De Atacama-woestijn in Chili is een van de droogste, minst bewolkte en donkerste plekken op aarde. Perfecte omstandigheden dus om naar de sterren te kijken. Daarom hebben Europese wetenschappers hier een van de grootste telescopen ter wereld gebouwd, het Paranal-Observatorium met een spiegel van 8 meter.
Maar sterrenkundigen vrezen dat die perfecte omstandigheden gaan verdwijnen. Het Amerikaanse bedrijf AES wil in de buurt, als deel van een groter project, onder meer een waterstoffabriek bouwen.
Beste plek op aardeDe bouw zou leiden tot meer lichtvervuiling, stof en turbulentie, stelt ESO, de Europese organisatie die de telescopen bouwt en beheert. Dat gaat ten koste van de waarnemingen, en maakt de telescopen wetenschappelijk minder waardevol.
"Dit is echt wel de beste plek op aarde", zegt Lex Kaper, hoogleraar sterrenkunde aan het Anton Pannekoek Instituut in Amsterdam. Alleen op Mauna Kea, een berg op Hawaï, vind je ongeveer zulke goede omstandigheden, zegt Kaper.
"Dit is alsof je een prachtig oerwoud vernietigt. En waarom moet het nou precies daar?", zegt Kaper, doelend op de waterstoffabriek. "Je zou die ook wel ergens anders uit de grond kunnen stampen."
Meer twinkelende sterrenVorig jaar is ESO maandenlang in gesprek geweest met de Amerikanen, zegt een woordvoerder. De sterrenkundigen maakten hun bezwaren duidelijk. Die bezwaren heeft het bedrijf in het definitieve plan, dat het afgelopen december indiende, in de wind geslagen, stelt ESO.
Inmiddels heeft de Europese organisatie onderzoek gedaan naar de gevolgen van de bouw voor de telescopen. Op grond hiervan gaat de organisatie bezwaar maken bij de Chileense autoriteiten.
Volgens onderzoek van de sterrenkundigen zou de bouw leiden tot meer stof en trillingen, waar de telescopen last van hebben. Ook zou de normaal rustige atmosfeer bij Paranal turbulenter worden. Hierdoor gaan sterren meer "twinkelen" en wordt het lastiger goede waarnemingen te doen.
MiljardeninvesteringMaar als het grootste probleem zien zij toch wel de lichtvervuiling. De telescoop is extreem lichtgevoelig, zet sterrenkundige Kaper. "Stel je voor dat de telescoop in Hilversum zou staan. Dan zou je het achterlicht kunnen waarnemen van iemand die in het Oeralgebergte in Rusland fietst."
Naast de bestaande telescoop, de Very Large Telescope, bouwt de Europese sterrenkundeorganisatie ESO momenteel aan een nog grotere - en nog gevoeliger - telescoop. "Met een koepel ter grootte van de Amsterdam Arena en een spiegel van 40 meter", zegt Kaper.
Deze zogenoemde Extremely Large Telescope kost 1,5 miljard euro en zou in 2029 klaar moeten zijn. Ook Nederland investeerde al miljoenen euro's in bijvoorbeeld instrumenten. Wel zou de nieuwe telescoop minder last hebben van de bouw. Hij komt namelijk 25 kilometer van de nog te bouwen waterstoffabriek te staan.
Energie én sterrenkundeChili is een sterrenkundeland en huisvest naast de telescoop van ESO nog diverse andere telescopen. De laatste jaren zet het land ook steeds meer in op hernieuwbare energie en productie van groene waterstof.
In de Atacama-woestijn staan die prioriteiten op gespannen voet met elkaar. De Chileense minister van wetenschap zei vorige maand tegen persbureau Reuters dat er inmiddels een comité is gevormd om te kijken hoe het land zowel van sterrenkunde als groene energie kan profiteren.
Het proces tegen de verdachten van de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982 in El Salvador start op 23 april. Het gaat om de voormalige minister van Defensie van El Salvador, José Guillermo Garcia, en twee oud-officieren.
De drie verdachten zouden 43 jaar geleden betrokken zijn geweest bij de moord op Koos Koster, Jan Kuiper, Hans ter Laag en Joop Willemsen.
