Beelden van de idyllische eilandengroep Frans-Polynesië, midden in de Stille Oceaan, gaan tijdens de Olympische Spelen de hele wereld over. Op Tahiti wordt vandaag de finale van het golfsurfen gehouden.
Maar het Franse overzeese gebied heeft ook een duistere geschiedenis. Door Franse kernproeven is bijna de gehele bevolking blootgesteld aan gevaarlijk radioactief materiaal. Nu, bijna dertig jaar later, komt er mogelijk een nieuw parlementair onderzoek naar de gevolgen.
Hinamoeura Morgant-Cross (35) is een van de duizenden slachtoffers van het kernprogramma. Op haar vierentwintigste kreeg ze te horen dat ze leukemie heeft. Ze is de zoveelste vrouw in haar familie die ziek is. Ook haar overgrootmoeder, oma, moeder, tante en zus hebben vormen van kanker.
In deze video vertelt ze haar verhaal:
Ze zit op de veranda van het huis van haar grootouders in het kustplaatsje Mateia op het eiland Tahiti. Hier bracht ze haar jeugd door. "In die tijd wist ik niets over de kernproeven die Frankrijk hier uitvoerde, we hadden het er nooit over. Ik dacht dat het onschuldige testen waren, een stuk of vier of vijf."
In werkelijkheid voerde Frankrijk gedurende dertig jaar 193 kernproeven uit in Frans-Polynesië. Na grote internationale druk werd het programma in 1996 beëindigd, jaren nadat andere westerse landen met nucleaire testen waren gestopt.
Als een van de laatste westerse landen sloot Frankrijk zich vervolgens aan bij het Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty, een internationaal akkoord dat kernwapenproeven verbiedt.
Gevolgen desastreusTijdens de eerste testperiode in Frans-Polynesië, van 1966 tot 1974, voerde Frankrijk de proeven bovengronds uit. De gehele toenmalige bevolking van Tahiti, het dichtstbevolkte eiland van Frans-Polynesië, werd daarbij blootgesteld aan gevaarlijke nucleaire straling. Later werden de proeven ondergronds uitgevoerd.
Dat Morgant-Cross desondanks lang niet wist hoe grootschalig het nucleaire testprogramma was, is niet vreemd. De Franse overheid heeft al die jaren geen openheid van zaken gegeven over de kernproeven en de veroorzaakte stralingsniveaus. De boodschap was dat de kernproeven veilig waren.
"Mensen geloofden dat, ook al wist men van kernproeven door onder meer de Verenigde Staten op de Marshalleilanden dat de gevolgen desastreus waren", zegt Morgant-Cross, die sinds 2023 in het parlement van Frans-Polynesië zit.
Aanvankelijk was de lokale bevolking blij met de komst van het nucleaire programma, want het leverde veel werk en geld op. Frankrijk investeerde in de regio, waardoor de welvaart hard groeide. "We waren enthousiast over de kernproeven, maar we werden voorgelogen", zegt Joel Hoiore van de belangenvereniging Moruroa e Tatou die zich inzet voor slachtoffers.
En dat is nodig. Verschillende vormen van kanker komen hier buitensporig veel voor. In totaal zijn er 23 kankersoorten die worden veroorzaakt door de nucleaire straling. Hoeveel mensen precies ziek zijn of zijn overleden door de kernproeven, is niet bekend. "Frankrijk heeft dat bewust niet bijgehouden", zegt Hoiore.
Naast inwoners van de eilandengroep hebben ook 2000 Franse militairen die hier tijdens de kernproeven gestationeerd waren op zijn minst één vorm van kanker gekregen.
Nooit officiële excusesIn 2021 bleek uit onderzoek door een Frans collectief van onderzoeksjournalisten dat bewoners van het eiland Tahiti waren blootgesteld aan 500 keer de stralingsdosis die een mens kan verdragen. Maar de bevolking werd nauwelijks gewaarschuwd voor de gevaren.
