De Nobelprijs voor Natuurkunde is dit jaar voor de Amerikaan John Hopfield (Princeton University) en de Canadees Geoffrey Hinton (Universiteit van Toronto) voor hun "basis leggende ontdekkingen en uitvindingen" die het computers mogelijk maken om te leren met hulp van kunstmatige neuronetwerken.
Die netwerken functioneren als associatief geheugen en vinden patronen in grote databestanden, aldus Ellen Moons van het Nobelprijscomité. Ze hebben natuurkundig onderzoek verder gebracht en hebben praktische toepassingen gevonden, bijvoorbeeld in gezichtsherkenning, het opsporen van ziektes en vertaalmachines.
Risico'sHopfield en Hinton worden gezien als grondleggers van de kunstmatige intelligentie (AI). Hinton zei in een reactie op de toekenning dat hij zich zorgen maakt over de "mogelijk slechte gevolgen" van zijn onderzoek naar zelf lerende machines, "met name het gevaar dat we de controle daarover verliezen". Vorig jaar zegde hij om die reden zijn baan bij Google op. Toch heeft hij geen spijt van de ontdekkingen en uitvindingen die hij deed.
Moons van het Nobelprijs comité deelt die zorg. "Mensen hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om deze nieuwe technologie op een veilige en ethische manier in te zetten zodat het zo goed mogelijk ten goede komt aan de mensheid."
Aan de prijs is een geldbedrag van bijna 1 miljoen euro verbonden. Dat komt uit een legaat van de Zweeds uitvinder Alfred Nobel (1833-1896)
De prijs ging vorig jaar naar de Fransman Pierre Agostini, de Hongaars-Oostenrijkse Ferenc Krausz en de Française Anne L'Huillier. De drie keken door middel van supersnelle lichtflitsen naar elektronen in atomen en moleculen en maakten zichtbaar wat er daarin gebeurt.
NederlandersDe laatste keer dat een Nederlander de Nobelprijs voor Natuurkunde won was in 2010. Toen wonnen de in Rusland geboren Nederlander Andre Geim en de Russisch-Britse Konstantin Novoselov de prijs voor hun baanbrekende experimenten met betrekking tot het tweedimensionale materiaal grafeen.
In 1999 vielen de Nederlandse wetenschappers Gerard 't Hooft en Martinus Veltman in de prijzen met hun onderzoek dat de kwantumstructuur van elektrozwakke wisselwerkingen ophelderde.
GeneeskundeDe Nobelprijs voor de Geneeskunde van dit jaar ging gisteren naar de Amerikanen Victor Ambros en Gary Ruvkun voor het ontdekken van microRNA en de rol daarvan in genregulatie.
Waterzuiveringsbedrijven lopen tegen grenzen aan door de problemen op het elektriciteitsnet. De EU stelt strenge eisen aan het zuiveren van afvalwater, bijvoorbeeld met betrekking tot het filteren van medicijnresten. Dat kost veel energie. De hoeveelheid stroom om de zuiveringsinstallaties op volle kracht te laten draaien, is er niet.
Het AD schrijft daar vanmorgen over. "Bijna alle waterschappen kampen met een tekort in Nederland, nu of in de nabije toekomst", zegt Aart Los, adviseur Energie bij de Unie van Waterschappen in een toelichting in het NOS Radio 1 Journaal. Het filteren van medicijnresten, waarvoor strenge Europese regels bestaan, kost heel veel energie, zegt Los. "Daarvoor is een ozonfilter nodig, en dat betekent een extra stap die moet worden toegepast in de zuivering die veel energie kost."
Als er meer medicijnresten in het water zitten, dan heeft het nadelige gevolgen voor de planten en dieren die erin leven.
Er zijn ongeveer 350 zuiveringsinstallaties in Nederland. Die moeten worden aangepast om medicijnresten te kunnen verwijderen, zegt Los. "Daar heb je dan te maken met extra energieverbruik. En niet alleen vanwege die extra zuiveringsstap, maar ook omdat we in Nederland te maken krijgen met bevolkingsgroei, waardoor er nog meer afvalwater gezuiverd moet worden."