"Wij zijn ontzettend blij dat het proces nu eindelijk in gang is gezet. Deze doorbraak is ontzettend belangrijk voor ons, een doorbraak waar wij al 43 jaar op wachten", zegt Sonja ter Laag, zus van de vermoorde Hans ter Laag, tegen de NOS.
BurgeroorlogDe vier journalisten waren in 1982 in El Salvador om een televisiereportage te maken voor de publieke omroep IKON over de burgeroorlog in het land. In El Salvador woedde tussen 1980 en 1992 een strijd tussen een door de VS gesteunde rechtse regering en linkse guerrillagroepen.
Toen de journalisten in guerrillagebied probeerden te komen, werden ze door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten.
Verdachten voorgeleidTwee van de verdachten, toenmalig minister Garcia van Defensie en oud-directeur Francisco Antonio Morán van een speciale politiedienst, werden in 2022 opgepakt en zitten sindsdien vast. Zij zullen bij de eerste hoorzitting aanwezig zijn.
De derde verdachte in de zaak, ex-kolonel Mario Reyes Mena, wordt gezien als de directe opdrachtgever van de moord. Reyes Mena woont sinds de jaren 80 in de Verenigde Staten.
Het Hooggerechtshof in El Salvador heeft een paar weken geleden een uitleveringsverzoek ingediend bij de VS. Het proces zal naar alle waarschijnlijkheid zonder Reyes Mena beginnen.
Er moet geen verbod komen op vochtige doekjes waar plastic in is verwerkt. Een kleine meerderheid van de Tweede Kamer steunt een motie van PVV en VVD om af te zien van zo'n verbod. Het is volgens de motie "veel te kort door de bocht om te roepen dat deze doekjes dé oorzaak zijn van verstoppingen in het riool".
Maar de belangrijkste overweging is dat een verbod volgens de indieners verder gaat dan wat de EU op dit moment van Nederland vraagt, terwijl in de formatie is afgesproken dat er geen nieuwe nationale regels meer mogen komen boven op Brussels beleid. Er was een hoofdelijke stemming nodig om de verhoudingen in de Kamer te bepalen.
Staatssecretaris Jansen (PVV, Milieu) kondigde vorige maand aan dat hij af wil van de populaire vochtige doekjes. Het verbod zou volgend jaar in moeten gaan. De toegevoegde kunststof is niet afbreekbaar en verstoppingen in het riool kosten de samenleving jaarlijks tussen de 22 en 55 miljoen euro.
BabybilletjesDe doekjes worden gebruikt in het huishouden, onder meer voor vieze babybilletjes. Als ze door het toilet worden gespoeld, lossen ze niet op maar vormen ze proppen die de pompen in het riool verstoppen, stelde de staatssecretaris. Waterschappen en waterbeheerders dringen daarom al enige tijd aan op een verbod.
Maar de Tweede Kamer wil daar nu een stokje voor steken. De doekjes zijn erg handig en niet iedereen spoelt ze door het toilet of gooit ze zomaar op straat of strand, voerden Kamerleden aan. Daarom vinden ze een verbod veel te ver gaan.
Staatssecretaris Jansen heeft de motie ontraden. Volgens hem is er geen sprake van nationale regels boven op EU-beleid, omdat hij het juist in Europees verband wil regelen door aanpassing van de richtlijn Single Use Plastic (SUP). Het is daarom ook nog niet duidelijk of hij de wens van de Kamer zal uitvoeren.
Een stroomstoring in het centrum van Den Haag en delen van Scheveningen heeft vanmiddag grote overlast veroorzaakt. Rond 16.00 uur viel de stroom uit, zo'n anderhalf uur later meldde netbeheerder Stedin dat de storing verholpen was.
Volgens netbeheerder Stedin waren ruim 45.000 klanten getroffen door de storing. Op meerdere kruispunten vielen verkeerslichten uit. Ook stonden verschillende trams stil.
Inmiddels is het tramverkeer weer opgestart, meldt een woordvoerder van de Haagse vervoersmaatschappij HTM. Het zal nog wel even duren voordat alles weer volgens de normale dienstregeling rijdt.
Ministeries ontruimdIn het centrum van de stad werd een aantal ministeries ontruimd, zoals de ministeries van SZW, VWS en OCW.
De politie riep via Burgernet op om alleen 112 te bellen bij echte noodgevallen. Volgens Omroep West waren er op het alarmeringssysteem P2000 meerdere meldingen van opsluitingen in liften. Ook strandtenten in Scheveningen hadden geen stroom.
