Aggregator

Het is het eerste, en misschien wel enige tv-debat tussen de Amerikaanse presidentskandidaten. En als Kamala Harris en Donald Trump vannacht om 03.00 uur Nederlandse tijd (21.00 uur lokale tijd) het podium van het National Constitution Center in Philadelphia betreden, zullen de meeste ogen gericht zijn op de Democratische kandidaat Harris.

Uit een peiling van The New York Times/Siena College blijkt dat 28 procent van de kiezers aangeeft eerst meer over haar te willen weten, voor ze op haar stemmen. Want ook al kennen mensen haar als vicepresident, veel Amerikanen weten niet waar ze voor staat. Aan Harris de opdracht daar in dit debat verandering in te brengen.

De afgesproken regels zijn weer streng. Zo is er geen publiek welkom in de studio van tv-zender ABC, die het debat dit keer organiseert. Ook ruggespraak is niet toegestaan. Als een kandidaat niet aan het woord is, wordt zijn of haar microfoon uitgezet. Daardoor kunnen de twee elkaar niet interrumperen en alleen de debatleiders mogen vragen stellen.

Verder zal Harris voor de kijkers rechts staan en heeft de Republikeinse kandidaat Trump er, na het winnen van de toss, voor gekozen als laatste een slotverklaring te geven.

Veel op het spel

Voor beide kandidaten staat er veel op het spel. Daarvan is iedereen zich terdege bewust sinds het voor de inmiddels voormalige Democratische kandidaat Biden dramatisch verlopen eerste debat.

Een voordeel voor Trump is dat hij zich minder hoeft te profileren dan Harris. Uit eerdergenoemd onderzoek van The New York Times/Siena blijkt dat maar 9 procent van de Amerikanen de behoefte heeft meer over hem te weten te komen. Gek is dat niet. Het is tenslotte al de derde keer dat hij meedoet aan de presidentsverkiezingen. Bij Trump zal er daarom vooral op gelet worden of hij zich weet te beheersen.

De druk tijdens dit debat ligt dus vooral op Harris, die het voor het eerst opneemt tegen de altijd onvoorspelbare Trump. De twee hebben elkaar zelfs nog nooit eerder ontmoet.

Verlangen naar verandering

Sinds Harris kandidaat is voor de Democratische partij heeft ze ook pas één interview gegeven. De kiezers kregen in dat gesprek een inkijkje in haar beweegredenen om voor het presidentschap te gaan. Maar dat was maar kort en tijdens de rest van haar optredens las ze haar speeches voor van een autocue.

Ze zal zich presenteren als de kandidaat die zich wil richten op de toekomst in plaats van iemand die teruggrijpt op het verleden, zoals Trump doet met zijn leus Make America Great Again. Potentiële kiezers willen vooral ook weten op welke onderwerpen ze zich onderscheidt van Biden. Want de Amerikanen verlangen, na vier jaar met torenhoge inflatie, naar verandering. Kan zij die bieden?

Harris zal dus aan de zwevende kiezers duidelijk moeten maken wat zij zal doen om het leven weer betaalbaarder te maken. Want de economie en nationale veiligheid staan bovenaan de lijstjes van onderwerpen die de Amerikanen belangrijk vinden.

Een ander heet hangijzer is de grensproblematiek en het is ook de vraag hoe ze die beter wil aanpakken. Trump verwijt Harris dat onder haar vicepresidentschap miljoenen migranten illegaal de grens met de VS zijn overgestoken.

De afgelopen weken ging Harris over dit onderwerp in het offensief door te stellen dat er wel degelijk een akkoord op tafel lag om de grensproblematiek aan te pakken, maar dat Trump dat blokkeerde door druk te zetten op zijn vertrouwelingen in het Congres.

Nog een vraag is of ze een verbod wil op fracking. In 2019, toen Harris zich verkiesbaar stelde als kandidaat, was ze nog voor een verbod op deze omstreden methode om gas te winnen. Nu zegt ze daartegen te zijn. Trump zal haar proberen weg te zetten als een draaier.

Belangrijkste negentig minuten van campagne

Maar Harris is een ervaren debater, die niet bang is de confrontatie aan te gaan. Zo zette ze vier jaar geleden tijdens het vicepresidentiële debat Mike Pence op zijn plaats toen hij haar onderbrak. Voormalig politiek adviseur van Harris Jim Stearns zegt tegen The New York Times: "Ze begrijpt als geen ander dat er maar één manier is om te dealen met iemand die je constant aanvalt en dat is harder terugslaan dan hij jou raakt".

Harris gaat het debat dus in als de underdog, Trump als de oudste presidentskandidaat ooit. Het zullen waarschijnlijk de belangrijkste negentig minuten van deze campagne voor de presidentsverkiezingen worden, aangezien de kans groot is dat dit de enige keer is dat de kandidaten recht tegenover elkaar staan.

Nadat Biden zich had teruggetrokken als Democratische kandidaat profiteerde Harris een maand van het enthousiasme dat zij als jongere vrouwelijke kandidaat van kleur teweegbracht. Inmiddels is die euforie aan het wegebben en gaan Trump en Harris in de cruciale staten met veel zwevende kiezers vrijwel gelijk op.

Het is vandaag precies een jaar geleden dat een kwart van de Libische stad Derna werd weggevaagd. De zwaarste tropische storm ooit gemeten in de regio kwam daar toen aan land. Twee slecht onderhouden dammen, iets buiten Derna, hielden geen stand tegen de ongekende stortregens die storm Daniël veroorzaakte.

Dikke modderstromen raasden door de stad en vernielden hele woonwijken, bruggen en toegangswegen. Volgens de VN kwamen ruim 5000 mensen om het leven en zeker 8000 mensen worden nog steeds vermist. Maar de schattingen over het aantal vermisten lopen sterk uiteen.

"Die aantallen worden opzettelijk laag gehouden omdat de autoriteiten de verantwoordelijkheid niet willen nemen. Een kwart van een stad met 120.000 mensen werd verwoest. Dat zouden 30.000 doden kunnen zijn, maar niemand die dat met zekerheid kan zeggen omdat er zoveel onduidelijk is," zegt Libië-expert Anas El Gomati, directeur van de denktank Sadeq Institute.

Slecht bereikbaar

De onduidelijkheid over de aantallen slachtoffers illustreert het gebrek aan transparantie in de nasleep. Direct na de ramp bleek het moeilijk om noodhulp richting Derna te krijgen. Het rampgebied was in eerste instantie slecht bereikbaar en toegang werd al snel belemmerd door de autoriteiten.

Ook de wederopbouw kwam langzaam op gang. Inmiddels, een jaar later, staat een deel van het getroffen gebied in de steigers. Meer dan 43.000 mensen raakten ontheemd en 18.500 huizen werden onbewoonbaar.