Geen piekverbruikNiet alleen de afvalwaterzuiveringsinstallaties hebben last van een tekort aan stroom. Ook gemalen komen erdoor in de problemen. "Bijvoorbeeld tijdens natte periodes, als er hoogwater is en veel regenwater afgevoerd moet worden", zegt Los. "Dan moeten de gemalen ook extra hard draaien. Afgelopen winter hebben we van netbeheerders een paar overschrijdingsbrieven gehad."
Een oplossing op korte termijn is er niet, maar de waterschappen zijn wel in overleg met de netbeheerders en het ministerie van Klimaat en Groene Groei om te komen tot afspraken over de inzet van zuiveringsinstallaties en gemalen.
"Zodat we niet piekverbruik gaan creëren", zegt Los. "Bij piekbuien moeten de waterschappen heel snel reageren, maar bij hoogwater op de grote rivieren heb je bijvoorbeeld wat langer de tijd en dan kun je je gemalen daar wat beter op inzetten."
Daarbij leeft bij de waterschappen ook de hoop dat er ruimte wordt gecreëerd voor noodsituaties, zegt de adviseur. "En ook voor het uitbreiden van de rioolwaterzuiveringsinstallaties, en dat zit ook wel In de lijn der verwachtingen."
Schaars goedIn het AD zegt een dijkgraaf dat de samenleving moet bedenken waarvoor de beperkte hoeveelheid stroom wordt ingezet. De dijkgraaf wijst op de zeer veel stroom verbruikende datacenters die worden gebouwd.
Los erkent het probleem, maar verwijst ook naar een prioriteitenlijst van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), die netbeheerders de mogelijkheid geeft voorrang te verlenen aan zaken die bijdragen aan belangrijke maatschappelijke doelen.
"We hebben zeg maar een soort voorkeurspositie, maar dat kan alleen maar als de netbeheerder ook die ruimte heeft om het te vergeven, dus het blijft verdelen van een schaars goed."
De hoofdverdachte van de verdwijning van de Britse peuter Madeleine McCann komt mogelijk volgend jaar op vrije voeten. De Duitser Christian Brückner stond vandaag in Braunschweig terecht op verdenking van seksueel misbruik in een aantal andere zaken, maar de rechter sprak hem vrij.
Brückner (47) zit nu nog een gevangenisstraf van zeven jaar uit voor het verkrachten van een Amerikaanse vrouw van 72 in 2005 in Praia da Luz in Portugal. Daarvoor werd hij in 2019 veroordeeld. In september volgend jaar kan hij vrijkomen.
Hij stond nu terecht voor drie verkrachtingen en twee gevallen van seksueel misbruik van kinderen tussen 2000 en 2017 in Portugal. Justitie had vijftien jaar cel tegen hem geëist. Volgens zijn advocaten was het bewijs te dun en waren de getuigen niet geloofwaardig. De rechter ging daarin mee. Er is nog wel beroep mogelijk.
TegenslagMadeleine McCann verdween in 2007, ook in Praia da Luz. Het gezin was op vakantie in de Algarve en de ouders van Maddie waren in de buurt met vrienden aan het eten terwijl hun dochter lag te slapen in hun vakantiewoning. De verdwijning trok in het Verenigd Koninkrijk, maar ook internationaal veel aandacht.
De vrijspraak van vandaag is een tegenslag voor de Duitse justitie, die hoopte met een nieuwe veroordeling meer tijd te hebben om de zaak-McCann verder te onderzoeken. Brückner is in die zaak nooit aangeklaagd. Er wordt nog altijd gezocht naar bewijs. Hij werd als hoofdverdachte getipt door een voormalige celgenoot, aan wie hij zou hebben verteld dat hij bij een inbraak geen geld kon vinden, maar wel een kind had meegenomen. Brückner ontkent dat hij er iets mee te maken had.
In Portugal geldt voor moord een verjaringstermijn van vijftien jaar, zodat Brückner daar niet meer kan worden vervolgd. In Duitsland kan moord niet verjaren.
In het Himalayagebergte in Nepal zijn vijf Russische bergbeklimmers om het leven gekomen. Volgens een organisator van expedities in Nepal lijkt het erop dat de vijf zijn uitgegleden en naar beneden zijn gevallen.