De kapotte verkeerslichten leverden gevaarlijke situaties op, zei een verslaggever van Omroep West tijdens de storing. "De auto's gaan door elkaar als mieren. Soms gaat het maar net goed."
Het Scheveningse zwembad De Blinkerd werd ontruimd toen de stroom uitviel. Badgasten konden zich wel eerst omkleden voordat ze het gebouw moesten verlaten.
De trams stonden plotseling stil, vertelt een bestuurder. "Ik was gewoon aan het rijden en ineens poef, stroom eraf", zegt hij. "Dan is het de taak om zo veilig mogelijk te gaan staan door de tram zo ver mogelijk door te laten rollen en de passagiers eruit te laten."
De oorzaak is nog onbekend, zei een woordvoerder van Stedin eerder vandaag.
Het Hongaarse parlement heeft versneld een wet aangenomen die de jaarlijkse Pride-mars in Boedapest verbiedt. Daarmee worden de rechten van lhbti'ers in Hongarije nog verder ingeperkt, tot genoegen van premier Orbán. Zijn Fidesz-partij had het voorstel gisteren ingediend.
Het was toen al zo goed als zeker dat een meerderheid van het parlement zou instemmen met het wetsvoorstel. Daarin staat dat vrijheid van vergadering niet meer geldt als dat strijdig is met wetgeving over de bescherming van kinderen. In de praktijk betekent dat dat Pride-evenementen voortaan verboden zijn.
Mensen die de Pride desondanks bijwonen kunnen boetes van omgerekend 500 euro krijgen. De wet stelt de Hongaarse autoriteiten verder in staat om gezichtsherkenningssoftware te gebruiken zodat deelnemers van Pride-evenementen geïdentificeerd kunnen worden.
ProtestenDe stemming leidde tot protesten in het Hongaarse parlementsgebouw. Zo staken leden van de partij Momentum rookfakkels af. De partij is een fel tegenstander van Orbán en zijn rechts-populistische partij. Ook verspreidden partijleden nepafbeeldingen waarop Orbán en de Russische president Poetin elkaar kussen.
Het wetsvoorstel werd met een ruime meerderheid aangenomen. De Pride-organisatie zegt ondanks het verbod van plan te zijn om de mars in Boedapest dit jaar te laten doorgaan.
Met de wet wil Orbán volgens de organisatie de queer-gemeenschap tot "zondebok" maken om mensen met kritiek op de regering het zwijgen op te leggen.
'Promotie van homoseksualiteit'Het aangenomen wetsvoorstel is bepaald niet de eerste anti-lhbti-maatregel van Orbán. Zo zijn boeken en films met een homoseksueel personage of reclames met homo's of transgenders sinds 2021 verboden. Ook worden huwelijken tussen twee mensen van hetzelfde geslacht niet erkend.
Vorige maand waarschuwde Orbán Pride-organisatoren al dat het "verspilling van geld en tijd" zou zijn om voorbereidingen voor het evenement in Boedapest te treffen. Eind juni is de dertigste editie van het evenement gepland.
De burgemeester van Boedapest gaf na de waarschuwing al te kennen dat hij niet van plan is om de mars te schrappen. Hij noemde het vanzelfsprekend dat "niemand in deze stad benadeeld mag worden vanwege waar hij in gelooft, waar hij geboren is en van wie hij houdt".
Een fabriek van de Amerikaanse chemiereus LyondellBasell op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam wordt gesloten. Van de 160 banen worden er 60 geschrapt. Een groot deel van de werknemers kan waarschijnlijk worden overgeplaatst naar andere delen van het bedrijf.
De fabriek is een samenwerkingsverband tussen LyondellBasell en Covestro, waar onder meer plastics gemaakt worden. De sluiting is volgens de bedrijven "het gevolg van de voortdurende druk op de winstgevendheid door wereldwijde overcapaciteit, een sterke toename van de import uit Azië en de hoge kosten van de Europese productie."
Ook het Amerikaanse bedrijf Tronox sluit een vestiging in de Rotterdamse haven. Het gaat om een pigmentfabriek in de Botlek. Hier gaan 240 arbeidsplaatsen verloren. Ook Tronox noemt Chinese concurrentie op de wereldmarkt als een belangrijke oorzaak voor de sluiting van de fabriek.
