grote landen binnen het Europees Parlement - Frankrijk, Duitsland en Italië - boekten rechts-radicale partijen grote winst. Correspondenten Frank Renout, Charlotte Waaijers en Heleen d'Haens vertellen wat die partijen nu voor ogen hebben en hoe zij denken over een nauwere samenwerking in Europa.

De vorming van een nieuw groot rechts-radicaal blok in het Europees Parlement is wel lastig, zegt EU-correspondent Kysia Hekster. Zij legt uit hoe de partijen nu verdeeld zijn over verschillende fracties en hoe een reshuffle aan de rechterflank nog niet zo eenvoudig is.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Meta lijkt aan een nieuwe functie voor Instagram te werken waardoor gebruikers rechtstreeks verhalen kunnen delen via WhatsApp. Het Amerikaanse bedrijf zou bovendien aan een mapbeheerfunctie voor de gesprekken binnen de app aan het sleutelen zijn.

De Samsung Galaxy Buds3 Pro krijgen mogelijk een vernieuwd ontwerp dat lijkt op dat van de AirPods Pro van Apple. Op een uitgelekte afbeelding is een draadloze oordop te zien met een steel, terwijl die bij de vorige Buds Pro's ontbreekt.

De staatscommissie die aanbevelingen moet doen over de rechtsstaat in Nederland heeft "groeiende zorgen over de politieke bereidheid om de rechtsstaat daadwerkelijk te versterken". In het advies De gebroken belofte van de rechtsstaat waarschuwt de commissie voor vertragende procedures die overheden toepassen.

"Te vaak hoort [de commissie] berichten over overheden die rechterlijke procedures gebruiken om lastige politieke beslissingen uit te kunnen stellen. Of over hun voornemens om een 'crisis' te gebruiken tot datzelfde uitstel. Telkens ten koste van de rechten van (aanstaande) burgers", staat in het rapport.

Hoewel de formerende partijen van plan zijn officieel een asielcrisis uit te roepen, is de opmerking in het rapport volgens voorzitter Kummeling niet bedoeld als directe verwijzing naar het aankomende kabinet. "Het heeft niet alleen daarmee te maken, maar bijvoorbeeld ook met wat we zagen tijdens de pandemie: daar werd ook lang vastgehouden aan een crisis terwijl we het inmiddels met normale bevoegdheden en instrumenten konden oplossen."

Garanties over grondrechten

De commissie wijst wel expliciet naar de verkiezingswinst van de PVV: "Bij velen in de samenleving en politiek leidde dit tot grote zorgen over de toekomst van de rechtsstaat." De onderhandelende partijen erkenden dat sentiment door "voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis afspraken te maken over het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat".

Tijdens de formatie had vooral NSC een probleem met PVV-plannen die grondrechten raken, zoals een moskeeënban, een koranverbod of het opsluiten van jihadverdachten. Wilders trok daarom enkele van die wetsvoorstellen in en tijdens de formatie werden er garanties afgesproken over de rechtsstaat, die ook terugkeerden in het coalitieakkoord.

"Het is op zijn minst opmerkelijk en vooral ook zorgelijk dat er kennelijk de noodzaak bestond om afspraken te maken over het overeind houden van de grondwet en grondrechten", meent Kummeling. "Er is werk aan de winkel en dat geldt dus ook binnen deze huidige coalitie."

Toeslagenaffaire, Groningen, stikstofcrisis

De commissie ging in februari vorig jaar van start, na een unieke gezamenlijk opdracht door kabinet, parlement en rechterlijke macht. Aanleiding was de vertrouwenscrisis tussen overheid en burgers door slepende dossiers als de toeslagenaffaire, de afhandeling van aardbevingsschade in Groningen en de stikstofcrisis.

Naast Kummeling, rector magnificus van de Universiteit Utrecht, namen onder anderen toeslagenadvocaat Eva González Pérez, oud-Kamerlid Kees Vendrik en Ernst Numann, oud-vice-president van de Hoge Raad plaats in de commissie.

De conclusie van de commissie luidt dat de rechtsstaat "in een staat van verwaarlozing is terechtgekomen". Een te grote groep burgers vreest de overheid in plaats van die te vertrouwen, regelingen zijn ingewikkeld en onvoorspelbaar en de menselijke maat ontbreekt. Dat komt omdat overheden de geest van de rechtsstaat uit het oog verloren.

"De problematiek is veel erger dan ik had verwacht", zegt Kumming. "Het gaat niet alleen over de toeslagenaffaire of Groningen. Je ziet op heel veel overheidsterreinen dat het voor de burger überhaupt moeilijk is te communiceren met de overheid, laat staan dat je geholpen wordt."

De staatscommissie wil dat de politiek werk maakt van een samenleving waarin "burgers door en tegen de overheid beschermd zijn, invloed hebben op de overheidsmacht en ondersteuning krijgen als dat nodig is". Daarvoor draagt het tien verbeterpunten aan.

Zo moet aandacht voor de rechtsstaat bestendigd worden in een speciaal planbureau, moeten uitvoeringsinstanties beleid dat ontspoort kunnen terugdraaien en inspraak van burgers beter geregeld. Ook zou de overheid laagdrempeliger en persoonlijk toegankelijk moeten zijn, moet overheidscommunicatie zich beter richten op burgers en zouden wetten moeten kunnen worden getoetst aan de grondwet.

"Verruil als overheid kortom een passieve houding richting de rechtsstaat voor een actieve omgang met diens basisprincipes. Besef dat de rechtsstaat een politiek werkwoord is."

Meteen de shredder in?

Of er echt iets terecht zal komen van de aanbevelingen, wordt door burgers die de commissie sprak betwijfeld: "Ik verwacht dat dit rapport rechtstreeks door de shredder gaat". Ook de commissie zelf erkent dat er al grote stapels overheidsrapporten en wetenschappelijke aanbevelingen lagen waar niks mee gedaan is.

"Die negatieve houding hebben parlement, regering en overheidsorganen voor een groot deel over zichzelf afgeroepen, door essentiële rechtsstatelijke principes terzijde te schuiven of te verwaarlozen", vat de commissie het samen. "Economische en financiële overwegingen hadden te veel de overhand. De rechtsstaat is geen bedrijf, maar dat lijkt de overheid de laatste jaren te vaak uit het oog te zijn verloren."

Toch heeft voorzitter Henk Kummeling hoop dat er dit keer wel iets gebeurt, vanwege de maatschappelijke onrust over de verschillende schandalen. "Het besef groeit dat nonchalance en onverschilligheid over wezenlijke principes van de rechtsstaat het vertrouwen in de overheid systematisch ondermijnen", verwoordt hij de les die is getrokken.

Wel vreest de commissie dat het politieke besef zich niet voldoende zal vertalen in concrete stappen: het nieuwe kabinet trekt 200 miljoen euro uit om de rechtsstaat te stutten, maar volgens de commissie is daar zeker 1,6 miljard voor nodig.

(Telecompaper) The European Commission confirmed that Microsoft has agreed to fully disable a targeted advertising tool on its jobs-focused LinkedIn social media...