Het vijftal was bezig met een beklimming van Dhaulagiri, de op zes na hoogste berg ter wereld. De klimmers werden zondag als vermist opgegeven. De bemanning van een reddingshelikopter trof de lichamen vanochtend aan, zegt een woordvoerder van de trektochtorganisatie.
Een zesde klimmer kon worden geëvacueerd en is met onbekende verwondingen naar een ziekenhuis in de hoofdstad Kathmandu gebracht, meldt persbureau Reuters.
Er is nog geen besluit genomen om de lichamen te bergen. Dat vereist een uitgebreide voorbereiding, menskracht en gebruik van apparatuur.
De Dhaulagiri is 8167 meter hoog:
Twee van de klimmers hadden de top al bereikt, de anderen waren onderweg naar beneden zonder het hoogste punt te hebben bereikt. Het radiocontact onderling en met teamleden in het basiskamp was verbroken. Meer details over het ongeluk zijn niet bekend.
De klimmers namen deel aan het herfstklimseizoen in de Himalaya. Dat seizoen begon vorige maand en is minder populair dan de lente. Het is minder druk in de bergen en de klimvergunningen kosten dan minder.
Orkaan Milton is wat in kracht afgenomen. De orkaan die over de Golf van Mexico naar de Amerikaanse staat Florida raast, is van de hoogste categorie 5 naar categorie 4 gedaald, maar vormt nog steeds een grote bedreiging voor Florida.
Milton is zonder veel schade aan te richten langs het noorden van de Mexicaanse staat Yucatan geschampt en komt waarschijnlijk morgen aan land in Tampa Bay aan de westkust van Florida. De orkaan trekt dan naar verwachting over centraal Florida om daarna naar de Atlantische Oceaan af te buigen.
Het gebied waar de orkaan overheen trekt is zich nog aan het herstellen van orkaan Helene die daar kortgeleden langs trok. Door Helene, de dodelijkste orkaan in de VS sinds Katrina in 2005, kwamen in het zuiden van de Verenigde Staten 225 mensen om het leven.
Helene veroorzaakte in Florida een krachtige vloedgolf, een muur van water van bijna 2,5 meter hoog, die aan 14 mensen het leven kostte. Ook Milton kan een dergelijke stormvloed veroorzaken, zeggen meteorologen. Dat kan opnieuw leiden tot grote overstromingen langs de kust.
Daarom geldt een evacuatiebevel voor een groot deel van de westkust van Florida. Dat heeft geleid tot lange files op de snelwegen naar het noorden van de staat en naar het relatief veilige Fort Lauderdale en Miami aan de oostkant van Florida.
'Kans op extreme orkaan'Volgens meteoroloog Wouter van Bernebeek van Weerplaza is de kans op een extreme orkaan aanwezig. "Ruim 24 uur geleden was het nog slechts een tropische storm met windsnelheden rond de 90 kilometer per uur", zegt hij in het Radio 1 Journaal.
"De afgelopen 24 uur is het verschrikkelijk hard gegaan naar een orkaan van de vijfde categorie met windsnelheden tot 280 kilometer per uur. Dat komt wel vaker voor, maar de snelheid waarin die orkaan in kracht is toegenomen en vooral waarmee de luchtdruk ook is gedaald in het oog van die orkaan, kun je rustig heel bijzonder noemen."
De luchtdruk daalde in circa 30 uur met zo'n 100 millibar "en dat is echt wel een hele heftige luchtdrukdaling voor zo'n systeem", aldus Bernebeek. "Dat betekent dat de orkaan zich in een ideale omgeving bevindt om zo krachtig te worden, gecombineerd met het warme zeewater in de Golf van Mexico want daar haalt hij uiteindelijk zijn voeding uit".
Inmiddels is de kracht van Milton dus weer iets afgenomen, naar categorie 4. Daarbij horen windsnelheden van tussen de 209 en 252 kilometer per uur.
Er komt in Terwolde in Gelderland geen opvang voor vijftig minderjarige asielzoekers. Een meerderheid van de gemeenteraad stemde gisteravond tegen dat voorstel.
