Aggregator

'Vreedzame' bonobo's blijken bepaald geen lieverdjes

1 month ago

Bonobo's hebben naam de vredelievende hippies onder de mensapen te zijn: ze bedrijven doorlopend de liefde met elkaar en helpen vreemdelingen, zelfs als ze er zelf niet beter van worden. Chimpansees daarentegen gelden als superagressief, jagen in groepen op elkaar en eten soms zelfs hun soortgenoten op.

Maar dat is niet het hele verhaal, blijkt uit nieuw onderzoek. Daarin blijken de bonobo's onderling soms juist agressiever te zijn dan chimpansees. Bonobomannetjes belagen elkaar drie keer zo vaak met fysieke agressie als chimpanseemannetjes. Ook agressief gedrag zonder fysiek geweld komt bij de bonobomannetjes bijna drie keer zo vaak voor. De agressiefste mannen zijn bovendien het succesvolst bij de vrouwen. De resultaten zijn verschenen in wetenschappelijke vakblad Current Biology.

De Franse onderzoekers namen drie bonobo-gemeenschappen in Congo en twee chimpanseegemeenschappen in Tanzania onder de loep. Daarbij maakten ze bij alle groepen gebruik van precies dezelfde methode, zodat een goede vergelijking mogelijk was. De apen werden daarbij onderworpen aan zogenoemde 'focal follows', waarbij ze individueel een hele dag werden gevolgd. De onderzoekers noteerden niet alleen elke agressieve interactie, maar ook met wie die was en of er sprake was van agressief contact.

Minder agressief tegen vrouwtjes

"Hartstikke goed en verrassend", noemt evolutionair psycholoog Evy van Berlo van de Universiteit van Amsterdam de studie. Ze was zelf niet betrokken bij het onderzoek, maar heeft zowel met bonobo's als met chimpansees gewerkt. "We weten eigenlijk nog maar weinig van bonobo's, ook door de politieke situatie in Congo, waar ze leven. De resultaten nuanceren het bestaande idee over bonobo's. Die nuance is belangrijk, want er is meer agressie, maar die is wel minder intens dan bij chimpansees."

Zo zijn er meer nuances aan te brengen. Want de mannetjesbonobo's zijn juist weer minder agressief tegen vrouwtjes. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat bij de bonobo's de vrouwtjes de baas zijn, terwijl bij de chimpansees de mannetjes de leiding hebben, zegt Van Berlo. Dat kan mogelijk ook verklaren dat de vrouwtjesbonobo's weer agressiever zijn tegen mannetjes dan de vrouwtjeschimpansees tegen hun mannetjes.

Getemd of ongetemd?

De bevindingen roepen vragen op over de theorie van de zelf-domesticatie. Die theorie beweert dat mensen en nog een klein aantal andere diersoorten als het ware zichzelf hebben getemd, door agressieve soortgenoten een kleinere kans op voortplanting te geven. Vanuit dit perspectief zouden bonobo's zichzelf wel hebben getemd, maar chimpansees niet.

Maar nu blijkt dat bonobomannetjes niet alleen agressiever tegen elkaar zijn, maar dat de agressieve exemplaren ook nog eens succesvoller zijn bij de vrouwtjes. "Dat betekent dat vrouwtjes niet altijd voor de aardige mannetjes kiezen", zegt hoofonderzoeker Maud Mouginot daarover in een begeleidend persbericht.

"Dit biedt een nieuw perspectief op zelfdomesticatie", zegt ook Van Berlo. "We dachten dat vrouwtjesbonobo's een voorkeur hadden voor minder agressieve mannetjes. Maar misschien moeten we ook kijken naar de intensiteit van die agressie". De onderzoekers zelf benadrukken dat ze het idee van de bonobo als vreedzame apensoort en de chimpansee als de agressieve soort niet helemaal onderuit willen halen. "Het idee is dat er veel meer complexiteit is in beide soorten", vindt Mouginot.

Hoe dan ook zal er meer onderzoek nodig zijn om harde conclusies te kunnen trekken. Het is bijvoorbeeld bekend dat er grote verschillen in agressie kunnen zijn tussen groepen apen en er zijn nu slechts twee groepen bonobo's onderzocht. Ook lag de focus in dit onderzoek overwegend op het gedrag van de mannetjes. Maar dat maakt de resultaten van deze studie in de ogen van Van Berlo niet minder overtuigend: "De bonobo's waren zelfs agressiever dan de meest agressieve chimpanseegroep die we kennen."

Extra miljarden voor Oekraïne, sfeer in formatie gespannen

1 month ago

Het kabinet maakt dit jaar 1 miljard euro extra vrij voor militaire hulp aan Oekraïne, meldt demissionair premier Rutte. De totale steun van Nederland komt dit jaar daarmee op 3 miljard.

Enkele ministers van het kabinet hebben vandaag een telefoongesprek gehad met president Zelensky van Oekraïne en hem op de hoogte gebracht van de extra hulp uit Nederland. In 2025 kan het land ook rekenen op militaire steun, van opnieuw 3 miljard euro. "Oekraïne moet deze strijd winnen. Voor hun en onze veiligheid", aldus Rutte.