'Zeer zorgelijk'De vereniging van bedrijven in de Rotterdamse haven Deltalinqs noemt de sluitingen zeer zorgelijk. "In de eerste plaats voor de medewerkers zelf, maar ook voor alle achterliggende ketens en bedrijven die hiermee samenhangen", aldus voorzitter Victor van der Chijs. "Op het kabinet rust de verplichting om te zorgen dat bedrijven in ieder geval weer eerlijk kunnen concurreren."
De industrie klaagt al langer over de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven. Niet alleen ligt de energieprijs in Europa hoger dan in Azië en de VS, ook zijn de energiebelasting en de kosten voor het gebruik van het elektriciteitsnet hoger dan in onze buurlanden.
De gemeente Rotterdam noemt de situatie zeer zorgwekkend na de eerdere sluiting van de raffinaderij van Gunvor en het Amerikaanse chemiebedrijf Westlake. "Ik geloof er nog altijd in dat we het tij kunnen keren als we met elkaar een versnelling bijschakelen, overheden en bedrijfsleven", aldus de Rotterdamse havenwethouder Robert Simons.
De Duitse Bondsdag heeft ingestemd met het deels loslaten van de Schuldenbremse, oftewel de schuldenrem.
De omvang, de aanloop en de breuk met het verleden: het honderden miljarden grote schuldenpakket waartoe het Duitse parlement vandaag heeft besloten is op vele manieren ongekend. Duitsland laat zijn 'schuldenobsessie' los en kan onbeperkt in defensie investeren.
Vanwege uitdagingen van historische omvang, zo klonk het in het debat voorafgaand aan de stemming. Met enorme investeringen moet het land bovendien het stuwmeer aan achterstallig onderhoud van infrastructuur te lijf gaan.
Wat er is beslotenTot nu toe was de regering gebonden aan een wettelijke rem op schulden, de overheid mocht grofweg niet meer geld uitgeven dan er binnenkwam via bijvoorbeeld belastingen. Duitsland was een hardliner binnen Europa en had de 'schwarze Null' hoog in het vaandel staan, ofwel: geen rode cijfers schrijven.
Met de grondwetswijziging van vandaag komt daar een uitzondering op voor uitgaven aan defensie en veiligheid. Een eerste bedrag (tot 1 procent van het bruto binnenlands product) moet meetellen in de begroting, om ervoor te zorgen dat in elk geval een deel gedekt is door inkomsten. Maar daarboven is er geen rem meer, en daarmee kan Duitsland in theorie zo veel lenen als het nodig acht. Ook hulp voor Oekraïne valt eronder. Het betekent een verdere breuk met het verleden, voor een land dat vanwege de geschiedenis lang terughoudend was met investeringen in defensie.
En dat is hard nodig, zo stellen CDU/CSU, de SPD en de Groenen. Ze verwijzen naar de Russische oorlog in Oekraïne, de bedreiging voor de rest van Europa die daarvan uitgaat en de al dan niet wegvallende cruciale militaire steun van de Amerikanen.
SignaalEuropa staat voor mogelijk de allergrootste veiligheidsuitdaging in zijn geschiedenis, aldus SPD-minister Pistorius van Defensie. "Daarom laat deze stemming zich niet uitstellen." Bovendien moet dit een signaal zijn aan landen die Europa bedreigen.
Daarnaast komt er buiten de begroting een extra pot voor investeringen in infrastructuur en verduurzaming, gevuld met 500 miljard euro aan leningen. Dat geld moet de komende twaalf jaar naar onder meer wegen en het spoor, dat deels nog uit de jaren 60 en 70 stamt. Zo'n 5000 bruggen hebben reparaties nodig of moeten zelfs worden afgebroken en opnieuw gebouwd.
Waarom het omstreden isHoewel er brede steun is voor het idee om meer in veiligheid, defensie en infrastructuur te investeren, was het zeker niet vanzelfsprekend dat dit pakket er is gekomen. Niet alleen vanwege de draai op schuldengebied, maar ook vanwege de recente verkiezingsuitslag.