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de gemeente Voorst, waar Terwolde onder valt, hadden plannen voor een opvang van zo'n vijftig asielzoekers. De opvang zou voor een periode van vijf jaar zijn. Nu vangt Voorst nog geen asielzoekers op.
Eerder was al duidelijk dat niet alle inwoners een opvang in het dorp zagen zitten. Tegenstanders spraken hun onvrede uit over de manier van communiceren van de gemeente en maakten zich zorgen over de impact van een groep van vijftig jongeren op het dorp met zo'n 2300 inwoners.
Beamer naast gemeentehuisBij de raadsvergadering gisteravond was geen publiek welkom omdat er volgens de gemeente aanwijzingen waren dat er onrust zou ontstaan. Enkele ambtenaren en raadsleden zouden vooraf zijn aangesproken, geïntimideerd en bedreigd.
Tientallen inwoners kwamen toch naar het gemeentehuis. Met een aggregaat en beamer keken ze naar de raadsvergadering, die ze projecteerden op de gevel van het gemeentehuis. Ook maakten zij hierbij wat geluid met onder meer potten en pannen.
"We moeten ons gezicht laten zien, we mogen demonstreren", zei een actievoerder tegen Omroep Gelderland. Ze benadrukte dat de groep niet tegen asielopvang in hun dorp is. "Maar op deze manier, daar staan we niet achter. Ik hoop dat er tegen gestemd wordt."
Via een beamer voor het gemeentehuis konden de bewoners de vergadering alsnog volgen:
Dat gebeurde ook: het voorstel voor de opvangplek werd met elf stemmen tegen en acht stemmen voor verworpen. Wethouder Peter Wormskamp is teleurgesteld dat de opvanglocatie in Terwolde is gestrand.
"We hebben als college uitvoering gegeven aan een stappenplan dat samen met de raad is opgesteld." Het stappenplan kwam voort uit de wens van de gemeenteraad om iets te doen aan de opvang van vluchtelingen in de gemeente Voorst. "Dan denk je, je hebt morele support en je hebt een proces", zegt Wormskamp.
Dat het voorstel van tafel is, wil volgens Wormskamp niet zeggen dat Voorst geen vluchtelingen gaat opvangen. "We gaan later kijken wat er dan wel kan", zegt hij. "Uiteindelijk hebben we wel een opgave - wettelijke taak - om mensen op te vangen."
Wereldwijd is vorig jaar 6,3 miljoen hectare bos verloren gegaan. Dat is 0,3 miljoen hectare minder dan in 2022, maar te weinig om op het spoor voor de doelstelling van nul ontbossing in 2030 te blijven. Dat zegt een coalitie van nationale overheden, milieuorganisatie en inheemse volken in het rapport over 2023, waaronder het Wereld Natuur Fonds.
Ruim 140 landen spraken in 2021 op de klimaattop in Glasgow af om ontbossing actief tegen te gaan. In 2030 moet de ontbossing zelfs helemaal zijn gestopt. Om op de route naar nul procent ontbossing te blijven, had de vernietiging vorig jaar onder 4,4 miljoen hectare moeten blijven.
Branden en houtkap96 procent van de ontbossing vond plaats in tropische gebieden in Afrika, Azië, Latijns Amerika en het Caraïbisch gebied. Bossen gingen verloren door branden en houtkap om plaats te maken voor wegen en landbouwgrond.
Het grootst was de vernietiging in Brazilië, maar dankzij het aantreden van een nieuwe regering daalde de ontbossing van het Braziliaanse Amazonegebied wel met 62 procent ten opzichte van 2022.
Bij het ontbossen komen grote hoeveelheden van het broeikasgas kooldioxide vrij. In 2023 was dat 3,8 miljard ton. Alleen China, de VS en India stootten dat jaar meer kooldioxide uit.
Politiediensten in zes landen, waaronder Nederland, zijn vandaag samen met Interpol een zoektocht gestart naar de identiteit van 25 onbekende overleden vrouwen. Ze zijn allemaal door geweld om het leven gekomen of onder verdachte omstandigheden gestorven.
Van de 25 vrouwen zijn er twee in Nederland gevonden, in 2004 en 2013.