In totaal heeft het kabinet aan Zelensky dus 4 miljard euro extra beloofd voor de komende twee jaar en daar reageert PVV-leider Wilders geïrriteerd op. "Terwijl de PVV knokt voor Nederland, vliegen de miljarden op een vrijdagmiddag naar het buitenland", zo meldt de leider van de grootste partij op X.

Ook formerende partij BBB is zeer verrast door de miljardensteun aan Oekraïne en zegt dat het daar "volledig uit de lucht komt vallen". BBB-Kamerlid Vermeer vindt het onacceptabel dat een demissionair kabinet zulke toezeggingen doet zonder overleg. Hij is ook boos over het telefoontje naar Zelensky. "Dan loop je het risico nog een keer te moeten bellen met een andere boodschap."

De twee andere formerende partijen VVD en NSC hebben geen bezwaar tegen miljardensteun. "NSC staat pal achter Oekraïne. Wij steunen het land in zijn strijd", laat het Kamerlid Veldkamp weten. Op dit moment is er, met VVD en NSC, wel een meerderheid voor de miljardensteun van Oekraïne.

Verrassing

Ook de twee informateurs reageren niet enthousiast op deze stap van het demissionaire kabinet. "Het is een verrassing en we wisten dit niet. We hebben geen voorsignaal gehad", zei informateur Van Zwol op vragen of het huidige kabinet "niet over zijn graf heen regeert".

De informateurs begrijpen dat Oekraïne in "deze verschrikkelijke oorlog" geld nodig heeft. Maar het wordt voor hen nu wel lastiger om hun eigen financiële plaatje rond te krijgen. "Wij ontkennen niet dat dit het leggen van de puzzel kan bemoeilijken."

Rutte zegt ook dat Nederland "alles blijft doen wat mogelijk is om sneller meer munitie en luchtafweer te leveren". Dat gebeurt in nauwe samenwerking met onder meer Denemarken en Tsjechië. En er wordt 400 miljoen euro vrijgemaakt voor de Oekraïense economie en infrastructuur.

"Oekraïne wordt dagelijks geteisterd door Russische agressie", schrijft Rutte op X. Er zijn aanvallen geweest op energiecentrales en er zijn burgerslachtoffers gevallen bij aanvallen op de stad Kharkiv. "Oekraïne heeft meer nodig om zichzelf te beschermen."

Aldi vervangt stemacteur door AI in reclames, zullen meer bedrijven volgen?

1 month ago

Misschien is het je al opgevallen: sinds ruim een week gebruikt supermarkt Aldi een andere stem in de reclames op radio en tv. Niet acteur Diederik Ebbinge, maar een met kunstmatige intelligentie (AI) gegenereerde stem vertelt wat de nieuwste aanbiedingen zijn. Het is een teken dat grote merken het gebruik van AI in reclameboodschappen aan het omarmen zijn.

Ebbinge, onder meer bekend van tv-serie De Luizenmoeder, wist al enkele maanden dat zijn werk voor Aldi zou stoppen. Maar dat hij werd opgevolgd door een AI-stem kwam als een verrassing: "Ik hoorde het ook pas twee dagen geleden. Dat ik ben vervangen door een kunstmatige stem: dat is wel apart. Dat heb ik nog niet eerder meegemaakt."

Tijd en geld besparen

De stem van Ebbinge is vervangen door stemopnamen van tien vrouwelijke Aldi-medewerkers, die de basis vormen van één AI-stem. Aldi zegt dat dit zowel tijd als kosten bespaart: "De klant profiteert daarvan."

Zo klinkt de AI-stem:

De kostenbesparing zit er met name in dat de winkelketen geen stemrechten meer hoeft af te dragen, stelt een woordvoerder. Hoeveel er concreet wordt bespaard en hoeveel de klant ervan profiteert, zegt Aldi niet.

Het idee kwam van een reclamebureau van Aldi, Joe Public. "Een AI-stem past beter bij het merk dan een voice-over van een dure BN'er", zegt directeur Antoine Houtsma.

Dat de klus stopt, heeft Ebbinge niet zo'n moeite mee. Wel maakt hij zich zorgen over de positie van acteurs. "Ik vind het met name een zorgelijke ontwikkeling voor de culturele sector. Voor veel acteurs is het best pittig om rond te komen en voor hen is het inspreken van reclames een goede bijverdienste."

Kansen en mogelijkheden

Dat dit gebeurt, is niet verbazingwekkend, zegt Joris Demmers, universitair hoofddocent marketing aan de Universiteit van Amsterdam. "De techniek laat het toe, het is relatief goedkoop en reclames kunnen op grote schaal worden gepersonaliseerd."

Demmers verwacht dat we hier de komende tijd nog meer van gaan zien. "Veel marketingbureaus creëren al geautomatiseerde content." Ook verwacht hij dat telefonisch klantcontact steeds meer vervangen gaat worden door geautomatiseerde stemmen. Hij denkt aan klantenservices bij energie- en telecombedrijven.