In datzelfde jaar zei president Macron tijdens een bezoek aan Frans-Polynesië dat Frankrijk verantwoordelijk is voor de gevolgen van de kernproeven. "Ik denk dat we niet dezelfde tests zouden hebben gedaan in bijvoorbeeld Bretagne. We deden het hier, omdat het verder weg was", aldus Macron. Officiële excuses bleven echter uit.
Dure gezondheidszorgSinds 2010 is er een compensatieregeling, maar de aanvraagprocedure is complex. Moruroa e Tatou helpt slachtoffers die hier aanspraak op willen maken. "Veel mensen beginnen er niet aan, omdat ze zoveel papieren moeten invullen om te bewijzen dat ze slachtoffer zijn. De bureaucratische rompslomp schrikt ze af", zegt Hoiore.
Ook Morgant-Cross doet geen poging om compensatie te krijgen. "Ik ben de rest van mijn leven ziek, daar is geen prijs voor te bedenken", zegt ze. Ze is de politiek in gegaan om te vechten voor erkenning. Ze wil dat Frankrijk gaat betalen voor de dure gezondheidszorg, zodat zieke mensen in Frans-Polynesië geholpen kunnen worden. Nu moeten veel patiënten nog naar het buitenland voor een behandeling.
Van het mogelijk nieuwe parlementaire onderzoek heeft ze weinig verwachtingen. "Nadat Frankrijk jarenlang tegen ons heeft gelogen, vertrouw ik onderzoek door de Franse overheid niet meer", zegt ze.
Ze werkt samen met de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN), een wereldwijde campagne met als doel kernwapens af te schaffen. Haar hoop is dat er uiteindelijk een internationaal, onafhankelijk onderzoek komt.
Wie deze week de Europese wegen op gaat moet goed op zijn snelheid letten. Vandaag is de zogenoemde 'flitsmarathon' van start gegaan.
Tijdens deze actieweek, die tot en met zondag 11 augustus duurt, worden door heel Europa extra snelheidscontroles uitgevoerd.
Het is een initiatief van Roadpol, een samenwerkingsverband van 29 politiekorpsen. Het doel van de week is het verminderen van het aantal verkeersslachtoffers. Een te hoge snelheid is volgens Roadpol een van de meest voorkomende oorzaken van ongelukken in het verkeer.
Zo werd vandaag geflitst in Den Bosch:
Het is niet voor het eerst dat Roadpol een flitsmarathon organiseert. In april werd de laatste gehouden. Toen werd op één dag extra gecontroleerd op snelheid. Nu worden de snelheidscontroles dus over een hele week verdeeld.
Bij een controle in Midden-Nederland tijdens de flitsmarathon in augustus vorig jaar werd 1 op de 10 bestuurders beboet wegens te hard rijden.
De Britse regering worstelt met de vraag hoe een eind kan worden gemaakt aan de heftigste rellen in het Verenigd Koninkrijk in jaren. Al bijna een week gaan rechts-radicale en rechtsextremistische demonstranten de straat op om de confrontatie aan te gaan met de politie en tegendemonstranten. Ook vallen ze moskeeën en opvangplekken voor asielzoekers aan.
Waar komt deze plotselinge uitbarsting van geweld vandaan? Vijf vragen aan correspondent Niels Posthumus.
De rellen begonnen dinsdag na het doodsteken van drie kinderen in Southport door een jongen van 17. Er wordt gezegd dat sociale media daaraan hebben bijgedragen. Wat heb jij daarvan gezien?"Je zag dat er al snel een bericht verscheen op de vrij obscure website Channel3 Now, waarin stond dat het een islamitische asielzoeker betrof die al in het vizier was van de veiligheidsdiensten. Dat bericht is op sociale media verspreid door influencers als Andrew Tate, de rechts-radicale leider Tommy Robinson en de ex-olympische bokser Anthony Fowler, die postte dat de dader een Syriër was.
Al die berichten hadden al gauw miljoenen views. Channel3 Now gaf twee dagen later toe dat het bericht niet waar was. Maar toen was het hek al van de dam."