Vanuit de lucht is goed te zien hoe zwaar Derna werd geraakt door de vloedgolf en nu, een jaar later, hoeveel er wordt gebouwd:

Ook rondom de wederopbouw is veel onduidelijk. "Een van de grote zorgen die wij hebben is dat er geen nationaal plan voor de wederopbouw en voor de aanpak van de verwoesting in Derna is," vertelt Hanan Salah, Libië-expert bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Ze maakt zich zorgen over het gebrek aan transparantie.

"Wie zijn de begunstigden? Wie betaalt de wederopbouw? Dat is allemaal onduidelijk. Bovendien is er is geen internationale druk om dit wel openbaar te maken." Dat er in het verscheurde land geen centraal gezag is en verschillende autoriteiten zich met de wederopbouw bemoeien maakt het geheel alleen nog maar complexer.

Onderzoek van de Wereldbank, de Verenigde Naties en de Europese Unie concludeerde begin dit jaar dat het 1,63 miljard euro zou kosten om de schade te herstellen. El Gomati: "Worden de inwoners van Derna geraadpleegd over de wederopbouw van hun eigen stad? Nee. Want alle details zijn in nevelen gehuld. We kennen de werkelijke kosten en de tijdlijn niet. We weten niet of er veilig wordt gebouwd. Er is absoluut geen financieel toezicht, waardoor geld makkelijk in diepe zakken kan verdwijnen."

Zware trauma's

Hoewel het voor veel inwoners van Derna goed voelt dat er beweging zit in de wederopbouw, is het trauma nog altijd vers. "De bouwwerkzaamheden gaan best goed maar wij, de mensen, hebben het zwaar. Het kost veel tijd om te helen", zegt Malak Alhanoshi.

In haar opvangcentrum in Derna komen honderden kinderen met zware trauma's die ze maar moeilijk kunnen verwerken. Hier krijgen ze hulp en kunnen ze zich uiten door georganiseerde activiteiten.

De muur hangt vol met tekeningen van kapotte huizen. "Veel van hen durfden eerst niets te vertellen maar langzaam komen de verhalen en praten ze over die verschrikkelijke nacht", vertelt een van de medewerkers.

Lang wachten

Internationale onderzoekers concludeerden vorig jaar dat de ramp deels veroorzaakt werd door fouten in het ontwerp van beide dammen. Volgens experts wisten de autoriteiten al jaren dat de stuwdammen boven de vallei verouderd waren en hoognodig onderhouden moesten worden. Dat gebrek aan onderhoud bleek fataal. Aan de bezweken dammen is sinds vorig jaar, voor zover bekend, nog altijd niet gewerkt.

Wel legde een rechtbank deze zomer gevangenisstraffen op van 9 tot 27 jaar op aan twaalf functionarissen. Die waren verantwoordelijk voor het waterbeheer bij Derna en het onderhoud van de stuwdammen. Ze zijn veroordeeld wegens nalatigheid, moord met voorbedachten rade en verspilling van overheidsgeld. Maar het proces is grotendeels achter de schermen gehouden, details ontbreken.

Alhanoshi, die zelf 25 familieleden verloor, vindt deze gevangenisstraffen pas het begin. Ze vertelt dat nabestaanden nog altijd met veel vragen zitten. Liggen hun geliefden in een massagraf, onder het puin van hun eigen huis of zijn ze in zee verdwenen? En hoe zit het met compensatie? Zonder antwoorden kan ze niet door. Ze kan het niet afsluiten. Maar naar alle waarschijnlijkheid zal ze nog lang moeten wachten.

Zo'n 1200 wetenschappers die door geplande bezuinigingen van dit kabinet hun baan aan de universiteit dreigden te verliezen, kunnen toch aanblijven. De coalitie wilde 215 miljoen euro bezuinigen op de sectorplannen, geld dat bedoeld is om de werkdruk op universiteiten te verminderen.

Na grote weerstand van universiteiten gaat deze bezuiniging niet door, laten bronnen aan de NOS weten. Dit betekent wel dat het afgesproken bedrag elders moet worden gevonden. Minister Bruins schrapt beurzen voor startende wetenschappers.

Academisch jaar

In het coalitieakkoord dat de fractieleiders voor de zomer sloten, staat dat er 1 miljard euro op het hoger onderwijs wordt bezuinigd. Dit leidde bij de opening van het academisch jaar tot demonstraties van studenten en medewerkers

De hele aangekondigde bezuiniging leidde tot onvrede, maar het schrappen van 1200 banen lag in het bijzonder gevoelig. Het draait om geld dat de vorige Onderwijsminister, Dijkgraaf, nog geen twee jaar geleden beschikbaar stelde om de werkdruk te verlagen en universiteiten beter te laten samenwerken.

Dijkgraaf vroeg universiteiten om de koppen bij elkaar te steken over onderzoekthema's waaraan ze prioriteit willen geven en deze thema's onderling te verdelen. Met het geld konden de universiteiten wetenschappers een vast contract aanbieden. En dat hebben de universiteiten gedaan.

1200 onderzoekers hebben nog maar kort geleden zo'n vast contract gekregen, aldus de universiteiten. Dat zou met deze bezuiniging weer moeten worden teruggedraaid.

Starters- en stimuleringsfondsen

De nieuwe minister van Onderwijs, Bruins, kiest er nu voor om de starters- en stimuleringsfondsen te schrappen, die ook waren ook ingevoerd door zijn voorganger. Ze waren bedoeld om startende wetenschappers een onderzoeksbeurs te geven. Bestaande beurzen blijven bestaan, maar er worden straks geen nieuwe meer uitgekeerd.

Door de bezuiniging om te gooien wijkt de minister dus af van het hoofdlijnenakkoord. De verwachting is dat deze bezuiniging minder pijnlijk is omdat niet direct mensen ontslagen hoeven te worden. De uitgewerkte plannen van de minister worden vrijdag bekendgemaakt tijdens de presentatie van het regeerprogramma.

Universiteiten zien in het omgooien van de bezuinigingen nog weinig positiefs. "De sectorplannen worden weliswaar niet geschrapt, maar wat de minister doet is broekzak- vestzak. De één miljard bezuiniging staat nog steeds, dus de dreun voor studenten en medewerkers blijft hiermee even groot", aldus Caspar van den Berg, voorzitter Universiteiten van Nederland in een reactie aan de NOS.

De Tweede Kamer wil af van 'private equity' in de zorg. Tegen de zin van minister Agema van Volksgezondheid heeft de Kamer een motie van de SP aangenomen, waarin het kabinet wordt gevraagd een verbod in te stellen op het steken van geld door particuliere investeerders in de zorg.

In de motie staat dat puur op winst gerichte investeerders een groot risico vormen voor de zorg en dat de Kamer al meerdere keren oproepen heeft gedaan om private equity in de zorg een halt toe te roepen.