Ook Maiko Valentijn, directeur van de Nederlandse tak van reclamegigant GroupM, ziet volop kansen voor AI in reclames. Voor Porsche maakte zijn bedrijf in een reclamecampagne gebruik van een AI-afbeeldinggenerator om de poster in de stijl van het tijdschrift Vogue te krijgen.

Het voordeel van een AI-stem, zegt Valentijn, is dat je die helemaal kunt maken zoals je zelf wil. "Qua accent, klemtoon en klankkleur. Dat geeft merken ongelooflijk veel vrijheid, zodat de stem jouw merk goed kan vertegenwoordigen."

Menselijke ziel

Maar, zo denkt Demmers, heeft het werken met menselijke acteurs ook altijd unieke voordelen. "De identiteit van beroemdheden heeft aantrekkingskracht."

"Aldi probeert een menselijke ziel in de AI-stem te stoppen door medewerkers te betrekken", zegt Ebbinge. "Maar uiteindelijk is het een robotstem." Hij hoopt maar dat alle mensen die heel de dag met computers en robots werken naar het theater gaan: "Het theater wordt niet vervangen en maakt het leven leuker", besluit hij.

Van Lienden zegt dat hij geen advocaat kan betalen: 'Geen recht op bijstand'

1 month ago

Sywert van Lienden zegt dat hij zichzelf niet zal laten verdedigen in de rechtszaak tegen hem en zijn zakenpartners over de mondkapjesdeal. "Simpelweg omdat ik geen geld heb voor een advocaat", zegt Van Lienden in een uitgebreid interview met het Financieel Dagblad. Het proces begint over anderhalve week.

Van Lienden raakte samen met zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel in opspraak vanwege de veelbesproken mondkapjesdeal. In het begin van de coronacrisis was er een tekort aan beschermingsmiddelen. Van Lienden en zijn partners zeiden dat ze aan de benodigde middelen konden komen en deze zouden kunnen leveren zonder winstoogmerk, via hun stichting Hulptroepen Alliantie.

Terwijl ze zich in het openbaar presenteerden als non-profitondernemers die zich met deze stichting in wilden zetten voor de zorg, werd de daadwerkelijke deal met de overheid gesloten met Relief Goods Alliance (RGA). Dat was het commerciële bedrijf van de drie. Het ministerie van VWS wist dat het met een commerciële partij zakendeed. Voor 100 miljoen kocht RGA mondkapjes in China, Van Lienden en zijn twee partners zouden daaraan uiteindelijk zo'n 20 miljoen euro hebben verdiend.

Tegen Van Lienden, Damme en Van Gestel start op 22 april een civiele rechtszaak. Zowel de staat als het nieuwe bestuur van de stichting wil proberen om het geld dat gemoeid is met de deal terug te krijgen. Eerder heeft justitie al beslag gelegd op onder meer bankrekeningen en voertuigen van de drie.

15 euro in de week

"We kunnen amper rondkomen, ik leef van 15 euro in de week", zegt Van Lienden daarover in het interview met het FD. "De rechtszaken die op me afkomen kosten tonnen, maar ik heb geen recht op rechtsbijstand. De regelingen zijn zo dat ik met mijn casus tussen wal en schip val, hoor ik bij elk loket waar ik aanklop."

Van Lienden ziet het interview met de krant niet als noodkreet in aanloop naar de behandeling van de komende rechtszaak. "Maar ik hoop wel dat er een advocaat is die het zich aantrekt dat iemand rechteloos blijft."

Van Lienden heeft deze week zelf ook een website opgezet, waar hij naar eigen zeggen informatie over de mondkapjesdeal "open en bloot op tafel" wil leggen. "Het is mij onmogelijk gemaakt om mijzelf in twee aanstaande civielrechtelijke procedures te verdedigen, om via die weg de feiten op tafel te leggen", schrijft Van Lienden in de toelichting van de oprichting van die site.

Het lijkt erop dat onbekenden de site een paar uur hebben overgenomen. Sinds het begin van de middag stond de verklaring van Van Lienden er niet meer op. In plaats daarvan was een tijd te lezen: "Sywert snapt niet zo veel van beveiligen. Liefs Peter." De pagina was door iedereen te bewerken. Inmiddels is de pagina met de originele tekst weer online gezet.

Twee jaar geleden concludeerde de rechter al dat Van Lienden en Damme de naam van hun stichting hadden misbruikt om met hun bedrijf de miljoenendeal te sluiten met de overheid. Ze mochten daardoor geen bestuurder meer zijn van Hulptroepen Alliantie.

Maar uit onderzoek van onderzoeksbureau Deloitte bleek dat ook het ministerie in de fout ging: dat wist al voor het sluiten van de deal dat Van Liendens bv een commerciële onderneming was en winst kon maken. Het ministerie vond het maken van winst echter niet relevant en richtte zich vooral op de snelle levering van kwalitatief goede mondkapjes voor de zorg.