Bij die rellen zou de English Defense League (EDL) een rol hebben gespeeld. Wat is dat voor een club?"Dat is een radicaal-rechtse anti-islamitische beweging die in 2009 mede is opgericht door diezelfde Robinson. De EDL had eerst voornamelijk aanhang onder voetbalhooligans in en rond Londen en werd steeds radicaler. Robinson is in 2013 opgestapt.
Volgens Britse media stelt de EDL als beweging weinig meer voor, maar identificeerden de demonstranten in Southport zich wel als EDL-leden. Tijdens de demonstratie werd de naam van Robinson ook gescandeerd."
Na Southport sloeg het geweld snel over naar andere steden. Heeft niemand dat zien aankomen?"Er werd in elk geval niet verwacht dat de steekpartij tot demonstaties zou leiden. Maar de dag erna waren er demonstraties in Londen. Ik denk dat vanaf dat moment de vrees ontstond dat dit zich verder ging uitbreiden.
Sara Kahn, een voormalig adviseur van de conservatieve premier Sunak, zegt in The Guardian dat zij de regering-Sunak heeft gewaarschuwd dat het land slecht voorbereid is op dit soort demonstraties en dat er te weinig wetgeving is om rechtsextremistische organisaties goed aan te pakken. Daar zou niets mee zijn gedaan."
We zien dat brexiteer Nigel Farage ook opduikt in het verhaal. Wat is zijn rol?"Hij is nu de leider van de anti-immigratiepartij Reform UK. Die haalde bij de laatste verkiezingen weinig zetels in het Lagerhuis, maar kreeg wel 14 procent van de stemmen.
Vrij snel na de moord op de drie kinderen in Southport wierp hij de vraag op of de politie informatie achterhield. De politie zei vrijwel meteen dat de dader geen terroristisch motief had. Farage trok dat in twijfel. Vandaag heeft hij een verklaring online gezet waarin hij de gewelddadige protesten en het aanvallen van de politie nadrukkelijk veroordeelt.
Maar hij zegt ook dat ze het gevolg zijn van een te hoge immigratie en van het softe optreden van de politie tegen de Black Lives Matter-protesten van een paar jaar geleden. Farage zegt dat een deel van de frustratie daarvandaan komt en dat het gevoel bestaat dat er met twee maten wordt gemeten."
Wat kan de regering doen om de openbare orde te herstellen?"Wat die nu al probeert is heel duidelijk laten weten dat relschoppers die opgepakt worden meteen worden berecht. Daarvoor zijn aanklagers vrijgemaakt. De hoop is dat daar een afschrikkend signaal van uitgaat, dat op die manier de protesten verdwijnen zonder dat er met bruut geweld ingegrepen moet worden.
De afgelopen dagen zijn er extra maatregelen bij gekomen. Er is extra beveiliging voor moskeeën, er zijn heel veel politieagenten op de been en in de stad Bolton was het tijdelijk verboden om gezichtsbedekking te dragen. Misschien helpt het dat het weekend voorbij is en een aantal mensen weer aan het werk moet.
Als dit allemaal niet blijkt te werken, zal er harder ingegrepen moeten worden. Je ziet dat buiten de regering om sommige mensen roepen dat het leger moet worden ingezet. Vooralsnog houdt de regering vast aan zijn strategie, maar dat moet wel een keer zoden aan de dijk gaan zetten."
Rebellen hebben in de Indonesische provincie Papoea een Nieuw-Zeelandse piloot gedood. De helikopter van een Indonesisch helikopterbedrijf werd bestormd toen de piloot in een afgelegen gebied landde. Volgens de lokale politiechef waren er zes passagiers aan boord, onder wie twee kinderen. Zij bleven ongedeerd.
De volwassen passagiers aan boord zijn gezondheidswerkers. Nadat de helikopter was geland, werden de passagiers en de piloot volgens de politie door separatisten gedwongen om uit te stappen. Vervolgens werd de piloot gedood en werden de helikopter en het lichaam van de piloot in brand gestoken.
OnafhankelijkheidAl jaren strijden separatisten in het gebied voor onafhankelijkheid van Indonesië, het land dat de macht er overnam toen Nederland in 1963 vertrok. Daarbij vallen soms ook doden.