Zo is voor een wijziging van de grondwet, die hiervoor nodig is, een eenvoudige meerderheid in het parlement niet genoeg. In plaats daarvan is meer dan twee derde van de stemmen nodig. De christendemocraten en sociaaldemocraten, die samen de nieuwe regering willen vormen, hebben daarvoor opgeteld onvoldoende zetels. En sinds de verkiezingen van afgelopen maand zouden ook de Groenen ze niet meer aan een meerderheid kunnen helpen. Dat betekent dat er steun van de radicaal-rechtse AfD of van de uiterst linkse Linke nodig is.
Met hulp van de AfD deze grondwetswijziging doorvoeren, dat willen de andere partijen uit principe niet. En zakendoen met Die Linke is in dit geval lastig, omdat zij juist zeer kritisch zijn op investeringen in defensie.
En dus vond er een noodgreep plaats. In plaats van het nieuwe parlement hierover te laten beslissen, kwam het oude parlement vandaag in een buitengewone zitting bijeen om nog snel deze grondwetswijzingen erdoor te loodsen voordat de zetels volgende week herverdeeld worden. De AfD en Die Linke stapten naar het grondwettelijk hof, maar die wees hun klachten af: het oude parlement is volledig bevoegd tot het nieuwe plaatsneemt.
'Kiezersbedrog'Maar ook om politieke redenen was het een gevecht. Dat draaide grotendeels om Friedrich Merz, de leider van de christendemocraten en vermoedelijk nieuwe bondskanselier.
Toen de sociaaldemocraten en de Groenen in aanloop naar de verkiezingen voorstelden om in het landsbelang de schuldenrem te versoepelen, noemde Merz dat nog onverantwoord. Zijn partij voerde bovendien fel campagne tegen de Groenen, Merz gaf af op "groene en linkse idioten".
Kort na de verkiezingen was hij toch voor het enorme schuldenpakket, met verwijzing naar de snel veranderde situatie in de wereld. Volgens Groenen-fractievoorzitter Haßelmann een slecht excuus: dat Europa meer op zichzelf is aangewezen voor verdediging was ook voor de verkiezingen al duidelijk.
Zij zal het Merz ook niet in dank hebben afgenomen dat hij, na alle harde woorden, de onmisbare steun van de Groenen voor lief leek te nemen. Zijn voorstel om de partij aan boord te halen, ontving ze in een voicemailbericht.
Uiteindelijk konden de Groenen nog aanzienlijke toezeggingen uitonderhandelen. Zo dwongen ze af dat 100 van de 500 miljard euro voor infrastructuur naar verduurzaming gaat. En dat niet alleen militaire uitgaven, maar ook investeringen voor cyberveiligheid, civiele bescherming bij aanvallen en rampen en de binnenlandse veiligheidsdienst onder de versoepeling van de schuldenrem vallen.
Na bijna twee maanden wapenstilstand en relatieve rust in Gaza, heeft het Israëlische leger grootschalige bombardementen uitgevoerd op het bezette Palestijnse gebied. Daarmee heeft Israël het staakt-het-vuren geschonden.
Er zijn volgens de autoriteiten in Gaza meer dan 400 mensen gedood, onder wie veel kinderen.
Betekent dit nu het einde van de wapenstilstand?Dat is goed mogelijk. Ook vanmiddag voert het leger weer aanvallen uit en Israël wordt daarin gesteund door de Verenigde Staten, zijn machtigste bondgenoot. Hamas zegt overigens dat er nog steeds gesprekken gaande zijn met bemiddelaars en dat het tot een overeenkomst wil komen.
De meeste afspraken van het bestand werden de afgelopen weken al geschonden. Israël sloot de grenzen voor hulpgoederen en de stroomtoevoer werd afgeknepen om Hamas onder druk te zetten. Ook voerde het leger weer geregeld lucht- en droneaanvallen uit. Daarmee werd al duidelijk dat het moeilijk zou worden om de tweede fase van het bestand te bereiken.
Waarom voert Israël weer aanvallen uit op Gaza?Een paar weken geleden had de tweede fase van het bestand moeten ingaan, maar Israël wilde de voorwaarden veranderen en Hamas dwingen om eerst meer gijzelaars vrij te laten. In die tweede fase zou het Israëlische leger zich permanent moeten terugtrekken uit Gaza, maar ultrarechtse coalitiepartners uit het kabinet van premier Netanyahu willen dit niet.