Arnhem verzet zich tegen nieuwe aanvliegroute naar Schiphol

1 month ago

De gemeente Arnhem zal zich tegen een vierde aanvliegroute naar Schiphol verzetten, als blijkt dat het aantal vliegbewegingen over de provinciehoofdstad toeneemt. Dat heeft wethouder Marco van der Wel gezegd, schrijft Omroep Gelderland.

De nieuwe vliegroute gaat in de plannen van demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat over de provincies Utrecht en Gelderland. Per dag zouden daar 120 vliegtuigen van gebruikmaken, een verdubbeling van het huidige aantal vliegbewegingen.

De route is onderdeel van een groter plan om de luchtvaart en overlast te spreiden over het land, zo legde Harbers eerder uit. Volgens hem leidt het plan tot minder rondjes vliegen boven Nederland en daardoor tot minder uitstoot. Tegenstanders wijzen onder meer op geluidsoverlast en juist extra uitstoot.

Nieuwe kaart

Uit eerdere gesprekken met het ministerie werd niet duidelijk dat Arnhem door de aanvliegroute zou worden geraakt, stelt Van der Wel. Op een nieuwe kaart lijkt dat nu wel het geval. "We hebben kennisgenomen van het vermeende zoekgebied, dat veel breder is dan eerder gepresenteerd. Daarom zijn we zeker bereid om met andere gemeenten op te trekken voor het schrappen van de plannen", zegt de wethouder.

Wat de gevolgen zijn van de kaart wat betreft geluid, fijnstof en stikstof is volgens de wethouder nog niet duidelijk.

Petitie

De provincie Utrecht en enkele Utrechtse gemeenten hebben eerder al in een brief aan Harbers hun zorgen geuit over de voorgenomen plannen. Ook in de Gelderse gemeenten Barneveld, Buren, Culemborg, Ede, Scherpenzeel, Tiel, Wageningen en West-Betuwe zouden colleges zich tegen de aanvliegroute verzetten.

Bij de Tweede Kamer werd in juni vorig jaar tegen een vierde aanvliegroute naar Schiphol gedemonstreerd. Een actiegroep overhandigde de Kamer een petitie die door 47.000 mensen was ondertekend.

Nieuwe kabinet

Het is nog onduidelijk of de aanvliegroute er daadwerkelijk komt, omdat het luchtvaartdossier door de Tweede Kamer 'controversieel' is verklaard. Dat betekent dat een nieuw kabinet zich hier straks over moet buigen.

Intussen heeft een rechter op 20 maart nog bepaald dat de staat te weinig doet om burgers te beschermen tegen vlieghinder. Wat dit allemaal betekent voor een vierde aanvliegroute, moet nog blijken.

Ziekenhuis accepteert einde zaak verpleegkundige, wel 'onbeantwoorde vragen'

1 month ago

Het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen (WZA) accepteert dat de oud-verpleegkundige die verdacht werd van het doden van coronapatiënten niet langer wordt vervolgd. Dat schrijft bestuurslid Hans Mulder in een verklaring.

De beslissing leidt ertoe dat velen met "onbeantwoorde vragen" achterblijven, schrijft Mulder. "Dat geldt voor zowel nabestaanden die betrokken zijn in het politieonderzoek als voor medewerkers van het ziekenhuis. We kunnen echter niet anders dan dit proces accepteren."

Vandaag maakte het Openbaar Ministerie bekend niet genoeg bewijs te hebben tegen de 31-jarige man, die als longverpleegkundige in het WZA werkte tijdens de coronapandemie.

De man kwam bij justitie in beeld toen het ziekenhuis een brief doorspeelde van GGZ Drenthe, waar de man in behandeling was. Daarin stonden gesprekken beschreven die de verdachte met diverse hulpverleners had gevoerd. In die gesprekken zou hij meerdere malen hebben gezegd dat hij "het leven van een twintigtal patiënten voortijdig had beëindigd".

Het OM zegt in een verklaring dat een veroordeling nooit "enkel kan worden gebaseerd op iemands eigen uitlatingen". De persofficier licht dit toe aan de NOS: "We hebben gesproken met veel getuigen in de omgeving van de verdachte en in het ziekenhuis. Hij heeft tegen meerdere mensen gezegd: ik heb dit gedaan, ik ben betrokken bij de dood van zo'n twintig mensen. Maar een bekentenis alleen is in het strafrecht niet genoeg."

Gespreksverslagen

Het OM heeft ook medische dossiers en gegevensdragers onderzocht, maar daaruit kwam geen bewijs naar voren dat de uitlatingen van de man ondersteunde. "Uiteindelijk hebben we geen wettig en overtuigend bewijs kunnen vinden dat hij zich aan strafbare feiten schuldig heeft gemaakt."

De persofficier voegt toe dat het OM graag de gespreksverslagen had ingezien van de GGZ-instelling, "omdat daar misschien meer details in staan over om welke patiënten het gaat, wat er precies gebeurd is en wat hij precies heeft gedaan. Wij hebben dit aan de rechter voorgelegd. Die heeft gezegd: het beroepsgeheim weegt zwaarder en dat hebben wij geaccepteerd."