Omdat een onbekende dode ook geïdentificeerd kan worden door nabestaanden in het buitenland, werd in Nederland een internationale campagne ontwikkeld. In een eerste editie werkte de Nederlandse politie samen met België en Duitsland. In samenwerking met Interpol werden in mei 2023 22 zaken voorgelegd aan het publiek. Daar komen nu dus 25 zaken bij.
De eerste editie leverde ongeveer 1800 tips op en een identificatie in een 30 jaar oude moordzaak. Een vrouw die in 1992 vermoord werd gevonden in Antwerpen werd al snel na de lancering van de campagne door haar nabestaanden in Groot-Brittannië aan een tatoeage herkend. Het bleek de 31-jarige Rita Roberts uit Wales te zijn.
Haar zus Donna vertelt in een video dat de Identify Me-campagne cruciaal is geweest voor de identificatie van Rita:
In de tweede editie wordt de zoektocht uitgebreid. Naast de drie oorspronkelijke landen doen ook Italië, Frankrijk en Spanje mee. Inclusief de 21 onopgeloste zaken van de vorige campagne, leggen deze zes landen nu dus 46 zaken voor aan het internationale publiek.
In totaal zijn er elf Nederlandse zaken. Een van de twee nieuwe gaat over een vrouw die op 4 juli 2004 in het duingebied Meijendel bij Wassenaar werd gevonden. Al meer dan 20 jaar is onduidelijk wie zij is en hoe zij in het duingebied terecht is gekomen. Ook is onduidelijk hoe zij om het leven is gekomen. Wel zijn er specifieke kenmerken waarmee de politie hoopt haar naam te kunnen achterhalen. Verschillende zaken wijzen op een connectie met Duitsland.
ParasolvoetDe andere nieuwe zaak die door Nederland is voorgedragen draait om een vrouw die op 6 januari 2013 in Limburg vlak bij de Maas werd gevonden. Vermoed wordt dat ze met de rivier is meegestroomd vanuit België en zo in Nederland op de oever bij de Pietersplas is terechtgekomen.
Omdat ze vermoedelijk lang in het water heeft gelegen is niet meer goed te achterhalen hoe de vrouw er uit moet hebben gezien. Daarom zijn de sieraden die ze droeg belangrijk voor identificatie. Zo droeg ze opvallende ringen, waaronder één die destijds veel in Luik verkocht werd, meldt de politie.
Een overzicht van alle Nederlandse zaken, inclusief de twee nieuwe Nederlandse zaken, is op deze pagina te vinden. Op de website van Interpol zijn ook de zaken in de andere deelnemende landen te vinden. Daar zitten ook zaken bij die mogelijk een Nederlandse link hebben. Zo was het lichaam van een meisje dat in een Duitse rivier in de regio Frankfurt werd gevonden verzwaard met een parasolvoet van Nederlandse makelij. En twee andere vrouwen werden net over de grens in België gevonden.
Mensen die iets denken te weten wordt gevraagd contact op te nemen met de politie. Elke zaak heeft een eigen tipformulier. Tippen kan ook via de opsporingstiplijn 0800-6070 of via Meld Misdaad Anoniem: 0800-7000.
FemicideVrouwenmoord wordt ook femicide genoemd. Het kan gaan om vrouwen die gedood worden door hun partner of ex, maar het Europees Instituut voor Gendergelijkheid (EIGE) hanteert een bredere definitie. Het spreekt ook in andere gevallen van femicide, bijvoorbeeld als een vrouw uit eerwraak wordt gedood of omdat ze lesbisch is of niet langer in de prostitutie wil werken.
Gegevens van klanten mogen in sommige gevallen worden verkocht aan commerciële partijen. Dat zegt het Europees Hof in een bindend advies over de zaak tussen de Nederlandse tennisbond KNLTB en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).
Volgens Europese privacyregels mag doorverkoop van klantgegevens alleen als het binnen het gerechtvaardigd belang valt. Dat betekent dat je volgens de wet een goede reden moet hebben, waarbij je wel rekening houdt met de privacy van klanten.