De SP-motie werd niet alleen gesteund door de oppositiepartijen GroenLinks-PvdA, CDA, Denk, Partij voor de Dieren en ChristenUnie, maar ook regeringspartij PVV stemde ervoor. Die partij ging dus in tegen zijn eigen minister.

Kind niet met badwater weggooien

Agema toonde zich als Kamerlid ook altijd kritisch over private equity in de zorg. Maar vorige maand schreef ze als minister aan de Kamer dat een verbod tot gevolg kan hebben dat het betalen van onderdelen van de zorg moeilijker wordt en dat het daarmee de toegankelijkheid van zorg kan beperken.

Vorige week zei Agema in de Kamer dat ze de 'graaiers' in de zorg wil aanpakken, maar dat ze het zonde zou vinden om "het kind met het badwater weg te gooien" en dat ze daarom de motie ontraadde.

Hard nodig

Als voorbeeld noemde ze private investeerders die bijvoorbeeld de backoffice van huisartspraktijken op orde brengen en daarmee de administratietijd verminderen. Volgens haar zijn dat soort investeerders hard nodig.

De Kamer heeft ook twee moties van GroenLinks-PvdA aangenomen over verdere beperking van winsten in de zorg. Tegen die uitspraken van de Kamer verzette Agema zich niet.

Ridouan Taghi is opnieuw verplaatst binnen de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Dat bevestigt zijn detentieadvocaat Thomas van der Horst, na berichtgeving van persbureau ANP. Hij zit nu weer alleen op een afdeling.

Vorige week werd bekend dat Taghi eind juli was verplaatst naar een andere afdeling binnen de EBI. In dit deel zitten ook veroordeelden als Saïd R., die geldt als rechterhand van Taghi, en Willem Holleeder. Dat leidde tot verontwaardiging in onder meer de Tweede Kamer. Meerdere partijen vroegen om opheldering bij staatssecretaris Coenradie van Justitie .

Die erkende daarna in een brief dat EBI-gevangen recent zo'n twintig seconden contact met elkaar hebben gehad door een "foutieve handeling". Volgens Coenradie was dit vanwege de veiligheid "zeer onwenselijk", waarna ze vroeg om een "grondige" evaluatie, "en waar mogelijk extra maatregelen te treffen".

Advocaat Van der Horst zegt dat Taghi vandaag is overgeplaatst, en dat die overplaatsing "wederom niet was gemotiveerd". Hij sluit niet uit dat de berichtgeving van vorige week heeft geleid tot de overplaatsing.

Arrestatie zoon

Taghi werd in februari, samen met Saïd R. en Mario R. veroordeeld tot levenslang in het veelbesproken Marengo-proces. De EBI had speciaal voor Taghi's komst een extra vleugel gebouwd met een eenpersoonsafdeling, de E1, zodat hij volledig afgezonderd van de andere gevangenen zijn straf kon uitzitten.

De verplaatsing eind juli had te maken met de komst van Faissal Taghi, Ridouan's 23-jarige zoon. Die werd eind juli aan Nederland uitgeleverd nadat hij was opgepakt in Dubai. Hij wordt ervan verdacht het criminele netwerk van zijn vader te hebben voortgezet, en zit nu in de E1 in plaats van zijn vader.

Schimmelcel

Taghi zit sinds vandaag in een deel van de EBI dat niet meer gebruikt werd vanwege een geplande verbouwing. Dat deel voldoet volgens advocaat Van der Horst "niet aan de detentiestandaarden waaraan Nederland zich volgens internationaal recht heeft te houden".

Van der Horst: "De gordijnen en de douche in de cel van cliënt zijn beschimmeld en op het bureau en het matras zijn voetstappen zichtbaar van kennelijk de werkmannen die de afdeling nog moeten verbouwen. In de schimmelcel ligt overal stof en vuiligheid."

Taghi werd in 2019 gearresteerd als hoofdverdachte in het Marengo-proces, de grote rechtszaak tegen kopstukken van een groot crimineel netwerk dat verantwoordelijk is voor meerdere moorden en liquidaties.

De dodelijke schietpartij in Dronten gistermiddag houdt de buurtbewoners flink bezig. De schietpartij vond midden in een woonwijk plaats en veel mensen hebben de schietpartij gezien, meldt Omroep Flevoland.

De omroep sprak met meerdere bewoners die slecht hebben geslapen of vandaag vrijgenomen hebben van werk. Ook kinderen hebben de schietpartij gezien, zeggen buurtbewoners.

Op de basisschool in de wijk is vanmorgen in de klas gesproken over het incident, zegt directeur Bianca Mahabier. "Sommige kinderen wonen in de straat en in de straat erachter", zegt zij. "Ze schrikken, want het is heftig voor een dorp als Dronten." De directeur zegt overigens niet te weten of kinderen de schietpartij hebben gezien.

Burgemeester Jean Paul Gebben zegt met verbijstering en afschuw te hebben kennisgenomen van het schietincident. "De impact van zo'n gebeurtenis is enorm", zegt hij.

De burgemeester betuigt zijn medeleven aan de slachtoffers, hun familie en omstanders. De gemeente houdt morgenavond een inloopbijeenkomst waar inwoners met elkaar in gesprek kunnen.

Tweede verdachte aangehouden

De schietpartij was gistermiddag op de Blaasbalg in Dronten-West. Een 39-jarige vrouw en een 32-jarige man raakten zwaargewond, het derde slachtoffer, een 30-jarige man, overleed ter plekke aan zijn verwondingen. Een 48-jarige man is kort na het incident aangehouden.

De politie meldt dat een tweede verdachte is aangehouden. Het gaat om een 45-jarige vrouw uit Dronten die wordt verdacht van betrokkenheid bij het incident.

PVV-leider Wilders wil dat het kabinet in navolging van Duitsland zo snel mogelijk grenscontroles invoert. "Hoe eerder hoe beter", zei hij vanmiddag in de Tweede Kamer. "Als Duitsland het kan, waarom zouden wij het dan niet kunnen."

VVD-fractievoorzitter Yesilgöz gaat ervan uit dat het kabinet met Duitsland in overleg gaat om grenscontroles mogelijk te maken. "Superinteressant om te kijken wat zij doen en dat kunnen wij dan omgekeerd ook doen."

Beide fractievoorzitters wijzen erop dat dit voornemen al in het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB staat. Wilders: "Men ging ervan uit dat het een stuk ingewikkelder was. Je ziet nu hoe makkelijk het kan gaan. Toen ik hoorde hoe Duitsland het nu aanpakt dacht ik: 'verhip, dat hadden wij ook kunnen doen'."

Coalitiepartij NSC is wat minder enthousiast. "Frankrijk doet dit al jaren", zegt Kamerlid Boomsma. "We hadden dit ook zonder Duitsland kunnen doen, maar het is natuurlijk niet de ultieme oplossing. We moeten vooral de buitengrenzen van de EU beter gaan bewaken." De partij wil dat het kabinet een goede samenwerking met Duitsland opzet om te zorgen dat het niet leidt tot files en opstoppingen.