Netanyahu heeft opdracht gegeven tot deze luchtaanvallen, meldt zijn kantoor. De premier is altijd blijven herhalen dat er pas een einde aan de oorlog kon komen als er een "totale overwinning" op Hamas was behaald.
Netanyahu heeft vaak het verwijt gekregen de oorlog te willen rekken zodat hij kan aanblijven, geen verantwoordelijkheid hoeft af te leggen voor 7 oktober 2023 en rechtszaken over zijn corruptieschandalen kan blijven vertragen. "Politieke overleving door eindeloze oorlog", kopt de kritische Israëlische krant Haaretz vandaag.
Wat betekent de schending voor Palestijnen?In Gaza is de verslagenheid groot. Palestijnen moeten nu opnieuw vrezen voor hun leven en dat van hun familieleden. Het zorgsysteem is verwoest, waardoor het moeilijk is om gewonden te helpen. Israël heeft evacuatiebevelen uitgegeven voor Palestijnen die vlak bij de Israëlische grens verblijven, zij moeten opnieuw op de vlucht slaan.
Familieleden van omgekomen slachtoffers rouwen in stilte:
Een groot deel van de infrastructuur is door Israëlische bombardementen verwoest, inwoners moeten in het puin zien te overleven. De humanitaire situatie is de afgelopen weken in rap tempo verslechterd. Door het sluiten van de grenzen is er een groot tekort aan voedsel, medicijnen en schoon drinkwater.
Hoe gaat het verder met de gijzelaars die nog vastzitten?Hamas en andere militante bewegingen houden naar verluidt nog 59 gijzelaars vast. Volgens Israëlische schattingen zijn 24 van hen nog in leven. Het is onzeker wat er nu met de gijzelaars en met lichamen van gijzelaars gaat gebeuren. In de tweede fase zouden de resterende gijzelaars moeten vrijkomen, maar die gaat vooralsnog dus niet in.
Een organisatie die opkomt voor de belangen van de gijzelaars die nog worden vastgehouden, beschuldigt de Israëlische regering ervan "te kiezen voor het opgeven van het leven van de gijzelaars". De organisatie heeft opgeroepen tot een demonstratie voor het kantoor van premier Netanyahu.
Het aantal zware incidenten in de trein tussen Zwolle en Emmen is vorig jaar afgenomen. Het gaat dan om bijvoorbeeld mishandeling en intimidatie van treinpersoneel.
In 2023 waren er nog 44 incidenten, afgelopen jaar daalde dat naar 29. Het aantal zwartrijders nam wel toe, meldt de regionale omroep Oost op basis van cijfers van de provincie Overijssel.
Op het traject, de Vechtdallijn, zijn al jarenlang problemen. Relatief veel mensen reizen zwart en weigeren een legitimatiebewijs te tonen. Daarbij komt het ook geregeld tot fysiek geweld en intimidatie van het treinpersoneel.
De overlast wordt vooral veroorzaakt door 'veiligelanders'. De Arriva-trein wordt veel gebruikt door asielzoekers die op weg zijn naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Sinds april 2023 wordt iedere passagier in de trein gecontroleerd. Voor die intensieve controles, waarbij ook veiligheidsteams worden ingezet, wordt jaarlijks een miljoen euro extra uitgetrokken door de overheid.
De maatregelen lijken effectief, gezien de afname van het aantal zware incidenten. "Daar kunnen we alleen maar blij mee zijn", reageert Wim Eilert van spoorwegvakbond VVMC. "Wat we horen, is dat men blij is met de inzet van extra veiligheidsteams. Ik zou zeggen: doorzetten en wellicht nog uitbreiden."
Standaard gecontroleerdHet aantal kleinere incidenten als zwartrijden en het niet tonen van een identiteitsbewijs is juist fors toegenomen. In 2023 ging het om zo'n 793 incidenten, vorig jaar waren dat er 1439. In veel gevallen (1334) ging het om zogenoemde B3-incidenten, waarbij een reiziger gefouilleerd wordt omdat die zwartrijdt en zich niet wil legitimeren.
Volgens Arriva valt de stijging te verklaren doordat tegenwoordig iedereen in de trein standaard wordt gecontroleerd. "Oftewel: de zwartrijders zitten al in de trein en lopen alsnog bij de controles tegen de lamp", zegt een woordvoerder.