De rebellengroep houdt al sinds februari vorig jaar een andere Nieuw-Zeelandse piloot gevangen. Een woordvoerder van de groepering liet toevallig gisteren weten dat er plannen zijn om hem snel vrij te laten.
In Groningen wordt vandaag afscheid genomen van Jacques d'Ancona. De journalist overleed vorige week op 86-jarige leeftijd in zijn woonplaats Paterswolde.
Vrienden, familie en belangstellenden komen vanmiddag om 14.00 uur samen tijdens een bijeenkomst op evenementenlocatie Martiniplaza. Daar worden ruim 1500 mensen verwacht, schrijft RTV Noord. Voorafgaand aan de bijeenkomst rijdt de rouwwagen langs plekken in de buurt waar d'Ancona een warme band mee had.
Dagblad van het NoordenDe stoet vertrok rond 11.00 uur bij het huis van de journalist in Paterswolde. Daar stonden enkele tientallen mensen in stilte langs de kant van de weg, schrijft RTV Noord. Daarna werden onder meer het sportcomplex van vereniging Be Quick 1887 (waar hij erelid was) en de Stadsschouwburg aangedaan.
De stoet kwam ook nog langs het voormalig kantoor van het Nieuwsblad van het Noorden, voorganger van het huidige Dagblad van het Noorden. Voor die krant heeft d'Ancona 67 jaar lang geschreven.
Langs de route konden mensen een laatste eer bewijzen aan d'Ancona. Dat werd door tientallen mensen gedaan. De stoet werd begeleid door zes politiemotoren.
Onomwonden en eerlijkD'Ancona werd in de jaren 80 bekend door zijn werk als juryvoorzitter van de Soundmixshow, een zangwedstrijd op tv, gepresenteerd door Henny Huisman. Hij stond bekend om zijn onomwonden, eerlijke feedback.
Hij kampte al langer met gezondheidsproblemen, maar hield die voor zichzelf.
Nooit eerder zagen natuurliefhebbers zo weinig vlinders als bij de nationale telling van dit jaar. Deelnemers aan de Vlindertelling zagen er gemiddeld slechts vijf, tegen acht vorig jaar en zelfs zestien in de beginjaren van de telling, tot 2015.
Deelnemers werd dit weekend voor de zestiende keer gevraagd een kwartier lang bij te houden welke vlinders ze voorbij zagen fladderen. De Vlinderstichting bood daarbij een herkenningskaart aan om citroenvlinders van gehakkelde aurelia's te kunnen onderscheiden.
In totaal werden er 22.219 vlinders geteld, blijkt uit de voorlopige cijfers. Daarbij kwam de atalanta met 4814 keer het vaakst voor. Nummer twee was het kleine koolwitje (4000), dat vorig jaar nog de ranglijst aanvoerde. Nummer drie is de dagpauwoog met 2600. In totaal werden er 25 soorten geteld, twee minder dan vorig jaar.
400 keer nul geteldAndere vlinders waren een stuk zeldzamer. Zo kwam de keizersmantel maar negen keer voorbij en is de kleine vuurvlinder vijftig keer gespot. Bij 400 tellingen werd geen enkele vlinder gemeld.
Volgens de Vlinderstichting zijn de uitkomsten van de telling belangrijk, omdat ze een goede indicator zijn van de natuur in Nederland. Vlinders reageren namelijk snel op milieuproblemen en klimaatverandering. Eerder berekende het CBS al dat de vlinderpopulatie in 20 jaar bijzonder geslonken is.
De terugval in het aantal vlinders is te verklaren door verlies aan natuur en verslechtering van leefgebieden door stikstof en afname van waterkwaliteit. Wie vlinders wil helpen kan tegels in de tuin vervangen door meer bloeiende planten.
De Bengaalse premier Sheikh Hasina is opgestapt als premier. Dit heeft de legerleider van het land bevestigd in een toespraak. Eerder werd al bekend dat Hasina met haar zus naar een veilige plek is gebracht. Ze zouden op weg zijn naar India. Hasina stapte op na wekenlange protesten, die ruim 300 doden tot gevolg hebben gehad.