Het kabinet moet kijken naar de gevolgen voor het vrachtverkeer en mensen die in het grensgebied wonen:

Minister van Economische Zaken Beljaarts (PVV) begrijpt waarom Duitsland grenscontroles invoert, maar waakt er wel voor "dat het land bereikbaar blijft". De minister gaat in gesprek met het buurland om te zorgen dat er zo min mogelijk hinder ontstaat voor consumenten en bedrijven.

De transportsector uitte gisteren zorgen over de plannen. Beljaarts zegt die te begrijpen en hoopt "een gulden middenweg" te vinden.

Onderbouwing

GL-PvdA wacht nog af wat Duitsland als onderbouwing aanvoert voor de controles, zegt fractievoorzitter Timmermans in een reactie: "EU-lidstaten mogen dit inderdaad beslissen, maar Duitsland moet aantonen dat de grenscontroles nodig zijn om bepaalde doelen te bereiken en dat het middel proportioneel is. De EU zal dat beoordelen."

PVV en VVD zien dat met vertrouwen tegemoet. "Ik denk dat alle landen om ons heen zien dat het niet goed gaat nu in Europa", zegt Yesilgöz. "We zijn aan alle kanten de grip verloren."

Symboolpolitiek

Op de vraag of de tijdelijke grenscontroles bij een deel van de grenscovergangen geen symboolpolitiek zijn, antwoordde Wilders: "Ook symbolen kunnen helpen." Hij denkt dat het kansloze asielzoekers die al via een ander EU-land Duitsland zijn binnengekomen kan ontmoedigen om naar Nederland te komen.

Boomsma: "Dit soort controles kunnen helpen om zicht te krijgen op mensensmokkelaars en de routes die ze gebruiken. Maar het is nog altijd zo dat mensen recht hebben op asiel en dat mogen ze aan de grens aanvragen." Yesilgöz: "Ik hoop echt dat het helpt en symboliek kan ook bijdragen. Maar met alleen symboolpolitiek is niemand geholpen."

Treinen van Amsterdam Centraal naar Schiphol en de andere kant op moeten ondanks de vakbondsstaking van morgenochtend blijven rijden. Dat heeft de rechter bepaald in een kort geding dat Schiphol had aangespannen tegen vakbond FNV.

Morgen staken medewerkers van de NS en het streekvervoer. Tussen 04.00 uur en 08.00 uur zouden er helemaal geen treinen rijden, maar dat was tegen het zere been van Schiphol. Volgens de luchthaven zou daardoor op de weg een verkeersinfarct kunnen ontstaan en dreigden er onveilige situaties.

De rechter ging hierin mee. Dat betekent dat er morgen tijdens de staking een minimale dienstregeling is tussen de luchthaven en Amsterdam Centraal. Dan rijden er tussen 04.00 uur en 11.00 uur zeker vier treinen per uur van en naar de luchthaven.

FNV stelde dat staking een grondrecht is en dat de impact van de stakingsactie kleiner wordt als er treinen naar Schiphol zouden moeten rijden. Maar de rechter zegt dat de vakbond niet afdoende heeft aangetoond dat een kleine beperking van de staking "afbreuk doet aan de effectiviteit van de acties".

In de uitspraak staat verder dat staken een groot goed is, maar dat aannemelijk is dat er een risico is "voor de openbare orde en veiligheid door het volstromen van het wegennetwerk rondom Schiphol". De luchthaven heeft volgens de rechter aangetoond dat het ook om 04.00 uur al druk wordt "omdat er op dat tijdstip juist een piek is van personeel en passagiersstromen van en naar Schiphol".

Schiphol kreeg al eerder gelijk

Het is de tweede keer dat de vakbonden bot vangen bij de rechter over een actie waarbij Schiphol wordt getroffen: in 2019 moesten de bonden ook een "noodpendel" laten rijden tussen Amsterdam Centraal en Schiphol. Destijds reed ook vier keer per uur een trein tussen de stations Amsterdam Centraal en Hoofddorp, met stops op ieder tussengelegen station.

Behalve tussen Amsterdam Centraal en Schiphol rijden er morgen verder geen NS-treinen tussen 04.00 uur en 08.00 uur. Ook alle internationale treinen vanuit Nederland rijden morgen niet. NS adviseert reizigers de reisplanner in de gaten te houden.

Na 08.00 uur wordt het treinverkeer weer opgestart in de loop van de ochtend verwacht de NS weer volgens de geplande dienstregeling te rijden. Hoeveel geld de staking de NS kost, meldt het bedrijf niet. "Vanzelfsprekend kost dit geld, maar hier doen we geen mededeling over", meldt het bedrijf.

Ook stakingen in stadsvervoer

Deze week zijn er op meerdere plekken in het land stakingen van leden van de vakbonden FNV en CNV en de Vakcentrale voor Professionals (VCP). Zo werd vanochtend gestaakt door personeel van het stadsvervoer in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam.

De vakbonden willen een betere en permanente vroegpensioenregeling voor mensen met zware beroepen. Volgend jaar loopt de zogenoemde RVU-regeling af. Daarin staat dat mensen met een zwaar beroep drie jaar eerder kunnen stoppen met werken. Een verlenging moet nog worden goedgekeurd.

De overheid heeft te lang geen grip gehad op arbeidsmigratie en moet regie nemen. Met nieuwe toelatingseisen moet worden voorkomen dat werkgevers straks massaal goedkope arbeidskrachten van buiten Europa werven.

Dat stelt de Adviesraad Migratie, een onafhankelijk adviescollege voor de overheid. Die zegt dat vooral werkgevers en rijken de afgelopen decennia hebben geprofiteerd van de komst van honderdduizenden arbeidsmigranten.

"Werkgevers genieten doorgaans van de lusten van arbeidsmigratie, maar de lasten komen juist in de samenleving terecht", zegt Monique Kremer, voorzitter van de adviesraad. "We willen beleid dat goed is voor iedereen."

Ze wijst op misstanden waarbij arbeidsmigranten worden ontslagen bij ziekte of slecht zijn gehuisvest. "Ook dakloosheid is een probleem", zegt Kremer.

Arbeidsmigratie van buiten de EU

Volgens de raad is het arbeidsmigratiebeleid vooral gericht op economische groei, maar moet ook gekeken worden naar maatschappelijke en ecologische behoeften. Daarom moet er een puntensysteem komen waarin wordt geregeld wie met welk doel welkom is.

In de afgelopen decennia zijn met name arbeidsmigranten ingezet in distributiecentra, tuinbouw en de vleesverwerkende industrie, terwijl juist behoefte is aan arbeidskrachten in de gezondheidszorg en de energietransitie. "Zonder visie en grip op arbeidsmigratie dreigen we een lagelonen-economie te worden", zegt Kremer.