De vervoerder laat weten positief te zijn over de huidige situatie op de treinverbinding tussen Zwolle en Emmen. "We zien dat het de laatste tijd een stuk rustiger is op de lijn. Ook onze stewards en medewerkers geven aan dat er minder 'gedoe' is", aldus de woordvoerder.
Meer toegangscontrolesVakbond VVMC is minder positief. "Er zal altijd een groep zijn die geen treinkaartje koopt, ook al weten ze dat de kans groot is dat je wordt gecontroleerd in de trein", zegt bestuurder Eilert. Net als eerder pleit hij voor het herinvoeren van perroncontroles. Iedere reiziger wordt dan bij de toegangspoorten van de stations Zwolle en Emmen gecontroleerd. Wie geen vervoersbewijs heeft, wordt weggestuurd.
Lange tijd werden deze controles ingezet om de overlast in de trein tegen te gaan, maar vorig jaar werd duidelijk dat de perroncontroles niet meer terugkomen. Volgens vervoerder Arriva werd het probleem van overlast met zulke controles namelijk niet opgelost, maar slechts verplaatst.
De provincie Overijssel stelt dat de inzet van het extra treinpersoneel op de Vechtdallijn een positieve bijdrage heeft geleverd aan het veiligheidsgevoel van personeel en reizigers. "Door de 100 procent pakkans bij het reizen zonder geldig vervoerbewijs ontstaan ook meer meldingen", aldus het provinciebestuur.
De georganiseerde misdaad profiteert sterk van politieke spanningen en technologische ontwikkelingen. Dat staat in een rapport van de Europese politiedienst Europol over de stand van zaken van de misdaad in Europa. Het bureau ziet dat de georganiseerde misdaad steeds meer een destabiliserende werking heeft op de samenleving.
"Dit is een wake-up call", zegt Europol-directeur Catherine de Bolle, die concludeert dat de georganiseerde misdaad groeit en gevaarlijker wordt. "Het dna van de georganiseerde misdaad transformeert."
Europol bedoelt daarmee dat een steeds groter deel van de georganiseerde misdaad zich online afspeelt. "De aanpassing gaat sneller dan we ooit hebben gezien", aldus De Bolle. Rekruteren, communiceren, betalingsverkeer, witwaspraktijken: het kan allemaal online.
De ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) werken bovendien als aanjager voor allerlei criminele praktijken. Zaken als cyberaanvallen en online fraude kunnen geautomatiseerd worden. Het is steeds makkelijker om materiaal te fabriceren waarmee mensen onder druk kunnen worden gezet. Misdaadorganisaties werken door AI grootschaliger en sneller, en ze kunnen allerlei veiligheidsmaatregelen omzeilen.
Ontwrichten van samenlevingenEen grote zorg van de veiligheidsdienst is dat misdaad niet meer hoofdzakelijk draait om geld verdienen, maar steeds vaker gericht is op het ontwrichten van een samenleving. Misdaadorganisaties springen vaker in op politieke spanningen. Dat doen ze al dan niet in opdracht van zogenoemde statelijke actoren (personen gelieerd aan de regering van een land), die criminele netwerken en hun infrastructuur geregeld inzetten voor een politiek doel.
Criminele organisaties mogen dan bijvoorbeeld in dat land opereren in ruil voor hun diensten, zoals cyberaanvallen of desinformatiecampagnes. Ook zegt Europol dat misdaadnetwerken worden gebruikt voor corruptie en witwassen. Zo kunnen regeringen ontkennen dat ze direct betrokken zijn en bijvoorbeeld sancties omzeilen.
Ook maakt het bureau zich zorgen om de vaak jonge mensen die geronseld worden om 'het vuile werk' op te knappen. Zij lopen veel risico en vangen vaak de klappen op, zodat mensen hoger in de organisatie buiten schot blijven.
'Dit is een race'Europol noemt dit alles zeer destabiliserend voor lidstaten. Het bedreigt de economie, de maatschappij, en laat het vertrouwen van mensen afbrokkelen. De Bolle benadrukt dat Europa zich net zo snel moet aanpassen.
Het bestrijden van die misdaad kunnen de handhavende instanties volgens haar ook niet alleen. Ze pleit voor samenwerking tussen overheden en bedrijven om misdaadnetwerken buiten te houden, en om mensen meer kennis bij te brengen over bijvoorbeeld online fraude.