Het Europese Hof van Justitie zegt dat in sommige gevallen "een commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan vormen als dit niet in strijd is met de wet" en dat de AP de regels te strikt interpreteert.
De AP reageert dat haar principiële interpretatie van de wet de burger vooropstelde en omvat dat bedrijven nooit zonder toestemming gegevens mogen verkopen, alleen om er geld mee te verdienen. "Wat ons betreft is dat nog steeds hoe het zou moeten zijn, maar helaas is dat niet de juridische realiteit. Dat is nu duidelijk."
De AP gaat de normuitleg op dit punt aanpassen. De privacywaakhond benadrukt dat de uitspraak geen vrijbrief is voor bedrijven om zomaar zonder toestemming van alles te doen met persoonsgegevens. "De AP zal hier scherp op blijven toezien."
Verkoop gegevensDe Autoriteit Persoonsgegevens legde in 2020 een boete op van 525.000 euro aan de tennisbond voor het verkopen van gegevens van leden aan twee sponsoren. De leden ontvingen mails, telefoontjes en brieven met aanbiedingen van bedrijven.
De toezichthouder kreeg klachten van leden die zeiden geen toestemming te hebben gegeven voor het verkopen van hun gegevens. Daarna begon een onderzoek, waaruit de boete volgde.
"Het is nu aan de Nederlandse rechter om in deze zaak de afweging te maken tussen het privacyrecht van de leden en het gerechtvaardigd belang", zegt Stefaan Van Der Jeught, van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het Hof heeft naar het grote geheel gekeken en niet naar de specifieke details van deze zaak.
'Dood en begraven'Pieter Wolters, hoofddocent burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit, benadrukt ook dat de uitspraak van het Hof alleen betekent dát een commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan zijn om in sommige gevallen gegevens te delen. "Dit moet per concreet geval worden afgewogen. Het moet in ieder geval altijd specifiek en proportioneel zijn. En als je het doet, dan moet je als bedrijf maatregelen nemen en duidelijke afspraken maken om te zorgen dat de gegevens niet verder verspreid worden."
De uitspraak komt niet als een verrassing voor hem. "Wat mij betreft was deze discussie al lang dood en begraven, maar omdat de Nederlandse toezichthouder zo lang dit standpunt is blijven innemen, bleef deze vraag liggen. Het Hof heeft dit al eerder duidelijk gemaakt."
Waar precies de grens ligt tussen wat mag en wat niet, moet zich nog uitkristalliseren volgens de deskundige. "Dat moet de komende jaren nog worden uitgevochten."
Nederlandse rechterDe tennisbond KNLTB is blij met de uitspraak, maar niet verrast. "Fijn dat het Hof bevestigt wat we al jaren wisten. De KNLTB is altijd open en transparant geweest en heeft zorgvuldig gehandeld." De acties uit 2018 waarbij gegevens werden gedeeld, waren volgens de bond gestart voor leden om "voordeel uit lidmaatschap te halen en de sport betaalbaar te houden".
Het is nu aan de rechtbank in Amsterdam om opnieuw te kijken of de tennisbond de klantgegevens had mogen delen. Voorlopig blijft de boete voor de tennisbond staan.
Volgens Wolters geeft het Hof in haar uitspraak enkele overwegingen mee aan de Nederlandse rechter. "Die overwegingen wijzen erop dat wat er bij de tennisbond gebeurd is, waarschijnlijk niet door de beugel kan."
Het advies kan ook gevolgen hebben voor bedrijven en verenigingen die juist voorzichtig waren met het verkopen van gegevens. "Het staat of valt echt met de uitspraak van de Nederlandse rechter. Zij moeten nog goed kijken naar privacyrechten van de leden. Als zij helemaal mee gaan met advies van het Europese Hof, dan kan het wel gevolgen hebben", aldus Van der Jeught.
De reisplanner van NS heeft vanochtend te maken gehad met een storing. Iets voor 09.00 uur meldde de NS dat het weer mogelijk is om reizen te plannen.
Zowel via de site als de app van NS was het niet mogelijk om een reis te plannen, wel waren vertrektijden in te zien. De oorzaak van de storing is niet bekend, meldt een woordvoerder.