Bovendien wordt het in de toekomst uitdagender om personeel uit Europa aan te trekken. Landen als Polen en Roemenië vergrijzen namelijk sneller dan Nederland. De lonen stijgen daar ook sterk. Daarom wordt arbeidsmigratie van buiten de EU belangrijker voor de Nederlandse economie.

Puntensysteem

Op arbeidsmigratie binnen de EU heeft de overheid relatief weinig invloed, aan migranten buiten de EU kunnen wel eisen worden gesteld. De adviesraad stelt dus voor om met een puntensysteem te werken. Hierin worden zowel economische als maatschappelijke en ecologische gevolgen meegewogen om te bepalen of een arbeidsmigrant van buiten Europa kan worden toegelaten.

Met dit systeem wordt de komst van een arbeidsmigrant getoetst op loon, beroep, sector, huisvesting en taalbeheersing. De eerste drie criteria geven inzicht in de economische bijdrage en ecologische gevolgen. "Dan kan er worden geselecteerd op beroepen die aansluiten bij de economie die wij graag willen", zegt Kremer.

De laatste twee criteria gaan over de lasten voor de samenleving. Krijgen nieuwe landgenoten bijvoorbeeld Nederlandse les van hun werkgever aangeboden? En is er een woning voor hen beschikbaar?

Verbod op uitzendkrachten

Om ook meer grip te krijgen op arbeidsmigranten binnen de EU moeten volgens het advies arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden verbeteren. "Met hogere lonen, minder uitzendwerk en een minder flexibele arbeidsmarkt kun je de toegang van arbeidsmigranten van binnen de EU tot de arbeidsmarkt indirect beïnvloeden", zegt Kremer.

"Als de lonen voor bijvoorbeeld tomatenplukkers stijgen dan willen mensen die nu al in Nederland zijn dat werk misschien wel doen", zegt Kremer.

Vier jaar geleden voerde Duitsland een verbod op uitzendkrachten in de vleessector in. Dat heeft geleid tot meer mensen in vaste dienst en betere arbeidsomstandigheden. Minister Van Hijum van Sociale Zaken zei vorige week zo'n verbod te overwegen.

De bewoners van veertien Rotterdamse woningen kunnen voorlopig nog niet naar huis door een grote brand die vannacht heeft gewoed. De brand ontstond na een explosie op de bovenste verdieping van een pand in de wijk het Nieuwe Westen.

De politie is een onderzoek gestart. Vermoed wordt dat de explosie opzettelijk is veroorzaakt en er wordt gezocht naar een donker geklede man die naar de Beukelsweg rende. De politie vraagt mensen zich te melden als ze informatie hebben.

Hoe lang de bewoners niet naar huis kunnen is nog onduidelijk. Een woordvoerder van de gemeente zegt dat ze samen met de bewoners kijken of er onderdak voor ze geregeld moet worden. De schade verschilt per woning.

Droneteam

De brand brak omstreeks 04.30 uur uit en was om 10.45 uur onder controle. Hulpdiensten waren in groten getale uitgerukt. Ook was er een droneteam ingeschakeld om met een een warmtebeeldcamera te kijken waar de heetste plekken zaten.

Drie mensen die op een balkon stonden, zijn naar beneden gehaald, meldt een woordvoerder van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Drie andere personen uit omliggende panden zijn nagekeken in een ambulance. Twee van hen zijn naar het ziekenhuis gebracht vanwege het inademen van rook.

Door een Israëlische luchtaanval op een tentenkamp vlak bij Khan Younis zijn zeker 19 Palestijnen gedood, meldt het gezondheidsministerie in Gaza. Ook zijn er tientallen gewonden gevallen volgens lokale hulpdiensten. De luchtaanval vond plaats op het gebied al Mawasi, door het Israëlische leger aangewezen als humanitaire zone.

Het is een van de dodelijkste aanvallen tot nu toe in het gebied, waar vluchtelingen vanuit heel Gaza naartoe zijn gevlucht en dicht op elkaar wonen in tenten. Volgens ooggetuigen zijn vier raketten op het gebied afgevuurd. Zeker twintig tenten zouden verdwenen zijn, met daarin gezinnen.

Op beelden is te zien dat de raketten een meters diepe krater hebben achtergelaten in het zand. Daardoor zijn tientallen Palestijnen vermist geraakt, zij liggen nog bedolven onder het zand. Hulpdiensten probeerden vannacht om deze mensen uit te graven.

Het Israëlische leger zegt dat de aanval gericht was op een commandocentrum van Hamas. Volgens het leger, dat zich baseert op inlichtingen, waren er drie belangrijke militanten die betrokken zouden zijn geweest bij de terreuraanval van 7 oktober. Hamas ontkent dat er militanten in het gebied aanwezig waren.

Over de claims geven de partijen verder geen informatie, waardoor het moeilijk is om dat te controleren. Wel is bekend dat het Israëlische leger een richtlijn heeft die bepaalt hoeveel burgerdoden acceptabel zijn. Voor elk Hamas-lid zouden enkele tientallen burgers gedood mogen worden, bij een commandant meer dan honderd. Dat aantal ligt veel hoger dan bij voorgaande oorlogen in Gaza, zeggen deskundigen.

Tegelijkertijd is bekend dat Hamas ook actief is in gebieden waar burgers wonen, al is het alleen maar omdat het gebied zeer dichtbevolkt is. Israël beroept zich er bij aanvallen met burgerdoden geregeld op dat Hamas zich ophoudt tussen de burgerbevolking.

Door de oorlog zijn zeker 40.000 inwoners van de belegerde Gazastrook om het leven gekomen, een meerderheid van hen zijn vrouwen en kinderen. Zij zijn gedood door Israëlisch geweld of bijvoorbeeld door ziektes die rondgaan. Onder hen zijn ook militanten, al is niet bekend hoeveel. Door de grote verwoestingen en het afsluiten van Gaza is de humanitaire situatie er zeer slecht.

In al Mawasi, een strookje kustgebied, verblijven honderdduizenden Palestijnen die daar in de loop van de oorlog naartoe zijn gevlucht omdat hun dat werd opgedragen in Israëlische evacuatiebevelen. Maar ook daar blijkt het vaak niet veilig te zijn. In het gebied zijn geen basisvoorzieningen en Palestijnen hebben er amper toegang tot voedsel en medische zorg.

Op een mis van de paus in Oost-Timor zijn honderdduizenden mensen afgekomen. De autoriteiten gaan uit van zo'n 600.000 mensen. Dat zou neerkomen op bijna de helft van alle inwoners van Oost-Timor. In het land in Zuidoost-Azië wonen ongeveer 1,3 miljoen mensen.