'Dit blijft pijn doen'

Nabestaande Ciska zegt tegen de NOS dat ze "verwarring, woede en onmacht" voelde na de beslissing van het OM. Haar moeder is in het WZA overleden aan corona en werd verpleegd door de voormalige verdachte. "Als je zo consistent zegt wat je hebt gedaan en hoe je het hebt gedaan, ook aan zorgprofessionals, dan hebben wij de overtuiging: waar rook is, is vuur."

Of haar moeder aan corona is overleden of door toedoen van de verpleegkundige, blijft onduidelijk. "Het had me rust gegeven om het te weten, welke kant het ook was op gegaan. De onzekerheid is killing. Dit blijft pijn doen."

De advocaat van de verpleegkundige, Tjalling van der Goot, zegt dat zijn cliënt blij is "dat nu een streep onder de strafzaak kan worden gezet". Hij benadrukt dat de man altijd heeft ontkend en zei dat zijn woorden verkeerd zijn uitgelegd.

Massale evacuatie inwoners Russische stad Orenburg vanwege stijgend water

1 month ago

Inwoners van de Russische stad Orenburg worden massaal geëvacueerd vanwege het stijgende water. Dat meldt de burgemeester van de stad met een half miljoen inwoners op Telegram.

"Let op, inwoners van Orenburg! Er klinkt een sirene in de stad. Dit is geen oefening. Er is een massale evacuatie gaande!", schrijft de burgemeester. Het waterpeil in de Oeral-rivier is volgens hem in de afgelopen tien uur met 40 centimeter gestegen, en inmiddels staan op 11 meter en 43 centimeter. De situatie in de stad is volgens de burgemeester "uiterst gevaarlijk".

Inwoners van sommige wijken krijgen het advies om documenten, medicijnen en essentiële zaken bij elkaar te pakken en zo snel mogelijk te vertrekken. "De situatie is kritiek, verspil geen tijd!"

Dit zijn beelden uit Orenburg van evacuaties in de afgelopen dagen:

Het zuidwesten van Rusland en noordwesten van Kazachstan hebben al meer dan een week te kampen met zware overstromingen. Door hoge temperaturen zijn sneeuw en ijs snel gaan smelten, waardoor de Oeral en andere rivieren en beken op veel plekken buiten hun oevers zijn getreden.

Ook brak bij Orsk een dam door. Daar is het waterpeil inmiddels iets gezakt, maar stroomafwaarts moet de piek nog komen. Dinsdag waren er volgens de autoriteiten al 100.000 mensen geëvacueerd en stonden er 14.000 huizen onder water.

Het is onduidelijk hoeveel doden er zijn gevallen door de overstromingen.

Een honderdtal inwoners van Orsk hield maandag een protest omdat ze de lokale autoriteiten verantwoordelijk houden voor de wateroverlast. Ze verwijten de autoriteiten voor veel te veel geld een slecht geconstrueerde dam te hebben laten bouwen.

Bij het protest riepen demonstranten "schande, schande" en "Poetin, help ons".

Eerherstel verzetsvrouw Esmée van Eeghen, 'beeld femme fatale bijstellen'

1 month ago

Het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden verleent eerherstel aan verzetsstrijder Esmée van Eeghen. Haar rol in de Tweede Wereldoorlog was lang omstreden, doordat ze een relatie had met een officier van de Duitse Wehrmacht. Voor het museum staat nu vast dat ze aan de goede kant stond. Haar naam wordt toegevoegd aan een monument met de namen van gevallen verzetsstrijders.

Van Eeghen werd in september 1944 op 26-jarige leeftijd door de Duitsers gefusilleerd. De film Zwartboek van regisseur Paul Verhoeven uit 2006 is losjes op haar verhaal gebaseerd.

Op het monument in het museum staan nu de namen van 291 mensen die in het Friese verzet zijn omgekomen, 290 mannen en één vrouw. Esmée van Eeghen komt daar nu dus bij, samen met nog een andere vrouw, Wieke Bosch.

Haar verzetsdaden stonden niet ter discussie, maar zij is volgens de conservator van het Verzetsmuseum eerder waarschijnlijk over het hoofd gezien. Bosch zette in Leeuwarden een illegaal blad op en was actief in de onderduikhulp. Zij werd in februari 1945 in concentratiekamp Ravensbrück gefusilleerd.

Van Eeghen en Bosch worden geportretteerd in het boek Vrouwen van het Friese verzet, van Hessel de Walle, dat vandaag verschijnt. Het onderzoek van de historicus heeft het Verzetsmuseum mede doen besluiten de vrouwen nu "de erkenning te geven die ze verdienen".

Waar Bosch bij de oprichting van het monument in 1995 aan de aandacht is ontsnapt, was over Van Eeghen al heel veel bekend. Zij was een mondaine vrouw, afkomstig uit een gegoede familie. Ze kwam bij het Friese verzet en verrichtte allerlei verzetsdaden. Zo hielp ze Joodse kinderen onderbrengen, gaf ze hulp aan gestrande piloten en smokkelde ze wapens.

