Krap twee weken na zijn zwaarste reis ooit, naar Zuidoost-Azië, brengt paus Franciscus een vierdaags bezoek aan Luxemburg en België.
Hij landde vanochtend in Luxemburg. Het valt op dat deze paus, in functie sinds 2013, tot nu toe de grotere Europese landen heeft overgeslagen. Zo is hij nog nooit in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk of Spanje geweest. Binnen Europa kiest hij voor een bijzondere stad of plek, zoals het multiculturele Marseille voor een ontmoeting met migranten of Straatsburg voor toespraken tot het Europees Parlement en de Raad van Europa.
Paus Franciscus werd onder andere welkom geheten door groothertog Henri van Luxemburg:
Vandaar dat velen binnen en buiten Luxemburg en België verbaasd opkeken toen bekend werd dat Franciscus juist deze landen had uitgekozen. Luxemburg lijkt een tussenstop op weg naar België als persoonlijk eerbetoon aan de Luxemburgse kardinaal Jean-Claude Hollerich.
Net als Franciscus is hij een jezuïet en dus van dezelfde orde van mannelijke religieuzen. Hollerich is ook één van de belangrijkste medestanders van de paus en nauw betrokken bij diens hervormingen van de kerk.
De officiële aanleiding voor het bezoek aan België is de 600e verjaardag in 2025 van de stichting van de Katholieke Universiteit Leuven. Als universiteit waar niet-geestelijken theologie kunnen studeren was de KU Leuven een belangrijke denktank voor de Kerk.
De paus zal zowel de Nederlandstalige als de Franstalige tak van de universiteit aandoen. Vlaamse media melden dat Franciscus als Argentijnse jezuïet in het verleden nauwe contacten heeft gehad met Vlaanderen en er enkele keren zou zijn geweest. Bij de keuze voor België hebben mogelijk vooral persoonlijke motieven meegespeeld.
Tijdens zijn ontmoetingen met docenten en studenten zal Franciscus spreken over migratie en vluchtelingen, klimaat en milieu. En dus niet zozeer over de katholieke wortels van de universiteit. De meeste medewerkers en studenten hebben daar tegenwoordig niets mee.
Secularisering en seksueel misbruik
Want in tegenstelling tot eerdere bestemmingen treft Franciscus geen land met een bruisend katholiek geloofsleven aan. België is net als de rest van West-Europa sterk geseculariseerd. Slechts iets meer dan de helft van de Belgen is katholiek. Nog maar 2 procent van hen gaat regelmatig naar de kerk.
In de afgelopen jaren hebben misbruikschandalen de aversie tegen de kerk alleen maar doen toenemen. Vooral de zaak rond Roger Vangheluwe, de voormalige bisschop van Brugge die bekende jarenlang zijn neven te hebben misbruikt, heeft diepe wonden geslagen. Er zijn gerechtelijke onderzoeken geweest, compleet met invallen in kantoren en woningen van hoge geestelijken. Zelfs een parlementaire commissie heeft zich over de misbruikzaken gebogen.
Als klap op de vuurpijl zond publieke omroep VRT in september vorig jaar de documentaireserie Godvergeten uit. Hierin kwamen opnieuw schrijnende verhalen naar boven over misbruik door geestelijken.
Duizenden Vlamingen lieten zich uitschrijven of keerden de kerk definitief de rug toe. Onder druk van de publieke opinie en de Belgische politiek werd Vangheluwe afgelopen maart door het Vaticaan uit zijn priesterambt gezet.
Ontmoeting met slachtoffers
Franciscus kan tijdens zijn bezoek aan België niet om het misbruik heen. Volgens de Vaticaanse woordvoerder zal hij er in zijn toespraken aandacht aan besteden. Ook heeft hij achter gesloten deuren een ontmoeting met vijftien zorgvuldig geselecteerde misbruikslachtoffers. De lokale media zitten erbovenop.
Maar of dit alles de Belgen erg zal raken, is de vraag. Vooral in Vlaanderen lopen weinig mensen warm voor het pauselijke bezoek.
Enthousiaste bisschoppen
De enigen die oprecht enthousiasme uitstralen zijn de Belgische bisschoppen. Ondanks de sterke neergang proberen zij een moderne, dynamische kerk te zijn. Ze gaan discussie over het celibaat en de rol van vrouwen niet uit de weg.
Ook introduceerden ze zelfs een liturgie voor het zegenen van homostellen, maar daarin werden ze teruggefloten door het Vaticaan. Al kunnen ze om hun positieve en energieke houding wel rekenen op veel sympathie van de paus.
Mis in stadion
Naast ontmoetingen met vele hoogwaardigheidsbekleders binnen en buiten de universitaire wereld zijn vier momenten ingelast waarop het publiek Franciscus kan begroeten. Mensen kunnen ook de afsluitende mis in het stadion van Brussel bijwonen.
Tegen alle verwachtingen in waren de beschikbare 35.000 kaarten binnen anderhalf uur vergeven. Het wordt interessant om te zien hoeveel belangstellenden in Leuven en Brussel klaarstaan om de paus toe te juichen. Ook voor Franciscus zelf, die immers gewend is aan straten vol uitzinnige mensenmassa's.