De mensen hadden zich verzameld in een park aan zee voor de mis. Die werd gehouden op hetzelfde veld waar paus Johannes Paulus II in 1989 een gebed uitsprak. Na de mis liet paus Franciscus zich rond het veld rijden, zodat iedere aanwezige hem goed kon zien.

Mensen stonden uren in de hitte te wachten om de mis bij te kunnen wonen. De temperatuur liep op tot 32 graden. Veel aanwezigen zochten de schaduw op onder gele en witte paraplu's, de kleuren van het Vaticaan. De brandweer bespoot de mensen om wat verkoeling te brengen.

Ook bracht de paus een bezoek aan een kathedraal en aan gehandicapte kinderen op een school. Mensen die bij de paus in de buurt wisten te komen, raakten zijn handen aan, kusten zijn ring of boden hem een traditioneel geweven sjaal aan.

Meest katholieke land

In Oost-Timor is bijna de hele bevolking katholiek, zo'n 96%. Volgens het Vaticaan is het daarmee waarschijnlijk het meest katholieke land ter wereld.

Het is voor het eerst dat de paus Oost-Timor bezoekt sinds het land in 2002 onafhankelijk werd van Indonesië. De weg naar onafhankelijkheid duurde jaren en koste ten minste 100.000 mensen het leven. Tijdens de onafhankelijkheidsstrijd voelden de inwoners zich gesteund door de kerk, die de situatie internationaal op de kaart zette.

De paus kwam gisteren aan in Oost-Timor. Eerder bezocht hij in de regio Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea. Later reist hij nog door naar Singapore. Vrijdag keert de paus terug naar Rome.

Bekijk hier enkele foto's van het pauselijk bezoek:

Bij een steekincident op het ROC Aventus in Apeldoorn is een jongeman lichtgewond geraakt, meldt de politie. Een jonge vrouw sloeg op de vlucht, maar is inmiddels aangehouden, meldt de politie. Het is nog onduidelijk of de verdachte en het slachtoffer leerlingen van de school zijn.

De leeftijden van de man en vrouw zijn niet bekend. Ook is nog niet duidelijk wat de aanleiding was voor het steekincident.

Het slachtoffer is door ambulancepersoneel behandeld en is zonder spoed naar het ziekenhuis gebracht.

Minister Madlener blijft erbij dat het maken van aparte regels voor fatbikes niet zinvol is. Omdat er veel ongelukken gebeuren met fatbikes is de Tweede Kamer in meerderheid voor een minimumleeftijd van 14 jaar voor het rijden op dat type elektrische fietsen en voor invoering van een helmplicht.

De minister van Infrastructuur heeft al een paar keer gezegd dat het bij het nemen van maatregelen ingewikkeld is om een onderscheid te maken tussen fatbikes en andere elektrische fietsen. In een brief aan de Kamer herhaalt hij dat.

Madlener erkent dat overlast door opgevoerde fatbikes enorm leeft in de samenleving, maar volgens hem komt dat vooral door "handelingen van de gebruiker" en zijn oplossingen "niet zo eenvoudig als de discussie soms doet vermoeden". Tegelijk noemt hij het signaal uit de Kamer dat er meer nodig is "klip en klaar".

In theorie mogelijk, maar niet effectief

Volgens de minister is het maken van een aparte categorie voor fatbikes in theorie mogelijk, maar niet effectief. Hij wijst op eerder onderzoek waaruit blijkt dat dikke banden, een laag frame of een tweepersoonszadel een fatbike niet objectief onveilig maken.

Volgens hem zal de markt zich dan ook snel aanpassen en worden de banden iets dunner, wordt het frame iets verhoogd of wordt er een ander zadel opgezet: "Het probleem zal zich naar verwachting dan snel verplaatsen naar nieuwe (fatbike) modellen of andere elektrische voertuigen die kunnen worden opgevoerd."

Draagvlak voor maatregelen voor alle elektrische fietsen niet vanzelfsprekend

Madlener denkt dan ook dat alleen maatregelen mogelijk zijn die gelden voor alle fietsen met trapondersteuning. In zijn brief schrijft hij "dat het draagvlak voor maatregelen voor alle elektrische fietsen niet vanzelfsprekend aanwezig is in de maatschappij".

Maar volgens hem zijn er in praktische zin wel mogelijkheden "als de Kamer dat wil". De minister benadrukt dat voor het instellen van een minimumleeftijd de wet moet worden veranderd en dat een termijn van twee jaar daarvoor "niet ongebruikelijk" is. En ook voor invoering van een helmplicht moeten regels worden aangepast. Zo'n wijziging zou op 1 januari 2026 in werking kunnen treden, verwacht hij.

Morgen is er een Kamerdebat over verkeersveiligheid en dan komen de fatbikes ook weer aan de orde.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) waarschuwt om geen hete vloeistof te gieten in glazen van de zogenoemde Pokal-serie van winkelketen Ikea. Die glazen, met een inhoud van 27, 35 en 65 centiliter, kunnen uit elkaar spatten bij grote temperatuurverschillen.

De voedsel- en warenautoriteit meldt dat de waarschuwing over de glazen verder gaat dan die Ikea zelf op 31 juli heeft gepubliceerd. Ikea raadde toen aan om de glazen neer te zetten in plaats van ze in de hand te houden wanneer er een hete drank ingeschonken wordt, voor het geval er een barst in zou zitten.

"Daarmee is het veiligheidsrisico echter niet voldoende weggenomen; het risico op verwondingen blijft bestaan wanneer het glas met hete vloeistof uit elkaar spat", schrijft de NVWA vandaag.

De warenautoriteit zegt dat bij normaal gebruik van de glazen er beschadigingen kunnen ontstaan in het glas. Die beschadigingen zijn niet altijd met het blote oog te zien en maken deze glazen extra gevoelig voor een "thermische schok", wanneer een voorwerp plotseling in temperatuur stijgt of daalt.

Veel reviews

Dit jaar hebben meerdere consumenten meldingen gemaakt bij de NVWA over uit elkaar spattende Pokal-glazen. Bij gegevens die zijn opgevraagd bij de Zweedse meubelketen blijkt dat enkele honderden mensen hebben gemeld dat Pokal-glazen waren gesprongen. Meerdere mensen hebben hierbij brandwonden opgelopen.

Daarnaast verwijst de NVWA naar "een groot aantal reviews" op de site van Ikea "waarin consumenten meldden dat deze glazen waren 'ontploft'."

De paspoortcontroles die Duitsland aan de grens gaat invoeren, voelen als een paniekreactie. Dat zegt burgemeester Joris Bengevoord van Winterswijk, tevens de voorzitter van Euregio, een samenwerkingsverband van 24 Nederlandse en 104 Duitse gemeenten in het grensgebied van Drenthe tot de Achterhoek.