Het hoofd van het leger kondigde aan dat er een interim-regering gevormd wordt en dat hij met alle betrokken partijen heeft gesproken, waaronder de belangrijkste oppositiepartij BNP. Hij riep daarnaast op tot het bewaren van de vrede en zei vanavond met een oplossing voor de huidige crisis te komen.
Premier Hasina is met haar partij Awami League al twintig jaar aan de macht, waarvan de laatste vijftien jaar aan een stuk. De demonstranten vinden dat Bangladesh onder leiding van Hasina is veranderd in een dictatuur.
In verschillende steden wordt geplunderd en worden auto's vernietigd. In de hoofdstad Dhaka werd de premierswoning bestormd en het beeld van de ex-premier en vader van Sheikh Hasina beklommen en vernield:
Vorige maand begonnen protesten tegen een wet waarin staat dat een derde van de banen bij de overheid in Bangladesh wordt verdeeld onder bepaalde groepen. Die zijn uitgemond in een breder protest, waarbij de betogers het aftreden eisten van Hasina.
Bij botsingen tussen betogers en de politie zijn gisteren zo'n negentig doden gevallen. Afgelopen weken vielen er ook honderden slachtoffers. De autoriteiten liggen internationaal onder vuur vanwege het geweld tegen demonstranten. In zijn toespraak zei de legertop dat alle doden van de afgelopen weken worden onderzocht.
De protesten richtten zich vooral tegen de wet waarin staat dat een derde van de banen bij de overheid in Bangladesh wordt verdeeld onder bepaalde groepen. Het gaat vooral om veteranen die in 1971 hebben gevochten in de onafhankelijkheidsoorlog tegen Pakistan. De veteranen en hun familie maken meer kans op stabiele, doorgaans goedbetaalde overheidsbanen. De demonstranten vonden dit oneerlijk en willen dat de banen worden verdeeld op basis van prestatie.
Inwoners van de hoofdstad Dhaka gingen de straat op om het aftreden te vieren:
Na de demonstraties werd de wet al ingeperkt, waardoor nu 5 procent van de banen naar de groepen gaat, waarvan 2 procent is gereserveerd voor bijvoorbeeld etnische minderheden, transgenders en mensen met een handicap.
Driehonderd dodenDemonstranten richtten hun woede later vooral op het beleid van Hasina en haar autoritaire stijl van regeren. Dit jaar deed de belangrijkste oppositiepartij BNP (Nationalistische Partij van Bangladesh) partij niet mee aan de verkiezingen omdat ze vinden dat de verkiezingen oneerlijk zouden verlopen. Bij de verkiezingen van 2014 boycotte de oppositiepartij de verkiezingen om dezelfde reden.
De protesten van de laatste weken werden geïnitieerd door studenten, maar ook dagloners zoals riksja-bestuurders, groentewinkeliers en mensen die werken in de kledingindustrie sloten zich erbij aan. Bij de protesten vielen zo'n driehonderd doden en honderden gewonden.
Ondanks het harde ingrijpen van de autoriteiten hadden betogers opgeroepen vandaag opnieuw de straat op te gaan in de hoofdstad Dhaka. Om de onrust te beperken heeft het leger een avondklok ingesteld en is het mobiele internet geblokkeerd.
Voor vier Russische vliegtuigen die op Maastricht Aachen Airport staan is een curator hard op zoek naar een nieuwe eigenaar. Door de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende sancties is de Russische eigenaar failliet gegaan.
De airbussen staan al sinds 2019 bij vliegtuigonderhoudsbedrijf Samco in Beek, vlak bij Maastricht Aachen Airport. Ze stonden daar in eerste instantie in afwachting van een klant, zegt de directeur van het bedrijf Constant van Schaik. "De vliegmaatschappij die zou gaan vliegen met de toestellen, zag daar toch vanaf. Dus er werd een nieuwe klant gezocht. In de tussentijd stonden ze bij ons, dat gebeurt vaker met vliegtuigen."
