"EU: sanctions Israel now" staat op spandoeken van enkele tientallen activisten die naar het conferentiecentrum in Kopenhagen gekomen zijn waar de EU-ministers van Buitenlandse Zaken vergaderen. Het "Free, free Palestine", dat over het plein schalt, kan ze niet ontgaan.
Of het de ministers op andere gedachten brengt over sancties tegen Israël moet blijken. Er liggen sinds begin juni concrete voorstellen op tafel. Maar tot nu toe is onvoldoende steun voor bijvoorbeeld het opschorten van de handelsvoordelen van Israël met de EU of het deels stopzetten van de samenwerking in wetenschappelijke onderzoeksprogramma's.
De discussie zit op het eerste gezicht al maanden muurvast. Aan de ene kant eisen uitgesproken voorstanders van de Palestijnse zaak als Ierland en Spanje veel hardere actie van de EU.
Arjen van der Horst, correspondent Ierland:
"Ierland was het eerste EU-land dat zich na het Hamas-bloedbad van 7 oktober kritisch uitsprak over Israëls oorlog tegen Hamas, terwijl de meeste Europese landen nog vierkant achter de Israëlische regering stonden. De Ieren hebben zich altijd hardgemaakt voor de Palestijnse zaak.
In 1980 riepen zij als eersten in de EU op tot een onafhankelijke Palestijnse staat. Die houding hangt samen met hun eigen koloniale geschiedenis. Zoals de Palestijnse gebieden bezet zijn door Israël, zagen de Ieren zich eeuwenlang overheerst door de Britten.
Wat ooit een geïsoleerd standpunt was, vindt nu weerklank in andere Europese hoofdsteden. Ierland erkende Palestina als onafhankelijke staat, schaarde zich achter de genocideklacht van Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof en wil een verbod invoeren op de import van producten uit Israëlische nederzettingen in de bezette gebieden."
Daartegenover staan onder meer Hongarije en Tsjechië voor wie strafmaatregelen onbespreekbaar zijn, ook nu uit onderzoek blijkt dat Israël niet langer voldoet aan de voorwaarden voor samenwerking met de EU. Het grootste deel van de 27 EU-landen zit er ergens tussenin.
De laatste keer dat de ministers bij elkaar waren, eind juli, presenteerde EU-buitenlandchef Kallas een overeenkomst met Israël waarin het land beloofde veel meer hulp toe te laten. Loze toezeggingen, melden hulporganisaties.
En dus neemt de druk op de EU-ministers toe. VVD'er Ruben Brekelmans, na het opstappen van Caspar Veldkamp tijdelijk minister van Buitenlandse Zaken, probeert de impasse te doorbreken. Samen met zijn Zweedse collega schreef hij een brief waarin ze tegen hun collega-ministers zeggen dat er meer moet gebeuren om de Israëlische regering van koers te laten veranderen. Ze stellen voor sancties in te stellen tegen gewelddadige kolonisten op de Westoever, en tegen extremistische ministers uit het Israëlische kabinet die deze kolonisten in bescherming nemen.
Actie van binnenuit
Hoewel onduidelijk is of nu wel voldoende steun is voor maatregelen onder de ministers, vinden anderen de brief van Brekelmans te soft. "Die had veel harder gemoeten", zegt Geert Heikens. Hij werkte decennialang voor Europese instellingen, onder meer bij de Europese Commissie en als EU-ambassadeur in Guyana.
Hij is één van de ruim 200 EU-ambassadeurs en hoge ambtenaren, nu grotendeels met pensioen, die ook een brief schreven voorafgaand aan de vergadering in Kopenhagen. Daarin roepen ze de ministers op nu eindelijk maatregelen te nemen tegen Israël.
"De nood is zo hoog", stelt Heikens. "Denk aan het lijden in Gaza. Er is maar één methode om dat te beëindigen. Als u zich ook inspant en eenheid vormt in Europa om aan Israël een duidelijke boodschap te geven: stop het nu!"
Maar eenheid is nog ver weg, hoewel meerdere landen die tot nu toe niets wilden weten van actie door de steeds maar verder verslechterende situatie in Gaza langzaam maar zeker tóch opschuiven. Duitsland bijvoorbeeld.
Chiem Balduk, correspondent Duitsland:
"Bondskanselier Merz verraste vriend en vijand toen hij twee weken geleden de wapenexport naar Israël deels stopzette. De exportban geldt voor wapens die mogelijk in Gaza worden ingezet voor oorlogsmisdaden.
Het besluit werd goed ontvangen door zijn sociaaldemocratische coalitiepartij SPD, die net als de meerderheid van de Duitsers vindt dat er harder moet worden opgetreden tegen Israël. Uit zijn eigen partij CDU/CSU kreeg Merz juist harde kritiek. Partijgenoten vinden dat Israël in de steek wordt gelaten. Merz zou hebben gebroken met de Staatsräson, de historische verplichting van Duitsland om garant te staan voor de veiligheid van Israël.
Vanwege die speciale band met Israël heeft Duitsland EU-maatregelen tegen Israël altijd afgeremd of geblokkeerd. Critici vrezen dat Merz voortaan Europese sancties tegen Israël zal steunen. Toch is dat onwaarschijnlijk, omdat Merz blijft benadrukken dat Duitsland Israël onvoorwaardelijk steunt."
Als het niet lukt om Europese eenheid te vinden, moeten landen op eigen houtje aan de slag met strafmaatregelen tegen Israël, vinden oud-EU-ambassadeur Heikens en zijn collega-briefschrijvers. Als opties noemen ze onder meer een einde aan visumvrij reizen voor Israëliërs en het weren van producten die uit illegale nederzettingen komen.
Vanuit Den Haag wordt Kopenhagen ook in de gaten gehouden. Als er geen EU-maatregelen komen, overweegt het demissionaire kabinet zélf met voorstellen te komen voor actie tegen Israël.