De regio kreeg tijdens het EK voetbal afgelopen zomer ook al te maken met extra grenscontroles, legt Bengevoord uit in het NOS Radio 1 Journaal. "Daardoor zijn we het al een beetje gewend, maar het is jammer dat het nu opnieuw wordt ingevoerd. Je wilt toch dat mensen vrij de grens over kunnen steken."

Bengevoord heeft de vertragingen van afgelopen zomer nog vers in het geheugen. "Bij sommige grensovergangen liepen wachttijden op tot een half uur. Ik kan me voorstellen dat als je in de transportsector werkt, dat niemand iedere keer een half uur wil stilstaan."

De transportsector uitte gisteren al zorgen over de plannen. Een rondgang van de NOS langs transportbedrijven die vaak naar Duitsland rijden, levert een ander beeld op. Zij denken dat de vertraging zal meevallen.

Heel vervelend

De burgemeester van Winterswijk snapt dat Duitsland maatregelen wil nemen na verschillende steekpartijen, waaronder een terreurdaad in Solingen. Toch vindt hij de plotselinge invoering vreemd. "Dit voelt als een paniekreactie."

Duitsland wil een half jaar extra grenscontroles doen. "Als je een keer per jaar de grens over gaat, is het te overkomen. Maar er zijn ook mensen die vier of vijf keer per dag de grens over moeten voor bijvoorbeeld werk of boodschappen. Als je dan iedere keer moet wachten, is dat heel vervelend voor de bewoners van dit gebied."

Euregio houdt de situatie nauwlettend in de gaten. "We zullen ons zeker laten horen als dit tot onwenselijke situaties leidt."

Politiefuik

In Duitsland wordt wisselend gereageerd op de plannen. De deelstaten zijn tevreden, maar de politievakbond is kritisch. Die geeft aan dat er geen menskracht is om alle controles uit te voeren. Daarnaast kunnen controles gemakkelijk worden omzeild, omdat niet bij iedere grensovergang gecontroleerd wordt.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe Duitsland de controles gaat uitvoeren, want de plannen zijn nog niet bekend. Waarschijnlijk is het vergelijkbaar met de tijdelijke controles die het land al uitvoert aan de grens met Polen, Tsjechië en Oostenrijk.

Daar wordt bij drukke grensovergangen een politiefuik opgezet. Auto's die er opvallend uitzien, zoals een busje met veel mannen erin, worden apart gehouden en gecontroleerd. De rest kan gewoon doorrijden.

Bij de controles op de grens met Polen gaat het maar om drie overgangen. Duitsland heeft sinds oktober al 50.000 ongeoorloofde binnenkomsten ontdekt en ook 30.000 mensen geweigerd. Daaruit concludeert het land dat de aanpak effect heeft.

Nieuwsuur sprak met onder anderen de voorzitter van de Duitse politievakbond:

Google moet definitief 2,4 miljard euro boete betalen in de Europese Unie. De boete werd zeven jaar geleden opgelegd vanwege machtsmisbruik bij Google Shopping. Google ging tegen die boete in beroep, maar de hoogste rechtbank van de EU oordeelt nu dat de boete terecht was.

De Europese Commissie legde de boete op, omdat het techbedrijf zijn eigen dienst Google Shopping voortrok in de zoekresultaten. Als gebruikers via Google zochten op bepaalde producten, dan zagen ze bovenaan de pagina een productoverzicht staan van Google Shopping. Daar zaten winkels tussen die Google betaalden om in dat rijtje te staan.

Andere concurrerende prijsvergelijkers kwamen lager in de resultaten. De Commissie vond dat de Amerikaanse techgigant daarmee misbruik maakte van zijn dominantie positie op de markt voor zoekmachines.

Google teleurgesteld

Ook het Europese Hof van Justitie oordeelt nu dat er sprake was van machtsmisbruik. Google reageert teleurgesteld op de uitspraak. Het bedrijf zegt dat er juist in 2017 wijzigingen zijn doorgevoerd om te voldoen aan de eisen van de Europese Commissie.

Europese koepel van consumentenbonden (BEUC) is blij met de uitspraak van het Hof van Justitie. "Google heeft miljoenen Europese consumenten geschaad. De illegale praktijken voorkwamen dat consumenten terechtkwamen bij goedkopere producten en nuttige productinformatie van concurrerende vergelijkingssites."

Hoogste boete ooit

In 2017 was de boete groot nieuws. Nooit eerder had de Europese Commissie zo'n hoge boete opgelegd. De jaren erna bleek dat de boetes nog veel hoger konden voor Google. In 2018 kreeg Google een boete van 4,3 miljard euro voor machtsmisbruik bij besturingssysteem Android dat ook van Google is. Ook daartegen is het bedrijf in beroep gegaan. En het lijkt erop dat er nog een nieuwe boete bij gaat komen. Vorige jaar beschuldigde de Commissie Google opnieuw van machtsmisbruik met online advertenties.

Ook in de Verenigde Staten liggen Google en moederbedrijf Alphabet steeds meer onder het vergrootglas van de autoriteiten. Vorige maand oordeelde een rechtbank in de VS dat het bedrijf op illegale wijze gebruikgemaakt heeft van zijn monopoliepositie. Het is nog niet bekend welke straf er komt. De minister van Justitie sprak van een "historische overwinning voor het Amerikaanse volk".

Onrust en onzekerheid, dat is wat de Landelijke Cliëntenraad vooral hoort in reacties van mensen met een WIA-uitkering op het nieuws vorige week dat het UWV mogelijk tienduizenden uitkeringen te hoog of te laag heeft vastgesteld.

De Landelijke Cliëntenraad behartigt de belangen van mensen met een uitkering. "We krijgen veel vragen over de WIA", zegt voorzitter Fatma Koser Kaya. "Mensen weten niet wat het nieuws over verkeerde berekeningen voor hen zou kunnen gaan betekenen."

Anita van den Berg is een van de mensen bij wie het nieuws over de verkeerd berekende uitkeringen hard binnenkwam. Zij raakte in 2016 arbeidsongeschikt. Het UWV maakte in 2020 fouten bij het vaststellen van een aanvullende uitkering toen Van den Berg weer begon te werken en hier recht op had.

"Ik kreeg bijna een jaar lang meer dan honderd euro per maand te veel en heb dat zelf aangeven bij het UWV", vertelt Van den Berg. "Het UWV zei dat het klopte en dat ik mij er geen zorgen over hoefde te maken."

Maar er kwam toch een verrekening. Van den Berg moest 1216 euro terugbetalen, plus een boete die ze aanvocht omdat ze zelf had gemeld dat ze te veel kreeg. Ze kreeg gelijk, de boete verviel. Maar de 1216 euro die ze te veel had ontvangen bleef staan, die moest ze terugstorten.

"Dat betekende heel veel. Ik stond er alleen voor met twee kinderen en had het al niet heel breed. En dan komt ineens dit op je pad," zegt Van den Berg. Ze deed een beroep op de Stichting Leergeld voor schoolspullen en de vader van de kinderen leverde extra bijdragen om kleding en schoenen te kunnen kopen.