Daarbij hielp het dat ze goed Duits sprak, sociaal vaardig en charmant was. Ze koppelde dat aan een flinke dosis onverschrokkenheid. Zo zou ze ooit zijn aangehouden met een koffer met illegale distributiebonnen, waarmee mensen etenswaren konden krijgen. Ze kwam toen weg met het verhaal dat ze vertegenwoordigster was van een papierfabriek en met monsters op reis was, zo gaat het verhaal.

Van Eeghen had ook liefde voor het leven. Ze zag er altijd verzorgd uit, dronk en rookte en had meerdere verhoudingen met mensen uit het verzet. Halverwege de oorlog kreeg ze een relatie met de Duitse militair Hans Schmälzlein, bij wie ze later ook introk. Dat maakte dat er twijfels rezen over haar loyaliteit, helemaal toen enkele verzetsmensen werden opgepakt.

Later bleek dat Van Eeghen daar niets mee te maken had, maar vertrouwd werd ze niet meer. Ondertussen stond ze ook op de radar van de Sicherheitsdienst, die lucht had gekregen van haar verzetswerk. In augustus 1944 werd ze door de Duitsers opgepakt, na verraad van een voormalige vriendin. Twee weken later werd ze in Groningen doodgeschoten. Haar lichaam werd in het Van Starkenborghkanaal gegooid en later door omwonenden geborgen.

Na de oorlog bleven er heel lang twijfels. Dat Van Eeghen verzetswerk deed stond vast, maar was ze ook niet een soort Mata Hari, een dubbelspion? Verzetsstrijders bleven volgens historicus De Walle na de oorlog volhouden dat ze fout was geweest, al werd daar nooit hard bewijs voor geleverd. Hun verhaal bepaalde de beeldvorming, ook al verschenen er publicaties die haar vrijpleitten. "Kennelijk hebben veel mensen moeite om hun mening bij te stellen", zegt De Walle.

Omdat ze "niet van onbesproken gedrag" was, kwam ze niet op het Verzetsmonument van het Fries Verzetsmuseum. Tot nu dus. Conservator Marre Sloots zegt dat Esmée van Eeghen aan alle criteria voldoet. "Door speculaties en geruchten is van haar het beeld van een femme fatale ontstaan. We willen dat beeld nuanceren en de focus verleggen naar haar verzetsdaden." Ze benadrukt dat er nooit hard bewijs is gevonden dat ze verraad heeft gepleegd.

Wanneer de namen en foto's van Wieke Bosch en Esmée van Eeghen ook echt aan het monument worden toegevoegd, is nog niet bekend. Het Verzetsmuseum is nog in gesprek met familieleden van de twee vrouwen.

In de film Zwartboek is het personage van hoofdpersoon Rachel Stein, gespeeld door Carice van Houten, losjes gebaseerd op Esmée van Eeghen. Bekijk hier de trailer:

Europarlementariërs vrezen desinformatiecrisis in opmaat naar verkiezingen

1 month ago

De Europese Commissie moet actie ondernemen tegen de verspreiding van online desinformatie in aanloop naar de verkiezingen in juni. Dat schrijven de Nederlandse Europarlementariërs Kim van Sparrentak (GroenLinks) en Paul Tang (PvdA) vandaag in een brief aan de Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie.

"Deze brief is een laatste noodkreet," zegt Van Sparrentak. "De Commissie moet nu echt aan de slag met de Russische desinformatie die op onze tijdlijnen op sociale media terechtkomt. Want online wordt nu iedereen beïnvloed."

De twee roepen de Commissie op tot het stoppen van aanbevelingsalgoritmen bij grote socialemediaplatforms. Door deze algoritmen krijgt iedere gebruiker een persoonlijk aanbod te zien. "Extreme dingen worden door de algoritmen bovenaan gezet, en dat is precies waar buitenlandse desinformatie, bijvoorbeeld door Rusland, op inspeelt."

Het duo hoopt dat de Commissie gebruik zal maken van de nieuwe Digital Services Act, waarin regels voor grote techbedrijven als Meta en Google staan. In geval van een extreme situatie kan volgens deze wet een crisis worden uitgeroepen waarin de Commissie meer bevoegdheden krijgt om bijvoorbeeld dit soort algoritmen aan te pakken.

Van Sparrentak: "We zitten op dit moment in een hybride informatieoorlog met Rusland. Zij proberen de Europese democratie te ondermijnen. Dat is een noodsituatie, waarin de Commissie dus wél strenger kan worden."

Desinformatieregels voor partijen

Desinformatie en buitenlandse inmenging stonden de afgelopen week sowieso hoog op de agenda van het Europees Parlement. Zo tekenden alle Europese politieke families voor nieuwe gedragsregels, waarin ze afspreken desinformatie tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen tegen te gaan. Zo beloven ze geen misleidende informatie te verspreiden en buitenlandse inmenging te voorkomen. De Europese Verkiezingen zijn van 6 tot 9 juni.

