Nabestaanden en slachtoffers van ernstige geweldsmisdrijven komen regelmatig in de knel door hoge kosten die zij niet vergoed krijgen. Volgens Slachtofferhulp Nederland schieten de bestaande regelingen tekort.
Overheid en verzekeraars zouden moeten bijspringen om deze slachtoffers beter te helpen, vindt de organisatie. Ook zouden rechters in strafzaken coulanter moeten zijn met het toekennen van schadevergoeding.
Wie bijvoorbeeld een gezinslid verliest door een misdrijf, krijgt vaak te maken met torenhoge rekeningen. Het kan gaan om kosten voor een uitvaart, notaris, psycholoog of andere woonruimte. Tegelijkertijd valt er vaak salaris weg omdat iemand niet meer kan werken.
"Dat geeft veel stress en extra klachten", merkt Leonie Foncke van Slachtofferhulp. "Als je al iets heel heftigs hebt meegemaakt en daarna ook nog eens in financiële problemen komt, voel je je dubbel slachtoffer."
Onrechtvaardig
Vorig jaar ondersteunde Slachtofferhulp zo'n 3900 slachtoffers en nabestaanden van ernstige misdrijven. Vrijwel iedereen had kosten als gevolg van het misdrijf, zegt de organisatie. Slachtofferhulp maakt zich daar ernstig zorgen over, omdat financiële zorgen het herstel belemmeren.
In de zaak tegen 'Erasmusschutter' Fouad L. vertelde de vader van de vermoorde Romy onlangs nog over de financiële gevolgen. Naast het verdriet om het verlies van zijn dochter, raakte hij zijn inkomen kwijt en moest hij op zoek naar een ander huis.
Ook Natascha Anemaat werd geconfronteerd met veel extra kosten, na de dood van haar dochter Esmee Kortekaas. Het 14-jarige meisje werd in 2021 door haar turnleraar vermoord. Anemaat was niet meer in staat te werken en de rekeningen stapelden zich op.
"Ik ben weleens bang geweest dat ik mijn huis moest verkopen en de slaapkamer van Esmee leeg zou moeten halen", vertelt ze. "Dat doet heel veel met je en voelt enorm onrechtvaardig. Ik heb er niet voor gekozen dat mijn dochter uit het leven is gerukt."
Complex
Wie slachtoffer is van een gewelds- of zedenmisdrijf, of nabestaande van een slachtoffer, kan aanspraak maken op een bijdrage uit het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Het fonds keert gemiddeld een paar duizend euro uit. Dat blijkt lang niet altijd genoeg om alle kosten te dekken.
De rest van het geld moeten mensen tijdens een rechtszaak verhalen op de dader. Strafrechters wijzen deze vorderingen lang niet altijd toe. Uit eerder onderzoek blijkt dat bijna de helft van de schadeclaims niet tijdens de strafzaak wordt behandeld omdat ze te complex zijn.
In plaats daarvan moeten slachtoffers en nabestaanden zelf een civiele procedure aanspannen tegen de dader. "Ze hebben daar vaak geen geld en geen energie voor", zegt Leonie Foncke van Slachtofferhulp. Bovendien heeft zo'n claim geen zin als een dader toch niet kan betalen.
In strafzaken daarentegen schiet de overheid de opgelegde schadevergoeding voor. De zaak moet dan wel helemaal afgehandeld zijn. Dat kan jaren duren, waardoor mensen lang op compensatie moeten wachten. Ook omdat de overheid pas acht maanden na het allerlaatste vonnis uitkeert.
Slachtofferhulp Nederland vindt dat dit systeem dringend op de schop moet. In de eerste plaats zouden strafrechters sneller schadevergoedingen moeten toewijzen. "Het is nu soms al vechten om een rouwboeket vergoed te krijgen", aldus Foncke.
Wat Slachtofferhulp betreft gaan ook de bijdragen van het Schadefonds Geweldsmisdrijven flink omhoog. In dat geval zou de overheid dus hogere voorschotten uitkeren aan slachtoffers en nabestaanden, om te voorkomen dat zij in financiële problemen raken.
Verzekeraars
Het pleidooi krijgt bijval van advocaat Arlette Schijns. Zij staat tal van slachtoffers bij en hoopt dit jaar te promoveren op onderzoek naar een beter stelsel voor het vergoeden van misdaadschade. Om te voorkomen dat alles voor rekening van de overheid komt, wijst zij ook op de mogelijke rol van verzekeraars.
Die zouden slachtoffers en nabestaanden kunnen helpen door schade als gevolg van ernstige misdrijven standaard te dekken. "Het gaat naar schatting om een paar honderd mensen per jaar die door ernstige geweldsmisdrijven worden getroffen, daar wordt de premie niet heel veel hoger van."
Eind vorig jaar riep de Tweede Kamer het kabinet al op om de situatie voor slachtoffers van geweldsmisdrijven beter te regelen. Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt dat nog wordt onderzocht in hoeverre ruimere vergoedingen mogelijk zijn. Naar verwachting komt het kabinet dit voorjaar met een plan voor nieuw slachtofferbeleid.
De Raad voor de rechtspraak erkent dat er knelpunten zijn, waaronder schadeclaims die helemaal of deels worden afgekeurd voor de strafzaak omdat ze te ingewikkeld zijn. "Behandeling vereist vaak meer tijd dan er op een zitting beschikbaar is", zegt een woordvoerder. Op dit moment laat de rechtspraak onderzoeken of er gewerkt kan worden met standaardbedragen. Het Verbond van Verzekeraars heeft nog niet gereageerd.