Twijfel

"Je twijfelt dan heel veel aan jezelf. Want ik had het toch gemeld aan het UWV en ze hadden toch gezegd dat ik mij geen zorgen hoefde te maken?" Van den Berg stelt zich nu de vraag of ze misschien te eerlijk is geweest. Als ze niets zou hebben gezegd, zou de terugbetaling wellicht ook achterwege zijn gebleven.

En dan zou ze nu, bij het doorlichten van de verkeerd berekende uitkeringen, kunnen rekenen op de toegeeflijkheid die het UWV en de minister in het vooruitzicht stellen: te hoge uitkeringen hoeven niet te worden terugbetaald als de fout duidelijk bij het UWV ligt. "Ik weet niet of ik dat wat ik nu terugbetaal alsnog weer kan ontvangen," zegt Van den Berg

Ongelooflijk treurig

Koser Kaya vindt het verhaal van Van den Berg een voorbeeld van hoe "ongelooflijk treurig" het kan uitpakken als een fout van het UWV op het bord van een cliënt wordt gelegd. "Het UWV is nu echt aan de bal om het grondig te gaan uitzoeken."

De Landelijke Cliëntenraad zegt, net als het UWV zelf, nog geen idee te hebben van de precieze omvang van de zaak. Het UWV hoopt daar eind dit jaar eerste inschatting van te kunnen geven en dan ook de eerste cliënten te kunnen benaderen bij wie er fouten zijn gemaakt.

In Oostenrijk zijn twee middeleeuwse Friese teksten gevonden. Het gaat om fragmenten die in het Oudfries zijn geschreven, een voorganger van de moderne Friese taal die tot de zestiende eeuw werd gesproken in het noorden van Nederland en Noordwest-Duitsland. Onderzoekers spreken van een bijzondere vondst.

De ontdekking is bekendgemaakt door de Oostenrijkse hoogleraar Robert Nedoma in wetenschappelijk tijdschrift Die Sprache. Hij vond de fragmenten in de Nationale Bibliotheek in Wenen. De teksten maakten deel uit van de privécollectie van een voormalig directeur van de bibliotheek, die de stukken in de twintigste eeuw tijdens zijn studie in Praag verwierf.

De fragmenten zijn meer dan vijfhonderd jaar oud. Een tekst dateert uit de vijftiende eeuw, de ander uit het begin van de veertiende eeuw, meldt onderzoeksinstituut de Fryske Akademy.

'Geen teksten die voor de sier zijn geschreven'

Omdat er weinig bekend is van het Oudfries, zijn de teksten volgens onderzoekers waardevol voor de kennis over de taal. "Wij wisten niet van het bestaan hiervan af", zegt Rolf Bremmer, emeritus hoogleraar Fries, tegen Omrop Fryslân. "Je hart maakt een sprongetje, dit is zo bijzonder."

De gevonden fragmenten zijn pagina's met juridische teksten. "Je kunt je afvragen wat daar zo mooi aan is", zegt hij. "Maar het laat zien hoe een gemeenschap in elkaar steekt. Dit geeft ons inzicht in het leven, in het gedrag en handelen van mensen."

De teksten laten niet alleen iets zien over hoe mensen in die tijd leefden, maar hebben volgens Bremmer ook een taalkundige waarde. "Er komen weer nieuwe woorden boven water, woorden die we nog niet kenden."

Het kost nogal wat moeite om ze te lezen, geeft de hoogleraar toe. "Het vergt wel wat oefening. Het zijn ook geen volledige teksten, maar fragmenten", zegt hij. "Ook zijn het geen teksten die voor de sier zijn geschreven."

Dialect

Waar de Oudfriese teksten oorspronkelijk zijn geschreven, is nog niet bekend maar het is in ieder geval zeker dat ze uit het gebied komen wat tegenwoordig de provincie Friesland is.

"We kunnen aan het dialect zien dat het uit Oostergo komt (grofweg de noordoostelijke hoek van wat nu Friesland is, red.)", zegt Bremmer. "Net zoals je nu weet dat iemand die 'saterdei' (zaterdag) zegt uit de Friese Wouden komt, hebben de teksten uit die tijd ook kenmerken die aangeven waar de auteur vandaan komt."

Bremmer heeft de teksten al gezien, maar voorlopig alleen digitaal. "Het voordeel hiervan is dat je hem kunt vergroten als een passage wat onduidelijk is. Maar uiteindelijk is het toch mooier om er in het echt naar te kijken."

Apple kreeg jarenlang oneerlijke belastingvoordelen in Ierland. Daarom moet de maker van de iPhone alsnog zo'n 13 miljard euro belasting betalen aan het land, heeft de hoogste rechter van de Europese Unie besloten, het Hof van Justitie van de EU.

Het is het eindoordeel in een zaak die al jarenlang speelt. In 2016 oordeelde de Europese Commissie al dat Apple tussen 1991 en 2014 belastingvoordeel kreeg in Ierland en dat dat neerkwam op staatssteun voor Apple. Winsten die Apple maakte buiten de VS liepen via Ierland en daar werd te weinig belasting over betaald. Soms bedroeg die belasting nog maar 0,005 procent.

'Totale politieke stront'

De Commissie besloot dat Apple daarom 13 miljard moest betalen, maar Apple en Ierland maakten bezwaar daartegen. Een lagere EU-rechter, het Gerecht, gaf Apple in 2020 gelijk en zette een streep door de terugbetaling. De Europese Commissie zou namelijk onvoldoende hebben aangetoond dat Apple een oneerlijk voordeel had van de Ierse belastingregels.

Maar de allerhoogste rechter geeft de Europese Commissie nu toch weer gelijk. En dus is de terugbetaling van 13 miljard euro nu definitief. In 2016 was er vanuit de VS veel boosheid over de beslissing van de Commissie. Apple-topman Tim Cook noemde het toen "totale politieke stront". Toenmalig president Trump noemde toenmalig Eurocommissaris Vestager "de belastingdame die de VS haat".

Genoeg in kas

In een reactie zegt Apple nu teleurgesteld te zijn in de beslissing van het EU-hof. "Er is nooit een speciale deal geweest", aldus het bedrijf. De 13 miljard had Apple al in het verleden overgemaakt naar een onafhankelijk fonds, in afwachting van een definitief oordeel. Dat fonds gaat het geld nu dus uitkeren aan de Ierse staat.

De Ierse regering zegt in een reactie het besluit van het EU-hof te respecteren. Maar het land houdt vol nooit belastingvoordelen te hebben gegeven aan specifieke bedrijven. Ierland was dan tegen de naheffing, maar het is nu wel een grote belastingmeevaller. Ierland heeft zo'n 5,3 miljoen inwoners. Dat is dus bijna 2500 euro per inwoner.