Ook debatteerde het EU-parlement woensdag over buitenlandse inmenging. Aanleiding was nieuws over het Russische desinformatieplatform dat in Tsjechië is opgerold en waaraan ook enkele Europarlementariërs werden verbonden. Volgens Politico hebben zestien Europarlementariërs gesproken met het platform Voice of Europe, onder wie de Nederlandse Europarlementariër Marcel de Graaff van Forum voor Democratie.

Wel of geen crisis?

De zorgen die Van Sparrentak en Tang hebben, worden dus breed gedeeld. Maar niet iedereen is het eens met hun aanpak. Voor VVD-Europarlementariër Bart Groothuis gaat het te ver om de aanloop naar de verkiezingen tot crisis te bestempelen. "In de wet staat dat je de Commissie extra macht kan geven bij grote veiligheidscrises, zoals een militaire aanval. Verkiezingen zijn geen crisis, maar een feest."

Mediawetenschapper Claes de Vreese aan de Universiteit van Amsterdam vraagt zich ook af of het stoppen van aanbevelingsalgoritmen de oplossing is. "Als je gaat sleutelen aan aanbevelingssystemen dan zullen partijen die desinformatie verspreiden andere manieren proberen te vinden om dat te doen. Bijvoorbeeld door meer te verspreiden in gesloten chatgroepen. Het is dus erg lastig om met dit soort algemene maatregelen alle buitenlandse inmenging tegen te gaan."

Maar dat er in aanloop naar de verkiezingen iets moet gebeuren om buitenlandse inmenging en desinformatie tegen te gaan, daarover zijn ze het in Brussel eens. "Deze verkiezingen zijn het moment suprême voor landen als China en Rusland als het gaat om buitenlandse beïnvloeding", zegt Groothuis. "De Europese Commissie moet zorgen dat de techbedrijven zich aan de afgesproken regels houden. Ze moeten laten zien dat de democratie ons menens is."

Wie zich als eerste meldt, krijgt de baan: werkgevers werven met 'open hiring'

1 month ago

Geen brief, cv of sollicitatiegesprek, maar de baan krijgen omdat je je als eerste hebt gemeld voor de vacature. Dat wordt open hiring genoemd. Het UWV ziet dat de belangstelling voor deze methode groeit onder werkgevers.

Op dit moment zijn er meer dan 150 locaties waar mensen via de 'open hiring'-methode worden aangenomen, zegt Jos van Delft van Start Foundation. Die organisatie ondersteunt werkgevers bij het inzetten van open hiring. Zeven jaar geleden zijn ze begonnen in Nederland.

"Het concept komt uit Amerika", vertelt Van Delft. In de jaren 80 werd in de New Yorkse wijk Yonkers de Greyston Bakery opgericht. Die nam mensen aan zonder te vragen naar hun achtergrond, 'no questions asked'.

Nu ook kantoorbanen

In de puurste vorm vraagt een werkgever niets. Er komt een vacature en wie zich als eerste meldt, krijgt de baan. Onafhankelijk van leeftijd, ervaring of motivatie. "Er wordt ook niet gekeken of er een klik is."

Werkgevers doen dit ook vanwege de personeelstekorten, zegt Van Delft. Al twee jaar zijn er meer vacatures dan werkzoekenden. Personeel vinden is voor veel werkgevers een grote uitdaging.

"Het gaat vaak om opstartbanen", zegt Van Delft, "waarvan werkgevers zeggen: ben je fysiek in staat om het uit te voeren en wil je werken, dan heb ik werk. Bijvoorbeeld in de logistiek, productie, detailhandel, horeca en schoonmaak."

Maar de wervingsmethode wordt nu ook ingezet voor kantoorbanen bij de gemeente Zoetermeer. Daar werken nu twee mensen die op deze manier zijn aangenomen. Eerst hadden ze een maand proeftijd, die is net afgelopen.

"Mijn moeder stuurde een artikel door waarin stond dat de gemeente op deze manier mensen zocht", vertelt Milou. Ze had gewerkt in de kinderopvang maar dat werk paste fysiek niet meer bij haar. "Ik moest me erbij neerleggen dat het niet meer ging, met pijn in mijn hart want ik wilde dit al mijn hele leven doen."

Ze stuurde een mailtje naar de gemeente met daarin haar naam, adres, de functie waarvoor ze solliciteerde en haar telefoonnummer. "En toen werd ik aan het eind van de dag gemaild dat ik het geworden was." Ze was een van de drie die het snelst hadden gereageerd. In totaal reageerden zo'n 500 mensen.

"Het was wel een beetje gek dat het zo ging, zonder gesprek. Daarna kon ik langskomen en kon ik wel mijn oprechte interesse tonen. Ik wilde me wel bewijzen." Ze werkt nu als klantadviseur bij het gemeentelijk informatiepunt. Daarmee is ze het eerste aanspreekpunt voor mensen die de gemeente bellen over allerlei onderwerpen, van het maken van een afspraak voor een paspoort tot meldingen van loszittende stoeptegels.