Het duurt altijd wel even voordat een nieuwe klant wordt gevonden, zegt Van Schaik. Maar in dit geval ging de eigenaar failliet voordat de vliegtuigen weer in de lucht waren. Dus bleven ze langer staan in Beek. De eigenaar ging failliet als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. "Vanwege opgelegde sancties mochten de vliegtuigen niet meer weg van onze parkeerplaats", aldus Van Schaik. "En ze mochten ook geen Russische eigenaar meer hebben."
Miljoen aan parkeerkostenVia een curator uit Ierland zijn de toestellen onteigend van de Rus. De curator is nu eigenaar van de toestellen en zoekt een koper. Geïnteresseerden kunnen bieden op de toestellen, zegt Van Schaik. "Maar dat loopt allemaal via Ierland, daar hebben wij bij Samco verder niks mee te maken."
De toestellen staan wel geparkeerd bij het Nederlandse bedrijf. De kosten van dat parkeergeld zijn met zo'n 300 euro per toestel per dag opgelopen tot ruim een miljoen euro. Omdat de curator verwacht dat binnenkort een koper gevonden zal worden, heeft die dat bedrag voorgeschoten aan Samco. De opbrengst van de vier vliegtuigen samen zal tussen de 100 en 120 miljoen euro liggen, verwacht Van Schaik.
RevisieDat geld is dus deels al uitgegeven voordat het er is. Niet alleen aan parkeerkosten, ook aan onderhoud van de motoren en interne systemen. "Zodra er een koper is gevonden en het geld binnen is, kunnen we aan de slag", zegt de directeur tegen regionale omroep L1 Nieuws.
Al met al is het een flinke klus. Van Schaik verwacht dat er per toestel tussen de 10.000 en 15.000 uur werk in zal zitten. "Maar we zijn blij als ze weg zijn, want dan hebben we weer ruimte voor nieuwe vliegtuigen."
De beurs in Japan is de week dramatisch begonnen. De Nikkei-index sloot op een verlies van 12 procent. Dat was het grootste dagverlies sinds 1987. In een reactie daarop staat de AEX in Amsterdam inmiddels op ruim 3 procent in de min op 849 punten. De hoofdindex verloor vrijdag al meer dan 3 procent. Vooral de techbedrijven ASML, Besi en ASMI gaan verder omlaag.
De MidKap in Amsterdam verliest vanochtend 2,6 procent tot 832,73 punten. De beurzen in Frankfurt, Londen en Parijs zakten tot 3 procent.
De hoofdindex in Tokio zakte vandaag tot het laagste niveau in zeven maanden. Met name de Japanse exportbedrijven zoals Toyota werden hard geraakt. De Nikkei verloor in de laatste drie handelsdagen ruim 20 procent aan waarde in vergelijking met het recordniveau van vorige maand.
Ook op andere beurzen kleuren de borden rood. In Seoul werd de handel zelfs tijdelijk stilgelegd en zakte de Kospi tussentijds 9 procent. De beurs in Sydney daalde 3,6 procent en de Hang Seng-index in Hongkong verloor 2,6 procent.
Fors verlies ASMLNa de zware koersverliezen afgelopen vrijdag, gingen de techbedrijven ASML, Besi en ASMI vanochtend opnieuw hard omlaag op de Amsterdamse beurs. De rode cijfers vanochtend liepen op tot 12 procent. Ook de banken moeten het ontgelden uit angst voor een recessie. ING en ABN Amro verloren 7 en 4 procent. Bij een recessie bestaat immers de kans dat klanten hun leningen niet meer kunnen terugbetalen.
Sinds eind vorige week vrezen beleggers voor een recessie in de VS. Dat zou volgens hen komen doordat de Amerikaanse Federal Reserve te lang heeft gewacht met het verlagen van de rente en nu achter de feiten aanloopt.
Vrijdag bleek dat de groei van de werkgelegenheid in de Verenigde Staten in juli flink is afgezwakt. Dat verergerde de zorgen over een afkoeling van de grootste economie ter wereld en van de Amerikaanse arbeidsmarkt.