Alle drempels weg

"Het zijn vaak gemotiveerde mensen die op open hiring afkomen", zegt Rob Witjes, arbeidsmarktspecialist bij het UWV. "Mensen die het eerder niet lukte. Op deze manier bereik je hen wel."

Hij vindt het uniek dat Zoetermeer dit inzet. "Ik volg deze wervingsmethode al langer, voor zover ik weet is dit de eerste keer dat het ook voor inhoudelijk administratieve functies wordt ingezet." Volgens hem kan het een inspiratie zijn voor andere werkgevers.

Open hiring kan een manier zijn om mensen aan het werk te krijgen die er via traditionele procedures moeilijk tussenkomen, zegt ook Van Delft. "Iemand die wat ouder is en het in sollicitatieprocedures steevast aflegt tegen jongere mensen. Of mensen die het moeilijk vinden om een sollicitatiebrief te schrijven. Maar het kan ook zijn dat mensen al zo vaak afgewezen zijn dat ze zich afsluiten voor werk en denken: het heeft toch geen zin. Die kun je wel bereiken als je alle drempels wegneemt."

Juiste vaardigheden

Milou had vaak vacatures gezien die haar leuk leken maar waar ze toch niet op gesolliciteerd had omdat ze niet precies voldeed aan de functie-eisen, zoals een bepaald opleidingsniveau of werkervaring. Daarom sprak het haar aan dat hier geen specifieke voorwaarden waren. "Ik heb een mbo-diploma richting kinderopvang, wat kan je daar verder mee? Niks. Dus dit was de ultieme kans om dit wel aan te gaan."

Dat ze de juiste vaardigheden had om dit werk te doen wist ze wel. Ervaring uit haar tijd in de kinderopvang komt hier ook van pas. "Sowieso klantcontact. Ouders waren mijn klanten", vertelt ze. "En als je even doordenkt dan zorg je ook voor deze mensen. Je wil ze graag goed te woord staan en het doel behalen dat je ze goed hebt geholpen."

Van de drie mensen die zijn aangenomen heeft één persoon in Zoetermeer de proeftijd niet afgemaakt. "Die heeft zelf gezegd: het past uiteindelijk toch niet zo goed bij me", zegt wethouder Jan Iedema. Het was zijn initiatief om met deze methode te gaan werven. "Dat is precies waar die maand proeftijd voor is."

Iedema is blij met het resultaat. "We zijn zeer tevreden, zij zijn ook blij dus wat mij betreft is de proef geslaagd."

Routeplanner stuurt auto's bij Leiden naar tunnel die nog niet is afgebouwd

1 month ago

Een onaangename verrassing voor automobilisten bij Leiden: routeplanners sturen auto's daar steeds vaker naar de Corbulotunnel, terwijl de werkzaamheden in de tunnel nog in volle gang zijn. Naar verwachting is de opening over drie maanden, op 5 juli.

De Corbulotunnel is een belangrijk onderdeel van de nieuwe Rijnlandroute (N434) tussen de A4 bij Leiden en de A44 bij Wassenaar. De aanleg daarvan liep door allerlei tegenslagen, zoals een brand op het bouwterrein, ruim anderhalf jaar vertraging op.

Toen bleek dat de opening van de 2,5 kilometer lange Corbulotunnel werd uitgesteld, waren de navigatiesystemen al aangepast voor gebruik van de route, schrijft Omroep West. Daardoor is de kans aanwezig dat weggebruikers vanuit Den Haag richting Wassenaar en Katwijk naar de nog dichte tunnel worden genavigeerd.

Dat overkwam ook deze automobilist:

Volgens verkeersdeskundige Angelo van Turenhout krijgen navigatiebedrijven informatie over de infrastructuur van overheden en aannemers. "Daar zit een tijdsstempel op. Ze maken de basiskaarten aan en doen de voorbereidingen. Afhankelijk van het bedrijf versturen ze maandelijks, wekelijks of dagelijks een update", zegt hij.

Doordat het bouwproject vertraging heeft opgelopen, moesten de navigatiekaarten worden aangepast. Dat is veel werk, zegt de verkeersdeskundige. "Alles is weer teruggezet en overal aangepast."

Een update van het navigatiesysteem is wel belangrijk, legt Van Turenhout uit. "Veel mensen varen blind op hun navigatie. Zorg dat je bij een autodealer het laatste kaartmateriaal krijgt. En als je het zelf kunt: probeer dan een basisupdate uit te voeren."

Een woordvoerder van de provincie Zuid-Holland laat weten dat de aannemer verantwoordelijk is voor de bouwcommunicatie. "Daar valt ook het doorgeven van wijzigingen over routeaanpassingen onder." Volgens de woordvoerder geeft de aannemer op basis van de werkplanning informatie door aan partijen met wie zij in contact staan. "Dat zijn bijvoorbeeld Google Maps, TomTom (inclusief Apple-kaarten) en Garmin."

Jaarlijks zullen naar schatting 18 miljoen voertuigen door de Corbulotunnel rijden.